Princo Serebrjanij

Prezent'ant'e ĉi tiu'n labor'o'n al juĝ'o de la leg'ant'o'j, mi sent'as intern'a'n bezon'o'n kor'e dank'i ni'a'n kar'a'n Majstr'o'n, kiu, ricev'int'e en la somer'o 1910 kelk'a'j'n ĉapitr'o'j'n de mi'a traduk'o, feliĉ'ig'is mi'n per kelk'a'j aprob'a'j lini'o'j, kiu'j decid'ig'is mi'n publik'ig'i la labor'o'n. Mi kor'e dank'as s-ron R. Mencel (Moskvo), kun kies kompetent'a help'o est'is far'it'a'j la rimark'o'j pri botanik'o kaj arĥeologi'o en la unu'a'j ĉapitr'o'j de l’ libr'o.

Graf'o A. K. Tolstoj nask'iĝ'is en Peterburgo en 1817. Dank’ al la amik'ec'o de li'a onkl'o kun la fam'a poet'o Ĵukovskij, eduk'int'o de l’ kron'princ'o, la 8-jar'a Tolstoj est'is prezent'it'a al la sam'aĝ'a kron'princ'o (est'ont'a imperi'estr'o Aleksandro II), kaj Tolstoj est'is inter la infan'o'j, kiu'j'n oni invit'is ĉiu'dimanĉ'e al la kron'princ'o por komun'a lud'o. Li'a'j riĉ'a'j kaj kleraepatroj zorg'is pri la eduk'ad'o kaj instru'ad'o de l’ fil'o: de infan'a'j jar'o'j li jam kon'is la ĉef'verk'o'j'n de l’ rus'a'j kaj ekster'land'a'j poet'o'j, tre fru'e li mem komenc'is verk'i poezi'aĵ'o'j'n.

Plen'um'int'e en 1836 si'a'j'n ekzamen'o'j'n en Moskva universitat'o, li ricev'is ofic'o'n ĉe la rus'a konsul'ej'o de German'a deput'it'ar'o en Frankfurto a/M. Post'e li hav'is ofic'o'n ĉe imperi'estr'a kancelari'o en Peterburgo, sed baldaŭ li eks'iĝ'is kaj kun kort'eg'an'a titol'o de ĉas'majstr'o, sed sen ia ofic'o, li si'n dediĉ'is ekskluziv'e al la literatur'o. Komenc'e la publik'o ek'kon'is li'n kiel aŭtor'o'n de bel'form'a'j lirik'a'j kaj epos'a'j vers'aĵ'o'j. Ili preskaŭ ĉiu'j per si'a stil'o ating'is plej alt'a'n grad'o'n de perfekt'ec'o kaj son'as kiel plej ĉarm'a muzik'o. Ador'ad'o de natur'o en ĉiu'j ĝi'a'j form'o'j, honor'ad'o de hom'o sincer'a, sen'de'pend'a, hom'o de fort'a vol'o kaj kred'o, kiu "mal'ŝat'ant'e la publik'a'n verdikt'o'n, pi'e kaj kuraĝ'e klin'as si'a'n liber'a'n frunt'o'n antaŭ ĉio, kio est'as lum'o, kio est'as ver'o", "hom'o, kiu sen'tim'e ir'as kontraŭ la flu'o"[1],—jen est'as la ĉef'a'j tem'o'j de li'a'j poezi'aĵ'o'j. Sed sam'temp'e li diligent'e kaj fervor'e stud'is la rus'a'n histori'o'n. Kiel rezultat'o de li'a'j stud'o'j aper'is en 1863 li'a fam'a, ĝis nun mult'e legat'a en Ruslando, histori'a roman'o "Princ'o Serèbrjanij", kiu sen'disput'e aparten'as al ĉef'verk'o'j de l’ rus'a histori'a beletr'ist'ik'o, pro la original'a alt'grad'e bel'a stil'o, tre interes'a en'hav'o kaj la sen'dub'a real'ec'o de la histori'a'j fakt'o'j, fund'e stud'it'a'j de la aŭtor'o. La sam'a histori'a epok'o serv'is al Tolstoj kiel material'o por li'a'j 3 fam'e'kon'at'a'j dram'o'j: "Mort'o de Ivan'o Iv" (1866), "Car'o Teodor'o Ivanoviĉ" (1868) kaj "Car'o Boriso" (1870). Ili aper'ig'as profund'a'n kon'o'n de la epok'o kaj hav'as alt'a'n literatur'a'n kaj dram'a'n valor'o'n; tial ĝis nun ili est'as mult'e aplaŭd'at'a'j en plej bon'a'j rus'a'j teatr'o'j, kiel en la fam'a Moskva Art'a Teatr'o, sur kies scen'ej'o "Car'o Teodor'o Ivanoviĉ", ekzempl'e, est'is prezent'it'a pli ol 100 foj'e.

Kelk'a'j kritik'ist'o'j konsider'as Tolstoj’n kiel reprezent'ant'o'n de l’ princip'o "art'o por la art'o", kaj ĉi tiu titol'o en li'a epok'o ne est'is tre honor'ind'a: en tiu epok'o de kultur'a re'viv'iĝ'o de l’ rus'a viv'o plej mult'e est'is ŝat'at'a'j poet'o'j-civit'an'o'j, poet'o'j, kiu'j uz'is si'a'n pli-mal'pli grand'a'n talent'o'n kiel batal'il'o'n kontraŭ ĉia'spec'a'j prem'eg'ant'o'j de la rus'a popol'o. Sed Tolstoj est'is tro grand'a art'am'ant'o, por ne sufer'i, vid'ant'e en la literatur'o la el'montr'o'j'n de mal'vast'ig'a material'ism'o, li'n ne pov'is ne indign'ig'i la prefer'ad'o de la "util'o" al la "bel'o". Kaj, kiel hom'o sincer'a kaj tut'e ne politik'em'a, li sen'kaŝ'e el'dir'ad'is si'a'n opini'o'n, kaj tial oni baldaŭ don'is al li nom'o'n de konservativ'ul'o, de politik'a indiferent'ul'o. Sed indiferent'ul'o li ne est'is: li posed'is propr'a'n soci'a-politik'a'n kred'o'n, kvankam li laŭ si'a karakter'o ne est'is batal'ant'o por io ajn. En la antikv'a Ruslando li'a'n simpati'o'n al'tir'is ne la epok'o de l’ moskvaj car'o'j-potenc'ul'o'j, sed precip'e la liber'plen'a komun'um'a reĝim'o de Pskovo kaj Novgorodo ("La Posadniko", "La hero'o Potoko"). Li satir'e kritik'as la krud'a'n per'fort'ec'o'n, kun kiu Petro la Grand'a pen'ad'is ali'form'ig'i Ruslandon en ekster'e kultur'a'n land'o'n; plen'humor'e li rakont'as, kiel "niranda car'o, patr'o ni'a Petro Aleksèeviĉ" kuir'is kaĉ'o'n el eksterlandrio kaj, kuir'ant'e, per baston'o ĝi'n kned'is; la kaĉ'o montr'iĝ'is tro sal'a, tro dens'a,—kio'n far'i? la infan'o'j tamen ĝi'n manĝ'u... Ĉiam sincer'a kaj sen'de'pend'a, li en si'a'j humor'aĵ'o'j ("Sonĝ'o de Popov", "Skiz'o de l’ rus'a histori'o de Gostomislo ĝis Timaŝev", ,"La hero'o Potoko") sen'tim'e alud'as la tiu'temp'a'j'n fakt'o'j'n de la histori'a kaj literatur'a viv'o, kio don'is al li ne mal'mult'e da mal'amik'o'j en oficial'a'j kaj ne'oficial'a'j sfer'o'j. Kaj ĝis si'a mort'o (1875) li rest'is hom'o sen'de'pend'a, liber'a kaj kritik'em'a.

En la jar'o 1565, la 23-an de juni'o, dum varm'eg'a tag'mez'o, jun'a bojar'o[2], princ'o Nikito Romànoviĉ Serèbrjanij rajd'e al'galop'is al vilaĝ'o Medvedevka, kuŝ'ant'a 30 verst'o'j'n de Moskvo.

La princ'o nun re'ven'is el Litov'uj'o. Antaŭ kvin jar'o'j la car'o Ivan'o Vasìljeviĉ send'is li'n tie'n por far'i kun la reĝ'o Zigimondo pac'kontrakt'o'n por mult'a'j jar'o'j. Sed tiu'n foj'o'n la elekt'o de la car'o ne est'is bon'a. Cert'e, Serèbrjanij fervor'e defend'is la profit'o'j'n de si'a land'o kaj ŝajn'e est'is plej dezir'ind'a per'ant'o, sed li ne est'is taŭg'a por diplomati'o. Mal'ŝat'ant'e la artifik'o'j'n de l’ diplomati'a art'o, li dezir'is ag'i mal'kaŝ'e kaj mal'permes'is ĉiu'j'n el'turn'iĝ'o'j'n al ofic'ist'o'j, kiu'j li'n akompan'is. La reĝ'a'j konsil'ant'o'j, jam pret'a'j ced'i, profit'is la ver'em'ec'o'n de l’ princ'o, lert'e inform'iĝ'is pri ni'a mal'fort'ec'o kaj tuj pli'alt'ig'is si'a'j'n postul'o'j'n. Tio'n ĉi Serèbrjanij ne vol'is toler'i: en kun'sid'o de l’ deput'it'ar'o ("sejmo") li ek'frap'is la tabl'o'n per la pugn'o kaj dis'ŝir'is la sub'skrib'ot'a'n kontrakt'o'n. "Vi ĉiu'j, kun vi'a reĝ'o, est'as ruz'ul'o'j kaj fripon'o'j! Mi trakt'as kun vi laŭ konscienc'o, kaj vi ĉiam pen'as mi'n super'ruz'i. Ne bon'e est'as ag'i tia'manier'e!" Li'a varm'eg'ec'o neni'ig'is unu'moment'e ĉiu'j'n rezultat'o'j'n de ĝis'nun'a trakt'ad'o, kaj grand'a car'a mal'favor'o minac'is al Serèbrjanij; sed feliĉ'e la sam'a'n tag'o'n el Moskvo ven'is la ordon'o las'i pac'a'n trakt'ad'o'n kaj re'komenc'i milit'o'n. Ĝoj'ig'it'a, Serèbrjanij tuj las'is Viln'o'n, ŝanĝ'is si'a'j'n velur'a'j'n vest'o'j'n por bril'ant'a kiras'o, kaj de tiam li inter'batal'is kun litovoj ĉie, kie li ili'n renkont'is. Pli bon'e li serv'is al la car'o en milit'o, ol en diplomati'o, kaj grand'a'n laŭd'o'n li merit'is en Rus'uj'o sam'e kiel en Litov'uj'o.

La fizionomi'o de l’ princ'o est'is konform'a al li'a karakter'o. La ĉef'a'j trajt'o'j de li'a pli agrabl'a, ol bel'a vizaĝ'o est'is simpl'anim'ec'o kaj mal'kaŝ'em'ec'o. En liarizaj okul'o'j kun nigr'a'j okul'har'o'j oni disting'is ekster'ordinar'a'n, sen'konsci'a'n kaj kvazaŭ malgraŭ'vol'a'n decid'em'ec'o'n, kiu, en moment'o de ag'ad'o, ig'is li'n for'ĵet'i ĉiu'n ajn hezit'ad'o'n. Mal'ord'ig'it'a'j brov'o'j, kun oblikv'a sulk'o inter ili, montr'is i'o'n sen'ord'a'n kaj ne'konsekvenc'a'n en li'a pens'ad'o. Sed li'a buŝ'o, mal'sever'e kaj firm'e kurb'ig'it'a, esprim'is honest'a'n ne'ŝancel'ebl'a'n persist'ec'o'n, kaj li'a rid'et'o—sen'fin'a'n, kvazaŭ infan'a'n bon'kor'ec'o'n; tial oni pov'us opini'i li'n ne tre saĝ'a, se la nobl'ec'o, tra'penetr'ant'a ĉiu'j'n li'a'j'n trajt'o'j'n, ne est'us garanti'o, ke li ĉiam kompren'as ĉio'n almenaŭ per kor'o, se ne per saĝ'o. En'tut'e li'a fizionomi'o far'is bon'a'n impres'o'n kaj atest'is, ke oni pov'as sen'danĝer'e konfid'i al li en ĉiu'j okaz'o'j, bezon'ant'a'j decid'em'ec'o'n kaj si'n'ofer'em'ec'o'n, sed ke li ne hav'as kutim'o'n pri'medit'i si'a'j'n ag'o'j'n, ĉar medit'ad'o ne est'as li'a fak'o.

Serèbrjanij hav'is la aĝ'o'n de ĉirkaŭ 25 jar'o'j. Li est'is mez'kresk'a, larĝ'ŝultr'a, bel'tali'a. Li'a'j dens'a'j blond'a'j har'o'j est'is pli hel'a'j ol la sun'brun'ig'it'a vizaĝ'o kaj far'is kontrast'o'n kun mal'hel'a'j brov'o'j kaj nigr'a'j okul'har'o'j. Mal'long'a barb'o, iom pli mal'hel'a ol la kap'har'o'j, bel'e kontur'ig'is la lip'o'j'n kaj la menton'o'n.

Kun ĝoj'o en la kor'o re'ven'is la princ'o el ekster'land'o. La tag'o est'is sun'bril'a, unu el tia'j tag'o'j, kiam la tut'a natur'o spir'as fest'e, kiam la flor'o'j ŝajn'as pli hel'a'j, la ĉiel'o pli blu'a, la aer'o sur la horizont'o flu'as per tra'vid'ebl'a'j ond'o'j, kaj la hom'o sent'as si'n tiel facil'mov'a, kvazaŭ li'a anim'o trans'loĝ'iĝ'is en natur'o'n kaj trem'et'as en ĉiu foli'o kaj balanc'iĝ'as en ĉiu herb'a trunk'et'o.

Bril'a est'is la juni'a tag'o, sed por la princ'o, kiu kvin jar'o'j'n pas'ig'is en Litov'uj'o, ĝi ŝajn'is ankoraŭ pli bril'a. Kamp'o'j kaj arb'ar'o'j,—ĉio est'is Rus'uj'o! Sen'flat'e kaj sincer'e la princ'o am'is la jun'a'n car'o'n Ivan'o'n Iv. Li bon'e memor'is si'a'n per'kruc'a'n ĵur'o'n, kaj neni'o mal'help'os li'n ĉiam defend'i si'a'n car'o'n. Kvankam li de'long'e dezir'is re'vid'i la patr'o'land'o'n kaj pens'e jam nun est'is tie, tamen, se li en ĉi tiu moment'o ricev'us ordon'o'n re'ven'i Litov'uj'o'n, anstataŭ rapid'i Moskvon, al si'a'j parenc'o'j, li tuj sen'murmur'e re'turn'us si'a'n ĉeval'o'n kaj kun antaŭ'a fervor'o re'komenc'us milit'o'n. Ceter'e, ne li sol'a pens'is tiel. Ĉiu'j rus'o'j am'is Ivan'o'n, la tut'a land'o am'is li'n. Ŝajn'e, kun li aper'is en Rus'uj'o nov'a or'a epok'o, kaj la monaĥ'o'j, traante la kronik'o'n, ne pov'is tie trov'i la car'o'n, simil'a'n al Ivan'o.

De mal'proksim'e ankoraŭ la princ'o kaj li'a sekv'ant'ar'o ek'aŭd'is gaj'a'n kant'ad'o'n kaj al'proksim'iĝ'int'e ili ek'vid'is, ke la vilaĝ'an'o'j hav'is iu'n fest'o'n. Sur la strat'o jun'ul'o'j kaj knab'in'o'j aranĝ'is du apart'a'j'n danc'rond'o'j'n; en la mez'o de ĉiu rond'o oni port'is betul'et'o'n, ornam'it'a'n per mult'kolor'a'j ĉifon'et'o'j. Kron'o'j el verd'a'j foli'o'j kovr'is ĉiu'j'n kap'o'j'n. Jen kant'as jun'ul'o'j, jen knab'in'o'j, post'e ĉiu'j kun'e, jen ili inter'parol'as kaj inter'ŝanĝ'as ŝerc'a'j'n insult'et'a'j'n vort'o'j'n. Laŭt'a knab'in'a rid'o ek'aŭd'iĝ'as je la fin'o de ĉiu kant'o, kaj rapid'e mov'iĝ'as la jun'ul'o'j, vest'it'a'j per divers'kolor'a'j ĉemiz'o'j. Amas'o da kolomb'o'j flug'is de tegment'o al tegment'o. Gaj'e mov'iĝ'is, kvazaŭ bol'is la tut'a vilaĝ'o!

La princ'o est'is rajd'ant'a antaŭ'e, sed apud la vilaĝ'o li'n galop'e ating'is li'a ĉeval'serv'ist'o.

—He, he! dir'is li kun rid'o. Jen kiel ili fest'as la tag'o'n de sankt'a Agrip'in'o la Ban'ist'in'o! Est'us bon'e, kar'a princ'o, se ni ĉi tie iom ripoz'us. Ni'a'j ĉeval'o'j jam lac'iĝ'is, kaj ni ankaŭ pli gaj'e daŭr'ig'us la vojaĝ'o'n post ripoz'o kaj tag'manĝ'o. Sat'a'n ventr'o'n, kiel oni dir'as, bat'i oni pov'as per hak'il'ten'il'o...

—Ĉu Moskvo ankoraŭ est'as mal'proksim'e?—demand'is la princ'o, kiu tut'e ne dezir'is ripoz'i.

—He, vi, kar'a princ'o! Kiom da foj'o'j dum la tag'o vi jam far'is la sam'a'n demand'o'n? Antaŭ'ne'long'e oni dir'is al vi, ke rest'as ankoraŭ preskaŭ 40 verst'o'j. Ordon'u halt'i, princ'o, mi do dir'as la ver'o'n, la ĉeval'o'j est'as tre lac'a'j.

—He, he,—ek'kri'is Miĥeiĉ, si'n turn'ant'e al milit'ist'ar'o. De'ĉeval'iĝ'u, de'met'u kaldron'o'j'n, far'u fajr'o'n!

La milit'ist'o'j kaj serv'ist'o'j ĉiu'j obe'is al Miĥeiĉ. Ili de'salt'is ter'e'n kaj komenc'is mal'i la pak'aĵ'o'j'n. La princ'o ankaŭ de'ĉeval'iĝ'is kaj de'met'is la kiras'o'n.

Re'kon'int'e en li nobel'o'n, la jun'ul'ar'o ĉes'is danc'i, la mal'jun'ul'o'j de'met'is la ĉap'o'j'n kaj ĉiu'j atend'is moment'o'n, kiam oni pov'us re'komenc'i la fest'ad'o'n.

—Ne ĝen'u vi'n, bon'ul'o'j!—afabl'e dir'is Serèbrjanij: unu falk'o ne mal'help'as la ali'a'j'n!

—Dank'o'n, vi'a bojar'a moŝt'o,—respond'is ne'jun'a vilaĝ'an'o. Se vi toler'as ni'a'n societ'o'n, mi pet'as, sid'iĝ'u apud la dom'o, kaj, se vi permes'os, mi vi'n regal'os per miel'trink'aĵ'o[3], bon'vol'u, bojar'o, trink'i kun ni!—Nu, vi, mal'saĝ'ul'in'o'j!—li daŭr'ig'is, si'n turn'ant'e al knab'in'o'j: kio'n do vi tim'as? Ĉu vi ne vid'as, ke tio est'as bojar'o kaj li'a'j serv'ist'o'j, sed ne opriĉnikoj? Jes, vi'a bojar'a moŝt'o, de kiam aper'is ĉe ni tiu'j ĉi opriĉnikoj, ni ĉio'n tim'as; por mal'riĉ'a hom'o ne ebl'e est'as viv'i! Eĉ dum la fest'o oni ne pov'as trankvil'e drink'i, nek kant'i. Ĉiam ili pov'as ek'aper'i, tut'e ne'atend'it'e, kiel neĝ'o dum vintr'o!

—Diabl'o ili'n pren'u! Ili si'n nom'as car'a'j vir'o'j! Ili fanfaron'as: ni est'as car'a'j vir'o'j, opriĉnikoj, kaj vi—"zèmŝĉino"[4]. Ni pov'as vi'n rab'i kaj ofend'i, kaj vi dev'as toler'i kaj ni'n dank'i. Tiel dezir'as la car'o!

—La car'o ordon'is ofend'i la hom'o'j'n? Fripon'o'j ili est'as! Dir'u, mi pet'as, de kie ili ven'is? Kial vi ne arest'as la rab'ist'o'j'n?

—Arest'i la opriĉnikojn! Ho, ho, oni bon'e vid'as, ke vi'a bojar'a moŝt'o est'as de mal'proksim'e, se vi ne sci'as pri opriĉnikoj! Prov'u ili'n tuŝ'i!—Antaŭ'ne'long'e ven'is dek'o da ili al Stefano Miĥajlov,—jen tie'n, kie vi vid'as ferm'it'a'n pord'eg'o'n. Stefano est'is en la kamp'o'j, la edz'in'o hejm'e. Ili komenc'is postul'i tio'n kaj tio'n ĉi; la mal'jun'ul'in'o ĉio'n al'port'is kun salut'o. Fin'e ili ek'kri'is: don'u mon'o'n! Ek'plor'is la mal'feliĉ'ul'in'o, sed kio'n far'i? Ŝi mal'ferm'is la kest'o'n, el'pren'is du mon'er'o'j'n, don'as al ili plor'ant'e: pren'u, nur ne mort'ig'u! Ili kri'as: don'u ankoraŭ! Kaj unu opriĉniko ek'bat'is ŝi'a'n kap'o'n, ŝi tuj mort'is! Post'e Stefano re'ven'as el la kamp'o'j, vid'as si'a'n mal'jun'a'n edz'in'o'n mort'int'a'n, kun dis'hak'it'a kap'o... Ne pov'is si'n de'ten'i la mal'feliĉ'ul'o, komenc'is insult'i la car'a'j'n serv'ist'o'j'n: ĉu vi ne tim'as Di'o'n, mal'ben'it'o'j? Est'u en'ter'ig'it'a'j sen ĉerk'o'j! Ili tuj pend'ig'is li'n sur li'a pord'eg'o.

—Kio'n vi rakont'as? Ĉi tie, apud Moskvo, iu'j rab'ist'o'j rab'as kaj mort'ig'as vilaĝ'an'o'j'n! Kio'n do far'as vi'a'j ofic'ist'o'j? Kial ili permes'as, ke iu'j kanajl'o'j si'n nom'u car'a'j vir'o'j?

—Jes, kar'a princ'o,—ripet'is la vilaĝ'an'o. Ili dir'as: ni est'as car'a'j vir'o'j, opriĉnikoj, ni ĉio'n pov'as, kaj vi est'as zèmŝĉino. Estr'o'j'n ili hav'as, kiu'j port'as sign'o'j'n—bala'il'o'n kaj hund'a'n kap'o'n. Cert'e, ili est'as car'a'j vir'o'j!

—Mal'saĝ'ul'o!—ek'kri'is la princ'o: ne kuraĝ'u nom'i rab'ist'o'j'n car'a'j vir'o'j! Mi ne kompren'as—li dir'is al si mem. Iu'j sign'o'j? Opriĉnikoj? Kio'n signif'as la vort'o? Kiu est'as la vir'o'j? Al'ven'int'e Moskvon, mi nepr'e ĉio'n rakont'os al la car'o. Li ordon'u, ke mi ili'n arest'u! Mi ili'n ne indulg'os, je Di'o, ne indulg'os.

Jun'a knab'o prezent'is fianĉ'o'n, jun'a knab'in'o—fianĉ'in'o'n; la fianĉ'o profund'e salut'is la ge'parenc'o'j'n de l’ fianĉ'in'o, kiu'j'n ankaŭ prezent'is jun'ul'o'j kaj knab'in'o'j.

—Mi'a bon'a bo'patr'o! kant'is la fianĉ'o kun la ĥor'o:—don'u al mi bier'o'n!

Post'e, ten'ant'e unu'j la ali'a'j'n per la man'o'j, ĉiu'j lud'ant'o'j far'is rond'o'n ĉirkaŭ la ge'fianĉ'o'j kaj mov'iĝ'ad'is jen al unu flank'o, jen al kontraŭ'a.

La fianĉ'o el'drink'is la tut'a'n bier'o'n, for'manĝ'is la kuk'o'j'n, fin'lac'ig'is la ĉeval'o'n kaj for'pel'as la bo'parenc'o'j'n:

Subit'e ek'aŭd'iĝ'is akr'a kri'o. Dek'du'jar'a knab'et'o sang'kovr'it'a si'n ĵet'is en la rond'o'n.

—Sav'u! Kaŝ'u mi'n!—li kri'is, kapt'ant'e la vilaĝ'an'o'j'n je la vest'o'j.

—Kio est'as al ci, Ivaĉjo? Kial ci kri'as? Kiu ci'n bat'is? Ĉu ebl'e opriĉnikoj?

Tuj la du rond'o'j inter'miks'iĝ'is ĉirkaŭ la knab'o, kiu pro terur'o ne pov'is el'parol'i eĉ unu vort'o'n.

—Tie, tie,—fin'e li dir'is per trem'ant'a voĉ'o: post legom'ĝarden'o'j mi paŝt'is bov'id'o'j'n... ili al'rajd'is, komenc'is tra'pik'i bov'id'o'j'n, dis'hak'i ili'n per sabr'o'j. Dunjo ven'is, pet'is ili'n,—ili ŝi'n pren'is, Dunjon, kaj mi'n...

—Mal'feliĉ'o, mal'feliĉ'o!—ili kri'is: opriĉnikoj! For'kur'u, knab'in'o'j, kaŝ'u vi'n en la gren'o'j! Dunjon kaj Helenj'o'n ili ek'kapt'is kaj Sergèevno’n ili mort'ig'is...

Sam'temp'e oni ek'vid'is kvin'dek rajd'ant'o'j'n kun nud'a'j sabr'o'j. Plej antaŭ'e galop'is nigr'a'barb'a vir'o, vest'it'a per ruĝ'a kaftan'o, kap'kovr'it'a per link'fel'a ĉap'o kun or'ŝtof'a supr'o. Al li'a sel'o est'is alit'a'j bala'il'o kaj hund'a kap'o.

—Ho! ho! li kri'is: tra'pik'u brut'ar'o'n, dis'hak'u vir'o'j'n, kapt'u knab'in'o'j'n, for'brul'u la vilaĝ'o'n! Sekv'u mi'n, kamarad'o'j! Neniu'n indulg'u!

—Bojar'o ni'a kar'a! ĝem'pet'is tiu'j, kiu'j star'is pli proksim'e al la princ'o:—defend'u ni'n, mal'feliĉ'ul'o'j'n.

—Kie do est'as la bojar'o? ek'kri'is li'a antaŭ'a inter'parol'ant'o, rigard'ant'e ĉirkaŭ'e'n.—Li mal'aper'is! Kaj li'a'j serv'ist'o'j ankaŭ? Ver'ŝajn'e, ili for'galop'is! Ho, ho, grand'a mal'feliĉ'o ven'is, mort'o por ni ĉiu'j!

—Pend'ig'u li'n sur betul'o!—ordon'is la nigr'a'har'ul'o: se li ŝat'as silent'o'n, li silent'u sur la betul'o!

Kelk'a'j rajd'ant'o'j de'ĉeval'iĝ'is kaj met'is la maŝ'o'n ĉirkaŭ la kol'o de la vilaĝ'an'o.

—Sinjor'o'j, kar'a'j! Ne mort'ig'u mi'n, mal'jun'ul'o'n, las'u mi'n, kar'ul'o'j. Indulg'u!

—Ha, vi trov'is vi'a'n lang'o'n, mal'jun'ul'aĉ'o? Ne, vi tro mal'fru'is, ne ŝerc'u ali'a'n foj'o'n! Pend'ig'u li'n!

La opriĉnikoj ek'tren'is la vilaĝ'an'o'n al betul'o. En ĉi tiu moment'o de post la dom'o ek'son'is paf'ad'o, dek infanteri'a'j milit'ist'o'j kun sabr'o'j en la man'o'j si'n ĵet'is sur la krim'ul'o'j'n, kaj sam'temp'e la rajd'ant'o'j de Serèbrjanij, al'galop'ant'e de post la angul'o de l’ strat'o, kun laŭt'a'j kri'o'j atak'is la opriĉnikojn. La princ'a'j milit'ist'o'j est'is du'on'e pli mal'mult'e'nombr'a'j, sed la atak'o okaz'is tiel rapid'e, tiel ne'atend'it'e, ke ili tuj renvers'is la opriĉnikojn. La princ'o mem per ten'il'o de sabr'o de'ĉeval'ig'is ili'a'n estr'o'n. Pli fru'e ol tiu ĉi hav'is ebl'ec'o'n re'konsci'iĝ'i, la princ'o de'salt'is de l’ ĉeval'o, ek'genu'is sur li'a'n brust'o'n kaj prem'is li'a'n kol'o'n per la man'o.

—Ne al vi mi serv'as, rab'ist'o,—respond'is la nigr'a'har'ul'o, ne perd'ant'e kuraĝ'o'n:—vi'n oni pend'ig'os, por ke vi ne tuŝ'u car'a'j'n serv'ist'o'j'n!

La ĉan'o ek'krak'is, sed la paf'o mal'sukces'is, kaj la brav'ul'o rest'is viv'a.

La princ'o rigard'is ĉirkaŭ'e'n. Kelk'a'j opriĉnikoj kuŝ'is mort'ig'it'a'j, kelk'a'j est'is lig'at'a'j de li'a'j serv'ist'o'j, ali'a'j for'kur'is.

—Lig'u ankaŭ li'n!—li ordon'is kaj, rigard'ant'e li'a'n best'a'n sed sen'tim'a'n vizaĝ'o'n, li malgraŭ'vol'e mir'is.

—Rigard'u, kar'a princ'o, li dir'is, montr'ant'e fask'o'n da mal'dik'a'j, sed fort'a'j ŝnur'o'j kun maŝ'o'j sur la ekstrem'aĵ'o'j:—kia'j'n il'o'j'n ili kun'port'as! Est'as vid'ebl'e, ke pli ol unu foj'o'n jam ili hav'is okaz'o'n mort'ig'i hom'o'j'n!

La milit'ist'o'j al'konduk'is du ĉeval'o'j'n, sur kies sel'o'j sid'is alit'a'j du vir'o'j. Unu est'is mal'jun'ul'o kun krisparizaj har'o'j kaj long'a barb'o. Li'a kun'ul'o, nigr'okul'a brav'a vir'o, ŝajn'is est'i ĉirkaŭ tri'dek'jar'a.

—Kiu'j est'as tiu'j ĉi vir'o'j?—demand'is la princ'o. Kial vi ili'n al'is al sel'o'j?

—Ne ni tio'n far'is, vi'a bojar'a moŝt'o, sed la rab'ist'o'j. Ni nur trov'is ili'n mal'antaŭ la legom'ĝarden'o'j, kie ili est'is gard'at'a'j.

—La malitaj kapt'it'o'j etend'ad'is la rigid'iĝ'int'a'j'n membr'o'j'n, sed, ne rapid'ant'e uz'i la ricev'it'a'n liber'ec'o'n, ili rest'is por ek'sci'i, kia est'os la sort'o de venk'it'o'j.

—Aŭskult'u, kanajl'o'j!—dir'is la princ'o al ŝnur'it'a'j opriĉnikoj. Respond'u, kiel vi kuraĝ'is vi'n nom'i car'a'j serv'ist'o'j? Kiu vi est'as?

—Ĉu vi perd'is la okul'o'j'n?—respond'is unu el ili.—Ĉu vi ne vid'as, kiu ni est'as? Ĉiu kon'as ni'n, car'a'j'n serv'ist'o'j'n, opriĉnikojn!

—Mal'ben'it'o'j!—ek'kri'is Serèbrjanij: se vi ŝat'as la viv'o'n, dir'u la ver'o'n!

—Cert'e, vi fal'is el la ĉiel'o,—rid'ant'e dir'is la nigr'a'har'ul'o, se vi neniam vid'is opriĉnikojn! Diabl'o vi'n sci'u, de kie vi ven'as, diabl'o vi'n pren'u!

—Nu, brav'ul'o!—li ek'kri'is: vi'a kuraĝ'ec'o al mi plaĉ'is, kaj mi intenc'is vi'n indulg'i. Sed se vi tuj ne respond'os, kiu vi est'as, je Di'o,—mi vi'n pend'ig'os.

—Mi est'as Mateo Ĥomjàk! li respond'is,—ĉeval'serv'ist'o de Gregoro Lukìĉ Skuratov-Bjelskij! Kiel opriĉniko mi bon'e serv'as al mi'a mastr'o kaj al mi'a car'o. La bala'il'o, kiu'n ni port'as ĉe la sel'o, signif'as, ke ni bala'as Rus'uj'o'n, for'bala'ant'e la perfid'o'n el la car'a land'o, kaj la hund'a kap'o signif'as, ke ni mord'as mal'amik'o'j'n de l’ car'o.—Jen vi sci'as, kiu mi est'as; dir'u vi ankaŭ, kiel vi vi'n nom'as, kiu'n nom'o'n mi dev'as uz'i, kiam mi hav'os la okaz'o'n romp'i vi'a'n kap'o'n?

La princ'o pardon'us al la opriĉniko li'a'n arogant'a'n parol'manier'o'n. Plaĉ'is al la princ'o la sen'tim'ec'o de ĉi tiu vir'o ĉe la vid'o de l’ mort'o. Sed Ĥomjàk kalumni'is la car'o'n—tio'n ne pov'is toler'i Serèbrjanij. Li far'is sign'o'n al si'a'j milit'ist'o'j. Al'kutim'int'a'j obe'i al la bojar'o kaj krom tio ekscit'it'a'j per arogant'ec'o de l’ rab'ist'o'j ili ĵet'is maŝ'o'j'n ĉirkaŭ ili'a'j kol'o'j kaj est'is far'ont'a'j la ekzekut'o'n, kiu antaŭ'ne'long'e minac'is al la mal'feliĉ'a vilaĝ'an'o.

Tiam la pli jun'a el la vir'o'j, kiu'j ĵus est'is liber'ig'it'a'j laŭ la ordon'o de Serèbrjanij, al'ir'is li'n.

—Vi'a bojar'a moŝt'o, vi hodiaŭ far'is bon'a'n ag'o'n, liber'ig'int'e ni'n el la man'o'j de ĉi tiu'j best'o'j,—tial mi nun vol'as pag'i al vi per bon'a ag'o. Vid'ebl'e, vi de long'e ne est'is en Moskvo. Sed ni bon'e sci'as, kio far'iĝ'as tie. Kred'u al ni, bojar'o! Se vi'a viv'o hav'as ankoraŭ valor'o'n por vi, ne pend'ig'u ĉi tiu'j'n diabl'o'j'n! For'las'u ili'n ĉiu'j'n kun'e kun ili'a ĉef'diabl'o Ĥomjàk. Ne ili'n mi kompat'as, sed vi'n, bojar'o! Kaj se mi iam ili'n renkont'os, je Di'o, mi nepr'e ili'n pend'ig'os. Sen'dub'e, ili trov'os per'fort'a'n mort'o'n, sed ne vi dev'as ili'n send'i al la diabl'o, sed mi kun mi'a'j kamarad'o'j!

La princ'o mir'ig'it'e rigard'is la fremd'ul'o'n. La nigr'a'j okul'o'j aspekt'is firm'e kaj tra'ig'e; grand'a nigr'a barb'o kovr'is la tut'a'n mal'supr'a'n part'o'n de l’ vizaĝ'o; fort'a'j, eben'a'j dent'o'j est'is blind'ig'e blank'a'j. Laŭ la vest'o'j, li simil'is urb'an'o'n aŭ riĉ'a'n vilaĝ'an'o'n; sed li parol'is tiel persist'e, tiel sincer'e, ŝajn'e, li vol'is avert'i la bojar'o'n, ke Serèbrjanij pli atent'e li'n ek'ard'is. Kaj li mal'kovr'is en li'a'j trajt'o'j sign'o'j'n de ekster'ordinar'a saĝ'ec'o kaj sprit'ec'o kaj en li'a rigard'o—konstant'a'n kutim'o'n obe'ig'i.

—Kiu vi est'as, brav'ul'o?—demand'is la princ'o. Kial vi pen'as sav'i la hom'o'j'n, kiu'j vi'n mem al'is al la sel'o?

—Jes, vi'a bojar'a moŝt'o,—sen vi'a hero'aĵ'o mi nun jam pend'us tie! Tamen, ne mal'ŝat'u mi'a'j'n vort'o'j'n. Kiam vi ven'os Moskvon, vi vid'os, ke mi est'as prav'a. Ne tio'n vi tie ek'vid'os, kio est'is antaŭ kvin jar'o'j!—Se mi pov'us pend'ig'i ĉiu'j'n opriĉnikojn, mi volont'e tio'n far'us! Sed se vi pend'ig'os nur ĉi tiu'j'n, rest'os ankoraŭ mult'e da tiu'j hund'o'j en Rus'uj'o! Dek'o da ili est'as for'kur'int'a'j, ili baldaŭ jam al'ven'os Moskvon kaj nepr'e kulp'ig'os vi'a'n bojar'a'n moŝt'o'n!

Mal'klar'a parol'ad'o de l’ ne'kon'at'a vir'o mal'mult'e impres'is la princ'o'n, sed li'a koler'eg'o jam pas'is. Li pri'pens'is, ke tuj'a ekzekut'ad'o de l’ rab'ist'o'j mal'mult'e util'os, dum'e li pov'os mal'kovr'i la tut'a'n band'o'n de tiu'j strang'a'j krim'ul'o'j, se li komenc'os juĝ'a'n proces'o'n. Li inform'iĝ'is, kie est'as loĝ'ej'o de plej proksim'a juĝ'ist'o, kaj ordon'is al si'a ĉef'a milit'ist'o pren'i taĉment'o'n kaj akompan'i tie'n la kapt'it'o'j'n,—kaj li mem vol'is daŭr'ig'i si'a'n vojaĝ'o'n Moskvon sol'a kun Miĥeiĉ.

—Vi'a bojar'a moŝt'o! re'e komenc'is la ne'kon'at'ul'o. Sen'dub'e, vi pov'as send'i ĉi tiu'j'n hund'o'j'n al juĝ'ist'o, sed sci'u, ke la juĝ'ist'o tuj mal'ig'os ili'n. Est'us pli bon'e, se vi mem don'us al ili liber'ec'o'n. Ceter'e, bon'vol'u far'i laŭ vi'a plaĉ'o, vi'a bojar'a moŝt'o!

Miĥeiĉ silent'e aŭskult'is la inter'parol'ad'o'n, grat'ant'e si'n post la orel'o. Kiam la fremd'ul'o ĉes'is parol'i, Miĥeiĉ al'ir'is la princ'o'n kaj profund'e salut'is li'n.

—Vi'a princ'a moŝt'o, ebl'e, ĉi tiu vir'o dir'as la ver'o'n, ebl'e, la juĝ'ist'o liber'ig'os la rab'ist'o'j'n. Sed se vi, pro bon'kor'ec'o, ne vol'as ili'n pend'ig'i,—pro kio Di'o est'u mal'sever'a kontraŭ vi,—permes'u nun, ke ni, antaŭ ol for'ir'ig'i ili'n, regal'u la kanajl'o'j'n per kvin'dek vip'bat'o'j, por ke ili est'u pli siardaj kaj ne mort'ig'u la bon'a'j'n krist'an'o'j'n!

Kaj, akcept'ant'e la silent'o'n de l’ princ'o kiel sign'o'n de konsent'o, li tuj ordon'is pren'i la kapt'it'o'j'n kaj pun'i ili'n, kio rapid'e kaj akurat'e est'is plen'um'it'a, spit'e la minac'o'j kaj la furioz'ec'o de Ĥomjàk.

—Plej util'a afer'o!—dir'is Miĥeiĉ kontent'ig'it'a, re'ven'ant'e al la princ'o. Unu'flank'e, ĉi tio ne est'as grand'a ofend'o, sed tamen memor'ind'a afer'o por ili ĉiu'j!

La fremd'ul'o, ŝajn'e, aprob'is la traf'a'n propon'o'n de Miĥeiĉ. Li rid'et'ad'is, kares'ant'e si'a'n barb'o'n, sed baldaŭ li'a vizaĝ'o re'e akcept'is la antaŭ'a'n esprim'o'n.

—Vi'a bojar'a moŝt'o! li dir'is, se vi nepr'e vol'as daŭr'ig'i la voj'o'n kun vi'a ĉeval'serv'ist'o, permes'u, ke mi kun mi'a kun'ul'o vi'n akompan'u. Ni ir'as la sam'a'n voj'o'n, kaj en kompani'o oni pli gaj'e vojaĝ'as; ĉio pov'as okaz'i: se ni re'e dev'os batal'i dum'voj'e, ni kvar hav'os pli cert'a'n sukces'o'n, ol vi du.

Ne ekzist'is kaŭz'o'j, por ke la princ'o suspekt'u si'a'j'n nov'a'j'n kon'at'ul'o'j'n. Li konsent'is, kaj post mal'long'a ripoz'o ili kvar'op'e ek'voj'rajd'is.

Dum vojaĝ'o Miĥeiĉ kelk'foj'e prov'is ek'sci'i, kiu est'as la ne'kon'at'ul'o'j, sed ili ŝerc'e for'flank'ig'is li'a'j'n demand'o'j'n per divers'a'j artifik'o'j.

—Fi! fin'e dir'is Miĥeiĉ al si mem.—Strang'a'j hom'o'j ili est'as... kvazaŭ angil'o'j: oni ili'n kapt'as je la vost'o, kaj tuj ili for'glit'as inter la fingr'o'j!

—Kar'a princ'o!—li dir'is: ĉu bon'e ni far'is, kun'pren'ant'e ĉi tiu'j'n vir'o'j'n kiel akompan'ant'o'j'n? Tro artifik'em'a'j ili est'as, neni'o'n oni pov'as de ili ek'sci'i. Kaj fort'eg'a'j vir'o'j ambaŭ, simil'e al Ĥomjàk! Ĉu ne est'as ili ankaŭ rab'ist'o'j?

—Nu, bon'e, se ili eĉ est'as rab'ist'o'j,—sen'zorg'e respond'is Serèbrjanij,—ili tamen defend'os ni'n, se ebl'e ni re'e renkont'os nov'a'j'n opriĉnikojn.

—Ĉu oni pov'as est'i cert'a pri tio, kar'a princ'o? Korv'o al korv'o okul'o'j'n ne el'pik'as,—kaj ĉu vi ne aŭd'is, kia'n strang'a'n, tut'e ne'kompren'ebl'a'n lingv'o'n ili ambaŭ parol'as? Neni'o'n oni pov'as kompren'i, kvankam ili ŝajn'e rus'e parol'as! Est'u siarda, bojar'o kar'a: gard'at'a'n ŝaf'o'n eĉ lup'o tim'as!

La mal'lum'o pli'grand'iĝ'is. Miĥeiĉ ek'silent'is. Serèbrjanij ankaŭ silent'is. Est'is aŭd'ebl'a'j nur ĉeval'a pied'frap'ad'o kaj iu'foj'e raŭk'a spir'blov'ad'o.

Ili rajd'is tra arb'ar'o. Unu fremd'ul'o komenc'is kant'o'n, la du'a kant'e akompan'is.

Ĉi tiu kant'ad'o aŭd'at'a dum nokt'o, mez'e de arb'ar'o, strang'e impres'is la princ'o'n post ĉiu'j aventur'o'j de l’ tag'o: mal'ĝoj'e far'iĝ'is al li! Li ek'memor'is pas'int'a'n temp'o'n, li ek'memor'is pri si'a for'vetur'o el Moskvo, antaŭ kvin jar'o'j, kaj en rev'o'j li re'e si'n vid'is en la sam'a preĝ'ej'o, kie antaŭ la for'vetur'o li aŭskult'is la di'serv'o'n, kie, malgraŭ solen'a kant'ad'o, malgraŭ laŭt'a murmur'et'o de l’ popol'o, li bon'e disting'is delikat'a'n, sed klar'a'n voĉ'o'n, kiu'n ne for'ig'is el li'a memor'o bru'o de l’ glav'o'j nek tondr'o de l’ litovaj paf'il'o'j:—"adiaŭ, princ'o, mi preĝ'os por vi!"

Dum'e, la fremd'ul'o'j kant'is kaj kant'is, sed la vort'o'j de ili'a'j kant'o'j ne est'is konform'a'j al la pens'o'j de l’ bojar'o. La kant'o rakont'is pri liber'plen'a viv'o en la vast'a'j step'o'j, pri grand'a river'eg'o Volg'o, pri diboĉ'a viv'manier'o de bur'lak'o'j[5]. La voĉ'o jen kun'iĝ'is, jen dis'iĝ'is, jen flu'is glat'e, unu'ton'e, kvazaŭ larĝ'a river'o, jen lev'iĝ'is kaj fal'is, kiel ond'o'j dum vent'eg'o, kaj fin'e, supr'e'n'flug'ant'e tut'e alt'e'n, tre alt'e'n, ŝveb'is en aer'o, kvazaŭ agl'o'j kun dis'etend'it'a'j flug'il'o'j...

Est'as mal'ĝoj'e kaj samtempaje aŭskult'i liber'a'n rus'a'n kant'o'n dum trankvil'a somer'a nokt'o, mez'e de silent'a arb'ar'o! En ĝi oni aŭd'as jen angor'o'n sen'fin'a'n, sen'esper'a'n, jen fort'o'n ne'venk'ebl'a'n, jen stamp'o'n fatal'a'n de l’ sort'o, fer'a'n antaŭ'destin'o'n, kiu est'as unu el la ĉef'a'j baz'o'j de ni'a popol'a spirit'o, klar'ig'ant'e mult'o'n enigm'a'n en la rus'a viv'o... Sed mult'o'n ali'a'n ankoraŭ oni aŭd'as en ni'a kant'o, tir'at'e kantat'a dum somer'a nokt'o en silent'a arb'ar'o!

Akrelaŭta fajf'ad'o inter'romp'is la rev'o'j'n de l’ princ'o. Du vir'o'j el'salt'is el post la arb'o'j kaj ek'kapt'is li'a'n ĉeval'o'n je la brid'o. Du ali'a'j ten'is li'a'j'n brak'o'j'n. Kontraŭ'batal'o est'is ne'ebl'a.

—Kanajl'o'j!—ek'kri'is Miĥeiĉ, kiu'n ankaŭ ĉirkaŭ'is ne'kon'at'a'j vir'o'j.—Ĉio est'as de ili aranĝ'it'a, mal'ben'it'a'j rab'ist'o'j!

—Ŝpin'il'o de av'in'o!—respond'is la pli jun'a kun'vojaĝ'ant'o de l’ princ'o.

—Ne sku'u la pom'arb'o'n! Ne tuŝ'u ferment'il'o'n, ke la past'o est'u bon'a! daŭr'ig'is la kun'ul'o de l’ princ'o.

La brak'o'j, ten'int'a'j la bojar'o'n, tuj las'is li'n, kaj li'a ĉeval'o, sent'int'e liber'ec'o'n, re'e ek'spir'blov'is kaj ek'paŝ'is inter la arb'o'j.

—Ĉu mi ne est'is prav'a, vi'a bojar'a moŝt'o,—dir'is la fremd'ul'o, galop'ant'e apud li, kiam mi dir'is, ke pli gaj'e est'os vojaĝ'i kvar'op'e ol du'op'e? Ĝis la muel'ej'o ni vi'n akompan'os kaj tie ni vi'n adiaŭ'os. Tie vi pov'as pas'ig'i la nokt'o'n kaj nutr'i la ĉeval'o'j'n. Du verst'o'j rest'as nur ĝis la muel'ej'o, kaj de tie Moskvo est'as tut'e proksim'a.

—Dank'o'n, brav'ul'o'j, por vi'a serv'o! Se ni iam renkont'iĝ'os, mi ne forges'os vi'n. Dir'it'e do est'as: ŝuld'o ne makul'as, sed pag'o'n postul'as!

—Ne, bojar'o, ni dev'as memor'i pri vi'a help'o! Mi dub'as, ke ni ni'n iam renkont'os. Sed se ĝi okaz'os, sci'u, ke rus'a hom'o ne forges'as bon'aĵ'o'n, kaj ke mi ĉiam est'os vi'a fidel'a serv'ist'o!

—Mi hav'as mult'a'j'n nom'o'j'n, bojar'o,—respond'is la pli jun'a. Nun mi est'as nom'at'a Ivan'o Ring'o kaj post'e, ebl'e, oni mi'n nom'os ali'e...

Baldaŭ ili al'proksim'iĝ'is al muel'ej'o. Malgraŭ la nokt'o la rad'o si'n turn'ad'is en la akv'o. Ring'o ek'fajf'is,—ven'is muel'ist'o. Li'a vizaĝ'o ne est'is vid'ebl'a en mal'lum'o, sed, laŭ la voĉ'o, li ŝajn'is est'i mal'jun'a.

—Kar'ul'o mi'a!—li dir'is al Ring'o: mi tut'e vi'n ne atend'is hodiaŭ, kaj vi ven'as kun gast'o'j! Pli bon'e est'us, se vi ili'n akompan'us ĝis Moskvo. Mi nun hav'as nek aven'o'n, nek fojn'o'n, nek vesper'manĝ'o'n.

Ring'o dir'is i'o'n al la mal'jun'ul'o en si'a ne'kompren'ebl'a lingv'o. La muel'ist'o respond'is per sam'e ne'kompren'ebl'a'j vort'o'j kaj mal'laŭt'e al'don'is:

—Mi volont'e far'us ĉio'n, sed mi atend'as gast'o'n, gast'o'n koler'eg'a'n, kiu'n mi tre tim'as.

—Vi hav'as ankoraŭ proviz'ej'o'n. Vi tuj dev'as trov'i lok'o'n kaj don'i aven'o'n al ĉeval'o'j kaj vesper'manĝ'o'n al la bojar'o. Mi vi'n bon'e kon'as, mi'n vi ne super'ruz'os!

La muel'ist'o, ĉiam murmur'ant'e, konduk'is la gast'o'j'n en la ĉambr'o'n, kie, krom sak'o'j plen'a'j je gren'o kaj farun'o, rest'is ankoraŭ sufiĉ'e da lok'o.

Dum'e li for'est'is, serĉ'ant'e ken'o'n[6], Ring'o kaj li'a kun'ul'o adiaŭ'is la bojar'o'n.

—Dir'u do, brav'ul'o'j,—demand'is Miĥeiĉ: kie ni pov'as vi'n trov'i, se ni bezon'os atest'ant'o'j'n pri hodiaŭ'a aventur'o?

—Demand'u la vent'o'n,—respond'is Ring'o,—de kie ĝi ven'as; demand'u flu'ant'a'n ond'o'n, kie ĝi loĝ'as! Ni est'as kvazaŭ sag'o'j akr'ig'it'a'j, tra'pik'ant'a'j la aer'o'n: kie'n traf'os la sag'o, tie est'os ĝi'a hejm'o! Ni ne pov'as est'i atest'ant'o'j por vi'a princ'a moŝt'o. Sed se vi ni'n ek'bezon'os por io ali'a, ven'u, mal'jun'ul'o, al la muel'ist'o: li help'os al vi trov'i Ivan'o'n Ring'o’n.

—Kia'j sagac'a'j parol'o'j!—murmur'is Miĥeiĉ al si mem: diabl'o vi'n pren'u, sagac'ul'o'j!

—Vi'a bojar'a moŝt'o, al'don'is Ring'o for'ir'ant'e.—Kred'u al mi, vi ne dev'as rakont'i en Moskvo, ke vi hav'is la intenc'o'n pend'ig'i la serv'ist'o'n de Maluta Skuratov kaj ke vi li'n ek'vip'is!

—Ĉiam li dir'as la sam'o'n,—re'e murmur'is Miĥeiĉ: for'ir'ig'u la rab'ist'o'n, ne pend'ig'u la rab'ist'o'n, eĉ ne rakont'u, ke vi vol'is li'n pend'ig'i! Ĉiam la sam'a'j parol'o'j,—sen'dub'e, li mem aparten'as al tia'j... Trankvil'iĝ'u, amik'o,—li al'don'is laŭt'e: ni'a princ'a moŝt'o neniu'n tim'as kaj vi'a'n Skuratov’n li ankaŭ ne tim'as, li sol'e la car'o'n obe'as!

La muel'ist'o al'port'is ek'brul'ig'it'a'n ken'o'n kaj en'ŝov'is ĝi'n en la fend'o'n de l’ trab'ar'a mur'o. Post'e li al'port'is brasik'a'n sup'o'n, pan'o'n kaj kruĉ'o'n da "brago"[7]. Li'a'j trajt'o'j esprim'is strang'a'n miks'aĵ'o'n de bon'kor'ec'o kaj de ruz'ec'o. Li'a'j har'o'j kaj li'a barb'o est'is tut'e blank'a'j, li'a'j okul'o'j—hel'griz'a'j, la vizaĝ'o'n kovr'is mult'eg'a'j sulk'o'j.

Post vesper'manĝ'o la princ'o kaj Miĥeiĉ preĝ'is Di'o'n kaj kuŝ'iĝ'is sur la sak'o'j'n. La muel'ist'o, dezir'ant'e al ili bon'a'n nokt'o'n, profund'e salut'is ili'n, esting'is la ken'o'n kaj for'ir'is.

—Kar'a princ'o!—dir'is Miĥeiĉ, kiam ili rest'is sol'a'j: ŝajn'as al mi, ke ni ne dev'us ĉi tie pas'ig'i la nokt'o'n. Est'us pli bon'e daŭr'ig'i la voj'o'n ĝis al Moskvo!

—Por tim'ig'i bon'a'j'n krist'an'o'j'n mez'e de l’ nokt'o, sur ĉiu strat'o de'salt'ant'e de l’ ĉeval'o'j kaj mal'ferm'ant'e bar'il'o'j'n?

—Jes, kar'a princ'o, mi pli volont'e mal'ferm'us ĉiu'j'n bar'il'o'j'n, ol dorm'us en la diabl'a muel'ej'o. Por kio do ĉi tiu'j kanajl'o'j ven'ig'is ni'n al muel'ej'o? Dum fest'o de Ivan'o la Ban'ist'o![8]. Pere'u la diabl'a fort'o, pere'u!

—Ne, kar'a princ'o, kial mal'bon'e? Bon'a lit'aĵ'o, bon'a manĝ'aĵ'o por ni, aven'o por ĉeval'o'j; nur unu mal'bon'o, ke la mastr'o est'as muel'ist'o!

—Kial vi demand'as?—dir'is Miĥeiĉ pasi'e.—Ĉu vi ne sci'as, ke ĉiu muel'ist'o hav'as parenc'o'j'n inter diabl'o'j? Ali'e li do ne pov'us far'i dig'o'n, sen help'o de diabl'o! Ne, cert'e ne!

—Mi aŭd'is pri tio,—jes'is la princ'o:—sed ne ĉio est'as ver'a, kio'n oni dir'as! Krom'e, ĉu hodiaŭ ni pov'as elekt'i: pren'u, kio'n Di'o send'as!

Miĥeiĉ silent'is moment'o'n, osced'is, silent'is ankoraŭ iom da temp'o kaj re'e demand'is jam per dorm'a voĉ'o:

—Dir'u, kar'ul'o, kia hom'o est'as Mateo Ĥomjàk, kiu'n vi el'ĵet'is el la sel'o?

—Jen kio est'as ver'o! Sed ĉi tiu rab'ist'o est'as pli danĝer'a ankoraŭ, ol Ĥomjàk! Konsent'it'e?

La princ'o ankoraŭ ne hav'is la temp'o'n por respond'i, kiam Miĥeiĉ jam ronk'is. Baldaŭ ek'dorm'is ankaŭ la princ'o.

La lun'o aper'is en la ĉiel'o, stel'o'j hel'e bril'is. Du'on'e ruin'a muel'ej'o kun bru'ant'a rad'o est'is arĝent'um'it'a de lun'a'j radi'o'j.

Subit'e ek'son'is ĉeval'a pied'frap'ad'o, kaj tuj ordon'ant'a voĉ'o ek'kri'is apud la muel'ej'o.

Ŝajn'e, la nov'a al'ven'int'o ne kutim'is atend'i, ĉar, ne ricev'int'e respond'o'n, li ek'kri'is ankoraŭ pli laŭt'e:

—Mal'laŭt'e, pli mal'laŭt'e, kar'a princ'o, ni ne est'as sol'a'j, mi hav'as gast'o'j'n, vojaĝ'ant'o'j'n, mi tuj el'ir'os, mi nur ferm'os la kest'o'n!

—Las'u la kest'o'n, diabl'a karb'ŝovel'il'o! ek'kri'is tiu, kiu'n la muel'ist'o nom'is princ'o. Vi ja sci'is, ke mi ven'os hodiaŭ'a'n nokt'o'n! Kial vi kuraĝ'is don'i rifuĝ'ej'o'n al iu'j vojaĝ'ant'o'j? For ili'n de ĉi tie!

—Silent'u, kar'ul'o, pro Di'o, ne kri'u, vi ĉio'n mal'help'os. Mi jam dir'is al vi, la afer'o dev'as est'i far'at'a sen'bru'e, kaj for'pel'i la vojaĝ'ant'o'j'n mi do ne pov'is. Krom tio, ili tut'e ne mal'help'as, ili dorm'as nun, se vi nur ili'n ne est'as vek'int'a.

—Nu, bon'e, mal'jun'ul'aĉ'o;—sed se vi vol'as mi'n tromp'i, pli bon'e est'us, ke vi tut'e ne ekzist'us en la mond'o. Mi trov'os por vi tia'n ekzekut'o'n, kiu'n neni'u ankoraŭ iam el'pens'is!

—Kompat'o'n, kar'ul'o! Kio'n mi dev'as far'i, mal'feliĉ'ul'o? Mi dir'os tio'n, kio'n mi vid'os, sed kio post'e okaz'os,—est'as en la man'o'j de Di'o. Sed se vi'a princ'a moŝt'o vol'as mi'n ekzekut'i, prefer'e ni ne komenc'os la afer'o'n.

La princ'o al'is la ĉeval'o'n al arb'o. Li est'is alt'kresk'a kaj ŝajn'e tre jun'a. La buton'o'j de li'a kaftan'o bril'is ĉe la lun'o, or'a'j penik'o'j de li'a ĉap'o pend'is ĝis la dors'o.

—Jes, mi kon'as la sorĉ'vort'o'j'n kaj hirund'a'n kap'o'n mi ĉiam port'as ĉirkaŭ la kol'o.

—Ne,—respond'is la princ'o mal'ĝoj'e: neni'o help'as! Antaŭ'ne'long'e mi ŝi'n ek'vid'is en ŝi'a ĝarden'o. Mi'n ek'kon'int'e, ŝi pal'iĝ'is, ek'salt'is kaj for'kur'is en la dom'o'n.

—Vi'a princ'a moŝt'o... ne koler'u... ne de'hak'ig'u mi'a'n ne'kulp'a'n kap'o'n, permes'u al mi dir'i la ver'o'n!

—Kaj se ŝi—daŭr'ig'is la muel'ist'o, balbut'ant'e: se ŝi am'as ne la edz'o'n, sed...

—Ha, arb'ar'a kobold'o!—ek'kri'is la princ'o:—kiel vi kuraĝ'as eĉ pens'i pri tio? Se mi iu'n suspekt'us, mi per propr'a man'o el'ŝir'us la kor'o'j'n de ili ambaŭ!

—Sorĉ'ist'o!—daŭr'ig'is la princ'o, kiel ebl'e dolĉ'ig'ant'e si'a'n voĉ'o'n:—help'u mi'n! Venk'is mi'n am'o, kvazaŭ mal'bon'eg'a serpent'o! Ĉio'n mi prov'is far'i! Tut'a'j'n nokt'o'j'n mi preĝ'is antaŭ sankt'a pentr'aĵ'o,—mi ne el'preĝ'is por mi pac'o'n... Mi ĉes'is preĝ'i, mi komenc'is galop'rajd'i, vag'ad'i en kamp'ar'o de maten'o ĝis vesper'o, pli ol unu bon'eg'a'n ĉeval'o'n mi mort'lac'ig'is rajd'ant'e; tamen, neniu'n pac'o'n mi ricev'is! Mi komenc'is diboĉ'i tut'a'j'n nokt'o'j'n, mi el'drink'is mult'e da fort'a vin'o,—sed ne dron'is mi'a sopir'o en la vin'o, ne pac'iĝ'is mi'a anim'o post diboĉ'o'j! Tiam mi tut'e mal'esper'is kaj far'iĝ'is opriĉniko. Mi drink'as ĉe la car'a manĝ'o'tabl'o kun Basmanov’j, kun Grjaznij’j kaj t. p. Mi est'is pli kruel'a, ol ili, mi detru'ad'is vilaĝ'o'j'n kaj antaŭ'urb'o'j'n, mi for'konduk'is vir'in'o'j'n kaj knab'in'o'j'n, sed la sang'verŝ'ad'o ne help'is mi'n for'ig'i mi'a'n sopir'o'n! Mi'n tim'as bojar'o'j, mi'n tim'as opriĉnikoj, mi'n laŭd'as la car'o pro mi'a brav'ec'o, mi'n mal'ben'as la bon'a'j krist'an'o'j! La nom'o de l’ princ'o Afonasjo Vjàzemskij far'iĝ'is sam'e terur'a, kiel la nom'o de Maluta Skuratov. Jen kio'n far'is mi'a am'o, mi est'as pere'ig'ont'a mi'a'n anim'o'n! Por kio mi bezon'as nun mi'a'n anim'o'n? En la fund'o de l’ infer'o ne pov'as est'i pli mal'bon'e, ol ĉi tie. Nu, mal'jun'ul'o, kial vi rigard'as mi'n? Ĉu vi opini'as mi'n frenez'a? Ne, mi'a kap'o ne frenez'iĝ'is: ĝi est'as fort'a, sam'e kiel mi'a korp'o. La plej terur'a turment'o est'as tiu, kiu ne mort'ig'as!

La muel'ist'o trem'ad'is, aŭskult'ant'e la princ'o'n. Li kon'is li'a'n sen'lim'a'n koler'o'n, li tim'is pro si'a viv'o.

—Kial vi silent'as, mal'jun'ul'o? Ĉu vi hav'as neniu'n sorĉ'herb'o'n aŭ sorĉ'radik'o'n por venk'i ŝi'n? Dir'u, rakont'u, kiu'j'n sorĉ'kresk'aĵ'o'j'n vi hav'as? Nu, nu, sorĉ'ist'o!

—Kar'a princ'o! kio'n mi dir'os al vi? Divers'a'j herb'o'j est'as. Ekzist'as, ekzempl'e, dorn'o'hav'a-herb'o[9], oni ĝi'n ŝir'kolekt'as dum St.-Petra fast'o: ĉirkaŭ'fum'u per ĝi sag'o'n,—la sag'o nepr'e traf'os. Ekzist'as tirliĉ-herb'o[10], kiu kresk'as apud Kievo, sur Nud'a mont'o: kiu ĝi'n kun'port'as, neniam merit'as car'a'n koler'o'n. Ekzist'as ankoraŭ plakùn-herb'o[11]: kiu pend'ig'as ĉirkaŭ si'a kol'o kruc'o'n, far'it'a'n el la radik'o de ĉi tiu kresk'aĵ'o, tiu'n ĉiu'j tim'as, kvazaŭ fajr'o'n!

—Mi jam est'as sufiĉ'e tim'at'a,—li dir'is: mi ne bezon'as vi'a'n plakùn-herb'o'n. Nom'u ali'a'j'n!

—Ekzist'as ankoraŭ Adama-kap'o, kiu kresk'as apud marĉ'o'j; ĝi help'as al akuŝ'ant'in'o'j kaj ricev'ig'as donac'o'j'n. Ekzist'as marĉ'a golubèc[12]: se vi vol'as ĉas'i urs'o'n, trink'u infuz'aĵ'o'n el ĉi tiu herb'o, kaj la urs'o vi'n ne tuŝ'os. Ekzist'as rabarb'o: kiam ĝi est'as el'ŝir'at'a el ter'o, ĝi ĝem'as kaj plor'eg'as kiel hom'o: se oni ĝi'n kun'hav'as, oni ne dron'as!

—Ne, ekzist'as ankoraŭ kelk'a'j, ekzempl'e, filik'o: hav'ant'e ĝi'a'n flor'o'n, oni nepr'e trov'os kaŝ'it'a'n trezor'o'n. Ankoraŭ unu: "Ivan'o kaj Mario"[13]. Kiu sci'as ĝi'n uz'i, ĉiam hav'as sukces'o'n en vet'a ĉeval'kur'ad'o, eĉ rajd'ant'e sur plej mal'bon'a ĉeval'aĉ'o.

—Kaj ĉu ne ekzist'as herb'o, kiu pov'us ig'i jun'a'n vir'in'o'n ek'am'i vir'o'n mal'am'at'a'n?

—Mi ne sci'as, kar'ul'o, ĉu est'as tia herb'o, ĉu ne,—ver'e, mi ne sci'as, je Di'o, ne!

—Ne, princ'o, tia'n herb'o'n mi ankaŭ ne hav'as. Sed mi hav'as razrìv-herb'o'n[14]: kiam per ĝi oni ek'tuŝ'as serur'o'n aŭ fer'a'n ŝlos'it'a'n pord'o'n, la pord'o tuj mal'ferm'iĝ'as.

—For kun vi'a'j mal'ben'it'a'j herb'o'j!—koler'e ek'kri'is Vjàzemskij kaj fiks'is si'a'n sever'eg'a'n rigard'o'n sur la muel'ist'o'n.

—Mal'jun'ul'o!—subit'e ek'kri'is Vjàzemskij, kapt'ant'e li'n je la kol'um'o:—don'u ŝi'n al mi! Ĉu vi aŭd'as? Don'u ŝi'n, don'u al mi, sorĉ'ist'o! Tuj don'u!

Kaj li per ambaŭ man'o'j fort'e sku'ad'is la mal'feliĉ'a'n muel'ist'o'n. La muel'ist'o decid'is, ke est'as al'ven'int'a li'a last'a hor'o.

—Kompat'u mi'n!—li plor'eg'is: help'u al mi! Mi don'os al vi riĉ'aĵ'o'n, mi far'iĝ'os vi'a servut'ul'o! Kompat'u mi'n, mal'jun'ul'o!

—Vi'a princ'a moŝt'o! Kio'n vi far'as? Re'konsci'iĝ'u! Kun vi est'as mi, Davìdoviĉ, muel'ist'o! Re'konsci'iĝ'u, vi'a bojar'a moŝt'o!

—Vi'a princ'a moŝt'o, kar'a princ'o!—per trem'ant'a voĉ'o pet'is la muel'ist'o: ni dev'as rapid'i. La temp'o pas'as sen'util'e! Oni dev'as komenc'i. Lev'iĝ'u! Pli bon'e ĝi est'as en mal'lum'o... Ni pov'as ĉio'n kaŝ'i kaj mal'konfes'i: mi vi'n ne kon'as, vi mi'n ne kon'as. Ĉu ne ver'e? Nu, rapid'u, ni tuj komenc'u!

Ili ambaŭ ek'silent'is. Ĉio ĉirkaŭ'e est'is sen'bru'a. Nur la rad'o, lum'ig'it'a de lun'radi'o'j, bru'eg'e turn'iĝ'is, kiel antaŭ'e. Mal'proksim'e en la marĉ'o'j kri'is krekso[15]. Strig'o ĝem'is de temp'o al temp'o en dens'a arb'ar'o.

—Rigard'u sub la rad'o'n, vi'a princ'a moŝt'o, kaj mi komenc'os sorĉ'ad'o'n!

La mal'jun'ul'o kuŝ'iĝ'is ter'e'n kaj, ankoraŭ spir'eg'ant'e pro terur'o, ek'murmur'et'is iu'j'n vort'o'j'n. La princ'o atent'e rigard'is la akv'o'n sub la rad'o. Pas'is kelk'a'j minut'o'j.

—Mi vid'as, kvazaŭ oni ŝut'as perl'o'j'n, kvazaŭ oni bril'ig'as or'a'j'n mon'er'o'j'n...

—Mi vid'as sabr'o'j'n inter'kruc'iĝ'ant'a'j'n kaj re'e la or'a'j'n mon'er'o'j'n...

—Vi hav'os sukces'o'n en milit'o, vi'a bojar'a moŝt'o, vi hav'os sukces'o'n en vi'a serv'ad'o al la car'o. Nu, rigard'u ankoraŭ, dir'u, kio'n nun vi vid'as?

—Nun far'iĝ'is mal'lum'o, la akv'o mal'klar'iĝ'is. Jen la akv'o ruĝ'iĝ'as, kvazaŭ sang'o. Kio'n signif'as ĉi tio?

—Sufiĉ'e, sufiĉ'e, vi'a princ'a moŝt'o. Ne dec'as rigard'i tro long'a'n temp'o'n, ni ir'u!

—Jen tir'iĝ'as kvazaŭ purpur'a'j faden'o'j, kvazaŭ tenden'o'j sang'kovr'it'a'j; jen oni mal'ferm'as kaj ferm'as grand'a'n fer'a'n pren'il'o'n, jen...

—Atend'u,—dir'is Vjàzemskij, for'puŝ'ant'e la muel'ist'o'n: jen mi vid'as seg'il'eg'o'n kun grand'a dent'ar'o: ĝi mal'rapid'e mov'iĝ'as kaj el sub'e sang'o ŝpruc'as...

—Atend'u, mal'jun'ul'o, mi sven'as, dolor'as ĉiu'j mi'a'j membr'o'j... Dolor'as...

La princ'o mem salt'is mal'antaŭ'e'n. Li ŝajn'e kompren'is la vid'it'aĵ'o'n...

La muel'ist'o don'is al la princ'o argil'a'n botel'et'o'n, kiu'n li est'is port'ant'a sur la brust'o, sub la vest'o.

La princ'o trink'is. Li ek'sent'is kap'turn'iĝ'o'n, al li mal'lum'iĝ'is antaŭ la okul'o'j.

—Ne, ne sol'a! Ili est'as du'op'e: ŝi kaj blond'a jun'ul'o en karmezin'a kaftan'o, la vizaĝ'o'n mi ne vid'as. Atend'u! Jen ili kun'iĝ'as... Ĉiam pli kaj pli proksim'e... Mal'ben'o! Ili kis'as unu la ali'a'n! Mal'ben'o! Est'u mal'ben'it'a, sorĉ'ist'o, mal'ben'it'a...

La princ'o ĵet'is al la muel'ist'o plen'man'o'n da mon'er'o'j, de'ŝir'is de la arb'o la brid'o'n de si'a ĉeval'o, kaj en la arb'ar'o ek'aŭd'iĝ'is laŭt'a ĉeval'a pied'frap'ad'o, kiu iom post iom ĉes'is... Nur la rad'o kun antaŭ'a bru'eg'o turn'iĝ'ad'is en la nokt'a silent'o.

Se la leg'ant'o pov'us est'i transport'it'a en epok'o'n antaŭ 300 jar'o'j kaj de l’ supr'o de sonor'il'ej'o ek'ard'us la tiam'a'n Moskvon, li trov'us mal'mult'e da simil'ec'o kun la nun'a ĉef'urb'o.

La bord'o'j de l’ river'o'j Moskvo, Jaŭzo kaj Neglinko est'is kovr'it'a'j de ar'o da lign'a'j dom'et'o'j kun lign'a'j kaj eĉ pajl'a'j tegment'o'j, plej'part'e nigr'a'j pro temp'o. Inter ĉi tiu'j nigr'a'j tegment'o'j akr'e kontur'iĝ'is blank'a'j kaj ruĝ'a'j mur'o'j de Kreml'o, Kitàj-urb'o kaj ali'a'j fortik'aĵ'o'j, konstru'it'a'j dum la last'a'j jar'cent'o'j. Mult'a'j preĝ'ej'o'j kaj sonor'il'ej'o'j lev'is al ĉiel'o si'a'j'n or'um'it'a'j'n kupol'o'j'n. Kvazaŭ grand'eg'a'j verd'a'j kaj flav'a'j makul'o'j, vid'iĝ'is inter la dom'o'j dens'a'j arb'ar'et'o'j kaj gren'kamp'o'j. Trans Moskvo-river'o konduk'is ŝancel'iĝ'a'j pont'o'j, tre mal'alt'a'j, kiu'j trem'ad'is kaj est'is kovr'at'a'j de akv'o, kiam ĉeval'o'j aŭ rajd'ant'o'j ili'n trans'pas'is. Sur Jaŭzo kaj sur Neglinko turn'iĝ'ad'is dek'o'j da muel'ej'a'j rad'o'j, star'ant'a'j unu preskaŭ apud la ali'a. Ĉi tiu'j arb'ar'et'o'j, gren'kamp'o'j kaj muel'ej'o'j mez'e de la urb'o far'is tiam'a'n Moskvon tre pentr'ind'a. Plej gaj'ig'a'n aspekt'o'n prezent'is la monaĥ'ej'o'j, kiu'j kun si'a'j blank'a'j mur'o'j kaj mult'a'j or'a'j kaj mult'kolor'a'j kupol'o'j ŝajn'is est'i apart'a'j urb'o'j. Super la tut'a labirint'o de preĝ'ej'o'j, de dom'o'j, de arb'ar'et'o'j kaj de monaĥ'ej'o'j fier'e supr'e'n'lev'iĝ'is la preĝ'ej'o'j de Kreml'o kaj la antaŭ ne'long'e konstru'it'a preĝ'ej'o je honor'o do Prop'et'o de Sankt'a Virg'ul'in'o, komenc'it'a de l’ car'o Ivan'o antaŭ kelk'a'j jar'o'j, kiel memor'aĵ'o pri al'milit'o de Kazanjo kaj nun'temp'e kon'at'a sub la nom'o de preĝ'ej'o de Bazilo la Sankt'a. Mult'e ĝoj'is la moskv'an'o'j, kiam fin'e est'is for'pren'it'a la alt'a trab'ar'o, ŝirm'int'a ĉi tiu'n preĝ'ej'o'n, kaj kiam ĝi fin'e si'n prezent'is al ĉiu'j okul'o'j en si'a tut'a iom strang'a bel'ec'o, bril'ant'e per or'o kaj mult'kolor'a'j ornam'aĵ'o'j! Dum long'e ankoraŭ la popol'o laŭd'eg'is la lert'a'n arĥitektur'ist'o'n, dank'is Di'o'n kaj glor'is la car'o'n, kiu don'is al la popol'o vid'ind'aĵ'o'n ĝis nun ne vid'it'a'n. Bel'a'j est'is ankaŭ ali'a'j moskvaj preĝ'ej'o'j. La moskv'an'o'j mal'avar'e donac'is mon'o'n kaj labor'o'n por ornam'i la dom'o'j'n de Di'o. Ĉie oni vid'is mult'e'kost'a'n kolor'it'aĵ'o'n, or'o'n kaj grand'a'j'n sankt'a'j'n pentr'aĵ'o'j'n sur la ekster'a supr'aĵ'o de l’ preĝ'ej'o'j. La rus'o'j, volont'e ornam'ant'e si'a'j'n preĝ'ej'o'j'n, tut'e mal'zorg'is si'a'j'n propr'a'j'n dom'et'o'j'n: ĉiu'j dom'o'j est'is konstru'it'a'j firm'e sed simpl'e, el pin'a'j aŭ kverk'a'j trab'o'j, eĉ ne kovr'it'a'j de rabot'it'a'j tabul'o'j, laŭ antikv'a rus'a proverb'o: dom'o'n ornam'as ne tuk'o'j, sed kuk'o'j!

Nur la dom'o de bojar'o Druĵino Andrèeviĉ Morozov sur la bord'o de Moskvo-river'o disting'iĝ'is per ne'ordinar'a bel'ec'o. La kverk'a'j trab'o'j est'is bel'e-rekt'a'j kaj egal'e-rond'a'j; la dom'o hav'is tri etaĝ'o'j'n, krom submenta ĉambr'et'o. Larĝ'a tegment'o, bel'e ĉiz'it'a, kovr'is eĉ la peron'o'n kaj si'n apog'is sur dik'a'j ornam'it'a'j kolon'o'j. La fenestr'a'j kovr'il'o'j est'is bel'e pentr'it'a'j, montr'ant'e flor'o'j'n kaj bird'o'j'n, kaj en la fenestr'o'j oni vid'is ne mal'klar'a'n bov'a'n vezik'o'n, kiel ordinar'e, sed pur'a'n travideblalimon. Sur la vast'a kort'o trov'iĝ'is mastr'um'a'j konstru'aĵ'o'j, proviz'ej'o'j, fojn'ej'o'j, kolomb'ej'o'j kaj somer'a dorm'o'ĉambr'o de l’ bojar'o. Al la dom'o al'iĝ'is de unu flank'o hejm'a mason'it'a preĝ'ej'o, de ali'a—vast'a ĝarden'o, ĉirkaŭ'it'a de kverkna palis'ar'o, apud kiu star'is alt'a, bel'e pentr'it'a kaj ornam'it'a balanc'il'o. Unu'vort'e la dom'o est'is perfekt'e konstru'it'a. Kaj la hom'o'j, tie loĝ'int'a'j, ne est'is ne ind'a'j por tia dom'o!

La bojar'o Druĵino, kvankam mal'jun'a, est'is ankoraŭ fort'a kaj san'a kaj antaŭ ne'long'e li edz'iĝ'is kun plej rimark'ind'a moskva bel'ul'in'o. Ĉiu'j mir'is, ke la du'dek'jar'a Helen'o Dmìtrievna, fil'in'o de okòlniĉij[16] Pleŝĉeef-Oĉin, mort'ig'it'a dum Kazanja milit'ir'o, konsent'is far'iĝ'i edz'in'o de ĉi tiu sever'a mal'jun'ul'o. Ne tia'n fianĉ'o'n dezir'is por ŝi moskvaj svat'ist'in'o'j! Sed Helen'o hav'is jam por'edz'iĝ'a'n aĝ'o'n, est'is orf'in'o, kaj ŝi'a bel'ec'o, ĉe mal'ĉast'a'j mor'o'j de nov'a'j car'a'j favor'at'ul'o'j, pov'is pli oft'e mal'util'i al ŝi, ol don'i feliĉ'o'n. Morozov, kiel edz'o, far'iĝ'is ankaŭ ŝi'a protekt'ant'o, kaj en Moskvo ĉiu bon'e sci'is, ke mal'permes'it'e est'as ofend'i la fraŭl'in'o'n, kiu'n protekt'as bojar'o Morozov.

Mult'a'j car'a'j favor'at'o'j aspir'is la am'o'n de fraŭl'in'o Helen'o, plej'mult'e la princ'o Afonasjo Ivànoviĉ Vjàzemskij. Mult'e'kost'a'j'n donac'o'j'n li send'is al ŝi, en preĝ'ej'o'j li ĉiam serĉ'is la okaz'o'n star'i proksim'e de ŝi, kelk'foj'e li preter'galop'is, por plaĉ'i al ŝi, sur furioz'a ĉeval'o kaj dum pugn'o'batal'o[17] li montr'is grand'eg'a'n kuraĝ'o'n. Sed ne hav'is sukces'o'n la princ'o Vjàzemskij! La svat'ist'in'o'j re'don'is al li li'a'j'n donac'o'j'n, kaj Helen'o, renkont'ant'e li'n, de'turn'ad'is si'n. Kia est'is la kaŭz'o? Ĉu ne plaĉ'is al ŝi Afonasjo Ivànoviĉ aŭ ebl'e ŝi jam am'is iu'n ali'a'n, sed spit'e ĉiu'j pen'ad'o'j de l’ princ'o Vjàzemskij li'a am'ind'um'ad'o ne est'is akcept'at'a. Fin'e li ek'koler'is kaj decid'iĝ'is sci'ig'i la car'o'n pri si'a mal'sukces'o kaj pet'i li'n pri help'o. La car'o promes'is send'i si'a'part'e svat'ist'in'o'j'n al Helen'o. Ek'sci'int'e ĉi tio'n, Helen'o ek'plor'eg'is. Ŝi kun si'a nutr'ist'in'o ir'is preĝ'ej'o'n, ek'genu'is antaŭ sankt'a pentr'aĵ'o de Di'patr'in'o, plor'eg'is kaj preĝ'is. La preĝ'ej'o est'is mal'plen'a; sed kiam Helen'o ek'star'is kaj rigard'is post'e'n, ŝi ek'vid'is bojar'o'n Morozov, vest'it'a'n per ne'buton'um'it'a or'ŝtof'a ter'lik'o[18], sub kiu oni vid'is verd'a'n velur'a'n kaftan'o'n.

—Pro kio vi plor'as, Helen'o? demand'is la bojar'o. Helen'o ek'ĝoj'is, re'kon'int'e li'n. Li est'is iam amik'o do ŝiaepatroj kaj post ili'a mort'o li iu'foj'e vizit'is ŝi'n kaj est'is kvazaŭ ŝi'a parenc'o. Helen'o respekt'is li'n kiel patr'o'n kaj konfid'ad'is al li si'a'j'n pens'o'j'n: nur unu sekret'o'n ŝi mal'konfes'is al li por si'a mal'feliĉ'o, por li'a pere'o!

Kaj nun re'e, respond'ant'e al la bojar'o, ŝi ne mal'kovr'is al li si'a'n sekret'o'n. Ŝi nur rakont'is, ke ŝi'n plor'ig'as la sci'ig'o pri la intenc'o de la car'o edz'in'ig'i ŝi'n kun princ'o Vjàzemskij.

—Helen'o! dir'is Morozov: ĉu ver'e, vi ne am'as la princ'o'n Vjàzemskij? Pri'pens'u bon'eg'e! Mi sci'as, ke ĝis nun vi ankoraŭ li'n ne am'as, sed kred'ebl'e vi neniu'n ankoraŭ am'as, kaj ĝis tiam fraŭl'in'a kor'o simil'as je mol'a vaks'o; post'e vi al'kutim'iĝ'os kaj ek'am'os li'n!

—Neniam! pasi'e respond'is Helen'o: neniam mi li'n ek'am'os. Prefer'e mi mort'os!

—Helen'o! li dir'is post pri'pens'o: ekzist'as rimed'o por vi'n help'i. Aŭskult'u! Mi est'as mal'jun'a kaj griz'har'a, sed mi vi'n am'as kiel mi'a'n propr'a'n fil'in'o'n. Dir'u, Helen'o, ĉu vi konsent'us edz'in'iĝ'i kun mi, mal'jun'ul'o?

—Ho jes, bojar'o, mi konsent'as! ek'kri'is Helen'o ĝoj'ig'it'e kaj fal'is ter'e'n antaŭ Morozov.

Ne'atend'it'a konsent'o kor'tuŝ'is la bojar'o'n; en si'a feliĉ'o li ne diven'is, mal'feliĉ'ul'o, ke la ĝoj'o de Helen'o est'is ĝoj'o de iu, kiu dron'ant'e al'kroĉ'iĝ'as al prunel'o.

—Infan'o!—li dir'is,—ĵur'u al mi antaŭ ĉi tiu krucifiks'o, ke vi ne sen'honor'ig'os miarizan kap'o'n!

La bojar'o tuj ven'ig'is la pastr'o'n, la ceremoni'o de fianĉ'iĝ'o est'is plen'um'it'a, kaj ĉe la al'ven'o de car'a'j svat'ist'in'o'j Helen'o jam est'is fianĉ'in'o de Morozov.

Ne pro am'o Helen'o edz'in'iĝ'is kun Druĵino Andrèeviĉ! Sed ĉar ŝi est'is ĵur'int'a al li, ke ŝi rest'os fidel'a, ŝi firm'e decid'iĝ'is plen'um'i si'a'n ĵur'o'n, ne pek'i kontraŭ si'a edz'o per vort'o'j, nek eĉ per pens'o'j.

Kial do ne am'i la bojar'o'n Druĵino? Ver'e, la bojar'o ne est'is jun'a, sed Di'o don'is al li san'o'n kaj fort'o'j'n, glor'o'n milit'ist'a'n kaj firm'a'n karakter'o'n; krom tio li est'is riĉ'a, posed'is mult'a'j'n vilaĝ'o'j'n, mult'a'j'n bien'o'j'n trans Moskvo-river'o kaj mult'a'j'n proviz'ej'o'j'n super'plen'a'j'n je or'o, or'ŝtof'o kaj mult'e'kost'a'j fel'o'j. Nur unu mank'is al Druĵino: li ne hav'is car'a'n favor'o'n. Ek'sci'int'e, ke mal'fru'iĝ'is li'a'j svat'ist'in'o'j, la car'o Ivan'o ek'koler'is kontraŭ la bojar'o, ek'dezir'is pun'i li'n, invit'is li'n al si'a manĝ'o'tabl'o kaj sid'ig'is li'n ne nur pli mal'supr'e'n ol Vjàzemskij’n, sed eĉ pli mal'supr'e'n ol Borìs Fèodoroviĉ Godunòv’n, kiu tiam ankoraŭ ne est'is mult'e honor'at'a kaj hav'is neniu'n rang'o'n[19].

Ne ek'toler'is la bojar'o tia'n mal'honor'o'n, for'tabl'iĝ'is: ne konven'as al Morozov est'i pli mal'supr'e ol Godunòv! Tiam ankoraŭ pli mult'e ek'koler'is la car'o kaj promes'is al Godunòv la kap'o'n de Morozov[20]. La bojar'o est'is dev'ig'at'a pet'i pardon'o'n de si'a mal'amik'o, sed anstataŭ tio li insult'is Godunòv’n, nom'int'e li'n "hund'id'o".

Tiam la car'o ek'sent'is grand'a'n koler'eg'o'n kontraŭ Morozov, mal'permes'is al li si'n montr'i en la palac'o kaj ordon'is, ke li ne tond'ig'u siajrizajn har'o'j'n, ĝis kiam la car'o de'pren'os de li si'a'n mal'favor'o'n. Kaj la bojar'o ne si'n montr'is plu inter la kort'eg'an'o'j. De tiam li ĉiam sur'hav'is modest'a'n vest'ar'o'n, ne komb'is la barb'o'n, kaj li'a'n larĝ'a'n frunt'o'n kovr'is longarizaj har'o'j. Mal'feliĉ'a li est'is, ne vid'ant'e tiel long'e si'a'n car'o'n, sed tamen li ne sen'honor'ig'is siaenton, li ne sid'iĝ'is pli mal'supr'e ol Godunòv!

La dom'o de Morozov est'is riĉ'eg'a. La serv'ist'o'j tim'is kaj am'is la mastr'o'n. Ĉiu'n al'ven'ant'a'n li akcept'is gast'am'e. Kon'at'o'j kaj ne'kon'at'o'j ĝu'ad'is li'a'n afabl'ec'o'n: al ĉiu'j li dis'don'ad'is bon'kor'a'j'n vort'o'j'n, riĉ'a'j'n vest'o'j'n kaj saĝ'a'j'n konsil'o'j'n. Sed plej mult'e li kares'is, plej mult'e super'ŝut'is per donac'o'j si'a'n jun'a'n edz'in'o'n Helen'o’n, kaj la edz'in'o ŝajn'e sincer'e am'is li'n; ĉiu'maten'e kaj ĉiu'vesper'e ŝi long'temp'e preĝ'is sur'genu'e en si'a preĝ'ej'a ĉambr'o, fervor'e preĝ'is por li'a san'o kaj feliĉ'o.

Ĉu est'is ŝi kulp'a pri tio, ke mez'e de afabl'a inter'parol'ad'o kun la edz'o, mez'e de fervor'a preĝ'ad'o antaŭ la sankt'a'j pentr'aĵ'o'j subit'e kaj ne'vol'e ŝi'a imag'o prezent'is al ŝi figur'o'n de la jun'a hero'o, al'galop'ant'a kun lev'it'a ŝestopro[21] kaj pel'ant'a antaŭ si dis'ord'ig'it'a'j'n litovajn regiment'o'j'n? Ĉu est'is ŝi kulp'a pri tio, ke la sam'a figur'o persekut'is ŝi'n ĉie, hejm'e kaj en preĝ'ej'o, tag'e kaj nokt'e, ŝi'n riproĉ'ant'e: "Helen'o! Vi romp'is vi'a'n vort'o'n, vi ne ĝis'atend'is mi'a'n re'ven'o'n, vi tromp'is mi'n!"

La 24-an de juni'o de la jar'o 1565-a, en la tag'o de Ivan'o la Ban'ist'o, ĉiu'j sonor'il'o'j en Moskvo de l’ maten'o komenc'is sonor'i kaj ne ĉes'is dum la tut'a tag'o. La preĝ'ej'o'j est'is plen'plen'a'j. Post la mes'o la popol'o plen'ig'is la strat'o'j'n. Jun'ul'o'j kaj mal'jun'ul'o'j, riĉ'a'j kaj mal'riĉ'a'j, ĉiu'j al'port'ad'is hejm'e'n verd'a'j'n branĉ'o'j'n, flor'o'j'n, freŝ'a'j'n betul'et'o'j'n, ornam'it'a'j'n per ruband'o'j. Ĉio est'is gaj'a, viv'o'plen'a, mult'kolor'a.

Sed tag'mez'e la strat'o'j sen'hom'iĝ'is: iom post iom la popol'o dis'iĝ'is, kaj baldaŭ oni ne pov'us en Moskvo renkont'i eĉ unu hom'o'n en la strat'o'j. Ek'is mort'a silent'o. La bon'a'j krist'an'o'j dorm'is en si'a'j ĉambr'o'j, kaj neniu'n oni pov'us trov'i, kiu koler'ig'us Di'o'n, promen'ant'e en la strat'o'j, ĉar Di'a ordon'o est'as, ke hom'o sam'e kiel best'o ripoz'u dum tag'mez'o, kaj est'as do pek'o mal'obe'i Di'o'n, se ne urĝ'as iu afer'o. Tiel ĉiu'j dorm'is, Moskvo aspekt'is kiel ne'loĝ'at'a urb'o. Nur en Bàlĉugo[22], en ĵus konstru'it'a drink'ej'o, aŭd'iĝ'is kri'o'j kaj kant'o'j. Tie, malgraŭ tag'mez'o, diboĉ'festen'is milit'ist'o'j, preskaŭ ĉiu'j jun'a'j, riĉ'e vest'it'a'j. Ili sid'is ne nur en la drink'ej'o, sed ankaŭ ekster'e, sur la kort'o, en la strat'o. Ĉiu'j est'is ebri'a'j; iu jun'ul'o, kuŝ'ant'e ter'e, verŝ'is pokal'o'n da vin'o sur si'a'n vest'o'n, ali'a per raŭk'a voĉ'o pen'ad'is kun'kant'i, sed el'ig'is nur mal'klar'a'j'n, ne'kompren'ebl'a'j'n son'o'j'n. Sel'it'a'j ĉeval'o'j star'is ĉe la pord'eg'o. Al ĉiu sel'o est'is alit'a bala'il'o kaj hund'a kap'o.

Sam'temp'e du rajd'ant'o'j ek'aper'is sur la strat'o. Unu el ili, kiu sur'hav'is karmezin'a'n kaftan'o'n kun or'a'j penik'o'j kaj blank'a'n or'ŝtof'a'n ĉap'o'n, el sub kiu fal'is ond'ant'a'j dens'a'j blond'a'j bukl'o'j, si'n turn'is al si'a kun'vojaĝ'ant'o:

—Jes, jes, bojar'o: bala'il'o'j'n kaj hund'a'j'n kap'o'j'n ili kun'port'as, simil'e al tiu rab'ist'o Ĥomjàk. Do ili efektiv'e est'as car'a'j vir'o'j. Kio'n ni far'is, bojar'o? Kaj nun?

—He, bon'ul'o'j, honest'ul'o'j! ek'kri'is Miĥeiĉ, al'galop'ant'e la ar'o'n: kie loĝ'as li'a bojar'a moŝt'o Druĵino Andrèeviĉ Morozov?

—Mi'a bojar'o princ'o Serèbrjanij hav'as leter'o'n al Morozov de vojevod'o princ'o Pronskij el la grand'a regiment'o.

—Ne ebl'e, ne ebl'e! Ĉu vi frenez'iĝ'is? Kial mi don'os al vi la princ'a'n leter'o'n?

—Don'u la leter'o'n, mal'jun'ul'aĉ'o, tuj don'u! Ni rigard'u, ĉu tiu ĉi Morozov ne el'pens'is perfid'o'n, ĉu li ne intenc'as pere'ig'i la car'o'n!

—Kanajl'o'j!—ek'kri'is Miĥeiĉ, forges'ant'e ĝis'nun'a'n siardemon: ĉu mi'a mastr'o pov'as est'i perfid'ul'o aŭ inter'rilat'i kun perfid'ul'o'j?

—Halt'u!—li ordon'is per tiel sever'eg'a voĉ'o, ke ili obe'is malgraŭ'vol'e.

—Se iu el vi,—daŭr'ig'is la princ'o: se iu ek'tuŝ'os ĉi tiu'n vir'o'n eĉ per fingr'o, mi dis'hak'os la kap'o'n al li, kaj vi ĉiu'j respond'os pro tio antaŭ la car'o!

La opriĉnikoj konfuz'iĝ'is. Sed nov'a'j ili'a'j kun'ul'o'j al'ir'is el apud'a'j strat'o'j kaj ĉirkaŭ'is la princ'o'n. Arogant'a'j parol'o'j aŭd'iĝ'is; kelk'a'j opriĉnikoj jam el'ig'is la sabr'o'j'n, kaj grand'a mal'feliĉ'o traf'us la princ'o'n, se en la sam'a moment'o tut'e proksim'e ne ek'son'us voĉ'o, kant'ant'a psalm'o'n, voĉ'o, kiu halt'ig'is la opriĉnikojn iom mirakl'e. Ĉiu'j ek'ard'is al la direkt'o, de kie est'is aŭd'at'a la voĉ'o. Laŭ'long'e de la strat'o ir'is vir'o ĉirkaŭ kvar'dek'jar'a, vest'it'a nur per tol'a ĉemiz'o. Sur li'a brust'o tint'ad'is fer'a'j kruc'o'j kaj ĉen'o'j, en la man'o'j li ten'is lign'a'n rozari'o'n. Li'a pal'a vizaĝ'o, kun mal'dens'a barb'o, esprim'is ekster'ordinar'a'n bon'kor'ec'o'n, sur la lip'o'j vag'is rid'et'o, sed la okul'o'j hav'is mal'hel'a'n kaj distr'it'a'n rigard'o'n.

Ek'vid'int'e Serèbrjanij’n, li inter'romp'is la kant'o'n, rapid'eg'e al'ir'is li'n kaj ek'ard'is li'n rekt'e en la vizaĝ'o'n.

—Vi ĉi tie?—li demand'is, kvazaŭ mir'ant'e: por kio vi est'as ĉi tie, inter ili?..

La opriĉnikoj de'flank'iĝ'is kun respekt'o, sed la vir'o, ne atent'ant'e ili'n, daŭr'e rigard'is la princ'o'n.

Serèbrjanij, kiu vid'is la vir'o'n por la unu'a foj'o, ek'mir'eg'is, ke li kon'as li'a'n nom'o'n.

—Vi est'as mi'a frat'o!—li respond'is: mi tuj vi'n ek'kon'is. Vi est'as sam'e frenez'a, kiel mi... Kaj ne pli saĝ'a, ali'e vi ne ven'us ĉi tie'n. Vi'a'n tut'a'n kor'o'n mi bon'e vid'as. Pur'a ĝi est'as, neni'o'n ol pur'a'n ver'o'n ĝi en'hav'as,—ni ambaŭ est'as frenez'ul'o'j. Kaj tiu'j hom'o'j,—li daŭr'ig'is, montr'ant'e la opriĉnikojn,—tiu'j hom'o'j est'as por ni fremd'ul'o'j. Fi!..

—Bazĉjo,—demand'is unu el la opriĉnikoj: kio'n vi bezon'as? Ebl'e mon'o'n?

—Ne, ne, ne,—respond'is la frenez'ul'o: de vi mi neni'o'n pren'os. Bazĉjo neni'o'n pren'os de vi, sed vi don'u al Nikĉjo, pri kio li pet'as.

—Hom'o Di'a,—re'dir'is Serèbrjanij: mi dezir'as ek'sci'i, kie loĝ'as bojar'o Morozov?

—Druĵino? Ni'a Druĵino? Pi'ul'o! Sed fier'eg'a... tiom fier'eg'a! Li ne ŝat'as klin'i si'a'n kap'o'n... Tamen baldaŭ li dev'os klin'i, kaj ĝi plu ne re'lev'iĝ'os...

—Kie li loĝ'as, Bazĉjo?—bon'kor'e ripet'is Serèbrjanij si'a'n demand'o'n.

—Mi ne dir'os,—respond'is la frenez'ul'o, kvazaŭ koler'a: ali'a'j dir'u! Mi ne vol'as vi'n send'i por far'i ne'bon'a'n ag'o'n!

Ne pen'ant'e kompren'i la strang'a'j'n parol'o'j'n, Serèbrjanij re'e si'n turn'is al la opriĉnikoj.

—Nu, li demand'is: ĉu vi fin'e dir'os al mi, kie mi trov'os la dom'o'n de Morozov?

—Ir'u ĉiam rekt'e'n,—mal'afabl'e respond'is unu el ili: jen tie turn'u mal'dekstr'e'n, kaj vi traf'os en la nest'o'n de l’ mal'jun'a korv'o!

Dum'e la princ'o pli kaj pli mal'proksim'iĝ'is, la opriĉnikoj, kiu'j'n la aper'o de l’ frenez'ul'o silent'ig'is, re'e ek'bru'eg'is.

—He, he! ek'kri'is unu: salut'u ni'a'flank'e Morozov’n kaj dir'u, ke li si'n prepar'u por est'i pend'ig'it'a: tro long'e li viv'as!

—Kio'n vol'is dir'i la frenez'ul'o? li medit'ad'is, rajd'ant'e kun mal'lev'it'a kap'o.—Kial li ne vol'is montr'i al mi la dom'o'n de Morozov, al'don'int'e, ke li ne vol'as mi'n send'i por far'i ne'bon'a'n ag'o'n?

Voj'e la princ'o kaj Miĥeiĉ renkont'is ankoraŭ mult'e da opriĉnikoj. Kelk'a'j jam est'is ebri'a'j, ali'a'j nur ir'is drink'ej'o'n. Ili ĉiu'j aspekt'is arogant'e, kaj kelk'a'j el ili permes'is al si tia'j'n mal'delikat'a'j'n parol'o'j'n koncern'e la preter'rajd'ant'o'j, ke vid'ebl'e est'is, ke ili jam al'kutim'iĝ'is al sen'pun'ec'o.

Rajd'ant'e sur la bord'o de Moskvo-river'o, oni bon'e pov'is vid'i la tut'a'n ĝarden'o'n de Morozov.

Flor'ant'a'j tili'o'j ĉirkaŭ'is la klar'akv'a'n lag'et'o'n, kiu liver'ad'is abund'a'n manĝ'aĵ'o'n al la bojar'o dum fast'o'j. Mal'antaŭ la lag'et'o kresk'is verd'a'j pom-, ĉeriz- kaj prun'arb'o'j. Mal'larĝ'a'j voj'et'o'j zigzag'e ir'is tra ne'falĉ'it'a herb'o. Varm'eg'a est'is la tag'o. Or'flug'il'a'j skarab'o'j rond'flug'is super bon'odor'ant'a'j flor'o'j de ruĝ'a'j ne'kultur'it'a'j roz'o'j; abel'o'j zum'is en foli'ar'o de tili'o'j; gril'o'j ĉirp'is en dens'a herb'aĵ'o; el super la ruĝ'a'j rib'arb'et'o'j est'is vid'at'a'j larĝ'a'j kap'o'j de grand'a'j sun'flor'o'j, kiu'j ŝajn'is ĝu'i la tag'mez'a'n sun'o'n.

Bojar'o Morozov jam de unu hor'o ripoz'is en si'a dorm'o'ĉambr'o. Helen'o kun si'a'j serv'ist'in'o'j sid'is sub la tili'o'j sur herb'a benk'o, apud palis'ar'o. Ŝi sur'hav'is hel'blu'a'n velur'a'n ljetnikon[23] kun ruben'a'j buton'o'j. Larĝ'a'j muslin'a'j manik'o'j, delikat'e fald'it'a'j, est'is ĉirkaŭ'it'a'j super la kubut'o'j per perl'a'j ĉirkaŭ'man'o'j. Perl'a'j orel'ring'o'j mal'supr'e'n'pend'is ĝis la ŝultr'o'j; la kap'o'n kovr'is kokoŝniko[24], ankaŭ ornam'it'a per perl'o'j; sur la pied'o'j ŝi hav'is maroken'a'j'n ŝu'et'o'j'n or'brod'it'a'j'n.

—Vi'a bojar'in'a moŝt'o,—dir'is unu el ili: prov'u ankoraŭ unu foj'o'n ĉi tiu'j'n ĉirkaŭ'man'o'j'n, ili est'as plej bel'a'j.

—Sufiĉ'e, sufiĉ'e, knab'in'o'j—respond'is Helen'o per afabl'a voĉ'o.—Jam de pli ol unu hor'o vi ĉiam mi'n ornam'as; sufiĉ'as por hodiaŭ!

—Sur'met'u nur ĉi tiu'n ĉirkaŭ'kol'o'n! Tiam vi est'os ver'a sankt'a pentr'aĵ'o, or'e en'kadr'ig'it'a!

—Nu, bon'e, se vi ne vol'as vi'n ornam'i, vi'a bojar'in'a moŝt'o, ni lud'u ŝton'et'o'j'n aŭ ebl'e gorjelki![25] Aŭ ĉu vi ne vol'as nutr'i fiŝ'o'j'n en lag'et'o aŭ balanc'iĝ'i sur balanc'il'o? Ebl'e vi dezir'as, ke ni kant'u i'o'n?

—Kant'u, kar'ul'in'o, kant'u por mi, Pranjo, tiu'n kant'o'n, kiu'n vi kant'is antaŭ'ne'long'e, ŝir'kolekt'ant'e ber'o'j'n!

—Ne, vi'a bojar'in'a moŝt'o, ne ĝoj'ig'a est'as tiu kant'o. Ĝi ne taŭg'as por fest'o!

—Bon'e, bon'e, vi'a bojar'in'a moŝt'o: mi ĝi'n volont'e kant'os, se vi tio'n nepr'e dezir'as; sed ne mi est'os kulp'a, se vi post'e mal'ĝoj'iĝ'os! Nu, kamarad'in'o'j, kun'kant'u!

Pranjo ek'ard'is la bojar'in'o'n: du larm'o'j rul'iĝ'is el la okul'o'j de Helen'o.

—Mal'saĝ'ul'in'o mi est'as! ek'kri'is Pranjo: kio'n mi far'is? Obe'is mi al la bojar'in'o por mi'a mal'feliĉ'o! Ĉu bon'e est'as kant'ig'i tia'j'n kant'o'j'n, kar'a ni'a bojar'in'o?

—Ne bon'e est'as kon'i kaj kant'i tia'j'n kant'o'j'n!—al'don'is Dunjo, knab'in'o kun gaj'a'j, viv'ec'a'j, nigr'a'j okul'o'j.—Jen, aŭskult'u, kia'n kant'o'n mi tuj ek'kant'os. Mi ĵur'as, ke mi ĝoj'ig'os ŝi'a'n bojar'in'a'n moŝt'o'n!

Kaj Dunjo tuj ek'salt'is, apog'is unu brak'o'n al la koks'o, la ali'a'n lev'is supr'e'n, klin'iĝ'is iom flank'e'n kaj lert'e kaj graci'e danc'ant'e ŝi ek'kant'is:

Fin'is Dunjo kaj ek'rid'is. Sed Helen'o ankoraŭ pli mal'ĝoj'iĝ'is. Ŝi long'e de'ten'is la larm'o'j'n, sed subit'e ŝi kovr'is la vizaĝ'o'n per ambaŭ man'o'j kaj eksplod'is per plor'eg'o'j.

—Jen kio'n kaŭz'is ni'a kant'ad'o!—ek'kri'is Pranjo: kio'n far'i nun? Se Druĵino Andrèeviĉ ek'vid'os la post'plor'a'j'n okul'o'j'n de l’ bojar'in'o, li ek'koler'os, ke ni ne sukces'is ŝi'n amuz'i!

—Mi'a'j kar'a'j kamarad'in'o'j!—subit'e ek'kri'is Helen'o, ĉirkaŭ'pren'ant'e Pranjon: ni plor'u kun'e! Ne mal'help'u mi'n!

—Ne tuj ĝi far'iĝ'is, kar'ul'in'o'j! De maten'o mi sent'as mi'n mal'gaj'e. Kiam komenc'iĝ'is sonor'ad'o en preĝ'ej'o'j, kiam mi ek'vid'is el la fenestr'o ar'o'j'n da vir'o'j kaj vir'in'o'j, gaj'e rapid'ant'a'j'n al preĝ'ej'o, tuj mi ek'sent'is tiarandan mal'ĝoj'o'n... Kaj ĝis nun dolor'as mi'a kor'o! Krom'e, la tag'o est'as tiel hel'a, sun'bril'a, kaj vi komenc'is mi'n ornam'i... Rapid'e de'met'u de mi ĉiu'j'n ĉi tiu'j'n ĉirkaŭ'man'o'j'n, rapid'e, kar'ul'in'o'j, de'met'u mi'a'n kokoŝnikon, plekt'u mi'a'n har'o'n laŭ knab'in'a kutim'o!

—Ne, ne! est'as pek'o ĉi tio'n far'i, vi'a bojar'in'a moŝt'o! Ĉu est'as permes'it'e plekt'i vi'a'j'n har'o'j'n laŭ ni'a knab'in'a kutim'o? Di'o niardu! Druĵino Andrèeviĉ pov'us ek'sci'i...

—Ne, kar'ul'in'o'j, kiel li ek'sci'os? Post'e mi re'e sur'met'os la kokoŝnikon!

—Ne, ni tio'n ne far'os, ni ne vol'as pek'i, vi'a bojar'in'a moŝt'o, eĉ se vi koler'os!

—Ĉu est'as pek'o,—medit'is Helen'o, eĉ re'memor'ig'i al si pas'int'a'n temp'o'n?—Nu, bon'e,—ŝi dir'is al la knab'in'o'j: mi ne de'met'os la kokoŝnikon, sed permes'u, Pranjo, ke mi plekt'u vi'a'n har'o'n sam'e, kiel antaŭ'ne'long'e est'is plekt'at'a la mi'a!

Pranjo, ruĝ'a pro plezur'o, ek'genu'is antaŭ la bojar'in'o. Helen'o dis'plekt'is ŝi'a'j'n har'o'j'n, divid'is ili'n je mult'a'j egal'a'j fask'o'j kaj komenc'is plekt'i larĝ'a'n rus'a'n har'o'n, en'hav'ant'a'n naŭ'dek har'fask'o'j'n. Ne facil'a est'is ĉi tiu labor'o. Plekt'i oni dev'is plej mal'fort'e, por ke la har'o, kvazaŭ krad'o, kovr'u la tut'a'n nuk'o'n kaj post'e mal'supr'e'n'fal'ant'e iom post iom mal'larĝ'iĝ'u. Helen'o plekt'is diligent'e, inter'miks'ant'e kelk'a'j'n har'fask'o'j'n kun perl'a'j faden'o'j.

Jen, la har'o est'as fin'plekt'it'a! Helen'o al'lig'is al ĝi'a pint'o tri'ul'a'n kosnikon[26] kun mult'e'kost'a'j ring'o'j.

—Mi fin'is, Pranjo,—ŝi ek'kri'is, admir'ant'e si'a'n verk'o'n.—Nun ek'star'u, preter'paŝ'u antaŭ ni! Ĉu ne ver'e, knab'in'o'j, tia har'o do est'as pli bel'a ol kokoŝniko?

—Ĉio si'a'temp'e, vi'a bojar'in'a moŝt'o,—rid'ant'e respond'is la knab'in'o'j: sed sci'u, ke Dunjo volont'e sur'hav'us kokoŝnikon, ĉu ne ver'e?

—Nu vi, mok'ant'ul'in'o'j!—respond'is Dunjo.—Mi volont'e neniam for'las'us mi'a'n har'o'n! Sed mi kon'as knab'in'o'j'n, kiu'j ne sen plezur'o renkont'as bojar'a'n ekonom'o'n...

La knab'in'o'j laŭt'e ek'rid'eg'is kaj kelk'a'j el ili konfuz'it'e ruĝ'iĝ'is. Bel'a do dev'is est'i la bojar'a ekonom'o!

—Klin'iĝ'u iom'et'e, Pranjo, mi vol'as met'i ankoraŭ ruband'o'n kun pòdnizi[27]. Vi sci'as, knab'in'o'j, hodiaŭ ni hav'as fest'o'n de Ivan'o la Ban'ist'o, hodiaŭ eĉ nimf'o'j plekt'as si'a'j'n har'o'j'n.

—Ne, ne, vi erar'as, kar'a bojar'in'o, ne hodiaŭ, sed je Semiko[28] kaj je Pentekost'a tag'o la nimf'o'j plekt'as si'a'j'n har'o'j'n. Sed hodiaŭ la nimf'o'j vag'as kun dis'plekt'it'a'j har'o'j, for'ant'e la hom'o'j'n for de la filik'o, por ke neni'u de'ŝir'u ĝi'a'n flor'et'o'n[8].

—Gard'u ni'n Di'o,—dir'is Pranjo: kiom mult'e da strang'aĵ'o'j okaz'as en ĉi tiu tag'o! Mi tut'e ne dezir'us i'o'n vid'i!

—Sen'dub'e! Kial ne? Dum hodiaŭ'a nokt'o mi ne konsent'us ir'i en arb'ar'o'n, sam'e kiel je Pentekost'o kaj dum semajn'o de l’ nimf'o'j: tiam la knab'in'o'j'n ili mort'tikl'as, la jun'ul'o'j'n per am'o pere'ig'as!

—Nu, Pranjo, vi rakont'as tio'n, kio'n vi mem ne sci'as! inter'romp'is ali'a knab'in'o.—Ĉu ekzist'as nimf'o'j ĉi tie, apud Moskvo? Ili tut'e for'est'as ĉe ni. En Mal'grand'rus'uj'o est'as ali'a afer'o, tie svarm'as nimf'o'j. Pli ol unu jun'ul'o'n ili jam frenez'ig'is. Jun'ul'o, kiu ek'vid'os nimf'o'n, sopir'as al ŝi dum la tut'a viv'o, ĝis la mort'o; edz'iĝ'int'a—li for'rifuz'as si'a'n edz'in'o'n, si'a'j'n infan'o'j'n, fraŭl'o—li forges'as si'a'n am'at'in'o'n!

—Ho, jes, vi'a bojar'in'a moŝt'o, ĝust'e tie est'as ili'a patr'uj'o: en Litov'uj'o kaj en Mal'grand'rus'uj'o...

Helen'o profund'e ek'spir'is. Sam'moment'e aŭd'iĝ'is ĉeval'a pied'frap'ad'o, kaj el super la palis'ar'o ek'aper'is la blank'a ĉap'o de Serèbrjanij.

Ek'vid'int'e vir'a'n figur'o'n, Helen'o vol'is for'kur'i, sed ŝi ek'kon'is li'n kaj kvazaŭ rigid'iĝ'is. La princ'o halt'ig'is la ĉeval'o'n. Li ne fid'is al si'a'j okul'o'j. Mil mal'sam'a'j pens'o'j en unu moment'o tra'kur'is li'a'n kap'o'n. Li vid'is antaŭ si Helen'o'n, fil'in'o'n de Pleŝĉeev-Oĉin, Helen'o'n, kiu li'n am'is, kiu antaŭ kvin jar'o'j est'is ĵur'int'a al li rest'i fidel'a. Sed kial do ŝi trov'iĝ'as en la ĝarden'o de l’ bojar'o Morozov?

Nur tiam Serèbrjanij rimark'is la perl'ornam'it'a'n kokoŝnikon sur ŝi'a kap'o. Li pal'iĝ'is...

—Ĉu mi sonĝ'as? li pens'is, rigard'ant'e ŝi'n per sen'mov'a'j, preskaŭ terur'it'a'j okul'o'j.

—Knab'in'o'j!—pet'is Helen'o: for'ir'u, mi vi'n pet'as, las'u mi'n por iom da temp'o, mi vi'n vok'os. Mi'a Di'o, mi'a Di'o! Sankt'a Di'patr'in'o! Kio'n far'i? Kio'n dir'i al li?

—Helen'o Dmìtrievna!—li dir'is per decid'o'plen'a voĉ'o.—Bon'vol'u respond'i al mi unu vort'o'n: vi est'as edz'in'iĝ'int'a? Ne tromp'o, ne ŝerc'o est'as ĉi tio? Ĉu ver'e vi est'as edz'in'iĝ'int'a?

—Respond'u, Helen'o Dmìtrievna, ne mok'u mi'n plu'e,—ni ne hav'as do Krist'nask'a'n semajn'o'n?[29].

—Mi hav'as neni'o'n por aŭskult'i!—li dir'is: mi ĉio'n kompren'as. Ne perd'u la vort'o'j'n sen'bezon'e, adiaŭ, vi'a bojar'in'a moŝt'o!

—Nikito Romànoviĉ!—ek'kri'is Helen'o: pro Jezuo Krist'o, pro Sankt'a Virg'ul'in'o,—aŭskult'u mi'n! Post'e mort'ig'u mi'n, sed nun aŭskult'u...

Ŝi ne pov'is parol'i plu, ŝi'a voĉ'o romp'iĝ'is, ŝiaenuoj fleks'iĝ'is, ŝi fal'is sur la herb'a'n benk'o'n kaj pet'eg'ant'e etend'is al la princ'o si'a'j'n brak'o'j'n.

Konvulsi'o tra'kur'is li'a'n tut'a'n korp'o'n: kun kompat'o en la kor'o, li halt'is.

Helen'o, perd'ant'e la spir'o'n pro larm'o'j, komenc'is rakont'i, kiel ŝi'n persekut'ad'is Vjàzemskij, kiel fin'e la car'o intenc'is ŝi'n edz'in'ig'i kun si'a favor'at'o kaj kiel ŝi, mal'esper'int'e, far'iĝ'is edz'in'o de l’ mal'jun'a bojar'o. Inter'romp'ant'e la rakont'o'n per plor'o, ŝi kulp'ig'ad'is si'n pri ne'vol'a perfid'o, ŝi konsent'is, ke ŝi dev'us si'n mort'ig'i, sed ne edz'in'iĝ'i kun ali'a vir'o, ŝi mal'ben'ad'is si'a'n kuraĝ'mank'o'n...

—Vi mi'n ne pov'as nun am'i, kar'a princ'o,—ŝi parol'is: la sort'o ne vol'is, ke ni ni'n am'u reciprok'e! Nur promes'u al mi, ke vi mi'n ne mal'ben'os; dir'u, ke vi pardon'as al mi miarandegan kulp'o'n!

La princ'o aŭskult'is kun sulk'ig'it'a'j brov'o'j, sed ne dir'is eĉ unu vort'o'n.

—Nikito Romànoviĉ!—tim'em'e ek'murmur'et'is Helen'o: pro Di'o, parol'u i'o'n ajn!

Kaj ŝi direkt'is al li la okul'o'j'n, plen'a'j'n je tim'o kaj atend'o, kaj ŝi'a tut'a anim'o al'centr'iĝ'is en ĉi tiu pet'eg'ant'a kaj elokvent'a rigard'o.

—Vi'a bojar'in'a moŝt'o!—li fin'e dir'is per trem'ant'a voĉ'o: sen'dub'e tia est'is vol'o de Di'o... kaj vi ne est'as tiel mult'e kulp'a... jes, cert'e, vi tut'e ne est'as kulp'a... mi hav'as neni'o'n por pardon'i al vi, Helen'o Dmìtrievna, mi ne mal'ben'as vi'n, ne, tut'e kontraŭ'e, je Di'o—mi, mi vi'n am'as, am'as kiel antaŭ'e...

Helen'o ek'kri'is, ek'plor'eg'is kaj si'n ĵet'is al la palis'ar'o. Sam'temp'e la princ'o si'n lev'is en pied'o'j kaj ek'kapt'is la trab'o'j'n de l’ palis'ar'o. En la ĝarden'o Helen'o jam star'is sur la benk'o. Ne medit'ant'e, preskaŭ sen'konsci'e ili si'n ĵet'is unu al ali'a, kaj ili'a'j lip'o'j kun'iĝ'is...

Kis'o'n don'is Helen'o al la jun'a bojar'o! Edz'in'o ruz'eg'a tromp'is si'a'n mal'jun'a'n edz'o'n! Ŝi forges'is la ĵur'o'n, kiu'n ŝi far'is en la tag'o de edz'iĝ'o! Kiel nun ŝi ek'aper'os antaŭ si'a Druĵino Andrèeviĉ? Li ĉio'n ek'sci'os, rigard'int'e nur ŝi'a'j'n okul'o'j'n. Kaj ne tia hom'o li est'as, ke li indulg'os ŝi'n! Mal'pli mult'e Druĵino ŝat'as la viv'o'n, ol si'a'n honor'o'n! Mort'ig'os la mal'jun'ul'o si'a'n edz'in'o'n, mort'ig'os li ankaŭ la princ'o'n Nikito’n Romànoviĉ...

Morozov est'is kon'int'a la princ'o'n Serèbrjanij kiel knab'o'n, kaj post'e ili dum long'a temp'o ne vid'is unu la ali'a'n. Kiam Serèbrjanij for'vetur'is Litov'uj'o'n, Morozov est'is vojevod'o de iu mal'proksim'a provinc'o; pli ol dek jar'o'j pas'is de post ili'a last'a si'n'vid'o. Sed Druĵino Andrèeviĉ ne mult'e ŝanĝ'iĝ'is: li est'is vigl'a, kiel antaŭ'e, kaj la princ'o ĉiam tuj ek'kon'us li'n, ĉar la person'o de l’ mal'jun'a bojar'o est'is de tia spec'o, kiu firm'e en'gravur'iĝ'as en la memor'o. Eĉ li'a alt'kresk'a kaj korpulent'a figur'o impon'is. Li est'is unu kap'o'n pli alt'a ol Serèbrjanij. Mal'pal'e blond'a'j har'o'j, inter kiu'j aper'is jam mult'e da griz'a'j, sen'ord'e mal'supr'e'n'fal'is sur li'a'n saĝ'a'n frunt'o'n, mark'it'a'n per kelk'a'j profund'a'j cikatr'o'j. Larĝ'a barb'o, preskaŭ tutriza, du'on'kovr'is li'a'n brust'o'n. El sub mal'hel'a'j dens'a'j brov'o'j bril'is penetr'em'a'j okul'o'j kaj ĉirkaŭ la buŝ'o lud'is afabl'a rid'et'o kun nuanc'o de ia ruz'ec'o. Li'a'j manier'o'j, li'a graci'a si'n'ten'iĝ'o esprim'is i'o'n simil'a'n al leon'o, i'a'n ekster'ordinar'e kviet'a'n, grav'a'n trankvil'ec'o'n, mem'estim'o'n kaj alt'a'n mem'fid'o'n. Li'n vid'ant'e, ĉiu ek'pens'us: "bon'e est'as ne mal'pac'i kun ĉi tiu vir'o!" Kaj sam'temp'e ĉiu dir'us al si mem: "ne bon'e est'us hav'i tia'n mal'amik'o'n!" Efektiv'e, li'a'j trajt'o'j, atent'e rigard'at'a'j, diven'ig'is, ke li'a kviet'a vizaĝ'o dev'os far'iĝ'i terur'ig'a en moment'o'j de koler'o! Sed afabl'a rid'et'o kaj sincer'a, ne ŝajn'ig'at'a bon'kor'ec'o baldaŭ mal'aper'ig'is ĉi tiu'n impres'o'n.

—Bon'a'n tag'o'n, mi'a princ'o, bon'a'n tag'o'n, mi'a kar'a gast'o! Est'u la bon'ven'ant'o!—parol'is Morozov, en'ir'ig'ant'e la princ'o'n en vast'a'n ĉambr'o'n kun kahel'a kuŝ'benk'o apud la forn'o, kun long'a'j kverknaj benk'o'j, kun mult'e'kost'a'j batal'il'o'j sur la mur'o'j kaj kun amas'o da bel'a or'a kaj arĝent'a vaz'ar'o sur larĝ'a'j mur'bret'o'j.

—Bon'a'n tag'o'n, princ'o! Jen kiaaston send'is al mi Di'o! Mi memor'as vi'n, Nikĉjo, kiam vi est'is ankoraŭ tut'e mal'grand'a knab'et'o. Brav'a knab'et'o, ver'a brav'ul'o! Kiam vi, knab'o'j, lud'is gorodkì[30], ne bon'e si'n sent'is, Nikĉjo, vi'a'j kontraŭ'ul'o'j. Vi tiam far'iĝ'is kiel jun'a falk'o, ek'bol'is vi'a jun'a sang'o, ek'koler'eg'is vi, kvazaŭ mal'grand'a urs'id'o,—ne riproĉ'u al mi, Nikito Romànoviĉ, ĉi tiu'n ne tre delikat'a'n kompar'o'n! Kaj post'e vi komenc'ad'is fal'ig'i iu'j'n dekstr'e'n, ali'a'j'n mal'dekstr'e'n, tiel ke la kor'o ĝoj'is. Kaj nun kiel bel'eg'a, kiel brav'a vi est'as, ver'dir'e, mi'a princ'o! Pri vi'a'j far'o'j en Litov'uj'o mi ankaŭ aŭd'is! Bon'e, bon'e vi ili'n renvers'is, sam'e kiel iam vi'a'j'n lud'kamarad'o'j'n!

—Ĉu vi memor'as, Nikĉjo,—li daŭr'ig'is, ĉirkaŭ'pren'ant'e la princ'o'n per unu brak'o:—ĉu vi memor'as, kiel dum lud'ad'o vi'n, knab'o'n, koler'ig'is ĉiu tromp'o? Se vi inter'batal'is kun iu, vi pli volont'e ced'is al kontraŭ'ul'o, ol ag'us kontraŭ la kondiĉ'o'j de l’ lud'o, ekzempl'e sub'star'ig'us la pied'o'n kaj ceter'e. Ĉio'n vi est'is pret'a toler'i, sed ĉiam vi rest'is ver'em'a, kaj al neni'u est'is permes'at'e tromp'i aŭ super'ruz'i vi'n!

—Dank'o'n, mi'a princ'o! Mi ĝi'n post'e leg'os, mi ankoraŭ hav'os la temp'o'n, kaj nun mi vol'as vi'n regal'i. Kie do est'as Helen'o? He, serv'ist'o'j! Dir'u al ŝi'a bojar'in'a moŝt'o, ke ni hav'as karaaston, la princ'o'n Serèbrjanij, ke ŝi bon'vol'u ven'i kaj regal'i la gast'o'n!

Mal'rapid'e kaj facil'mov'e en'ir'is Helen'o kun plet'o en la man'o'j. Sur la plet'o star'is pokal'o'j plen'a'j je divers'spec'a'j vin'o'j. Helen'o profund'e salut'is la princ'o'n, kvazaŭ ŝi li'n vid'is por la unu'a foj'o. Ŝi est'is mort'pal'a.

—Mi'a princ'o,—dir'is Morozov,—jen mi'a kar'a edz'in'o, Helen'o Dmìtrievna! Am'u ŝi'n kaj estim'u, Nikito Romànoviĉ! Vi do est'as kvazaŭ ni'a parenc'o. Vi'a patr'o kaj mi—ni est'is kvazaŭ frat'o'j, sekv'e, mi'a edz'in'o ankaŭ ne dev'as est'i fremd'a por vi. Salut'u, Helen'o, regal'u la princ'o'n. Trink'u, mi'a kar'a princ'o, ne mal'ŝat'u ni'a'n regal'aĵ'o'n! Kio'n mi pov'as, tio'n mi el'ŝov'as! Jen est'as roma vin'o, jen la hungar'a, jen miel'trink'aĵ'o framb'a, prepar'it'a de la mastr'in'o mem!

Helen'o ne ek'ard'is la princ'o'n. Ŝi'a'j long'a'j okul'har'o'j kovr'is la pupil'o'j'n. Ŝi trem'ad'is, kaj la pokal'o'j tint'ad'is sur la plet'o.

—Kio est'as al vi, Helen'o? subit'e demand'is Morozov,—ĉu vi mal'san'iĝ'is? Vi'a vizaĝ'o est'as blank'a kiel neĝ'o! Helenj'o—li al'don'is mal'laŭt'e: ebl'e re'e preter'rajd'is Vjàzemskij? Jes? Ne ĉagren'u, Helenj'o! Ĝi ne est'as ja vi'a kulp'o! Ne rest'u plu'e sol'a en la ĝarden'o, sen mi! Trankvil'iĝ'u tuj, mi'a kar'ul'in'o, mi ne permes'os, ke oni vi'n ofend'u. Nu, rid'et'u, est'u pli gaj'a, por ke la gast'o neni'o'n rimark'u!—Pardon'u, kar'a princ'o, ke mi klopod'as, mi nur pet'is la edz'in'o'n, ke la tag'manĝ'o est'u tuj pret'a. Vi cert'e ankoraŭ ne tag'manĝ'is, princ'o?

—Ne dank'ind'e, mi'a kar'a. Vi tag'manĝ'os ankoraŭ unu foj'o'n! Ir'u, Helenj'o, ir'u, pret'ig'u pli rapid'e. Vi, princ'o kar'a, ne rifuz'u al mal'jun'ul'o, mi ja est'as en car'a mal'favor'o! Ne pli'grand'ig'u mi'a'n dolor'o'n!

—Jes, jes, mi vid'as, bojar'o, sed mi ne fid'as al mi'a'j okul'o'j. Vi—en mal'favor'o? Pro kio? Pardon'u al mi mi'a'n demand'o'n!

—Pro tio, princ'o, ke mi ŝat'as antikv'a'j'n kutim'o'j'n, ke mi gard'as bojar'a'n honor'o'n kaj ne fal'as ter'e'n antaŭ hom'o'j nov'a'j!

Ĉe tiu'j ĉi vort'o'j li'a vizaĝ'o mal'seren'iĝ'is, kaj li'a'j okul'o'j pren'is sever'eg'a'n esprim'o'n.

Li rakont'is pri si'a mal'pac'o kun Godunòv, mal'dolĉ'e plend'ant'e pri la mal'just'ec'o de la car'o.

—Jes, princ'o mi'a, mult'a'j ŝanĝ'o'j okaz'is en Moskvo de post kiam la car'o kre'is instituci'o'n de opriĉnikoj.

—Kio'n signif'as ĉi tiu instituci'o, dir'u, mi pet'as, bojar'o! Mi jam vid'is opriĉnikojn, sed mi neni'o'n kompren'as.

—Cert'e ni ek'koler'ig'is Di'o'n, mi'a princ'o, kaj Li mal'lum'ig'is la klar'a'j'n okul'o'j'n de l’ car'o! Post kiam oni kalumni'is pri perfid'o la car'a'j'n favor'at'o'j'n Silvestr'o'n kaj Aleksiso’n Adaŝev, post kiam la car'o for'ig'is ili'n ambaŭ de l’ kort'eg'o, ni ne hav'is plu feliĉ'a'j'n tag'o'j'n. La car'o suspekt'as eĉ ni'n, si'a'j'n fidel'ul'o'j'n! Li ĉiam parol'as pri perfid'o, pri komplot'o, li el'pens'as tio'n, kio'n eĉ ne ebl'e est'as imag'i! Kaj la nov'a'j hom'o'j ĝoj'as kaj ĉiam murmur'et'as al li en orel'o'n pri bojar'o'j, ĉu pro koler'o kontraŭ kelk'a'j el ili, ĉu pro esper'o hav'i si'a'n propr'a'n profit'o'n. Kaj la car'o ili'n ĉiu'j'n aŭskult'as... Kiu hav'is mal'amik'o'n inter la bojar'o'j, tiu nun kalumni'as la sen'kulp'ul'o'n, ke li parol'is kontraŭ la car'o, ke li intenc'is ven'ig'i la ĥan'o'n aŭ litov'an reĝ'id'o'n en Rus'uj'o'n. Kaj, ne tim'ant'e terur'a'n Last'a'n Juĝ'o'n, ili ĵur'as si'a'n kalumni'aĵ'o'n antaŭ Krucifiks'o, ili don'as mensog'a'j'n sub'skrib'o'j'n. Mult'a'j sen'kulp'a'j hom'o'j est'is mal'liber'ig'at'a'j, mult'a'j—turment'at'a'j. Est'as sufiĉ'e nur dir'i "slovo i djelo"[31], por komenc'ig'i esplor'o'n pri politik'a perfid'o. Iam la denunc'ant'o mem est'is dev'ig'at'a don'i fid'ind'a'j'n pruv'o'j'n, sed nun'temp'e eĉ ĉe okul'vid'ebl'a'j kontraŭ'parol'o'j oni kapt'as la kalumni'at'a'n kaj oni esplor'as la afer'o'n per turment'ad'o. Mal'facil'a'n temp'o'n ni tra'viv'as, princ'o. Tia terur'o neniam est'is vid'at'a ĉe ni'a'j car'o'j! La turment'o'j'n sekv'as ekzekut'o'j. Kaj kiu'n oni ekzekut'is? Ebl'e vi jam aŭd'is pri tio, princ'o?

—Jes, mi aŭd'is, sed ne preciz'e. En Litov'uj'o ni ricev'is mal'fru'iĝ'int'a'j'n nov'aĵ'o'j'n. Ceter'e, kial do vi mir'as? Ĉu la car'o ne hav'as la rajt'o'n ekzekut'i si'a'j'n mal'amik'o'j'n?

—Cert'e, la car'o hav'as la rajt'o'n pun'i kaj pardon'i, mi neni'o'n dir'as kontraŭ. Sed est'as terur'e, ke oni ne mal'amik'o'j'n ekzekut'as, ne krim'ul'o'j'n, sed ĉiam fidel'a'j'n serv'ist'o'j'n de l’ car'o: la okòlniĉij’n[16] Adaŝev (frat'o'n de Aleksiso) kun mal'grand'a fil'o; la tri frat'o'j'n Sati'n, Iohanon Ŝiŝkin kun'e kun edz'in'o kaj infan'o'j kaj ankoraŭ mult'a'j'n sen'kulp'a'j'n bojar'o'j'n.

—Ho ve, kar'a princ'o! Mi'n dolor'ig'as la vort'o'j, terur'as la pens'o! Sed mi dir'as la ver'o'n! Ne nur konsil'ant'o'j kaj ĉikan'ist'o'j est'as kulp'a'j pri mort'ig'ad'o de sen'kulp'ul'o'j! Jen kio okaz'is antaŭ'ne'long'e. Basmanov, nov'a kravĉij[32] de la car'o, plend'is al li kontraŭ princ'o Obolenskij-Ovĉina, kiu, laŭ li'a rakont'o, li'n vort'e ofend'is. Kio'n do far'is la car'o? Dum tag'manĝ'o li propr'a'man'e tra'pik'is per tranĉ'il'o la kor'o'n de l’ princ'o!

—Bojar'o!—ek'kri'is Serèbrjanij kaj salt'e lev'iĝ'is: se iu ali'a rakont'us al mi la terur'aĵ'o'n, mi li'n nom'us kalumni'ant'o! Mi mem li'n mort'pun'us pro tia'j vort'o'j!

—Nikito Romànoviĉ! mi jam tro mal'jun'iĝ'is por est'i kalumni'ant'o! Kaj ĉu mi pov'us kalumni'i mi'a'n car'o'n?

—Pardon'u, bojar'o! Sed dir'u, ĉu vi mem kompren'as ĉi tiu'n ŝanĝ'o'n? Ebl'e oni en'sorĉ'is la car'o'n?

—Ver'ŝajn'e. Sed sid'iĝ'u, princ'o, kaj aŭskult'u plu'e! Foj'e la car'o, mult'e drink'int'e (hont'ind'a est'as eĉ pens'o pri tio!) kun si'a'j favor'at'o'j, sur'met'is mask'o'n kaj komenc'is danc'i. Ĉe'est'is bojar'o Mikael'o Repnìn. Li ek'plor'is pro ĉagren'o. Tiam la car'o ordon'is al li ankaŭ sur'met'i mask'o'n.—"Ne!" respond'is Repnìn: "mi ne mal'honor'os mi'a'n bojar'a'n rang'o'n!" kaj li pied'prem'is la mask'o'n. Post kvin tag'o'j oni li'n mort'ig'is en preĝ'ej'o, laŭ ordon'o de la car'o.

—Est'u Li'a sankt'a vol'o super ni, princ'o! Sed aŭskult'u ankoraŭ. La ekzekut'o'j ŝajn'e ne hav'os fin'o'n. Ĉiu'e oni verŝ'as sang'o'n ĉu en ekzekut'ej'o, ĉu en mal'liber'ej'o'j, ĉu en monaĥ'ej'o'j. Ĉiu'e oni kapt'as tiu'n aŭ ali'a'n bojar'a'n serv'ist'o'n por far'i per'turment'a'n esplor'o'n. Dank’ al turment'o'j kaj terur'o mult'a'j konfes'as ĉio'n, pri kio oni ili'n demand'as, kaj kalumni'ad'as si'a'j'n mastr'o'j'n. Kaj tiu'j, kiu'j ne vol'as for'don'i si'a'j'n anim'o'j'n en etern'a'n infer'o'n kaj kiu'j sen'kulp'ig'as si'a'j'n bojar'o'j'n, tiu'j mem est'as mort'ig'at'a'j. Mult'a'j sufer'is pro la ver'o, mult'a'j ricev'is martir'a'n kron'o'n, mi'a princ'o! Iu'temp'e la car'o kvazaŭ re'konsci'iĝ'as. Tiam li pent'o'far'as, li preĝ'as, plor'eg'as, li si'n nom'as mort'ig'ant'o kaj krim'ul'o... Tiam li dis'send'as donac'o'j'n en monaĥ'ej'o'j'n, por ke oni preĝ'u pri la mort'ig'it'a'j. Sed ne long'temp'e daŭr'as la pent'o'farad'o de Ivan'o Vasìljeviĉ! Fin'e jen kio'n li el'pens'is! Aŭskult'u, kar'a princ'o! Foj'e mi vek'iĝ'as fru'maten'e kaj mi vid'as grand'a'n tumult'o'n. La strat'o'j est'as plen'plen'a'j je popol'o, oni kur'as jen Kreml'o'n, jen el Kreml'o. Ĉiu'j kri'as: "for'vetur'as ni'a car'o, oni ne sci'as kie'n!" Terur'o ek'posed'is mi'n. Mi mi'n vest'as, sur'ĉeval'iĝ'as; de ĉiu'flank'e bojar'o'j rapid'as Kreml'o'n, iu'j sur'ĉeval'e, iu'j pied'ir'e, kvazaŭ simpl'ul'o'j, forges'int'e si'a'n rang'o'n! Kiam ni ating'is Iverska-pord'eg'o'n, ni ek'vid'is milit'ist'o'j'n, galop'e rajd'ant'a'j'n el Kreml'o; la popol'o dis'iĝ'as antaŭ ili. Post'e ni ek'vid'is glit'vetur'il'o'n, kie sid'is la car'o kun car'in'o kaj kun mal'grand'a kron'princ'o. Ili'n sekv'is mult'eg'o da glit'vetur'il'o'j kun hav'o, mon'o kaj vest'o'j de la car'o, post'e re'e nobel'o'j, milit'ist'o'j kaj ĉiu'rang'a'j ofic'ist'o'j,—ili ĉiu'j for'las'as Kreml'o'n. Ni vol'is ni'n ĵet'i al car'a glit'vetur'il'o, sed for'puŝ'is ni'n la rajd'ist'o'j kun la vort'o'j: "est'as mal'permes'it'e!" Tiel la karavan'o tra'paŝ'is la tut'a'n Moskvon kaj for'las'is la urb'o'n kaj la antaŭ'urb'o'j'n.

Re'ven'int'e hejm'e'n, ni long'e atend'is: ebl'e la car'o ŝanĝ'os si'a'n intenc'o'n kaj re'ven'os Moskvon. Post ok tag'o'j la ĉef'episkop'o ricev'as de li leter'o'n. La car'o skrib'as, ke pro siranda ĉagren'o li, la car'o, ne pov'ant'e plu toler'i la perfid'o'n, for'las'as Rus'uj'o'n kaj for'ir'as tie'n, kie'n Di'o bon'vol'os li'n konduk'i. Kiam tiu sci'ig'o est'is dis'vast'ig'it'a en Moskvo, ĉie ek'aŭd'iĝ'is plor'eg'o'j: "ni'a car'o vol'as ni'n for'las'i! Kiu nun reg'os ni'n?"

Ver'dir'e, sever'eg'a est'as Ivan'o Vasìljeviĉ, sed Di'o mem li'n star'ig'is super ni, tiel ke li, laŭ Di'a vol'o, pro ni'a'j pek'o'j pun'ad'is kaj ekzekut'ad'is ni'n. En ni'a bojar'a Dum'a[33] ni decid'is, ke ni ĉiu'j dev'as ir'i al la car'o, fal'i ter'e'n kaj pet'eg'i li'n. Est'is jam kon'at'e, ke la car'o loĝ'as en Aleksandra antaŭ'urb'o, pli ol ok'dek verst'o'j'n de Moskvo. Ni preĝ'is Di'o'n kaj ek'voj'ir'is. Ek'vid'int'e de mal'proksim'e la antaŭ'urb'o'n, ni halt'is, re'e preĝ'is. Tim'eg'o'n ni sent'is! Ne tio ni'n tim'ig'is, ke la car'o pov'as ordon'i ni'n mort'ig'i, sed ke li ni'n ne al'las'os. Tamen ĉio bon'e sukces'is. La car'o ni'n al'las'is. Kaj ni ne re'kon'is la car'o'n Ivan'o'n! I'a'n ali'a'n vizaĝ'o'n li hav'is, li'a barb'o, li'a'j kap'har'o'j mal'dens'iĝ'is. Kio far'iĝ'is al li? Kia ŝanĝ'o! Long'e li parol'is al ni: li riproĉ'is al ni ĉiu'j'n ne'far'it'a'j'n perfid'o'j'n, li kalkul'is ni'a'j'n kulp'o'j'n, kiu'j'n ni ne hav'is, kaj fin'e li dir'is, ke li konsent'as rest'i ni'a car'o nur tial, ke la ĉef'episkop'o kaj la episkop'o'j pri tio pet'eg'as, sed ke li don'os si'a'j'n kondiĉ'o'j'n. Post'e li permes'is al ni kis'i li'a'n man'o'n kaj adiaŭ'is ni'n.

—Vi post'e ek'sci'os, princ'o, bon'vol'u aŭskult'i! Post tri semajn'o'j Ivan'o Vasìljeviĉ al'ven'is Moskvon. Grand'a ĝoj'ad'o est'is, pli grand'a ol dum Paskooj. La car'o kun'ven'ig'is la Duma’n: bojar'o'j'n sam'e kiel pastr'ar'o'n. Kaj kiam ni kun'ven'is, li dir'is al ni, ke li konsent'as rest'i ni'a car'o kondiĉ'e, ke oni las'u al li ekzekut'ig'i li'a'j'n mal'amik'o'j'n, mal'favor'ig'i perfid'ul'o'j'n, konfisk'i ili'a'n hav'o'n kaj ke nek ĉef'episkop'o, nek iu civil'a estr'ar'o ted'u li'n per pet'o'j pri kompat'o. "Mi vol'as", li dir'is, "fond'i nov'a'n instituci'o'n: ne nur mi hav'os apartaardistaron, sed mi propr'ig'as al mi por mi'a'j bezon'o'j ankaŭ kelk'a'j'n urb'o'j'n kaj antaŭ'urb'o'j'n kaj eĉ en Moskvo kelk'a'j'n strat'o'j'n. Ĉi tiu'j'n urb'o'j'n kaj strat'o'j'n kaj mi'a'n propr'a'n gard'ist'ar'o'n mi de nun nom'as "opriĉnino" kaj ĉio ali'a est'os "zèmŝĉino"[4]. Kaj ke la bojar'o'j kun ĉef'episkop'o ne si'n en'miks'u en mi'a'n region'o'n! Nur ĉe tia'j kondiĉ'o'j mi konsent'as re'pren'i la reg'ad'o'n". Kaj de post tiu tag'o li komenc'is elekt'i por si nov'a'j'n hom'o'j'n, opriĉnikojn, atent'ant'e, ke ili ne est'u alt'rang'ul'o'j kaj ke ili promes'u ne hav'i rilat'o'j'n kun bojar'o'j. Al ili li for'don'is si'a'n tut'a'n region'o'n kun ĉiu'j dom'o'j, kun la tut'a hav'o; kaj la antaŭ'a'j'n posed'ant'o'j'n de ĉi tiu region'o, en'tut'e preskaŭ dek'du mil, li for'pel'is el ili'a'j dom'o'j, kvazaŭ brut'ar'o'n el stal'o'j. Ver'dir'e, mi'a princ'o, ĝis nun mi ne pov'as kred'i al tio, kvankam mi mem ĉio'n vid'is! Kaj nun vag'ad'as en Rus'uj'o diabl'a'j sang'avid'a'j ar'o'j kun bala'il'o'j kaj hund'a'j kap'o'j: ili pied'prem'as la ver'o'n, ili for'bala'as ne perfid'o'n, sed la rus'a'n honor'o'n, ili mord'as ne mal'amik'o'j'n de l’ car'o, sed li'a'j'n fidel'a'j'n serv'ist'o'j'n, kaj neni'u juĝ'ej'o ekzist'as kontraŭ ili!

—Kar'a princ'o! Ĉu oni pov'as disput'i kun la car'o, kun la send'it'o de Di'o?

—Vi est'as prav'a, bojar'o. Sed li mem demand'is vi'n pri vi'a konsent'o. Kial vi ne for'rifuz'is al li la opriĉnino’n?

—Tia'okaz'e li re'e for'vetur'us! Kio'n tiam ni far'us? Sen la car'o oni ne pov'as rest'i! Kio'n dir'us la popol'o?

—Jes, vi dir'as la ver'o'n, ne ebl'e est'is rest'i sen la car'o! Sed nun? Kial vi nun ne dir'as al la car'o, ke ĉi tiu instituci'o pere'ig'as la tut'a'n land'o'n? Kial vi ĉio'n rigard'as, kompren'as kaj silent'as?

—Mi ne silent'as, princ'o,—respond'is Morozov dign'o'plen'a.—Neniam mi kaŝ'is mi'a'j'n pens'o'j'n, tial mi nun est'as en mal'favor'o. Se la car'o mi'n invit'os, mi cert'e ne silent'os, sed li mi'n ne invit'os... Neni'u el la ni'a'j trov'iĝ'as apud li. Rigard'u li'a'n sekv'ant'ar'o'n! Kia'j alt'rang'ul'o'j li'n ĉirkaŭ'as? Vi ne trov'os eĉ unu. Ĉiu'j de'ven'as el popol'amas'o, ili'a'j patr'o'j ne taŭg'us eĉ est'i serv'ist'o'j de ni'a'j patr'o'j. Ekzempl'e: la du Basmanov’j, patr'o kaj fil'o, du abomen'ul'o'j, unu pli mal'bon'a ol ali'a, Maluta Skuratov, tiu buĉ'ist'o aŭ sovaĝ'a best'o, ĉiam sang'kovr'it'a; Bazĉjo Grjaznòj—ne ekzist'as por li iu ajn hont'ind'aĵ'o; Borìs Godunòv—pret'a vend'i la ge'patr'o'j'n kun'e kun si'a'j infan'o'j, se tio nur help'os al li pli'alt'iĝ'i en la car'a favor'o, vir'o kapabl'a tra'pik'i ies gorĝ'o'n per tranĉ'il'o kaj mok'salut'i la tra'pik'it'a'n. Unu sol'a alt'rang'ul'o tie est'as,—princ'o Afonasjo Vjàzemskij. Sen'honor'ig'is li si'n kaj ni'n ĉiu'j'n, mal'ben'it'ul'o! Ne ind'e est'as eĉ parol'i pri li!

Morozov ek'sving'is la man'o'n. Ali'a'j pens'o'j ek'posed'is la mal'jun'ul'o'n. Serèbrjanij ankaŭ sid'is medit'em'a: li pens'is pri la terur'a ŝanĝ'o, okaz'int'a en la person'o de l’ car'o; por kelk'e da temp'o li preskaŭ forges'is pri si'a'j rilat'o'j kun Morozov, kaŭz'it'a'j de la sort'o.

Spit'e la rifuz'o de l’ princ'o, Druĵino Andrèeviĉ dev'ig'is li'n gust'um'i mult'e'nombr'a'j'n manĝ'aĵ'o'j'n: ĉiuspecajelatenojn, rost'aĵ'o'j'n, sup'o'j'n, kuk'o'j'n kaj pork'aĵ'o'n. Kaj kiam oni al'port'is divers'a'j'n vin'o'j'n, Morozov plen'ig'is si'a'n pokal'o'n kaj tiu'n de l’ princ'o per "malvazi'o", lev'iĝ'is, ord'ig'is si'a'j'n long'a'j'n har'o'j'n kaj tost'is, alt'e ten'ant'e si'a'n pokal'o'n:—Por la san'o de niranda car'o, Ivan'o Vasìljeviĉ!

—Ke Di'o mal'ferm'u li'a'j'n okul'o'j'n!—respond'is Serèbrjanij, trink'ant'e si'a'n pokal'o'n ĝis la fund'o. Ili ambaŭ far'is sign'o'j'n de kruc'o.

Helen'o ne ĉe'est'is dum tag'manĝ'o kaj dum la inter'parol'ad'o de la bojar'o'j.

Mult'o'n ankoraŭ rakont'is Morozov pri la ŝtat'a'j afer'o'j, pri la atak'o de l’ Krimeaj tatar'o'j kontraŭ Rjazanlando, post'e li demand'is la princ'o'n pri la litova milit'o kaj sever'e mal'laŭd'is la princ'o'n Kurbskij pro li'a for'kur'o Litov'uj'o'n[34]. La princ'o Serèbrjanij detal'e respond'is ĉiu'j'n demand'o'j'n kaj fin'e rakont'is pri si'a aventur'o kun opriĉnikoj en vilaĝ'o Medvedevka, pri hodiaŭ'a si'a mal'pac'o kun ili en Moskvo, pri renkont'it'a frenez'ul'o Bazĉjo, silent'ant'e ceter'e pri li'a'j mal'klar'a'j, mister'a'j parol'o'j.

—Ne bon'e star'as vi'a afer'o, mi'a kar'a princ'o,—li dir'is, frot'ant'e si'a'n larĝ'a'n frunt'o'n;—ne bon'e! Ne est'as mir'ind'e, ke ili vol'is ĉirkaŭ'rab'i la vilaĝ'o'n: la vilaĝ'o est'as mi'a, mi est'as en mal'favor'o,—do ĉiu hav'as la rajt'o'n ofend'i mi'a'j'n vilaĝ'an'o'j'n. Kon'at'a afer'o: oni for'pren'as, kio'n oni pov'as kun'port'i, la rest'o'n oni for'brul'as, la brut'ar'o'n oni mort'pik'as. Tia est'as ili'a kutim'o. La frenez'ul'o'n mi kon'as. Li est'as efektiv'e Di'a hom'o. Ne vi'n sol'a'n li nom'is ĉe la unu'a rigard'o, ne kon'ant'e vi'a'n nom'o'n: ŝajn'e, li ĉio'n vid'as tra'e. Eĉ la car'o li'n tim'as. Kiom da foj'o'j Bazĉjo riproĉ'is la car'o'n tut'e mal'kaŝ'e! Se ni hav'us pli mult'e da tia'j sankt'ul'o'j, ebl'e pere'us la opriĉnino. Dir'u, princ'o, daŭr'ig'is Morozov,—kiam vi intenc'as salut'i la car'o'n?

—Morgaŭ fru'maten'e, kiam li'a car'a moŝt'o est'os el'ir'ant'a el si'a dorm'o'ĉambr'o.

—Kio'n vi dir'as, princ'o? Jam vesper'iĝ'is, kaj vi dev'as far'i ankoraŭ pli ol cent verst'o'j'n?

—Ne, kar'a princ'o, li ne loĝ'as tie. Koler'ig'is ni Di'o'n, la car'o for'las'is ni'n, re'ven'is Aleksandran antaŭ'urb'o'n, tie li loĝ'as kun si'a'j favor'at'o'j,—est'u ili en'ter'ig'it'a'j sen ĉerk'o'j!

—Tiu'okaz'e mi dev'as rapid'i, adiaŭ, bojar'o. Mi ankoraŭ ne vizit'is mi'a'n hejm'o'n. Mi iom ripoz'os kaj morgaŭ fru'maten'e mi for'vetur'os la antaŭ'urb'o'n.

—Princ'o, aŭskult'u! Cert'e, vi ne memor'as mi'n, sed mi vi'n kon'is kiel knab'o'n. Vi'a patr'o kaj mi—ni est'is intim'a'j amik'o'j, ni kor'e am'is unu la ali'a'n. Li ne viv'as plu, est'u li en regn'o Di'a! Neniu'n vi hav'as, kiu vi'n gard'us, kiu don'us al vi konsil'o'n. Kaj ne envi'ind'a est'as vi'a sort'o, ne, ne envi'ind'a! Se vi ir'os antaŭ'urb'o'n, vi pere'os, princ'o, nepr'e pere'os!

—Rest'u, Nikĉjo, mi vi'n gard'os. Neni'u vi'n trov'os, mi'a'j serv'ist'o'j vi'n ne perfid'os, vi loĝ'os ĉe mi, kvazaŭ mi'a propr'a fil'o!

—Bojar'o kar'a, re'memor'u, kio'n vi mem parol'is pri Kurbskij. Ne dec'e est'as al rus'a bojar'o si'n kaŝ'i de si'a car'o!

—Nikito Romànoviĉ! Kurbskij est'as perfid'ul'o. Li for'kur'is al mal'amik'o'j de la car'o, kaj mi do ne est'as mal'amik'o de la car'o!

—Pardon'u, pardon'u, bojar'o, forges'u mi'a'j'n mal'saĝ'a'j'n vort'o'j'n! Tamen est'u, kio est'os!

—Se vi, Nikĉjo, rest'os ĉe mi, ebl'e pas'os la car'a koler'o kontraŭ vi, ebl'e mi kaj la ĉef'episkop'o aranĝ'os vi'a'n afer'o'n, dum'e en la nun'a moment'o la pun'o est'as ne'evit'ebl'a.

—Mi'a viv'o est'as en la man'o'j de Di'o, bojar'o! Ne dec'as pen'i pli'long'ig'i ĝi'n per ruz'o, se Di'o tio'n ne vol'as! Dank'o'n por la regal'ad'o—dir'is Serèbrjanij kaj lev'iĝ'is:—dank'o'n por vi'a amik'ec'o (ĉe tiu'j ĉi vort'o'j li malgraŭ'vol'e konfuz'iĝ'is), mi for'ir'as. Adiaŭ, Druĵino Andrèeviĉ!

Morozov ek'ard'is la princ'o'n kun mal'gaj'a kompat'o, sed vid'ebl'e est'is, ke en la fund'o de si'a kor'o li li'n aprob'as kaj ke li mem ag'us sam'e en simil'a'j cirkonstanc'o'j.

—Di'o ben'u vi'n, Nikĉjo!—li dir'is, ĉirkaŭ'brak'ant'e la princ'o'n.—Ke Di'o dolĉ'ig'u la car'a'n kor'o'n! Re'ven'u sen'difekt'a el la antaŭ'urb'o, kiel jun'ul'o el forn'o flam'ant'a, ke mi vi'n tiam ĉirkaŭ'brak'u tiel sam'e, kiel hodiaŭ, gratul'ant'e de mi'a tut'a kor'o!

La princ'o kaj la bojar'o adiaŭ'is unu la ali'a'n ĉe la sojl'o de la vestibl'o.

Est'is jam vesper'o. Rajd'ant'e preter la palis'ar'o, Serèbrjanij ek'vid'is en la ĝarden'o blank'a'n vest'o'n. Li'a kor'o ek'bat'is. Li halt'ig'is la ĉeval'o'n. Tie est'is Helen'o.

—Princ'o,—ŝi dir'is mal'laŭt'e,—mi aŭd'is vi'a'n inter'parol'ad'o'n, vi vol'as vetur'i antaŭ'urb'o'n? Diardu vi'n, princ'o, vi trov'os mort'o'n tie!

—Helen'o Dmìtrievna! Kred'ebl'e Di'o vol'as, ke mi ricev'u la mort'o'n el la man'o'j de la car'o. Ne por ĝu'ad'o mi est'as re'ven'int'a patr'uj'o'n, ne feliĉ'o'n prepar'is por mi Di'o, ne al mi vi aparten'as, Helen'o Dmìtrievna! Est'u Di'a vol'o super mi!

—Princ'o, ili vi'n turment'eg'os. Terur'a est'as eĉ la pens'o! Di'o mi'a, princ'o, ĉu vi jam tut'e ne ŝat'as la viv'o'n?

—Sankt'a Di'patr'in'o! Se vi, princ'o, vi'n mem ne kompat'as, kompat'u do ali'a'j'n! Kompat'u mi'n, kar'a princ'o! Re'memor'u, kiel mult'e vi mi'n am'is?

La lun'o ek'aper'is el post la nub'o'j. La vizaĝ'o de Helen'o, ŝi'a'j perl'ornam'it'a'j orel'ring'o'j, ŝi'a kokoŝniko kaj ĉirkaŭ'kol'o, ŝi'a'j larm'o'plen'a'j okul'o'j mir'ind'e ek'bril'is. Ankoraŭ plor'ant'e, Helen'o jam est'is pret'a ek'rid'et'i. Unu vort'o de l’ princ'o trans'form'ig'us ŝi'a'n ĉagren'o'n en sen'lim'a'n ĝoj'o'n. Ŝi forges'is pri la edz'o, ŝi forges'is pri la neces'o est'i siarda. La princ'o rimark'is en ŝi'a'j okul'o'j tia'n am'o'n, tia'n sopir'o'n, ke li kontraŭ'vol'e ŝancel'iĝ'is. Por ĉiam est'is perd'it'a li'a feliĉ'o. Helen'o aparten'is al la ali'a, sed ŝi am'is nur li'n, la princ'o'n. Ĉu li ne pov'as rest'i, prokrast'i si'a'n vojaĝ'o'n? Eĉ Morozov don'is la sam'a'n konsil'o'n. Tia'manier'e medit'is la princ'o, kaj ĉarm'a'n bild'o'n pentr'is al li li'a imag'o, sed li'a honor'sent'o, silent'iĝ'int'a por moment'o, subit'e re'e vek'iĝ'is.

—Ne, ne, li dir'is al si mem: hont'ind'e est'us al mi, se mi eĉ pens'e ofend'us la amik'o'n de mi'a patr'o! Nur sen'hont'ul'o pag'as per tromp'o la bon'kor'a'n akcept'o'n, nur tim'em'ul'o kur'as for de la mort'o!

—Mi dev'as vetur'i! li dir'is decid'ton'e. Mi sol'a ne pov'as mi'n kaŝ'i de mi'a car'o, dum'e pere'as plej eminent'a'j vir'o'j. Adiaŭ, Helen'o!

Ĉi tiu'j li'a'j vort'o'j, kvazaŭ tranĉ'il'o, vund'is la kor'o'n de l’ bojar'in'o. Plen'a je mal'esper'o, ŝi si'n ĵet'is ter'e'n.

—Dis'iĝ'u, ter'o! ŝi ĝem'e kri'is:—mi ne pov'as plu viv'i. Mi mi'n mem mort'ig'os, mi mi'n venen'os! Vi'n mi ne post'viv'os, princ'o! Vi'n mi am'as pli ol mi'a'n viv'o'n, pli ol la mond'o'n, neniu'n ali'a'n mi am'as kaj est'os am'ant'a!..

Dolor'is la kor'o al la princ'o! Li vol'is konsol'i Helen'o'n, sed ŝi plor'eg'is ĉiam pli kaj pli laŭt'e. Oni pov'is ŝi'n ek'aŭd'i, ek'vid'i ili'n kun'e kaj denunc'i al la bojar'o. Bon'e kompren'is ĉi tio'n la princ'o Serèbrjanij kaj, por sav'i Helen'o'n, li far'iĝ'is decid'em'a.

—Adiaŭ, Helen'o! li dir'is: adiaŭ, mi'a kor'o, feliĉ'o de mi'a viv'o! Ĉes'ig'u vi'a'j'n larm'o'j'n, Di'o est'as kompat'em'a, ebl'e ni ni'n re'vid'os ankoraŭ!

Nub'o'j kovr'is la lun'o'n, vent'o balanc'is la supr'o'j'n de tili'o'j kaj super'ŝut'is la princ'o'n kaj Helen'o'n per bon'odor'a'j flor'o'j. Ek'sku'iĝ'is la mal'jun'a'j branĉ'o'j, kvazaŭ ili vol'is dir'i: kial ni verd'as, kial ni flor'as, van'e pere'as la vir'o, van'e pere'as li'a am'at'in'o.

Serèbrjanij postenardis ankoraŭ unu foj'o'n kaj en la fund'o de la ĝarden'o li ek'vid'is kvazaŭ nigr'a'n hom'a'n figur'o'n. Ĉu tio ŝajn'is al la princ'o, ĉu ebl'e iu serv'ist'o promen'is en la ĝarden'o, aŭ ĉu tie est'is la bojar'o Druĵino Andrèeviĉ mem?

La voj'o el Moskvo tra monaĥ'ej'o de Sankt'a Tri'unu'o[35] ĝis Aleksandra antaŭ'urb'o prezent'is plej viv'plen'a'n aspekt'o'n. Senĉesalopis tie kurier'o'j de l’ car'o; pied'ir'is ar'o'j da ĉiu'spec'a'j pilgrim'o'j; taĉment'o'j da opriĉnikoj rapid'is tie'n kaj re'e'n; falkardistoj[36] preter'rajd'is por serĉ'i en apud'a'j vilaĝ'o'j viv'ant'a'j'n kolomb'o'j'n; komerc'ist'o'j tren'iĝ'is kun si'a'j komerc'aĵ'o'j, ĉu sid'ant'e en vetur'il'o'j, ĉu rajd'e akompan'ant'e long'a'j'n vic'o'j'n da ŝarĝ'vetur'il'o'j. Preter'paŝ'is ar'o'j da arleken'o'j en divers'kolor'a'j vest'o'j kun fajf'il'o'j, volinkoj kaj balalajk'o'j[37]; ili kun'tren'is mal'sovaĝ'ig'it'a'j'n urs'o'j'n, ili kant'ad'is aŭ pet'is almoz'o'n de riĉ'a'j vojaĝ'ant'o'j.

—Ek'kompat'u ni'n, sinjor'o'j,—ili pet'is per ŝanĝ'it'a'j voĉ'o'j:—al vi Di'o don'is bien'o'j'n kaj ĉiu'spec'a'n hav'o'n, kaj al ni Li ordon'is ni'n nutr'i per vi'a almoz'o, do ne for'puŝ'u ni'n, mal'riĉ'ul'o'j'n!

—Sinjor'o'j, kar'ul'o'j!—preĝ'kant'is ali'a'j, sid'ant'e ĉe la rand'o de la voj'o: Di'o don'u al vi san'o'n! Di'o vi'n help'u ek'vid'i Sankt'a'n Tri'unu'o'n-Sergij’n.

Kelk'a'j al'don'is iu'n sprit'aĵ'o'n, kiu far'us la vojaĝ'ant'o'j'n pli mal'avar'a'j. Iu'foj'e la arleken'o'j komenc'is inter'bat'iĝ'i kun ĉifon'vest'it'a'j almoz'ul'o'j, kiu'j amas'e ven'is antaŭ'urb'o'n por ricev'i mal'avar'a'n car'a'n almoz'o'n.

Pas'is ankaŭ kun harp'o'j sur'ŝultr'e blind'a'j harp'ist'o'j kaj fabel'kant'ist'o'j, si'n sub'ten'ant'e reciprok'e. Ĉio ĉi bru'is, kant'is, insult'is. Hom'o'j, ĉeval'o'j, urs'o'j kri'is, blek'is, muĝ'eg'is. La voj'o konduk'is tra dens'a arb'ar'o. Kvankam ĝi tut'e ne est'is dezert'a, okaz'is tamen, ke arm'it'a'j rab'ist'o'j atak'is la komerc'ist'o'j'n kaj rab'is ili'n.

Rab'ad'o en la ĉirkaŭ'aĵ'o de Moskvo precip'e pli'oft'iĝ'is de kiam la opriĉnikoj sen'hom'ig'is tut'a'j'n vilaĝ'o'j'n, tut'a'j'n urb'et'o'j'n. Sen'ig'it'a'j je loĝ'ej'o, je ĉiu labor'en'spez'o, ĉi tiu'j hom'o'j al'iĝ'is al ar'o'j da rab'ist'o'j, far'is embusk'o'j'n kaj tiel pli'mult'e'nombr'iĝ'is, ke ver'e far'iĝ'is danĝer'a'j. La opriĉnikoj pend'ig'is ĉiu'n kapt'it'a'n rab'ist'o'n, sen iu kompat'o; kompens'e la rab'ist'o'j pag'is al ili sam'manier'e, kiam ili sukces'is kapt'i opriĉnikon. Ceter'e, ne nur rab'ist'o'j rab'is sur la voj'o'j. Arleken'o'j kaj almoz'ul'o'j, renkont'ant'e vesper'e ŝarĝ'vetur'il'ar'o'n ne bonardatan, ne mal'oft'e pren'is sur si'n la rol'o'n de rab'ist'o'j. Plej mal'bon'e est'is al komerc'ist'o'j. Ili'n pri'rab'is rab'ist'o'j kaj arleken'o'j, almoz'ul'o'j kaj ebri'a'j opriĉnikoj. Sed, konsol'ant'e si'n per proverb'o "en'spez'o postul'as el'spez'o'n", ili ne ĉes'is vizit'i antaŭ'urb'o'n, dir'ant'e: "Diardos ni'n, ebl'e ni feliĉ'e al'ven'os". Kaj, malgraŭ ĉio, la komerc'ist'o'j tamen ĉiam hav'is si'a'n profit'o'n!

En la monaĥ'ej'o Serèbrjanij konfes'is kaj komuni'iĝ'is, sam'e kiel li'a'j serv'ist'o'j. La ĉef'abat'o, adiaŭ'ant'e li'n, ben'is li'n kiel hom'o'n, ir'ant'a'n al cert'a mort'o.

Tri verst'o'j'n antaŭ la antaŭ'urb'o trov'iĝ'is trab'barier'o, kaj arm'it'a'j gard'ist'o'j halt'ig'is la vojaĝ'ant'o'j'n, demand'ant'e ili'n, kiu ili est'as kaj por kio ili ir'as "mal'liber'ej'o'n". Tiel la popol'amas'o mok'e nom'is antaŭ'urb'o'n, uz'ant'e vort'o'n, hav'ant'a'n tut'e kontraŭ'a'n senc'o'n[38]. Serèbrjanij kaj li'a sekv'ant'ar'o ankaŭ dev'is tra'ir'i sever'a'n ekzamen'o'n pri la cel'o de ili'a vojaĝ'o. La estr'o for'pren'is de ili batal'il'o'j'n, kaj kvar opriĉnikoj de'nun rajd'e akompan'is ili'n. Baldaŭ ili ek'vid'is de mal'proksim'e kolor'ig'it'a'j'n kupol'o'j'n kaj strang'form'a'j'n or'kovr'it'a'j'n tegment'o'j'n de la car'a palac'o. Jen kio'n rakont'as pri ĉi tiu palac'o ni'a histori'ist'o, laŭ la atest'o de ekster'land'a'j sam'temp'ul'o'j de Ivan'o:

"En ĉi tiu terur'ig'a amuz'o-palac'o Ivan'o dediĉ'is plej grand'a'n part'o'n de si'a temp'o al di'serv'o'j, cel'ant'e per fervor'a preĝ'ad'o pac'ig'i si'a'n anim'o'n. Li eĉ intenc'is el la palac'o far'i monaĥ'ej'o'n kaj el opriĉnikoj—monaĥ'o'j'n. Li elekt'is tri cent si'a'j'n favor'at'o'j'n plej kruel'a'j'n, nom'is ili'n "frat'ar'o" kaj si'n mem abat'o, la princ'o'n Afonasjo Vjàzemskij—kel'ar'o[39], Maluton Skuratov—paraklisiarĥo, li ordon'is, ke ili sur'met'u skufja’jn[40] kaj nigr'a'j'n pastr'a'j'n vest'o'j'n, sub kiu'j ili port'is riĉ'a'j'n, or'brod'it'a'j'n kaftan'o'j'n kun zibel'fel'a rand'aĵ'o; li verk'is por ili monaĥ'ej'a'n regul'ar'o'n kaj mem sekv'is ĝi'n. Tiel'e oni pri'skrib'as la monaĥ'ej'a'n viv'manier'o'n de Ivan'o. Je la kvar'a maten'e li kun si'a'j du fil'o'j kaj kun Maluto Skuratov supr'e'n'ir'is sonor'il'ej'o'n por sonor'ig'i al maten'a preĝ'o; la frat'ar'o dev'is rapid'i preĝ'ej'o'n: kiu ne ĉe'est'is, est'is pun'at'a per ok'a mal'liber'ig'o. La di'serv'o daŭr'is ĝis la ses'a aŭ la sep'a hor'o. La car'o kant'is, laŭt'e leg'is kaj preĝ'is tiel fervor'e, ke sur li'a frunt'o ĉiam rest'is postnoj de fort'a'j ĝis'ter'a'j salut'o'j. Je la ok'a komenc'iĝ'is la mes'o, post la dek'a ĉiu'j, krom Ivan'o, al'tabl'iĝ'is por komun'a tag'manĝ'o, dum'e la car'o star'is kaj laŭt'e leg'is iu'n edif'a'n libr'o'n. La frat'ar'o manĝ'is kaj trink'is ĝis plen'a sat'iĝ'o; ĉiu tag'o simil'is fest'o'n; oni mal'avar'e don'is vin'o'n, miel'trink'aĵ'o'n; la rest'o de manĝ'aĵ'o est'is manĝ'at'a de almoz'ul'o'j sur la plac'o antaŭ la car'a dom'o. La abat'o, t.e., la car'o tag'manĝ'is post'e kaj post tag'manĝ'o li inter'parol'ad'is kun si'a'j favor'at'o'j pri la leĝ'o, dorm'et'is iom'et'e aŭ ir'is mal'liber'ej'o'n por ĉe'est'i per'turment'a'n esplor'o'n de iu mal'feliĉ'ul'o. Ŝajn'e, ĉi tiu terur'a spektakl'o li'n amuz'is: li ĉiam re'ven'is kontent'ig'it'a, li ŝerc'is, babil'is pli gaj'e ol ordinar'e. Je la ok'a oni ĉe'est'is vesper'a'n preĝ'o'n; je la dek'a Ivan'o re'ir'is si'a'n dorm'o'ĉambr'o'n, kie tri blind'ul'o'j rakont'is al li fabel'o'j'n; li atent'e aŭskult'is ili'n ĝis kiam ven'is la dorm'o; sed ne long'e daŭr'is li'a dorm'o: nokt'o'mez'e li jam vek'iĝ'is kaj komenc'is si'a'n tag'o'n per preĝ'ad'o. Iu'foj'e oni raport'is al li pri ŝtat'a'j afer'o'j, dum'e li preĝ'is en preĝ'ej'o; kelk'a'j'n plej kruel'a'j'n ordon'o'j'n Ivan'o don'is dum maten- aŭ vesper'preĝ'o. La unu'ton'ec'o de tia viv'manier'o est'is inter'romp'at'a dum tiel nom'at'a'j revizi'o'j, kiam li vizit'is pli-mal'pli proksim'a'j'n monaĥ'ej'o'j'n, apud'lim'a'j'n fortik'aĵ'o'j'n, ĉas'is sovaĝ'a'j'n best'o'j'n en arb'ar'o'j kaj dezert'aĵ'o'j. Special'e li ŝat'is ĉas'i urs'o'j'n kaj sam'temp'e ĉie li si'n okup'ad'is je ŝtat'a'j afer'o'j, ĉar la bojar'o'j, pseŭdo-rajt'ig'it'a'j reg'ant'o'j de l’ ŝtat'o, ne kuraĝ'is i'o'n ajn decid'i sen li".

En la antaŭ'urb'o Serèbrjanij ek'vid'is, ke la palac'o aŭ la monaĥ'ej'o de l’ car'o est'is apart'ig'it'a de ali'a'j konstru'aĵ'o'j per profund'a fos'aĵ'o kun rempar'o. Mal'facil'e est'as pri'skrib'i ĉi tiu'n luks'a'n, bel'eg'a'n palac'o'n. Neni'u fenestr'o simil'is je ali'a, ankaŭ neni'u kolon'o simil'is je ali'a per kolor'o aŭ ornam'o. La konstru'aĵ'o hav'is mult'a'j'n kupol'o'j'n. Ili ĉiu'j amas'e el'star'iĝ'is en la ĉiel'o'n, unu apud la ali'a kaj unu pli alt'a ol ali'a, kelk'a'j—mal'larĝ'a'j kaj proviz'it'a'j je fenestr'o'j, ali'a'j—larĝ'a'j kaj dik'a'j, simil'a'j je grand'a'j vezik'eg'o'j. Or'o, arĝent'o, mult'kolor'a'j kahel'o'j, kvazaŭ bril'ant'a skvam'o, kovr'is la palac'o'n de supr'e ĝis mal'supr'e. Ĉe sun'lum'o oni ne pov'is disting'i, ĉu tio est'as palac'o aŭ grand'a buked'o el gigant'a'j flor'o'j, ĉu ebl'e fajr'o'bird'o'j ven'is grand'amas'e, dis'etend'ant'e ĉe la sun'o si'a'j'n flam'ant'a'j'n plum'o'j'n.

Proksim'e de la palac'o star'is pres'ej'o kaj liter'fand'ej'o kun loĝ'ej'o de kompost'ist'o'j kaj apart'a dom'o por ekster'land'a'j labor'ist'o'j, kiu'j'n Ivan'o ven'ig'is el Angl'uj'o kaj German'uj'o. Apud'e star'is sen'nombr'a'j mastr'um'a'j konstru'aĵ'o'j, kie loĝ'is ekonom'o'j, sub'ekonom'o'j, kuir'ist'o'j, miel'far'ist'o'j, bak'ist'o'j, vetur'ig'ist'o'j, hund'gard'ist'o'j, falk'gard'ist'o'j kaj ĉiu'spec'a'j serv'ist'o'j.

Ne mal'pli riĉ'a'j est'is preĝ'ej'o'j en la antaŭ'urb'o. Grand'a preĝ'ej'o de Di'patr'in'o est'is ekster'e mult'kolor'e kolor'ig'it'a; kruc'o bril'is sur ĉiu brik'o, kaj la preĝ'ej'o est'is kvazaŭ teg'it'a per or'a ret'o.

La bel'ec'o de la antaŭ'urb'o dis'pel'is por iom da temp'o la mal'gaj'a'j'n pens'o'j'n, kiu'j posed'is la princ'o'n Serèbrjanij dum la tut'a vojaĝ'o. Sed baldaŭ mal'agrabl'eg'a spektakl'o re'memor'ig'is al la princ'o li'a'n situaci'o'n. Ili preter'rajd'is kelk'a'j'n pend'ig'il'o'j'n, vic'e star'ant'a'j'n. Apud'e est'is eŝafod'o'j kun hak'il'o'j. La pend'ig'il'o'j kaj eŝafod'o'j, nigr'e kolor'ig'it'a'j, ŝajn'e, est'is konstru'it'a'j fortik'e, ne por unu tag'o nek unu jar'o, sed por mult'a'j jar'o'j.

Kiom ajn sen'tim'a est'us la hom'o, li ne pov'as rest'i indiferent'a ĉe la pens'o pri proksim'a mort'o, precip'e se tio est'as ne glor'plen'a mort'o mez'e de glav'sonor'ad'o aŭ tondr'o de paf'il'eg'o'j, sed mal'bril'a kaj humil'ig'a mort'o el la man'o'j de mal'estim'ind'a ekzekut'ist'o! Kred'ebl'e Serèbrjanij, preter'rajd'ant'e apud ekzekut'ej'o, ne pov'is kaŝ'i si'a'n ekscit'iĝ'o'n, kaj ĝi malgraŭ'vol'e re'bril'is sur li'a re'ag'em'a vizaĝ'o. La konduk'ant'o'j rigard'is la princ'o'n kaj dir'is rid'et'ant'e:

—Jen ni'a'j balanc'il'o'j, vi'a princ'a moŝt'o! Ŝajn'e, ili plaĉ'as al vi, ĉar vi ne pov'as de'turn'i la okul'o'j'n!

Miĥeiĉ, kiu rajd'is mal'antaŭ la princ'o, neni'o'n dir'is, sed nur ek'fajf'is kaj ek'sku'is la kap'o'n.

Proksim'iĝ'int'e al la rempar'o, la princ'o kaj li'a'j kun'vojaĝ'ant'o'j de'ĉeval'iĝ'is kaj al'is la ĉeval'o'j'n al special'e destin'it'a'j kolon'o'j. Ili en'ir'is grand'eg'a'n kort'o'n, plen'plen'a'n je almoz'ul'o'j. Ili ĉiu'j laŭt'e preĝ'is, kant'is psalm'o'j'n kaj vid'ig'is si'a'j'n abomen'a'j'n ulcer'o'j'n. Dvoreckij[41] de l’ car'o dis'don'ad'is al ili manĝ'aĵ'o'n kaj mon'o'n, je la nom'o de l’ car'o Ivan'o. De temp'o al temp'o opriĉnikoj promen'is en la kort'o, ali'a'j sid'is sur'benk'e kaj lud'is ŝak'o'j'n aŭ ĵet'ost'o'j'n. Kelk'a'j opriĉnikoj en angul'o de l’ kort'o lud'is svajko’n[42] kaj laŭt'e mok'rid'is la mal'gajn'int'o'n. La vest'o'j de l’ opriĉnikoj kontrast'is la ĉifon'o'j'n de l’ almoz'ul'o'j. La car'a'j serv'ist'o'j bril'is je or'o. Ĉiu el ili sur'hav'is velur'a'n aŭ or'ŝtof'a'n kaftan'o'n, ornam'it'a'n per perl'o'j kaj mult'e'kost'a'j ŝton'o'j, kaj ili ĉiu'j prezent'is viv'ant'a'j'n ornam'aĵ'o'j'n de l’ mir'ind'a palac'o, kvazaŭ kun'fand'iĝ'ant'e kun ĝi.

Unu jun'a opriĉniko al'tir'is atent'o'n de Serèbrjanij. Li est'is ĉirkaŭ du'dek'jar'a vir'o, ekster'ordinar'e bel'a, sed li'a vizaĝ'o esprim'is mal'agrabl'a'n arogant'ec'o'n. Li est'is vest'it'a pli riĉ'e ol ali'a'j, hav'is, spit'e kutim'o, long'a'j'n har'o'j'n, neniu'n barb'o'n kaj vir'in'simil'a'j'n manier'o'j'n. Strang'a ankaŭ est'is la si'n'ten'ad'o de li'a'j kun'ul'o'j rilat'e al li. Ili inter'parol'ad'is kun li kiel kun egal'ul'o kaj el'montr'is neniu'n respekt'o'n, sed, kiam li al'ir'ad'is iurupon da opriĉnikoj, la rond'o dis'iĝ'is, kaj ĉiam oni don'is al li lok'o'n sur la benk'o. Oni li'n ĉu gard'is kontraŭ io, ĉu tim'is. Ek'vid'int'e Serèbrjanij’n kaj Miĥeiĉ’n, li arogant'e kaj fiks'e rigard'is ili'n, vok'is la konduk'ant'o'j'n kaj ŝajn'e demand'is pri la nom'o'j de l’ al'ven'int'o'j. Post'e li re'e ek'ard'is la princ'o'n, ek'rid'et'is kaj dir'is i'o'n al si'a'j kun'ul'o'j. Ili sam'e ek'rid'et'is kaj komenc'is dis'iĝ'i. La jun'ul'o supr'e'n'ir'is ŝtup'ar'o'n, si'n apog'is al balustrad'o kaj daŭr'e mok'e rigard'is la princ'o'n Serèbrjanij. Subitranda tumult'o far'iĝ'is inter almoz'ul'o'j. Ili grand'amas'e si'n ĵet'is flank'e'n kaj preskaŭ fal'ig'is la princ'o'n. Ili kri'ad'is kaj kur'is for el la palac'o kun terur'eg'it'a'j mien'o'j! La princ'o mir'is, sed baldaŭ li kompren'is la kaŭz'o'n de l’ komun'a terur'o. Grand'eg'a urs'o salt'e persekut'ad'is la almoz'ul'o'j'n. En unu moment'o la kort'o mal'plen'iĝ'is, kaj la princ'o rest'is sol'a kontraŭ la urs'o. Pri la for'kur'o li ne pens'is eĉ unu moment'o'n. Pli ol unu foj'o'n Serèbrjanij sol'a ĉas'is urs'o'n. Tia ĉas'o est'is li'a amuz'iĝ'o. Li halt'is kaj en la sam'a moment'o, kiam la urs'o, prem'ant'e si'a'j'n orel'o'j'n al la kap'o, proksim'iĝ'is al li, vol'ant'e li'n ek'kapt'i per si'a'j man'eg'o'j, li far'is mov'o'n por el'tir'i si'a'n sabr'o'n. Sed la sabr'o'n li ne hav'is! Li forges'is, ke ĝi est'is for'don'it'a al opriĉnikoj ĉe la trab'barier'o. La jun'ul'o, kiu li'n observ'is de l’ supr'o de la ŝtup'ar'o, ek'rid'eg'is: jes, jes, serĉ'u la sabr'o'n!—li mok'is.

Per unu bat'o la urs'o fal'ig'is la princ'o'n ter'e'n, la du'a bat'o for'ŝir'us li'a'n kap'o'n, sed, al li'a mir'eg'o, la princ'o ne ricev'is la du'a'n bat'o'n kaj ek'sent'is flu'o'n de varm'a sang'o li'n super'verŝ'ant'a.

La princ'o lev'iĝ'is kaj ek'vid'is jun'a'n dek'sep'jar'a'n opriĉnikon kun sang'kovr'it'a sabr'o en la man'o. La urs'o kun dis'hak'it'a kap'o kuŝ'is sur'dors'e kaj, mov'et'ant'e si'a'j'n man'eg'o'j'n, est'is mort'ant'a ĉe li'a'j pied'o'j. La opriĉniko, ŝajn'e, ne est'is fier'a pri si'a venk'o. Li'a dolĉ'a vizaĝ'o esprim'is profund'a'n mal'ĝoj'o'n. Konvink'it'a, ke la urs'o ne romp'is la membr'o'j'n de l’ princ'o, li vol'is for'ir'i, ne atend'ant'e li'a'n dank'o'n.

—Jun'ul'o! dir'is Serèbrjanij: bon'vol'u dir'i vi'a'n nom'o'n, por ke mi sci'u, pri kiu mi dev'as preĝ'i!

—Por kio vi bezon'as mi'a'n nom'o'n, bojar'o? respond'is la jun'ul'o.—Mi ne ŝat'as mi'a'n nom'o'n, je Di'o!

Ĉi tiu strang'a respond'o mir'ig'is Serèbrjanij’n, sed li'a sav'int'o jam est'is for.

—Nu, kar'a princ'o! dir'is Miĥeiĉ, viŝ'ant'e per la bask'o de si'a kaftan'o la urs'a'n sang'o'n, kiu kovr'is la princ'o'n:—kiel mult'e mi est'is tim'eg'ant'a! Mi eĉ kri'is al la urs'o, ke ĝi vi'n las'u kaj mi'n atak'u, sed sam'temp'e tiu brav'ul'o—Di'o li'n gard'u—dis'pec'ig'is al la best'o la kap'o'n. Ĉio est'as aranĝ'it'a de tiu sen'barb'ul'o, kiu jen star'as sur la ŝtup'ar'o. Kar'a princ'o,—li al'don'is murmur'et'e: kie'n ni al'ven'is? Ĉu est'as ebl'e, ke oni de'ĉen'ig'u urs'o'j'n en la kort'o de l’ car'a palac'o?

Miĥeiĉ est'is tut'e prav'a, sed la antaŭ'urb'o hav'is si'a'j'n propr'a'j'n kutim'o'j'n, kaj ĉi tie neni'o okaz'is kiel ordinar'e.

En la car'a kort'eg'o oni ĉiam hav'is kelk'a'j'n urs'o'j'n en fer'a'j kaĝ'eg'o'j kaj de temp'o al temp'o la car'o aŭ li'a'j opriĉnikoj de'ĉen'ig'is la best'o'j'n kaj amuz'iĝ'is per popol'a terur'o. Se la urs'o iu'n kripl'ig'is, la car'o mal'avar'e rekompenc'is li'n per mon'o. Kaj se la urs'o iu'n mort'ig'is, la car'o pag'is al la parenc'o'j de l’ mal'feliĉ'ul'o kaj la nom'o'n de l’ mort'ig'it'a li en'skrib'ig'is en si'a'n preĝ'libr'o'n, por preĝ'i pri li dum di'serv'o'j, sam'e kiel pri ali'a'j viktim'o'j de l’ car'a amuz'iĝ'o aŭ de l’ car'a koler'o.

Baldaŭ du stolnikoj[43] mal'supr'e'n'ir'is la ŝtup'ar'o'n kaj dir'is al la princ'o Serèbrjanij, ke la car'o li'n ek'vid'is el si'a fenestr'o kaj dezir'is sci'i, kiu li est'as. Ek'kon'int'e li'a'n nom'o'n, la car'o ordon'is demand'i pri li'a san'o kaj ek'dezir'is vid'i li'n la sam'a'n tag'o'n ĉe si'a manĝ'o'tabl'o.

Ĉi tiu favor'o ne mult'e ĝoj'ig'is la princ'o'n. Ebl'e Ivan'o ankoraŭ ne aŭd'is pri li'a mal'pac'o kun opriĉnikoj en la vilaĝ'o Medvedevka? Sed oni ankaŭ pov'is supoz'i, kiel tio ne mal'oft'e okaz'is, ke la car'o por iom da temp'o kaŝ'is si'a'n koler'o'n sub la mask'o de favor'o, por ke ne'atend'it'a pun'o dum festen'o kaj ĝoj'ad'o aper'u pli terur'a por la krim'ul'o. Ĉiu'okaz'e la princ'o si'n prepar'is al ĉio kaj fervor'e li preĝ'is pri si'a sav'o.

Hodiaŭ est'is escept'a tag'o en Aleksandra antaŭ'urb'o. Ĉar la car'o intenc'is pilgrim'i Sùzdalon, li ek'dezir'is part'o'pren'i en la tag'manĝ'o de si'a frat'ar'o kaj ordon'is invit'i al si'a tabl'o, krom ordinar'e kun'e manĝ'ant'a'j tri'cent membr'o'j de la frat'ar'o, ankaŭ kvar'cent opriĉnikojn, tiel ke en'tut'e li hav'is sep'cent invit'it'o'j'n.

En grand'a du'lum'a ĉambr'eg'o, ornam'it'a per bel'e pentr'it'a'j kolon'o'j, star'is tri vic'o'j da long'a'j tabl'o'j, po dek tabl'o'j en ĉiu vic'o, ĉiu tabl'o destin'it'a por du'dek person'o'j. Apart'a'j tabl'o'j por la car'o, la kron'princ'o kaj plej intim'a'j favor'at'o'j star'is en la fund'o de la ĉambr'eg'o. La gast'o'j est'as sid'ont'a'j sur long'a'j benk'o'j, teg'it'a'j per or'ŝtof'o kaj velur'o; por la car'o est'is prepar'it'a alt'a skulpt'it'a apog'seĝ'o, ornam'it'a per perl'a'j penik'o'j kaj hav'ant'a du leon'o'j'n anstataŭ pied'et'o'j kaj or'it'a'n du'kap'a'n agl'o'n kun dis'etend'it'a'j flug'il'o'j anstataŭ dors'apog'il'o. Mez'e de la ĉambr'eg'o star'is fort'a kvarula kverk'lign'a tabl'o kun sam'e fort'a'j torn'it'a'j pied'o'j: tut'a'n mont'o'n da or'a kaj arĝent'a vaz'ar'o ĝi est'is sub'ten'ant'a. Tie star'is fand'e'far'it'a'j pelv'o'j kun skulpt'it'a'j ten'il'o'j, tiel pez'a'j, ke kvar vir'o'j apenaŭ pov'us lev'i ĉiu'n el ili; pez'a'j ĉerp'il'o'j, pokal'o'j, ornam'it'a'j per mult'o da perl'o'j, kaj divers'grand'a'j plad'o'j kun pres'it'a'j desegn'aĵ'o'j. Tie star'is pokal'o'j kaj kruĉ'o'j el mult'e'kost'a'j ŝton'o'j kaj bov'korn'o'j, or'e kadr'ig'it'a'j. Inter plad'o'j kaj ĉerp'il'o'j star'is strang'form'a'j or'a'j pokal'o'j, prezent'ant'a'j urs'o'j'n, leon'o'j'n, kok'o'j'n, pav'o'j'n, gru'o'j'n, unu'korn'ul'o'j'n kaj t. p. Ĉiu'j ĉi pez'a'j plad'o'j, ĉerp'il'o'j, pokal'o'j, bird'o'j kaj best'o'j star'is unu'j super la ali'a'j, form'ant'e piramid'o'n, kies supr'o preskaŭ ating'is la plafon'o'n.

Etiket'e en'ir'is la ĉambr'eg'o'n bril'ant'a ar'o da kort'eg'an'o'j kaj dis'lok'iĝ'is sur la benk'o'j. Tiam sur la tabl'o'j ankoraŭ star'is neni'u vaz'ar'o krom sal'uj'o'j, pipr'uj'o'j kaj vinagr'uj'o'j, kaj neniu'j manĝ'aĵ'o'j krom mal'varm'a viand'o kun ole'o, pekl'it'a'j kukum'o'j, prun'o'j kaj acid'a lakt'o en lign'a'j vaz'o'j.

La opriĉnikoj al'tabl'iĝ'is, sed ne komenc'is la tag'manĝ'o'n, atend'ant'e la car'o'n.

Baldaŭ stolnikoj po'par'e en'ir'is kaj star'iĝ'is apud la car'a apog'seĝ'o, ili'n sekv'is dvoreckij’j kaj kravĉij’j.

Fin'e ek'tondr'is trumpet'o'j, ek'sonor'is mult'a'j sonor'il'o'j sur preĝ'ej'a'j tur'o'j, kaj mal'rapid'e en'ir'is la ĉambr'eg'o'n la car'o Ivan'o mem.

Ivan'o Iv est'is alt'kresk'a, bel'statur'a kaj larĝ'ŝultr'a. Li sur'hav'is long'a'n or'ŝtof'a'n super'vest'o'n, border'it'a'n per perl'o'j kaj juvel'o'j. Long'a kaj pez'a ĉirkaŭ'kol'o est'is ornam'it'a per emajl'it'a'j pentr'aĵ'o'j, prezent'ant'a'j Di'patr'in'o'n, Krist'o'n, apostol'o'j'n kaj profet'o'j'n. Ĉirkaŭ la kol'o li hav'is ankaŭ or'a'n ĉen'o'n kun grand'a desegn'it'a kruc'o. Li'a'j pied'o'j est'is vest'it'a'j per ruĝ'a'j maroken'a'j bot'o'j kun alt'a'j kalkan'um'o'j, ornam'it'a'j per arĝent'a'j kramp'o'j. Grand'a'n ŝanĝ'o'n ek'vid'is Serèbrjanij en la car'o Ivan'o. Li'a regul'form'a vizaĝ'o rest'is ankoraŭ bel'a, sed la trajt'o'j far'iĝ'is pli akr'a'j, li'a agl'a naz'o pli'ĝib'iĝ'is, li'a'j okul'o'j flam'is per mal'hel'a fajr'o, kaj sulk'o'j vid'iĝ'is sur li'a frunt'o. Plej mult'e mir'ig'is la princ'o'n la mal'dens'a'j lip'har'o'j kaj la barb'o de l’ car'o. Ivan'o est'is nur tri'dek'kvin'jar'a, sed li ŝajn'is pli mal'jun'a ol kvar'dek'jar'ul'o. Li'a vizaĝ'o hav'is tut'e nov'a'n esprim'o'n. Tiel ŝanĝ'iĝ'as konstru'aĵ'o post brul'o: ĝi star'as ankoraŭ, oni vid'as ĉambr'o'j'n, sed la ornam'o pere'is, mal'hel'a'j fenestr'o'j rigard'as iom malic'e, kaj kvazaŭ io mal'bon'a ek'loĝ'is en mal'plen'a'j ĉambr'o'j!

Tamen, kiam Ivan'o rigard'is afabl'e, ankoraŭ ĉarm'a est'is li'a rigard'o. Li'a rid'et'o al'is eĉ tiu'j'n, kiu'j li'n bon'e kon'is kaj mal'aprob'is li'a'j'n krim'o'j'n. Krom si'a bel'a ekster'aĵ'o Ivan'o posed'is ankoraŭ talent'o'n de orator'o. Okaz'is, ke hom'o'j bon'kor'a'j, aŭd'ant'e li'n, est'is konvink'at'a'j pri neces'ec'o kaj just'ec'o de li'a'j terur'a'j ekzekut'o'j.

Kiam Ivan'o en'ir'is, ĉiu'j lev'iĝ'is kaj profund'e salut'is la car'o'n. La car'o mal'rapid'e tra'paŝ'is inter la tabl'o'j ĝis si'a apog'seĝ'o, halt'is kaj salut'is ĉiu'flank'e'n; post'e li laŭt'e tra'is long'a'n preĝ'o'n, far'is sign'o'n de kruc'o, ben'is la manĝ'aĵ'o'n kaj sid'iĝ'is en si'a'n apog'seĝ'o'n. Krom unu kravĉij kaj ses stolnikoj ĉiu'j sekv'is li'a'n ekzempl'o'n.

Ar'o da serv'ist'o'j, vest'it'a'j per velur'a'j viol'kolor'a'j or'brod'it'a'j kaftan'o'j, laŭ'vic'e star'iĝ'is antaŭ la car'o, salut'is li'n kaj po'par'e el'ir'is el la ĉambr'eg'o por al'port'i manĝ'aĵ'o'n. Baldaŭ ili re'ven'is, port'ant'e du cent rost'it'a'j'n cign'o'j'n sur or'a'j plad'o'j.

La princ'o Serèbrjanij hav'is lok'o'n proksim'e de la car'a tabl'o kun'e kun bojar'o'j de zèmŝĉino, kiu'j, kvankam ne aparten'ant'e al opriĉnino, ricev'is ĉi tiu'n foj'o'n, dank’ al si'a alt'a rang'o, la honor'a'n invit'o'n tag'manĝ'i kun la car'o. Kelk'a'j'n el ili la princ'o est'is kon'ant'a antaŭ si'a for'vetur'o Litov'uj'o'n. De sur si'a lok'o li bon'e pov'is vid'i la car'o'n mem kaj ĉiu'j'n, kiu'j sid'is ĉe la tabl'o de la car'o. Mal'ĝoj'e si'n sent'is la princ'o, kiam li kompar'is Ivan'o'n, tia'n, kia'n li kon'is antaŭ kvin jar'o'j, kun nun'temp'a Ivan'o, sid'ant'a ĉi tie mez'e de si'a'j nov'a'j favor'at'o'j.

Serèbrjanij demand'is si'a'n najbar'o'n, unu el tiu'j bojar'o'j, kiu'j'n li iam kon'is:

—Kron'princ'o Ivan'o Ivànoviĉ,—respond'is la bojar'o kaj, ĉirkaŭardinte si'n'gard'e, li ek'murmur'et'is:—Di'o gard'u ni'n! Li ne simil'as al si'a av'o, sed al la patr'o, kruel'a est'as la kor'o de la jun'ul'o, kaj ŝajn'e ni ne hav'os feliĉ'o'n dum li'a reg'ad'o.

—Kaj ĉi tiu jun'ul'o kun nigr'a'j okul'o'j kaj afabl'a vizaĝ'o, kiu sid'as je l’ ekstrem'aĵ'o de la tabl'o? Li'a'j trajt'o'j i'o'n re'memor'ig'as al mi, sed mi ne sci'as, kie mi li'n est'is vid'ant'a.

—Vi ver'ŝajn'e vid'is li'n, princ'o, antaŭ kvin jar'o'j, kiel rindo’n[44] ĉe la car'a kort'eg'o; de tiam li mult'e sukces'is kaj pli mult'e li ankoraŭ sukces'os. Li est'as Boriso Teodòroviĉ Godunòv, plej am'at'a car'a konsil'ant'o. Rigard'u,—daŭr'ig'is la bojar'o per mal'laŭt'ig'it'a voĉ'o:—vi vid'as apud li tiu'n flav'ruĝ'a'n larĝ'ŝultr'ul'o'n, kiu neniu'n rigard'as kaj avid'e manĝ'as cign'o'viand'o'n, sulk'ig'ant'e la brov'o'j'n. Ĉu vi li'n ne kon'as? Li est'as Gregoro Lukìĉ Skuratov-Bjelskij, nom'at'a Maluto: amik'o, konsil'ant'o kaj ekzekut'ist'o de ni'a car'o. Ĉi tie, en la monaĥ'ej'o, oni li'n nom'as paraklisiarĥo. Sen'dub'e li est'as plej intim'a person'o ĉe la car'o, sed, se Boriso Godunòv el'dir'os eĉ unu vort'o'n, ĉio far'iĝ'os laŭ la dezir'o de Godunòv! Rigard'u tiu'n tut'e jun'a'n vir'o'n,—jen, li verŝ'as vin'o'n al la car'o,—li est'as Teòdoro Alekseiĉ Basmanov.

—Basmanov?—demand'is Serèbrjanij, re'kon'ant'e la bel'a'n vir'in'o'simil'a'n jun'ul'o'n, kies ekster'aĵ'o li'n frap'is en la car'a kort'o kaj kies ne'atend'it'a ŝerc'o apenaŭ li'n ne pere'ig'is.

—Jes, Basmanov. La car'o tre am'as li'n, ŝajn'e li ne pov'as viv'i sen li. Tamen, en ĉiuravaj okaz'o'j ne li'a'n konsil'o'n dezir'as ricev'i la car'o, ne, ne li'a'n,—Boriso’n li demand'as!

—Jes, jes,—dir'is Serèbrjanij, fiks'e rigard'ant'e Godunòv’n.—Nun mi li'n re'memor'as. Li est'is gard'ant'o de l’ car'a saadako?[45]

—Jes, vi est'as prav'a, princ'o. Ne tre alt'a ofic'o, ĉu ne ver'e? Ne facil'e est'as tie pli'rang'iĝ'i. Sed foj'e okaz'is dum ĉas'ad'o jen kio: la car'o propon'is vet'a'n ark'paf'ad'o'n. Send'it'o de l’ tatar'a ĥan'o Devlèt-Murzà part'o'pren'is. Ĉiu'n foj'o'n, kiam li ek'paf'ad'is, la sag'o traf'is la car'a'n ĉap'o'n, pend'ig'it'a'n sur stang'o, cent paŝ'o'j'n de l’ car'a tend'ar'o. Dum tag'manĝ'o ne mal'mult'e da pokal'o'j est'is mal'plen'ig'it'a'j! Tiam lev'iĝ'as la car'o Ivan'o kaj dir'as: don'u al mi mi'a'n paf'ark'o'n, mi traf'os ne mal'pli bon'e ol la tatar'o! Ek'ĝoj'is la tatar'o: "traf'u, vi'a car'a moŝt'o, traf'u; mi vet'as per mil ĉeval'o'j, kaj vi, vi'a car'a moŝt'o, per kio?"—Mi vet'as per la urb'o Rjazanjo! dir'is la car'o kaj al'don'is: don'u al mi mi'a'n paf'ark'o'n. Boriso si'n ĵet'is al la ĉeval'o, kiu port'is la saadakon, sur'ĉeval'iĝ'is, sed subit'e ni vid'as: la ĉeval'o bat'as per la huf'o'j, star'iĝ'as sur la post'a'j pied'o'j kaj ek'galop'as tiel rapid'e, ke tuj ĝi mal'aper'as kun'e kun Boriso. Post kvar'on'o da hor'o Boriso re'ven'as,—la sag'uj'o kaj la sag'o'j romp'it'a'j, part'e dis'ŝut'it'a'j, la paf'ark'o ankaŭ dis'romp'it'a. Boriso—kun vund'o sur la frunt'o—tuj de'ĉeval'iĝ'as, si'n ĵet'as al la pied'o'j de l’ car'o: "pardon'u, vi'a car'a moŝt'o, mi ne pov'is de'ten'i la ĉeval'o'n, mi romp'is vi'a'n saadakon!" Sed la car'o tiam jam du'on'e mal'ebri'iĝ'is.—Bon'e! li dir'is: vi ne est'os plu, mal'saĝ'ul'o, ĉe mi'a saadako, sed mi nun ne dezir'as paf'i el ali'a paf'ark'o!—De tiam Boriso komenc'is pli'alt'iĝ'i, kaj mal'facil'e est'as diven'i, kiu'n rang'o'n ankoraŭ li ating'os. Kia vir'o!—daŭr'ig'is la bojar'o:—neniam li si'n ŝov'as antaŭ'e'n kaj ĉiam li est'as proksim'e, neniam li dir'as la ver'o'n aŭ kontraŭ'dir'as al la car'o, li ir'as si'a'n apart'a'n voj'o'n, ne hav'ant'e rilat'o'n kun iu sang'a ag'o aŭ ekzekut'o. Ĉirkaŭ li flu'as river'o da sang'o, kaj li est'as pur'a kaj blank'a kiel infan'o, li eĉ ne est'as en'skrib'it'a kiel opriĉniko. Jen rigard'u!—li montr'is vir'o'n kun mal'bon'a rid'et'o:—jen patr'o de Teòdoro Basmanov, Aleksiso Basmanov, jen Bazilo Grjaznòj, jen pastr'o Levkij, abat'o de monaĥ'ej'o de Ĉùdovo. Diardu ni'n! Ne pastr'o li est'as, sed grand'a pek'ul'o!

—Dir'u, bojar'o!—li demand'is: dir'u, mi pet'as, kiu est'as ĉi tiu alt'kresk'a tri'dek'jar'ul'o kun nigr'a'j okul'o'j kaj bukl'a'j har'o'j? Li drink'as jam kvararandegan pokal'o'n! Bon'eg'e li drink'as, sed ŝajn'e ne pro ĝoj'o! Kiel li sulk'ig'as la brov'o'j'n! Li'a'j okul'o'j ĵet'as fulm'o'j'n! Ĉu li frenez'iĝ'is? Rigard'u, kiel li tranĉ'as tabl'o'tuk'o'n per tranĉ'il'o!

—Ĉu vi li'n ne re'kon'as, princ'o? Li est'as el la ni'a'j. Ver'dir'e li mult'e ŝanĝ'iĝ'is, de kiam li far'iĝ'is opriĉniko por mal'honor'o de ĉiu'j bojar'o'j. Li est'as princ'o Afonasjo Ivànoviĉ Vjàzemskij. Ver'a brav'ul'o, sed ne long'e daŭr'os liloro! Kiam li en'am'iĝ'is, li far'iĝ'is kvazaŭ frenez'ul'o. Neni'o'n li vid'as, neni'o'n aŭd'as, li parol'as kun si mem, kiel frenez'ul'o, kaj en ĉe'est'o de la car'o li parol'as tio'n, ke terur'e far'iĝ'as li'n aŭd'i. Sed ĝis nun ĉio'n pardon'as al li la car'o: li li'n am'as kaj kompat'as. Oni dir'as, ke eĉ opriĉniko li far'iĝ'is pro am'o.

Kaj la bojar'o si'n klin'is al la princ'o Serèbrjanij, vol'ant'e rakont'i al li kelk'a'j'n detal'aĵ'o'j'n pri Vjàzemskij, sed en la sam'a moment'o proksim'iĝ'is al ili stolniko kaj dir'is al la princ'o, star'ig'ant'e antaŭ li plad'o'n kun rost'aĵ'o:

—Princ'o Nikito, la grand'a car'o donac'as al vi plad'o'n de si'a propr'a tabl'o!

Tiam ĉiu'j sid'ant'a'j ĉe la sam'a tabl'o kun Serèbrjanij ankaŭ lev'iĝ'is kaj salut'is li'n, gratul'ant'e li'n okaz'e de la car'a favor'o. Serèbrjanij dev'is ĉiu'n dank'i per apart'a salut'o.

—Grand'a car'o! Princ'o Nikito akcept'is la plad'o'n kaj profund'e salut'as vi'a'n car'a'n moŝt'o'n!

Kiam la cign'o'viand'o est'is manĝ'it'a, la serv'ist'o'j po'par'e el'ir'is el la ĉambr'eg'o kaj re'ven'is kun tri'cent rost'it'a'j pav'o'j, kies dis'etend'it'a'j vost'o'j balanc'iĝ'is super ĉiu plad'o, kvazaŭ vent'um'il'o. Post'e oni al'port'is grand'a'j'n kuk'o'j'n kun farĉ'aĵ'o el kok'viand'o kaj fromaĝ'o, ĉiu'spec'a'j'n flan'o'j'n, mal'grand'a'j'n kuk'et'o'j'n kaj plat'a'j'n kuk'o'j'n. Dum la gast'o'j manĝ'is, la serv'ist'o'j dis'don'ad'is ĉerp'il'o'j'n kaj pokal'o'j'n, plen'a'j'n je miel'trink'aĵ'o—ĉeriz'a, juniper'a kaj frangol'a. Ali'a'j al'port'is divers'a'j'n ekster'land'a'j'n vin'o'j'n—roma'n, rejn'a'n kaj muskat'a'n. Apart'a'j stolnikoj ir'ad'is tie'n kaj re'e'n inter la tabl'o'j, montr'ant'e al serv'ist'o'j, kies pokal'o'n oni dev'as plen'ig'i.

Kontraŭ Serèbrjanij sid'is mal'jun'a bojar'o, kiu ial est'is ekscit'int'a la car'a'n koler'o'n. La bojar'o antaŭ'vid'is neni'o'n bon'a'n por si, ne sci'ant'e nur, kiel li est'os pun'it'a, kaj trankvil'e atend'is si'a'n sort'o'n. Ĉiu'j mir'eg'is, kiam la kravĉij[32] Teòdoro Basmanov mem al'port'is al li pokal'o'n da vin'o.

La mal'jun'ul'o lev'iĝ'is, salut'is la car'o'n kaj el'trink'is la vin'o'n, kaj Basmanov, re'ven'int'e al la car'o, raport'is:

—Bojar'o Bazilo el'trink'is la pokal'o'n kaj salut'as vi'a'n car'a'n moŝt'o'n!

Ĉiu'j lev'iĝ'is kaj salut'is la mal'jun'ul'o'n, li ankaŭ dev'us ĉiu'j'n re'salut'i, sed la bojar'o star'is sen'mov'a. Li kun pen'o spir'is, li trem'is per si'a tut'a korp'o. Subit'e li'a'j okul'o'j far'iĝ'is sang'ruĝ'a'j, li'a vizaĝ'o blu'iĝ'is, kaj li fal'is ter'e'n.

Murmur'et'o tra'kur'is la kun'ven'o'n, kaj la bojar'o'j de zèmŝĉino interardadis kaj sid'is kun mal'lev'it'a'j okul'o'j super si'a'j teler'o'j, ne kuraĝ'ant'e eĉ el'dir'i vort'o'n.

Ek'trem'is Serèbrjanij. Antaŭ ne'long'e li ne vol'is kred'i, aŭd'ant'e pri la car'a kruel'ec'o, nun'temp'e li mem far'iĝ'is atest'ant'o de ĉi tiu terur'a venĝ'o.

Dum'e oni for'port'is la mort'int'o'n, kaj la tag'manĝ'o daŭr'is, kvazaŭ neni'o okaz'is. La harp'ist'o'j lud'is, la sonor'il'o'j sonor'is, la kort'eg'an'o'j laŭt'e inter'parol'is kaj rid'is. La serv'ist'o'j, kiu'j ĝis nun sur'hav'is velur'a'j'n vest'o'j'n, nun ek'aper'is en or'ŝtof'a'j kaftan'o'j. Ĉi tiu ŝanĝ'ad'o de l’ vest'o est'is unu el luks'aĵ'o'j de l’ car'a tag'manĝ'o. Oni al'port'is diversajelatenojn, plu'e—gru'o'j'n spic'it'a'j'n, kok'o'j'n pekl'it'a'j'n kun zingibr'o, kok'in'o'j'n kaj anas'in'o'j'n sen'ost'ig'it'a'j'n, kukum'o'j'n. Post'e sekv'is divers'a'j sup'o'j kaj inter'ali'e tri spec'o'j da kok'in'a sup'o—blank'a, nigr'a kaj safran'a. Fin'e oni al'port'is tetra'o'j'n kun prun'o'j, anser'o'j'n kun mili'a kaĉ'o kaj tetr'o'j'n kun safran'o.

Tiam ven'is temp'o de inter'manĝ'o, kaj oni dis'don'is al la gast'o'j miel'trink'aĵ'o'j'n—rib'a'n kaj tiel nom'at'a'j'n princ'a'n kaj bojar'a'n—kaj vin'o'j'n: ali'kant'o'n, bastron kaj malvazi'o'n[46].

La inter'parol'ad'o far'iĝ'is pli laŭt'a, la rid'eg'o aŭd'iĝ'is pli oft'e, kelk'a'j jam far'iĝ'is iom ebri'a'j. Serèbrjanij inter opriĉnikoj ek'vid'is ĉe mal'proksim'e star'ant'a tabl'o la jun'ul'o'n, kiu antaŭ kelk'a'j hor'o'j est'is li'n sav'int'a. La princ'o demand'is pri li si'a'j'n najbar'o'j'n, sed la bojar'o'j de zèmŝĉino ne kon'is la jun'ul'o'n. La jun'a opriĉniko, kubut'apog'int'e sur la tabl'o'n, sid'is en profund'a medit'o kaj ne part'o'pren'is la komun'a'n ĝoj'ad'o'n. La princ'o jam vol'is demand'i pri li'a nom'o la preter'pas'ant'a'n serv'ist'o'n, sed subit'e li aŭd'is post si'a dors'o:

Serèbrjanij ek'trem'is. Post li star'is, kun arogant'a rid'et'o sur la lip'o'j, Teòdoro Basmanov, etend'ant'e al li pokal'o'n, plen'a'n je vin'o.

Ne hezit'ant'e eĉ unu moment'o'n, la princ'o salut'is la car'o'n kaj el'trink'is la tut'a'n vin'o'n.

Ĉiu'j rigard'is li'n kun sci'vol'o, li mem atend'is tuj'a'n mort'o'n kaj tre est'is mir'ig'it'a, ne sent'ant'e efik'o'n de venen'o. Anstataŭ antaŭ'mort'a mal'varm'o agrabl'a varm'ec'o tra'kur'is li'a'n korp'o'n kaj mal'aper'ig'is ne'vol'a'n pal'ec'o'n de li'a vizaĝ'o. La vin'o, donac'it'a de la car'o, est'is pur'a mal'nov'a bastro. Serèbrjanij diven'is, ke la car'o aŭ pardon'is al li la kulp'o'n, aŭ ebl'e ankoraŭ neni'o'n sci'as.

Jam pli ol kvar hor'o'j'n daŭr'is la tag'manĝ'o, tamen fin'iĝ'is nur la unu'a du'on'o. La kuir'ist'o'j de l’ car'o mult'e pen'ad'is en ĉi tiu tag'o. Neniam antaŭ'e ili kuir'is tia'j'n bon'a'j'n turn'rost'it'a'j'n ren'o'j'n kaj karas'o'j'n kun ŝaf'id'viand'o. Apart'a'n mir'eg'o'n vek'is gigant'a'j fiŝ'o'j, kapt'it'a'j en Blank'a Mar'o kaj al'send'it'a'j al la car'o el la monaĥ'ej'o de Solovkì. La fiŝ'o'j est'is al'ven'ig'it'a'j viv'ant'a'j, en grand'eg'a'j barel'o'j, la vojaĝ'o daŭr'is kelk'a'j'n semajn'o'j'n. Ĉi tiu'j fiŝ'o'j kuŝ'is en grand'eg'a'j arĝent'a'j kaj or'a'j pelv'o'j, kaj ĉiu'n port'is po kelk'a'j serv'ist'o'j. Jen kie la kuir'ist'o'j aper'ig'is si'a'n tut'a'n art'ec'o'n! La sturg'o'j kaj sevrug'o'j est'is tiel mir'ind'e prepar'it'a'j, ke ili simil'is je kok'o'j kun dis'etend'it'a'j flug'il'o'j, je flug'il'hav'a'j serpent'o'j kun mal'ferm'it'a'j buŝ'eg'o'j. Bon'gust'a'j est'is ankaŭ lepor'o'j kun vermiĉel'o, kaj la gast'o'j, kvankam tre'eg'e sat'a'j, ne preter'pas'ig'is koturn'o'j'n kun bulb'a saŭc'o nek alaŭd'o'j'n kun ajl'o kaj safran'o.

Fin'e, laŭ manno de l’ stolniko, oni de'pren'is de l’ tabl'o'j sal'o'n, pipr'o'n kaj vinagr'o'n, ĉiu'j'n viand'o'j'n kaj fiŝ'o'j'n. La serv'ist'o'j for'ir'is kaj re'ven'is en nov'a'j vest'o'j. La or'ŝtof'a'j'n kaftan'o'j'n ili anstataŭ'ig'is per somer'a'j kun'tuŝ'o'j[47] el blank'a velur'o, arĝent'brod'it'a'j kaj border'it'a'j per zibel'fel'o. Ĉi tiu vest'ar'o est'is ankoraŭ pli riĉ'a kaj pli bel'a ol la du unu'a'j. La serv'ist'o'j al'port'is en la ĉambr'eg'o'n figur'o'n de Kreml'o, far'it'a'n el suker'o, kvin pud'o'j'n pez'a'n, kaj star'ig'is ĝi'n antaŭ la car'o. La figur'o est'is tre art'e far'it'a. Dent'o'hav'a'j mur'o'j, tur'et'o'j kaj eĉ hom'o'j pied'ir'ant'a'j aŭ rajd'ant'a'j est'is zorg'e el'labor'it'a'j. Simil'a'j figur'o'j, nur pli mal'grand'a'j, du-tri pud'o'j'n pez'a'j, ornam'is ali'a'j'n tabl'o'j'n. Post'e oni al'port'is preskaŭ cent or'it'a'j'n kaj kolor'ig'it'a'j'n arb'o'j'n, kies branĉ'o'j, anstataŭ frukt'o'j, est'is ŝarĝ'it'a'j per miel'kuk'o'j kaj dolĉ'a'j kuk'o'j. Sam'temp'e aper'is sur la tabl'o'j leon'o'j, agl'o'j kaj ali'a'j bird'o'j, el'fand'it'a'j el suker'o. Inter la urburoj kaj la bird'o'j kuŝ'is mont'o'j da pom'o'j, ber'o'j kaj nuks'o'j. Sed neni'u jam manĝ'is frukt'o'j'n, ĉiu'j est'is plen'sat'ig'it'a'j. Kelkaastoj trink'is ankoraŭ si'a'j'n pokal'o'j'n da vin'o pli pro etiket'o ol pro soif'o; ali'a'j dorm'et'is, si'n apog'ant'e sur la tabl'o'n; mult'a'j jam kuŝ'is sub la benk'o'j, ĉiu'j sen'escept'e jam de'met'is la zon'o'j'n kaj mal'buton'um'is la kaftan'o'j'n. La karakter'o de ĉiu gast'o vid'iĝ'is pli bon'e.

La car'o preskaŭ neni'o'n manĝ'is. Dum tag'manĝ'o li mult'e ŝerc'is kaj bon'kor'e parol'is kun si'a'j najbar'o'j. Li'a vizaĝ'o ne ŝanĝ'iĝ'is ĉe la fin'o de l’ tag'manĝ'o. La sam'o'n oni pov'as dir'i pri Godunòv. Boriso, ŝajn'e, ne preter'pas'ig'is bon'gust'a'n manĝ'aĵ'o'n, nek pokal'o'n da fort'a vin'o, li est'is gaj'a, amuz'is la car'o'n kaj li'a'j'n favor'at'o'j'n per saĝ'a'j parol'o'j, sed ĉiam rest'is si'n'de'ten'em'a. La trajt'o'j de li'a vizaĝ'o, sam'e kiel en komenc'o de l’ tag'manĝ'o, aper'ig'is miks'aĵ'o'n de saĝ'ec'o, konsci'a humil'ec'o kaj mem'fid'o. Boriso ne'rimark'it'e ek'rid'et'is, ĵet'ant'e rapid'a'n rigard'o'n sur la ar'o'n da ebri'a'j kaj dorm'ant'a'j kort'eg'an'o'j, kaj mal'estim'o tra'kur'is li'a'j'n lip'o'j'n.

La kron'princ'o Ivan'o mult'e manĝ'is, silent'is, aŭskult'is kaj de temp'o al temp'o inter'romp'is la parol'ant'o'n per mal'dec'a aŭ ofend'a ŝerc'o. Plej mult'e li atak'is Maluton Skuratov, kvankam Skuratov ne simil'is la hom'o'n, kiu toler'us ofend'o'n. Li'a ekster'aĵ'o terur'is eĉ la plej mal'tim'a'j'n. Li'a frunt'o est'is mal'larĝ'a kaj kun'prem'it'a, la kap'har'o'j komenc'iĝ'is de super la brov'o'j, mal'e—la makzel'o'j kaj vang'ost'o'j est'is nekonformrandaj; la kap'o hav'is mal'grand'a'n vizaĝ'o'n, kaj la nuk'o simil'is larĝ'a'n kaldron'o'n, ankaŭ post la orel'o'j trov'iĝ'is tiarandaj el'star'aĵ'o'j, ke la orel'o'j ŝajn'is en'fal'int'a'j. La okul'o'j de ne'difin'ebl'a kolor'o neniu'n rigard'is rekt'e, sed terur'o ek'posed'is tiu'n, kiu okaz'e renkont'is ĉi tiu'n mal'hel'a'n rigard'o'n! Ŝajn'e, neni'u grand'anim'a sent'o, neni'u pens'o, super'ant'a la sfer'o'n de brut'a'j instinkt'o'j, pov'is penetr'i en ĉi tiu'n mal'grand'a'n cerb'o'n, kovr'it'a'n de dik'a krani'o kaj dens'a'j har'eg'o'j. La vizaĝ'o esprim'is i'o'n sen'esper'ig'a'n kaj ne'kor'tuŝ'ebl'a'n. Rigard'ant'e Maluton, oni klar'e vid'is, ke sen'rezultat'e est'us serĉ'i en li iu'n hom'sent'o'n. Efektiv'e, moral'e li viv'is apart'e de ĉiu'j hom'o'j, en ili'a medi'o li viv'is izol'it'a, sen ies amik'ec'o aŭ intim'ec'o; li ne est'is plu hom'o, sed ver'a car'a hund'o, pret'a dis'ŝir'i ĉiu'n, kiu'n montr'os al li Ivan'o.

La sol'a hom'a sent'o de Maluto est'is, ŝajn'e, li'a am'o al la fil'o, la jun'a Maksim'o Skuratov. Sed kia am'o? Am'o de sovaĝ'a best'o, am'o sen'konsci'a, kvankam pret'a al si'n'ofer'ad'o. Ĝi'n pli'grand'ig'is la ambici'o de Maluto. De'ven'ant'e mem el popol'amas'o, li mult'eg'e envi'is nobel'o'j'n kaj alt'rang'ul'o'j'n, kaj li'a cel'o est'is pli'alt'ig'i almenaŭ si'a'j'n post'e'ul'o'j'n, antaŭ ĉio la am'at'a'n si'a'n sol'a'n fil'o'n. La pens'o, ke li'a Maksim'o ĉiam rest'os en okul'o'j de l’ popol'o pli mal'alt'a ol la fier'a'j bojar'o'j, mil'o'j'n da kiu'j li, Maluto, jam est'is ekzekut'int'a, ĉi tiu pens'o li'n frenez'ig'is. Per or'o li pen'ad'is ating'i honor'o'j'n, je kiu'j li est'is sen'ig'it'a pro si'a de'ven'o, kaj apart'a'n plezur'eg'o'n li sent'is dum ekzekut'o'j: li si'n venĝ'is al la mal'am'eg'at'a'j bojar'o'j, li riĉ'iĝ'is per ili'a hav'aĵ'o kaj li si'n pli'alt'ig'is en car'a favor'o, al'cel'ant'e ankaŭ pli'alt'ig'i si'a'n am'at'a'n fil'o'n. Sed, krom ĉi tiu'j motiv'o'j, la sang'o mem est'is por li neces'aĵ'o kaj font'o de plezur'o. Mult'a'j'n li mort'ig'is propr'a'man'e, kaj la kronik'o rakont'as, ke iu'foj'e, post la ekzekut'o'j, li propr'a'man'e dis'hak'ad'is la kadavr'o'j'n, ĵet'ant'e pec'o'j'n al hund'o'j. Por plen'ig'i la bild'o'n de ĉi tiu person'o, oni dev'as al'don'i, ke, malgraŭ li'a tre lim'ig'it'a intelekt'o, li, kvazaŭ sovaĝ'a best'o, est'is tre'eg'e ruz'a, dum milit'o li disting'iĝ'is per ekster'ordinar'a brav'ec'o, en inter'rilat'o'j li est'is tre suspekt'em'a, kiel ĉiu sklav'o, ating'int'a ne merit'it'a'n honor'o'n, kaj neni'u tiel long'e memor'is ofend'o'n, kiel Maluto Skuratov.

Special'a'n kaŭz'o'n hav'is Ivan'o Ivànoviĉ por mok'i Maluton. Maluto, turment'at'a de envi'o kaj ambici'o, de long'e soif'is bojar'a'n rang'o'n; sed la car'o, kiu iu'foj'e ankaŭ respekt'is antikv'a'j'n kutim'o'j'n, ne dezir'is mal'honor'i la plej alt'a'n rus'a'n rang'o'n per la person'o de si'a mal'alt'rang'a favor'at'ul'o kaj ne atent'is li'a'j'n klopod'o'j'n. Tiam Maluto kuraĝ'is re'memor'ig'i al Ivan'o si'a'n dezir'o'n. La sam'a'n maten'o'n, ĉe la el'ir'o de la car'o el li'a dorm'o'ĉambr'o, Maluto fal'is ter'e'n antaŭ li, el'kalkul'is ĉiu'j'n si'a'j'n merit'o'j'n kaj pet'is kiel rekompenc'o'n donac'i al li bojar'a'n ĉap'o'n. Ivan'o kun pacienc'o aŭskult'is li'n ĝis la fin'o, ek'rid'is kaj nom'is li'n hund'o. Kaj nun, dum tag'manĝ'o, la kron'princ'o re'memor'ig'is al Maluto li'a'n ne'sukces'int'a'n pet'o'n. Ne dev'us li tio'n far'i, se li pli bon'e kon'us Maluton! Maluto ek'silent'is kaj far'iĝ'is pli kaj pli pal'a. Kun grand'a mal'plezur'o la car'o konstat'is la mal'amik'a'j'n rilat'o'j'n inter Maluto kaj la kron'princ'o. Por ŝanĝ'i la tem'o'n, li si'n turn'is al Vjàzemskij.

—Afonĉjo,—li dir'is du'on'voĉ'e: ĉu long'e ankoraŭ vi est'os mal'gaj'a? Mi ne re'kon'as mi'a'n bon'a'n opriĉnikon! Ĉu vi'n tut'e for'manĝ'is la am'o, la mal'bon'eg'a serpent'o?

—Vjàzemskij ne est'as opriĉniko,—rimark'ig'is la kron'princ'o.—Li sopir'as, kvazaŭ jun'a knab'in'o. Vi'a car'a moŝt'o, ordon'u vest'i li'n per sarafan'o[48] kaj raz'ig'i li'a'n barb'o'n, por ke li simil'u je Teòdoro Basmanov, aŭ ordon'u, ke li kant'u kun'e kun harp'ist'o'j. Harp'o est'os por li pli konven'a ol sabr'o!

—Vi'a kron'princ'a moŝt'o!—ek'kri'is Vjàzemskij: se vi est'us kvin jar'o'j'n pli aĝ'a kaj ne est'us fil'o de l’ car'o, mi vi'n el'vok'us pro tia mal'honor'ig'o sur plac'o'n de Tri'unu'o en Moskvo,—tie ni mezur'us ni'a'j'n fort'o'j'n, kaj Di'o mem decid'us, al kiu konven'as man'um'i batal'il'o'j'n, al kiu lud'i la harp'o'n!

—Afonĉjo,—sever'e ek'kri'is la car'o:—ne forges'u, antaŭ kiu vi parol'as!

—Grand'a car'o Ivan'o,—arogant'e respond'is Vjàzemskij. Se mi ŝajn'as al vi kulp'a, ordon'u, ke oni mi'n sen'kap'ig'u, sed mi ne permes'os, ke la kron'princ'o mi'n ofend'u!

—Ne,—dir'is per pli mol'a ton'o la car'o, kiu ĉiam pardon'is al Vjàzemskij ĉiu'j'n li'a'j'n strang'aĵ'o'j'n, ŝat'ant'e li'a'n brav'ec'o'n:—ne ven'is ankoraŭ temp'o de'hak'i la kap'o'n de Afonĉjo. Li ankoraŭ serv'u al la car'o! Aŭskult'u, Afonĉjo, mi rakont'os al vi fabel'o'n, la sam'a'n, kiu'n la pas'int'a'n nokt'o'n rakont'is al mi la blind'a Filĉjo. En la glor'a urb'o Rostovo, la bel'a urb'o, loĝ'is brav'a jun'ul'o, Aleĉjo Popoviĉ. Pli ol si'a'n viv'o'n li ek'am'is jun'a'n princ'in'o'n, kies nom'o'n mi forges'is. Sed ŝi est'is edz'in'o de la mal'jun'a Tugarin Zmejeviĉ kaj, kiom ajn klopod'is Aleĉjo, ĉiam li ricev'is de ŝi rifuz'o'n:—"mi ne am'as vi'n, jun'ul'o, mi am'as sol'e mi'a'n edz'o'n, mi'a'n kar'a'n mal'jun'a'n Zmejeviĉ’n".—"Bon'e!"—dir'is Aleĉjo: "vi ankaŭ mi'n est'os am'ant'a, mi'a blank'a cign'in'et'o". Kun dek'du fidel'a'j serv'ist'o'j li penetr'is en la palac'o'n de Zmejeviĉ kaj for'port'is li'a'n jun'a'n edz'in'o'n.—"Glor'o al vi, brav'ul'o!"—dir'is la vir'in'o: "ke vi pov'is ne nur mi'n am'i, sed ankaŭ mi'n akir'i per glav'o; kaj pro tio mi vi'n am'as pli ol mi'a'n viv'o'n, pli ol la lum'o'n, pli ol mi'a'n abomen'a'n mal'jun'a'n edz'o'n Zmejeviĉ!"—Nu, dir'u, Afonĉjo,—al'don'is la car'o, fiks'e rigard'ant'e Vjàzemskij’n:—kiel plaĉ'as al vi la fabel'o de l’ blind'a Filĉjo?

Avid'e aŭskult'is la princ'o Vjàzemskij la rakont'o'n de l’ car'o. En'fal'is ĝi en li'a'n anim'o'n, kvazaŭ fajr'er'o'j en sekajarbojn,—ek'flam'is pasi'o en li'a brust'o, ek'bril'is la okul'o'j.

—Afonĉjo,—daŭr'ig'is la car'o: nun mi for'vetur'as al pilgrim'ad'o Suzdalon, kaj vi ir'u Moskvon al bojar'o Druĵino Andrèeviĉ Morozov, demand'u li'n pri li'a fart'o, dir'u, ke mi vi'n send'is por de'pren'i mi'a'n mal'favor'o'n... Kaj ne forges'u,—li al'don'is plennife: ne forges'u kun'pren'i, por pli grand'a honor'o, pli mult'e da opriĉnikoj!

Serèbrjanij bon'e vid'is, kiel ŝanĝ'iĝ'is la vizaĝ'o de Vjàzemskij, kia sovaĝ'a ĝoj'o ek'bril'is en li'a'j okul'o'j, sed li ne est'is aŭd'int'a la inter'parol'ad'o'n de la car'o kun princ'o Vjàzemskij.

Se diven'us Nikito Romànoviĉ, kio ĝoj'ig'as la princ'o'n-opriĉnikon, li forges'us pri la ĉe'est'o de l’ car'o, li de'ŝir'us akr'a'n sabr'o'n de la mur'o, li de'hak'us la kap'o'n al Vjàzemskij; pere'ig'us li sen'dub'e si'a'n kap'o'n, sed ĉi tiu'n foj'o'n li'n sav'is son'o'j de l’ harp'o'j, de l’ preĝ'ej'a'j sonor'il'o'j kaj laŭt'a inter'parol'ad'o de opriĉnikoj. Li ne sci'is, pri kio ĝoj'is Vjàzemskij!

Fin'e Ivan'o lev'iĝ'is. Ĉiu'j kort'eg'an'o'j ek'mov'iĝ'is, kvazaŭ abel'o'j, mal'trankvil'ig'it'a'j en la abel'uj'o. Kiu nur pov'is, lev'iĝ'is ankaŭ, kaj ĉiu'j laŭ'vic'e al'ir'ad'is la car'o'n por ricev'i de li sek'ig'it'a'j'n prun'o'j'n, kiu'j'n li propr'a'man'e dis'don'is al la frat'ar'o. En la sam'a moment'o tra la ar'o tra'ŝov'iĝ'is opriĉniko, ne part'o'pren'int'a la festen'o'n, kaj i'o'n murmur'et'is al Maluto Skuratov. Maluto ruĝ'iĝ'is, kaj koler'o'n esprim'is li'a vizaĝ'o. Ĉio'n rimark'is la akr'avid'a car'o! Ivan'o postul'is klar'ig'o'n.

—Vi'a car'a moŝt'o!—ek'kri'is Maluto: neniam aŭd'it'a ag'o! Perfid'o, ribel'o kontraŭ vi'a car'a moŝt'o!

—Vi'a car'a moŝt'o!—daŭr'ig'is Skuratov: antaŭ kelk'a'j tag'o'j mi send'is revizi'o'n en ĉirkaŭ'aĵ'o'n de Moskvo por ek'sci'i, ĉu apud'moskv'a loĝ'ant'ar'o bonardas vi'a'n car'a'n regul'ar'o'n. Subit'e iu ne'kon'at'a bojar'o kun si'a'j serv'ist'o'j atak'is la revizi'ist'o'j'n. Mult'a'j'n ili mort'ig'is, kaj mi'a'n ĉeval'serv'ist'o'n ili tut'e kripl'ig'is. Jen li star'as post la pord'o, kruel'e bat'it'a! Ĉu li pov'as en'ir'i?

Ivan'o ĉirkaŭardis ĉiu'j'n si'a'j'n opriĉnikojn kaj sur ĉiu'j vizaĝ'o'j leg'is koler'o'n kaj indign'o'n. Tiam li'a'j trajt'o'j akcept'is esprim'o'n de ia strang'a plezur'o kaj li dir'is per trankvil'a voĉ'o:

Baldaŭ la ar'o dis'iĝ'is, kaj en la ĉambr'eg'o'n en'ir'is Mateo Ĥomjàk kun bandaĝ'it'a kap'o.

Ĥomjàk eĉ ne est'is lav'int'a la vizaĝ'o'n, mal'e, li intenc'e makul'is per sang'o si'a'n bandaĝ'o'n kaj si'a'j'n vest'o'j'n, por ke la car'o vid'u, kiel kruel'e oni li'n bat'is.

Proksim'iĝ'int'e al Ivan'o, li fal'is ter'e'n kaj sur'genu'e atend'is la permes'o'n parol'i.

—Kontraŭ kiu vi plend'as?—li demand'is: kiel okaz'is la afer'o? Rakont'u de l’ komenc'o!

—Mi mem ne sci'as, vi'a car'a moŝt'o, kontraŭ kiu mi plend'as. La hund'o ne dir'is al mi si'a'n nom'o'n! Kaj mi sur'genu'e plend'as nun al vi'a car'a moŝt'o, ke mi est'as bat'it'a kaj kripl'ig'it'a de ne'kon'at'a vir'o!

La komun'a atent'o pli'alt'iĝ'is; oni eĉ ne kuraĝ'is spir'i. Ĥomjàk daŭr'ig'is:

—Ni ven'is, vi'a car'a moŝt'o, kiel revizi'ist'o'j, en vilaĝ'o'n Medvedevka, kaj subit'e atak'is ni'n mal'ben'it'a'j ne'kon'at'o'j. Ili fal'is sur ni'n, kiel neĝ'o sur la kap'o'n, tra'pik'is, dis'hak'is unu dek'o'n da vir'o'j, la ali'a'j'n lig'is; kaj ili'a bojar'o, kanajl'o, jam vol'is ni'n ĉiu'j'n pend'ig'i, kaj la du rab'ist'o'j'n, kiu'j'n ni est'is kapt'int'a'j dum revizi'o, li liber'ig'is.

Ek'silent'is Ĥomjàk kaj ord'ig'is si'a'n sang'makul'it'a'n bandaĝ'o'n sur la kap'o. Ne'kred'em'a surd'a murmur'o ek'aŭd'iĝ'is inter la opriĉnikoj. La rakont'o ŝajn'is ne'kred'ind'a. La car'o ankaŭ dub'is.

—Ĉu la ver'o'n vi parol'as, amik'o?—li dir'is, tra'pik'ant'e Ĥomjàk’n per si'a agl'a rigard'o.—Ebl'e vi est'is ebri'a? Ebl'e bon'a kruĉ'o da "brago"[49] sekv'ig'is tiu'n kripl'ig'o'n?

—Mi est'as pret'a ĵur'i antaŭ kruc'o, ke mi dir'as la ver'o'n; aŭ, pli bon'e, mi ĵur'as per mi'a kap'o!

—Kred'ebl'e, li ŝanĝ'is si'a'n intenc'o'n, li neniu'n pend'ig'is, li nur ordon'is vip'i ni'n ĉiu'j'n.

—Mi ne vol'as mensog'i,—ili est'is pli mal'mult'e'nombr'a'j, ĉirkaŭ du'dek aŭ tri'dek...

—Kaj vi permes'is, ke oni vi'n lig'u kaj vip'u, kvazaŭ vi est'us vir'in'aĉ'o'j! De kie ven'is tia tim'eg'ec'o? Ĉu vi'a'j brak'o'j est'is paraliz'it'a'j? He, vi, brav'ul'o en vi'a angul'o, ver'a'n rid'ind'aĵ'o'n vi rakont'as! Kiu do est'as la bojar'o, kiu dum plen'a tag'o kuraĝ'as atak'i la opriĉnikojn? Ne'ebl'aĵ'o!.. Cert'e, la bojar'o'j dezir'as neni'ig'i la opriĉnikojn, sed ili ne kuraĝ'as! Mi'n ili ankaŭ volont'e for'manĝ'us, tamen—okul'o vid'as, sed lang'o ne traf'as! Aŭskult'u, se vi dezir'as, ke mi kred'u al vi, dir'u la nom'o'n de la bojar'o, ali'e konfes'u vi'a'n mensog'o'n. Kaj se vi ne pov'as ĝi'n nom'i kaj ne konfes'os,—mal'bon'e al vi est'os, amik'o!

—Vi'a car'a moŝt'o!—dir'is la ĉeval'serv'ist'o tre firm'e: Di'o sci'as, ke mi dir'as la ver'o'n. Vi pov'as mi'n ekzekut'ig'i, mi ne tim'as la mort'o'n, mi tim'as la mensog'o'n, est'u ĉiu'j vi'a'j hom'o'j mi'a'j atest'ant'o'j!

Kaj li montr'is la opriĉnikojn, kvazaŭ al'vok'ant'e ili'n est'i atest'ant'o'j. Subit'e li'a rigard'o fal'is sur Serèbijanij’n.

Ne facil'e est'as pri'skrib'i, kio far'iĝ'is en la kor'o de Ĥomjàk. Mir'eg'o'n, dub'o'n kaj fin'e ĝoj'o'n, malic'a'n ĝoj'o'n re'vid'ig'is en si li'a'j trajt'o'j.

—Vi'a car'a moŝt'o!—li ek'kri'is: se vi dezir'as sci'i, kiu ni'n atak'is, kiu mort'ig'is la kamarad'o'j'n kaj ordon'is ni'n vip'i, dir'u, ke ĉi tiu bojar'o deklar'u si'a'n nom'o'n!

Ĉies okul'o'j si'n turn'is al Serèbrjanij. La car'o kun'tir'is si'a'j'n sen'har'a'j'n brov'o'j'n kaj fiks'e observ'ad'is la princ'o'n tut'e sen'parol'e. Nikito Romànoviĉ star'is sen'mov'a, trankvil'a, sed pal'a.

—Nikito!—fin'e dir'is la car'o, mal'rapid'e el'dir'ant'e ĉiu'n vort'o'n: ven'u ĉi tie'n, respond'u, ĉu vi kon'as ĉi tiu'n hom'o'n?

—Vi'a car'a moŝt'o! Ĉi tiu hom'o kaj li'a'j kun'ul'o'j mem atak'is la vilaĝ'an'o'j'n...

Ĥomjàk inter'romp'is la princ'o'n. Por pere'ig'i la mal'amik'o'n, li decid'is ne indulg'i si'n mem.

—Vi'a car'a moŝt'o!—li dir'is: bon'vol'u ne fid'i al la bojar'o! Li mensog'as! Li vol'as mi'n kalumni'i, ĉar mi est'as serv'ist'o, ĉar mi ne est'as alt'rang'ul'o, kaj tia'manier'e vi ne ek'kon'os la ver'o'n. Ordon'u, vi'a car'a moŝt'o, juĝ'e esplor'i la afer'o'n, bon'vol'u demand'i mi'a'j'n kamarad'o'j'n aŭ, prefer'e, ordon'u ni'n ambaŭ turment'e esplor'i, kaj vi vid'os la ver'o'n!

—Vi'a car'a moŝt'o,—li dir'is: mi ne mal'konfes'as mi'a'n ag'o'n. Mi atak'is ĉi tiu'n hom'o'n kaj li'a'j'n kamarad'o'j'n, mi ordon'is ili'n vip'i...

—Sufiĉ'as!—sever'e inter'romp'is la car'o.—Respond'u: kiam vi ili'n atak'is, ĉu vi sci'is, ke ili est'as mi'a'j opriĉnikoj?

La car'o ekzamen'is li'n per rigard'o, penetr'ant'a ĝis en la fund'o'n de li'a anim'o.

—Ne pro tio vi ili'n ne pend'ig'is, ke vi ek'dezir'is ili'n send'i al mi'a'j juĝ'ist'o'j, sed pro tio, ke ili si'n nom'is car'a'j serv'ist'o'j! Kaj vi,—daŭr'ig'is la car'o kun ĉiam kresk'ant'a koler'o,—vi, sci'ant'e, ke ili est'as mi'a'j serv'ist'o'j, vi ordon'is ili'n vip'i?

—Sufiĉ'e!—ek'tondr'is Ivan'o.—La esplor'o est'as fin'it'a. Frat'ar'o!—li si'n turn'is al si'a'j favor'at'o'j: dir'u, kio'n merit'as la bojar'o Nikito? Kon'ig'u vi'a'j'n pens'o'j'n, mi dezir'as sci'i, kio'n pens'as ĉiu el vi!

La voĉ'o de la car'o est'is firm'a, sed li'a rigard'o dir'is, ke li jam est'is decid'int'a en si'a kor'o la sort'o'n de l’ princ'o, kaj ke mal'feliĉ'o atend'as tiu'n, kies verdikt'o est'os pli mal'sever'a, ol li'a.

—Nu, dir'u, hom'o'j!—li ripet'is, pli'laŭt'ig'ant'e la voĉ'o'n,—kio'n merit'as Nikito?

—Mort'o'n!—ripet'is Maluto, Grjaznòj, pastr'o Levkij kaj ambaŭ Basmanov’j.

—Li do ricev'u la mort'o'n!—dir'is Ivan'o trankvil'e,—ĉar skrib'it'e est'as: kiu lev'is la glav'o'n, per glav'o pere'os! Pren'u li'n!

La princ'o silent'e salut'is la car'o'n. Kelk'a'j vir'o'j tuj ĉirkaŭ'is li'n kaj el'ir'ig'is li'n el la ĉambr'eg'o. Mult'a'j sekv'is ili'n por vid'i la ekzekut'o'n, ali'a'j rest'is. Mal'sonor'a murmur'o aŭd'iĝ'is en la ĉambr'eg'o. La car'o si'n turn'is al la opriĉnikoj. Li'a mien'o est'is solen'a.

—Kiu dir'is? Kiu el'dir'is la vort'o'n? Ne just'a est'as la juĝ'o de l’ car'o?—aŭd'iĝ'is ĉie.

Ĉies vizaĝ'o'j esprim'is mir'o'n, ĉies okul'o'j ek'bril'is per indign'o. Nur unu, la plej kruel'a, ne montr'is koler'o'n. Maluto far'iĝ'is pal'a, kiel mort'o.

—Kiu dir'as, ke ne just'a est'as mi'a juĝ'o?—demand'is Ivan'o, pen'ant'e don'i al si'a'j trajt'o'j plej trankvil'a'n esprim'o'n.—Kiu dir'is ĉi tio'n, el'paŝ'u antaŭ'e'n!

—Vi'a car'a moŝt'o!—dir'is Maluto, tre'eg'e ekscit'it'a: inter vi'a'j fidel'a'j serv'ist'o'j nun est'as mult'e da ebri'a'j, mult'e da tiu'j, kiu'j parol'as, ne demand'int'e si'a'n prudent'o'n! Ne serĉ'u ĉi tiu'n drink'ul'o'n, vi'a car'a moŝt'o! Kiam li est'os sobr'a, li mem ne kred'os, ke li tio'n el'dir'is en ebri'a stat'o.

—Sankt'a paraklisiarĥo!—li dir'is, rid'et'ant'e: de kiam vi far'iĝ'is tiel bon'kor'a?

La fil'o de Maluto jam el'paŝ'is antaŭ'e'n kaj respekt'plen'e star'is antaŭ la car'o. Maksim'o Skuratov est'is la sam'a opriĉniko, kiu ĵus sav'is Serèbrjanij’n de l’ urs'o.

—Ha, Makĉjo, do est'as vi, kiu mal'laŭd'as mi'a'n juĝ'o'n,—dir'is Ivan'o, rigard'ant'e kun mal'bon'a rid'et'o jen la patr'o'n, jen la fil'o'n.—Nu, dir'u, Makĉjo, kial do ne plaĉ'is al vi mi'a juĝ'o?

—Vi'a car'a moŝt'o, vi ne ĝis fin'o aŭskult'is la princ'o'n Serèbrjanij, vi ne permes'is al li si'n prav'ig'i, vi eĉ ne demand'is li'n, pro kio li vol'is pend'ig'i Ĥomjàk’n.

—Vi'a car'a moŝt'o, ne aŭskult'u li'n,—pet'eg'is Maluto,—li est'as ebri'a. Ĉu vi ne vid'as, li est'as ebri'a. Bon'vol'u li'n ne aŭskult'i! For, drink'ul'o, jen kiom mult'e vi drink'is! For, for de ĉi tie!

—Maksim'o drink'is nek vin'o'n, nek miel'trink'aĵ'o'n,—malic'e rimark'is la kron'princ'o.—Mi li'n observ'ad'is la tut'a'n tag'manĝ'o'n, li eĉ ne tremp'is la lip'har'o'j'n!

Maluto ĵet'is sur la kron'princ'o'n rigard'o'n, kiu est'us trem'ig'int'a ĉiu'n ali'a'n. Sed la kron'princ'o opini'is si'n ne'ating'ebl'a por la venĝ'o de Maluto. La du'a fil'o de Ivan'o la Terur'a, la kron'princ'o Ivan'o Ivànoviĉ posed'is preskaŭ ĉiu'j'n mal'virt'o'j'n de si'a patr'o, kaj la mal'bon'a'j ekzempl'o'j ĉiam pli kaj pli mal'aper'ig'is la bon'a'j'n trajt'o'j'n de li'a karakter'o. La kron'princ'o jam ne kon'is kompat'o'n.

—Jes,—li ripet'is, rid'et'ant'e: Maksim'o neni'o'n drink'is nek manĝ'is hodiaŭ. Li ne ŝat'as ni'a'n viv'manier'o'n. Abomen'a est'as por li vi'a opriĉnino, patr'o!

Dum li parol'is, Boriso Godunòv fiks'e li'n rigard'is. Ŝajn'e, li stud'is li'a'n vizaĝ'o'n kaj post'e sen'bru'e, ne rimark'it'e li el'ir'is el la manĝ'o'ĉambr'o.

—Vi'a car'a moŝt'o! Patr'o ni'a, Ivan'o Vasìljeviĉ!—li balbut'is, kapt'ant'e la bask'o'j'n de l’ car'a super'vest'o. Hodiaŭ maten'e mi, mal'saĝ'ul'o, sovaĝ'a kamp'ar'an'aĉ'o, pet'is vi'n donac'i al mi bojar'a'n rang'o'n. Kie est'is mi'a prudent'o? Kie est'is mi'a hom'a konsci'o? Ĉu mi, sklav'o mal'bon'odor'a, ind'as port'i bojar'a'n ĉap'o'n? Forges'u, vi'a car'a moŝt'o, pri mi'a'j mal'saĝ'a'j parol'o'j, ordon'u de'met'i de mi ĉi-tiu'n or'kovr'it'a'n kaftan'o'n, ordon'u, ke mi sur'met'u bast'aĵ'o'n,—nur pardon'u al Maksim'o li'a'n kulp'o'n! Jun'a li est'as, vi'a car'a moŝt'o, jun'a kaj mal'saĝ'a, li mem ne sci'as, kio'n li parol'as. Sed se vi iu'n ajn vol'as ekzekut'i, ekzekut'u mi'n, por ke mi, mal'saĝ'ul'o, ne permes'u al mi'a fil'o drink'i tiel mult'e! Permes'u, vi'a car'a moŝt'o, ke mi sur'ir'u la eŝafod'o'n, aŭ ordon'u, ke mi mem mi'n tuj mort'ig'u?

Kompat'ind'a far'iĝ'is li'a vizaĝ'o, mal'esper'eg'o'n esprim'is la trajt'o'j, kiu'j ĝis nun neni'o'n re'bril'ig'is, krom sent'o'j de sovaĝ'a best'o.

—Por kio mi ekzekut'os vi'n aŭ vi'a'n fil'o'n!—li dir'is: Maksim'o est'as prav'a!

—Kio'n vi dir'as, vi'a car'a moŝt'o?—ek'kri'is Maluto.—Kiel Maksim'o pov'as est'i prav'a?—Kaj pro ĝoj'o kaj mir'eg'o li komenc'is stult'e rid'et'i, sed baldaŭ re'e nebul'iĝ'is li'a vizaĝ'o, ĉar ek'ŝajn'is al li, ke la car'o li'n mok'as. Ĉi tiu'j rapid'a'j ŝanĝ'o'j de li'a vizaĝ'o est'is tiel rid'ind'a'j, ke la car'o, li'n rigard'ant'e, re'e komenc'is rid'i.

—Maksim'o est'as prav'a,—li ripet'is fin'e kun tut'e serioz'a mien'o: mi tro rapid'is. Ne'ebl'e est'as, ke Serèbrjanij propr'a'vol'e i'o'n entrepren'u kontraŭ mi. Mi re'memor'as Nikiton ankoraŭ antaŭ la litova milit'o. Mi ĉiam li'n am'is, li est'is mi'a bon'a serv'ist'o. Vi, mal'ben'it'o'j, daŭr'ig'is la car'o, si'n turn'ant'e al Grjaznòj kaj Basmanov’j,—vi ĉiam est'as kulp'a'j pri tio, ke mi verŝ'ig'as la sang'o'n! Ĉu ne sufiĉ'as por vi ni'a'j mort'ig'o'j? Nun vi ek'dezir'is, ke mi pere'ig'u mi'a'n fidel'a'n bojar'o'n! Kial vi star'as tie, sovaĝ'a'j best'o'j? Kur'u, ĉes'ig'u la ekzekut'o'n! Ne, ne ir'u, est'as jam mal'fru'e... Sen'dub'e, li'a kap'o jam est'as for'hak'it'a. Vi, vi ĉiu'j pag'os al mi por li'a sang'o!

—Ne est'as mal'fru'e, vi'a car'a moŝt'o,—dir'is Godunòv, re'e en'ir'ant'e la ĉambr'eg'o'n.—Mi ordon'is halt'ig'i la ekzekut'o'n. Kompat'o est'as vi'a ec'o; mi sci'as, ke vi pli ol unu foj'o'n kondamn'is la krim'ul'o'n kaj post'e li'n pardon'is. Sed la princ'o jam met'is si'a'n kap'o'n sur la ŝtip'o'n, kaj la ekzekut'ist'o sen kaftan'o star'as, supr'e'n'volv'int'e la manik'o'j'n, kaj atend'as vi'a'n car'a'n ordon'o'n.

—Boriso, li dir'is,—ir'u al mi, mi'a kar'a serv'ist'o! Vi sol'a kon'as mi'a'n kor'o'n. Vi sol'a sci'as, ke mi verŝ'ig'as la sang'o'n ne pro amuz'o, sed por eksterm'i la perfid'o'n. Vi mi'n ne opini'as sang'avid'a! Ir'u al mi, Boriso Teodòroviĉ, mi vi'n kis'os!

—Al'proksim'iĝ'u ankaŭ vi, Maksim'o, mi don'os al vi mi'a'n car'a'n man'o'n por kis'i. Ĉiam dir'u la ver'o'n! Far'u sam'e en est'ont'ec'o! Mi donac'as al vi zibel'a'j'n fel'o'j'n por pelt'o!

—Mi vi'n egal'ig'os kun ĉef'a'j opriĉnikoj. Vi ricev'os salajr'o'n kaj proviz'o'n, kiel ĉiu'j estr'o'j! Sed, ŝajn'as al mi, vi hav'as ankoraŭ i'o'n por dir'i; dir'u sen'ĝen'e, pet'u, kio'n vi bezon'as!

—Vi'a car'a moŝt'o, mi ne merit'as viarandan donac'o'n, mi ne ind'as riĉ'a'n vest'ar'o'n, don'u al ali'a'j, pli alt'rang'a'j ol mi! Pri unu nur mi pet'as vi'n, vi'a car'a moŝt'o! Permes'u al mi milit'ir'i Litov'uj'o'n aŭ Livon'uj'o'n, aŭ Rjazanon por batal'i kontraŭ tatar'o'j!

—Kial vi ek'dezir'is milit'ir'i, brav'ul'o? Ĉu ted'is al vi ni'a viv'manier'o?

—Vi'a car'a moŝt'o,—li dir'is,—vi vid'as, li dezir'as serv'i al vi'a car'a moŝt'o. Li volont'e merit'us grivnon[50] sur or'a ĉen'et'o el la man'o'j de vi'a car'a moŝt'o. Tial li ek'dezir'is milit'ir'i kontraŭ tatar'o'j aŭ litovoj! Varm'eg'a est'as li'a sang'o!

—Ne por tio li dezir'as est'i for'send'it'a,—dir'is la kron'princ'o: sed por ke ĉio far'iĝ'u laŭ li'a kapric'o, por ke li pov'u dir'i al si mem: mi ne dezir'as est'i opriĉniko kaj mi ne est'os opriĉniko. Est'u tiel, kiel mi vol'as, sed ne tiel, kiel vol'as la car'o!

—Jen kio?—dir'is Ivan'o ironi'e: vi, Makĉjo, ek'dezir'is est'i pli fort'a ol mi? Kia hero'o! Ĉu mi, mal'feliĉ'ul'o, pov'as vi'n venk'i? Nu, bon'e, se vi ne vol'as est'i opriĉniko, mi vi'n en'skrib'ig'os kiel...

—Vi'a car'a moŝt'o!—inter'romp'is li'n Maluto: kie'n ajn vi bon'vol'us en'skrib'ig'i Maksim'o'n, ĉie li est'os pret'a serv'i al vi kaj plen'um'i vi'a'j'n ordon'o'j'n. Ir'u hejm'e'n, Maksim'o, jam est'as mal'fru'e, dir'u al la patr'in'o, ke ŝi mi'n ne atend'u, mi est'os okup'at'a en mal'liber'ej'o: ni far'as per'turment'a'n esplor'o'n de bojar'o'j Kòliĉev’j. Ir'u, Maksim'o, ir'u!

Maksim'o for'ir'is. La car'o ordon'is en'ir'ig'i Serèbrjanij’n. La opriĉnikoj en'konduk'is li'n kun kunitaj man'o'j, sen kaftan'o, en mal'buton'um'it'a ĉemiz'o. Li'n sekv'is la ĉef'a ekzekut'ist'o Terĉjo, kun supr'e'n'volv'it'a'j manik'o'j, kun bril'ant'a hak'il'o en la man'o'j: li ne sci'is, ĉu la car'o pardon'as la princ'o'n aŭ dezir'as nur ŝanĝ'i manier'o'n de l’ ekzekut'ad'o.

—Ir'u ĉi tie'n, princ'o!—dir'is Ivan'o.—Mi'a'j serv'ist'o'j est'as tro rapid'em'a'j. Ne koler'u! Tia est'as ili'a kutim'o; ili ĉiam komenc'as sonor'ig'i, ne ek'sci'int'e, kiu fest'o est'as![51] Ili forges'is, ke por mort'ig'i la hom'o'n oni ĉiam trov'os la temp'o'n; mal'e, kiam la kap'o est'as for'hak'it'a, oni ĝi'n ne pov'os al'glu'i al la korp'o. Dank'o'n al Boriso! Sen li, vi jam est'us nun en ali'a mond'o, kaj mi ne hav'us la ebl'o'n iu'n demand'i pri Ĥomjàk. Rakont'u, pro kio vi li'n atak'is?

—Pro tio, vi'a car'a moŝt'o, ke li mem atak'is sen'kulp'a'j'n vilaĝ'an'o'j'n. Tiam mi ankoraŭ ne sci'is, ke li est'as vi'a serv'ist'o, mi eĉ ne aŭd'is pri opriĉnino. Mi est'is re'ven'ant'a el Litov'uj'o Moskvon kaj sur'voj'e mi ek'vid'is, ke Ĥomjàk kun si'a'j kamarad'o'j atak'is la vilaĝ'o'n kaj mort'ig'is la vilaĝ'an'o'j'n.

—Sed se vi sci'us, ke ili est'as mi'a'j serv'ist'o'j, ĉu vi ili'n est'us atak'int'a?

—Jes, tiam mi sam'e est'us ili'n atak'int'a,—li respond'is simpl'anim'e: mi ne pov'us kred'i, ke ili mort'ig'as laŭ vi'a ordon'o.

Ivan'o fiks'is sur Serèbrjanij mal'hel'a'n rigard'o'n kaj long'e silent'is. Fin'e li dir'is:

—Bon'e vi respond'is, Nikito! Ne por tio mi fond'is en Rus'uj'o la opriĉninon, ke mi'a'j serv'ist'o'j mort'ig'u sen'kulp'ul'o'j'n. Mi ili'n destin'is, por ke ili, kvazaŭ fidel'a'j hund'o'j, gard'u mi'a'j'n ŝaf'o'j'n kontraŭ lup'o'j atak'ant'a'j, por ke mi pov'u respond'i dum la Last'a Di'a Juĝ'o tio'n, kio'n dir'as la profet'o: mi est'as kun'e kun infan'o'j, kiu'j'n don'is al mi Di'o! Bon'e vi respond'is. Mi dir'as mal'kaŝ'e: vi kaj Boriso, vi sol'a'j ek'kon'is mi'n. Ali'a'j pens'as ali'manier'e: oni mi'n nom'as sang'avid'a, sed oni ne sci'as, ke, verŝ'ant'e la sang'o'n, mi dron'as en larm'o'j! Sang'o'n ĉiu vid'as, ĝi est'as ruĝ'a, vid'ebl'a por ĉiu; sed mi'a'n kor'a'n plor'eg'o'n neni'u vid'as, la sen'kolor'a'j larm'o'j fal'as en mi'a'n anim'o'n kaj kvazaŭ varm'eg'a peĉ'o tra'manĝ'as ĝi'n, tra'brul'ig'as ĝi'n ĝis la fund'o! (ĉe tiu'j ĉi vort'o'j la car'o lev'is la okul'o'j'n supr'e'n kun esprim'o de profund'a ĉagren'o). Sam'e kiel iam Raĥelo,—li daŭr'ig'is (kaj la pupil'o'j de li'a'j okul'o'j tut'e mal'aper'is sub la palpebr'o'j). Sam'e kiel iam Raĥelo plor'is pri si'a'j infan'o'j, tiel sam'e mi nun plor'as pri mi'a'j mal'amik'o'j kaj perfid'ul'o'j! Bon'e vi respond'is, Nikito! Mi pardon'as al vi vi'a'n ag'o'n. Mal'u la man'o'j'n de l’ princ'o, Terĉjo, kaj for'ir'u! Mi vi'n ne bezon'as plu... Ne, atend'u iom'et'e!

—Respond'u!—li demand'is sever'eg'e: kio'n vi kuraĝ'is far'i en Medvedevka?

Ĥomjàk strab'e ek'rigard'is Terĉjon, la princ'o'n kaj ek'grat'is al si la nuk'o'n.

—Mi iom'et'e tuŝ'is la vilaĝ'an'o'j'n!—li respond'is, du'on'arogant'e, du'on'ruz'e: mi ne mal'konfes'as, ni est'as kulp'a'j, vi'a car'a moŝt'o, ke ni iom mal'trankvil'ig'is vi'a'j'n ne'favor'at'o'j'n. La vilaĝ'o aparten'as al bojar'o Morozov!

—Ĉu vi est'as kontent'a'j je la vip'bat'o'j de l’ princ'o?—li demand'is.—Sufiĉ'as por vi? Bon'e, est'u tiel, mi pardon'as al vi. Ir'u for, Terĉjo, hodiaŭ est'as tia tag'o, en kiu mi vi'n ne bezon'as.

La favor'o de l’ car'o al Serèbrjanij vek'is murmur'o'n de kontent'iĝ'o inter la bojar'o'j de zèmŝĉino. La akr'a'sent'a'j orel'o'j de Ivan'o aŭd'is ĉio'n, kaj li'a suspekt'plen'a kap'o klar'ig'is ĉio'n laŭ si'a propr'a manier'o. Kiam Ĥomjàk kaj Terĉjo est'is for el la ĉambr'eg'o, Ivan'o fiks'is si'a'n tra'ig'a'n rigard'o'n sur la bojar'o'j.

—Vi, hom'o'j!—li dir'is sever'eg'e: vi ne rev'u, vid'int'e ĉi tiu'n mi'a'n juĝ'o'n, ke mi vi'n indulg'os!

Kaj sam'temp'e en li'a mal'kviet'a anim'o nask'iĝ'is la pens'o, ke ebl'e ankaŭ Serèbrjanij klar'ig'os la pardon'o'n per li'a mal'fort'ec'o; li jam bedaŭr'is pri si'a bon'kor'ec'o kaj dezir'is korekt'i si'a'n erar'o'n.

—Aŭskult'u, princ'o!—li dir'is al Serèbrjanij: hodiaŭ mi pardon'is vi'n pro vi'a'j ver'a'j parol'o'j, mi ne re'pren'os mi'a'n pardon'o'n. Sed sci'u, ke se vi hav'os iu'n ajn nov'a'n kulp'o'n, mi pun'os vi'n ankaŭ por la hodiaŭ'o. Kaj tiam vi, sci'ant'e, ke vi est'as kulp'a, ne kuraĝ'u for'kur'i Litov'uj'o'n aŭ Tatar'uj'o'n, kiel far'as ali'a'j, sed ĵur'u al mi tuj, ke kie ajn vi est'us, vi ĉiam atend'os la pun'o'n, kiu'n mi destin'os por vi!

—Vi'a car'a moŝt'o!—respond'is la princ'o: mi'a viv'o est'as en vi'a'j man'o'j. Mi'n kaŝ'i de vi ne est'as mi'a kutim'o. Mi ĵur'as al vi, ke se mi iam est'os kulp'a, mi atend'os vi'a'n juĝ'o'n kaj ne for'kur'os!

—Ĵur'u antaŭ ĉi tiu kruc'o!—grav'mien'e dir'is Ivan'o kaj etend'is al Serèbrjanij la ornam'it'a'n kruc'o'n, kiu pend'is al li'a kol'o, kaj sam'temp'e ĵet'is strab'a'n rigard'o'n flank'e'n, kie sid'is bojar'o'j de zèmŝĉino.

Mez'e de komun'a silent'o oni aŭd'is nur la tint'ad'o'n de la or'a ĉen'o, kiam Ivan'o ĵet'is sur si'a'n brust'o'n la krucifiks'o'n, kiu'n Serèbrjanij, si'n kruceninte, est'is kis'int'a.

—Nun ir'u!—dir'is la car'o: kaj preĝ'u la Sankt'a'n Tri'unu'o'n kaj ĉiu'j'n sankt'ul'o'j'n, ke ili vi'n gard'u kontraŭ nov'a, eĉ mal'grand'a kulp'o! Kaj vi,—li al'don'is, rigard'ant'e la bojar'o'j'n de zèmŝĉino: vi, kiu'j aŭd'is ni'a'n kontrakt'o'n, ne atend'u nov'a'n pardon'o'n por Nikito kaj ne prov'u pet'i mi'n pri li, se li ankoraŭ unu foj'o'n merit'os mi'a'n koler'o'n!

Tia'manier'e la ebl'ec'o de li'a est'ont'a arbitr'a ag'o kontraŭ Serèbrjanij far'iĝ'is kvazaŭ li'a moral'a rajt'o, kio tre kontent'ig'is Ivan'o'n.

—Nun ir'u ĉiu al si'a ofic'o! La bojar'o'j de zèmŝĉino administr'u la pri'kaz'o'j'n[52], kiel antaŭ'e, kaj la opriĉnikoj, mi'a'j elekt'it'a'j serv'ist'o'j kaj milit'ist'o'j, ne forges'u vi'a'n per'kruc'a'n ĵur'o'n kaj ne konfuz'iĝ'u, ke mi hodiaŭ pardon'is al Nikito: ĉar sen'parti'a mi est'as rilat'e al ĉiu mi'a reg'at'o!

Oni komenc'is dis'iĝ'i. Ĉiu'j ir'is hejm'e'n, unu'j kun terur'o, ali'a'j kun mal'ĝoj'o, kun koler'o, kun divers'a'j esper'o'j, kelk'a'j tut'e simpl'e kun ebri'a bru'ad'o en la kap'o. La antaŭ'urb'o dron'is en mal'lum'o, el super la arb'ar'o aper'is nov'a lun'o. Terur'a ŝajn'is la mal'lum'a palac'o kun si'a'j kupol'o'j, si'a'j akr'a'dent'a'j pez'a'j mur'o'j. De mal'proksim'e ĝi simil'is kun'volv'iĝ'int'a'n monstr'o'n, pret'a'n salt'e lev'iĝ'i. Unu mal'ferm'it'a fenestr'o bril'is kvazaŭ okul'o de l’ monstr'o: ĝi est'is en la dorm'o'ĉambr'o de l’ car'o. Tie fervor'e preĝ'is Ivan'o. Li preĝ'is pri dezir'ind'a pac'o en Rus'uj'o, li pet'is, ke Di'o help'u li'n venk'i perfid'o'n kaj mal'obe'em'o'n, ke Di'o li'n ben'u plen'um'i mal'facil'eg'a'n task'o'n—egal'ig'o'n de l’ fort'a'j kaj mal'fort'a'j, por ke en Rus'uj'o neni'u est'u pli alt'a ol ali'a'j, ke ĉiu'j est'u egal'a'j, ke li sol'a, la car'o, star'u super ĉiu'j kvazaŭ kverk'o mez'e de l’ kamp'o'j.

La car'o preĝ'is, ĉiu'moment'e fal'ant'e ter'e'n. Li'n rigard'is tra la fenestr'o la hel'a'j stel'o'j kaj far'iĝ'is mal'hel'a'j, kvazaŭ pens'ant'e: ha, grand'a car'o, Ivan'o Vasìljeviĉ! Vi grand'a'n ag'o'n komenc'is, ne demand'int'e ni'a'n konsil'o'n, kaj ne hav'os vi sukces'o'n: sam'e kiel ne ekzist'as du egal'a'j spik'o'j en la gren'kamp'o, sam'e kiel ne ebl'e est'as egal'ig'i alt'a'j'n mont'o'j'n kun mal'grand'a'j alt'aĵ'o'j,—sam'e est'as ne'ebl'e mal'aper'ig'i en Rus'uj'o la bojar'a'n rang'o'n!

Est'is jam plen'a nokt'o, kiam Maluto, fin'int'e per'turment'a'n esplor'o'n de bojar'o'j Kòliĉev’j, amik'o'j kaj parenc'o'j de eks'ig'it'a ĉef'episkop'o, for'las'is mal'liber'ej'o'n. Dens'a'j nub'eg'o'j, kvazaŭ nigr'a'j mont'o'j, pend'is super la antaŭ'urb'o kaj antaŭ'dir'is vent'eg'o'n. En la dom'o de Maluto ĉiu'j jam dorm'is. Mal'dorm'is nur Maksim'o. Li ven'is renkont'e'n al la patr'o.

—Pri kio?—demand'is Maluto kaj malgraŭ'vol'e de'turn'is si'a'j'n okul'o'j'n. Maluto neniam trem'is antaŭ si'a'j mal'amik'o'j, sed en ĉe'est'o de Maksim'o li si'n sent'is ĝen'at'a.

—Kie'n?—demand'is Maluto, kaj ĉi tiu'n foj'o'n li direkt'is si'a'n mal'klar'a'n rigard'o'n al Maksim'o.

—Mi ne sci'as, paĉjo: Rus'uj'o est'as grand'a, kaj por mi ankaŭ trov'iĝ'os sufiĉ'e da lok'o!

—Ĉu vi frenez'iĝ'is? Mal'saĝ'ul'o! Kio'n vi far'is hodiaŭ dum la tag'manĝ'o? Kiel vi kuraĝ'is kontraŭ'parol'i al la car'o? Ĉu vi ne sci'as, kiu li est'as, kaj kiu est'as vi?

—Mi sci'as, paĉjo; kaj mi ankaŭ sci'as, ke la car'o mi'n por ĉi tio dank'is. Tamen mi ne pov'as rest'i.

—Arogant'ul'o! Kie vi pren'is tiu'n vol'o'n? Kio far'iĝ'is al vi hodiaŭ? Kial nun for'vetur'i, post kiam la car'o vi'n rekompenc'is, egal'ig'int'e kun la opriĉnikestroj? Kial nepr'e nun for'las'i la kort'eg'o'n?

—Jam de'long'e mi sufer'as ĉi tie, vi jam sci'as, sed mi ne konfid'is al mi mem; de infan'a aĝ'o ĉiam mi aŭd'as, ke la car'a vol'o est'as Di'a vol'o, ke plej terur'a pek'o est'as pens'i ali'e ol la car'o. Pastr'o Levkij kaj ĉiu'j ali'a'j pastr'o'j de l’ antaŭ'urb'o ĉiam dum konfes'o trov'is en mi grand'a'n pek'o'n, ĉar mi hav'as ali'a'j'n pens'o'j'n, ol vi. Kompren'ebl'e, iu'foj'e mi komenc'is dub'i, ĉu mi pov'as sol'a est'i prav'a kontraŭ ĉiu'j? Tial mi prokrast'is la for'vetur'o'n kaj mi rest'is. Sed hodiaŭ,—daŭr'ig'is Maksim'o, kaj li'a vizaĝ'o ruĝ'iĝ'is,—hodiaŭ mi konsci'is, ke mi est'as prav'a! Kiam mi ek'aŭd'is la rakont'o'n de l’ princ'o Serèbrjanij, kiam mi ek'sci'is, ke li est'as dis'bat'int'a vi'a'n taĉment'o'n kaŭz'e de mort'ig'ad'o kaj rab'ad'o, kiam post'e li ne ne'is si'a'n prav'a'n ag'o'n antaŭ la car'o, sed kvazaŭ martir'o est'is pret'a mort'i pro ĝi, tiam ek'bat'is mi'a kor'o kun'sent'e kun li kiel neniam antaŭ'e, kaj fin'iĝ'is mi'a'j dub'o'j, kaj mi tut'e klar'e ek'vid'is, ke ne vi'a'flank'e est'as la ver'o!

—Jen kiu ig'is vi'n perd'i prudent'o'n!—ek'kri'is Maluto, kiu jam antaŭ'e koler'is kontraŭ Serèbrjanij:—jen kiu est'as ni'a mal'amik'o! Se li iam est'os en mi'a'j man'o'j, li mort'os ne per facil'a mort'o, hund'o, mi tio'n ĵur'as!

—Diardu li'n kontraŭ vi!—dir'is Maksim'o, far'ant'e sign'o'n de kruc'o.—Ne permes'u Di'o, ke vi neni'ig'u ĉio'n bon'a'n en Rus'uj'o! Jes,—daŭr'ig'is en ekstaz'o la fil'o de Maluto:—tuj kiam mi ek'vid'is la princ'o'n, mi kompren'is, kiel bon'e est'us ne dis'iĝ'i de li, kaj mi ek'dezir'is li'n pet'i, ke li mi'n kun'pren'u, sed mi hont'is antaŭ li: mi'a'j okul'o'j ne rigard'os li'n, ĝis kiam mi de'met'os ĉi tiu'n vest'ar'o'n!

Dum'e Maluto aŭskult'is la fil'o'n, du sent'o'j batal'is en li'a anim'o. Li dezir'is insult'i Maksim'o'n, pied'bat'i la ter'o'n kaj per minac'o'j obe'ig'i la fil'o'n, sed ne'vol'a respekt'o de'ten'is li'a'n koler'o'n. Instinkt'e li kompren'is, ke la minac'o'j nun'temp'e ne hav'os sukces'o'n, kaj li komenc'is serĉ'i en si'a mal'nobl'a anim'o ali'a'j'n rimed'o'j'n por de'ten'i la fil'o'n.

—Makĉjo!—li dir'is pet'eg'ant'e, pen'ant'e mild'ig'i si'a'n sovaĝ'a'n vizaĝ'o'n: ne ĝust'a'temp'e vi el'pens'is for'vetur'i! Vi'a hodiaŭ'a parol'ad'o plaĉ'is al la car'o. Kvankam vi mult'e tim'ig'is mi'n per vi'a el'paŝ'o, sed cert'e ni'n gard'as ni'a'j sankt'ul'o'j, kaj mol'iĝ'is la kor'o de ni'a car'o. Anstataŭ vi'n ekzekut'ig'i, li vi'n rekompenc'is, pli'grand'ig'is vi'a'n salajr'o'n kaj eĉ donac'is al vi zibel'fel'a'n pelt'o'n. Kiel rapid'e vi nun pov'as super'iĝ'i! Klar'ig'u do al mi, mi pet'as, kial vi ne ŝat'as ĉi tie'a'n viv'o'n?

—Mi ne ŝat'as ĉi tie'a'n viv'o'n, ne, paĉjo, mi ne pov'as ŝat'i! Ne'ebl'e est'as por mi rest'i hejm'e! Mi ne pov'as plu aŭd'i ĝem'o'j'n kaj plor'eg'o'j'n dum la tut'a tag'o, mi ne pov'as vid'i, ke mi'a patr'o...

—Ke mi'a patr'o est'as ekzekut'ist'o!—el'dir'is Maksim'o kaj mal'lev'is la okul'o'j'n, kvazaŭ tim'ig'it'a, ke li dir'is tia'j'n vort'o'j'n pri si'a patr'o.

—Ekzist'as divers'a'j ekzekut'ist'o'j!—li respond'is.—Sam'e kiel en ĉiu ofic'o ekzist'as simpl'ul'o'j kaj estr'o'j, tiel sam'e unu ekzekut'ist'o mort'ig'as simpl'a'j'n ŝtel'ist'o'j'n, ali'a—bojar'o'j'n, kiu'j sub'fos'as la car'a'n tron'o'n kaj intenc'as ŝancel'i la tut'a'n land'o'n. Rab'ist'o'j'n mi ne mort'ig'as; mi'a hak'il'o for'hak'as nur kap'o'j'n de bojar'o'j-perfid'ul'o'j!

—Silent'u, patr'o!—dir'is Maksim'o, lev'iĝ'ant'e: ne turment'u mi'a'n kor'o'n per vi'a'j parol'o'j! Kiu el tiu'j, kiu'j'n vi pere'ig'is, intenc'is i'o'n kontraŭ la car'o? Kiu el ili ribel'ig'is la land'o'n? Ne pro iu'j kulp'o'j, sed pro vi'a malic'o vi for'hak'as bojar'a'j'n kap'o'j'n! Sen vi la car'o ne est'us tiel kruel'a. Sed vi el'serĉ'as perfid'o'n, vi per turment'eg'o'j el'ig'as denunc'o'j'n. Vi, patr'o, vi est'as kulp'a pri sang'verŝ'ad'o! Ne, patr'o, ne koler'ig'u Di'o'n, ne kalumni'u la bojar'o'j'n, sed dir'u tut'e sincer'e, ke vi intenc'as radik'e eksterm'i la bojaraenton!

—Kial vi ili'n defend'as?—dir'is Maluto kun mal'bon'a rid'et'o.—Ĉu vi'n tre ĝoj'ig'as, ke, kiel ajn vi est'u bel'a, graci'a, vi tamen rest'os ili'a sub'ul'o? Kaj kial vi ne pov'as est'i ili'a egal'ul'o? Kio ig'as ili'n tiel fier'iĝ'i antaŭ vi? Ĉu Di'o skulpt'is ili'n el ali'a argil'o? Se ili fier'iĝ'as per si'a riĉ'ec'o, tiam atend'u do, sinjor'o'j! La car'o ne forges'as si'a'j'n fidel'a'j'n serv'ist'o'j'n; kaj kiam est'os ekzekut'it'a'j la bojar'o'j Kòliĉev’j, ili'a riĉ'aĵ'o ven'os ne al iu ali'a, ol al ni. Mult'e da pen'ad'o'j mi hav'as kun ili en la turment'ej'o, fort'eg'a'j est'as la hund'o'j, mi dev'as konfes'i!

Mal'bon'a sent'o ek'bol'is en la kor'o de Maluto, sed, ĉar li ankoraŭ ne perd'is la esper'o'n konvink'i Maksim'o'n, li nur kurb'ig'is si'a'n buŝ'o'n por afabl'a rid'et'o. Ne konven'a al li est'is ĉi tiu rid'et'o, kaj terur'o'n ek'sent'is Maksim'o, ĝi'n ek'vid'int'e. Maluto ne rimark'is ĉi tiu'n efekt'o'n.

—Makĉjo!—li dir'is: por kiu do mi ŝpar'is mon'o'n? Por kiu mi labor'as, mi pen'as? Ne for'las'u mi'n, rest'u ĉe mi! Vi ankoraŭ est'as jun'a, vi ne taŭg'as ankoraŭ kiel milit'ist'o. Ne for'ir'u. Memor'u, ke mi est'as vi'a patr'o! Kiam mi ek'ard'as vi'n, seren'iĝ'as mi'a anim'o, kvazaŭ la car'o mem est'us mi'n laŭd'int'a aŭ est'us don'ant'a al mi si'a'n man'o'n por kis'i, kaj se vi'n iu ofend'as, mi sent'as, ke mi pov'us li'n for'manĝ'i tut'e viv'ant'a'n!

—Ĉu vi mi'n tut'e ne am'as, Makĉjo? Ĉu neni'u am'sent'o est'as en vi'a kor'o al mi?

—Kio'n do dir'os la car'o, ek'sci'int'e pri vi'a for'vetur'o? Li nepr'e pens'os, ke vi for'kur'is pro li!

—Ĝi est'os la ver'o, patr'o. Mi sent'as terur'o'n. Mi sci'as, ke Di'o ordon'as am'i la car'o'n, sed kiam mi vid'as li'a'j'n ag'o'j'n, turn'iĝ'as mi'a tut'a intern'o. Mi dezir'as am'i, sed la fort'o'j mank'as. Kiam mi est'os for, kiam mi ne hav'os sang'o'n de sen'kulp'ul'o'j antaŭ la okul'o'j, tiam ebl'e, dank’ al Di'o, mi re'e ek'am'os la car'o'n. Kaj se mi ne sukces'os li'n ek'am'i, mi tamen pov'os serv'i al li, sed nur ne kiel opriĉniko.

—Kaj vi'a patri'nj'o?—dir'is Maluto, uz'ant'e la last'a'n rimed'o'n.—Ŝi ne post'viv'os tia'n ĉagren'o'n! Vi mort'ig'os la mal'jun'ul'in'o'n. Vi ja sci'as, ke ŝi est'as mal'san'et'a, mal'feliĉ'ul'in'o!

—Di'o kompat'em'a ne las'os mi'a'n patri'nj'o'n!—respond'is Maksim'o kun profund'a ek'spir'o:—ŝi sen'kulp'ig'os mi'n!

Maluto komenc'is grand'paŝ'e ir'i tie'n kaj re'e'n. Post iom da temp'o li halt'is antaŭ Maksim'o. La afabl'a mien'o, kiu'n li ŝajn'ig'e ĝis nun est'is montr'ant'a, tut'e mal'aper'is. Li'a mal'delikat'a vizaĝ'o esprim'is nur ne'venk'ebl'a'n vol'o'n.

—Aŭskult'u, suĉ'ul'o!—li dir'is, ŝanĝ'ant'e la voĉ'o'n kaj parol'manier'o'n.—Ĝis nun mi pet'is vi'n, nun mi jen kio'n dir'os al vi: mi ne ben'as vi'a'n for'vetur'o'n. Mi ne permes'as, ke vi for'ir'u. Sed se vi ne ĉes'os parol'i pri tio, mi morgaŭ ordon'os al vi propr'a'man'e ekzekut'i la car'a'j'n mal'amik'o'j'n. Ebl'e, kiam vi mem sang'kovr'os vi'a'j'n man'o'j'n, vi ne est'os plu tia blank'man'ul'o, kaj la patr'o ne est'os al vi abomen'a!

Pal'iĝ'is Maksim'o, sed ne dir'is eĉ unu vort'o'n. Li kon'is la fort'a'n karakter'o'n de Gregoro Lukìĉ, li sci'is, ke ne facil'e est'as romp'i la vol'o'n de l’ patr'o.

—Tro mult'e mi parol'is kun vi!—daŭr'ig'is Maluto.—Baldaŭ est'os nokt'o'mez'o, mi dev'as rapid'i al la car'o por re'don'i la ŝlos'il'o'j'n de l’ mal'liber'ej'o. Jen pluv'o komenc'iĝ'as, don'u al mi ter'lik'o'n![53] Kia brav'ul'o! Mi vol'as for'ir'i, mi ne vol'as rest'i... Kio'n ankoraŭ vol'as vi'a moŝt'o? Se oni don'us al vi liber'ec'o'n, vi ebl'e mi'n ali'form'ig'us laŭ vi'a bon'trov'o? Ne, brav'ul'o, tro fru'e vi dis'etend'is la flug'il'o'j'n! Ne sol'e vi'a'j'n simil'ul'o'j'n mi sci'is kviet'ig'i. Mi vi'n instru'os, kiel oni dev'as obe'i al la patr'o! Ha, kia veter'o! Don'u al mi la ĉap'o'n! Kia'j fulm'o'j! La ĉiel'o kvazaŭ fend'iĝ'as! kvazaŭ la antaŭ'urb'o jam brul'as! Ferm'u la fenestr'o'n kaj ir'u dorm'i; kred'ebl'e, ĝis maten'o vi el'ĵet'os el la kap'o mal'saĝ'a'j'n pens'o'j'n. Kaj vi'a'n Serèbrjanij’n mi hav'os en mi'a'j man'o'j! Mi re'memor'ig'os al li ĉio'n!

Maluto el'ir'is. Rest'int'e sol'a, Maksim'o komenc'is medit'i. Ĉio silent'is en la dom'o; nur ekster'e bru'ad'is la fulm'o'tondr'o kaj de temp'o al temp'o la vent'o, penetr'ant'e en la ĉambr'o'n tra la fenestr'o, balanc'is la ĉen'o'j'n, pend'ant'a'j'n al la mur'o, kaj tia'manier'e, tuŝ'ant'e unu la ali'a'n, ili son'is per malic'a fer'a son'ad'o. Maksim'o ating'is la ŝtup'ar'o'n, konduk'ant'a'n en la supr'a'n etaĝ'o'n, al la ĉambr'o de li'a patr'in'o. Li si'n klin'is kaj komenc'is aŭskult'i. Ĉio silent'is ankaŭ tie supr'e. Maksim'o siarde supr'e'n'ir'is la krut'a'j'n ŝtup'o'j'n kaj halt'is antaŭ la pord'o, post kiu dorm'is li'a patr'in'o.

—Di'o mi'a!—li dir'is al si mem.—Vi vid'as mi'a'n kor'o'n, Vi kon'as mi'a'j'n pens'o'j'n. Vi sci'as, ho, Sinjor'o, ke ne pro fier'ec'o, ne pro obstin'ec'o mi mal'obe'as al la patr'o! Pardon'u al mi, Di'o, ke mi ne plen'um'as vi'a'n sankt'a'n ordon'o'n! Kaj vi ankaŭ, pa'nj'o mi'a, pardon'u al mi! Mi vi'n for'las'as sen vi'a sci'o, mi for'vetur'as sen vi'a ben'o; mi sci'as, pa'nj'o, ke mi dis'ŝir'as vi'a'n kor'o'n, sed ali'e mi ne pov'us for'ir'i! Adiaŭ, bon'a, kar'a pa'nj'o, vi mi'n ne vid'os plu!

Maksim'o fal'is ter'e'n kaj kis'is la sojl'o'n de l’ ĉambr'o. Post'e li kelk'foj'e sign'ad'is si'n kruc'e, mal'supr'e'n'ir'is la ŝtup'ar'o'n kaj el'ir'is ekster'e'n. La pluv'o fal'is, kvazaŭ koler'ant'e kontraŭ la tut'a mond'o. Neni'u est'is en la kort'o. Maksim'o ir'is en la stal'o'n, ĉeval'serv'ist'o'j ĉiu'j dorm'is. Li mem el'stal'ig'is si'a'n favor'at'a'n ĉeval'o'n kaj sel'is ĝi'n. Grand'a hund'o, al'ĉen'ig'it'a ĉe la en'ir'o, el'grimp'is el si'a dom'et'o kaj komenc'is boj'i kaj si'n ĵet'i, kvazaŭ antaŭ'sent'ant'e li'a'n for'ir'o'n. Ĝi est'is vil'har'a hund'o el la spec'o de ŝaf'ist'a'j lup'hund'o'j. Ĝi'a long'a kaj malmolriz-brun'a har'ar'o sen'ord'e kovr'is ĝi'a'n nigr'a'n buŝ'eg'o'n, kaj preskaŭ ne vid'ebl'a'j rest'is ĝi'a'j saĝ'a'j okul'o'j.

Maksim'o kares'is la hund'o'n, ĝi met'is si'a'j'n nigr'a'j'n man'eg'o'j'n sur li'a'j'n ŝultr'o'j'n kaj lek'is li'a'n vizaĝ'o'n.

—Adiaŭ, Bujano,—dir'is Maksim'o: gard'u ni'a'n dom'o'n, fidel'e serv'u al patri'nj'o!

Li mal'ferm'is la pord'eg'o'n, sur'sel'iĝ'is kaj ek'galop'is for el la patr'a dom'o.

Li ankoraŭ ne ating'is la rempar'o'n, kiam li ek'aŭd'is laŭt'a'n boj'ad'o'n kaj rimark'is Bujanon, kiu salt'ad'is antaŭ li, ĝoj'ant'e, ke ĝi prosper'is romp'i la ĉen'o'n kaj ke ĝi nun pov'as akompan'i si'a'n mastr'o'n.

Dum Maluto parol'is kun la fil'o, la car'o preĝ'is. Ŝvit'o jam gut'is de sur li'a vizaĝ'o; la blu'a'j makul'o'j sur li'a alt'a frunt'o, postnoj de mult'a'j antaŭ'a'j dum'preĝ'a'j ĝis'ter'a'j salut'o'j, re'e pli'vid'ebl'iĝ'is, ĉar mult'e da tia'j salut'o'j li hodiaŭ re'e far'is; subit'e li aŭd'is en la ĉambr'o iu'n bru'et'o'n, rigard'is post'e'n kaj ek'vid'is si'a'n nutr'ist'in'o'n Onùfrievna.

Tre mal'jun'a est'is li'a nutr'ist'in'o. Ŝi serv'is en la car'a palac'o jam de long'e. Grand'a princ'o Bazilo Ivànoviĉ, patr'o de Ivan'o, pren'is ŝi'n kiel serv'ist'in'o'n por si'a edz'in'o Helen'o Glìnskaja; ŝi ĉe'est'is ĉe nask'iĝ'o de Ivan'o Vasìljeviĉ; la mort'ant'a patr'o ben'is li'n, infan'o'n, en la brak'o'j de Onùfrievna. Oni rakont'is pri Onùfrievna, ke ŝi mult'o'n sci'as, kio'n neni'u eĉ suspekt'as. Dum infan'jar'o'j de l’ car'o Ivan'o li'a'j parenc'o'j, bojar'o'j Glìnskij’j tim'is ŝi'n; ali'a'j bojar'a'j famili'o'j, Ŝujskij’j kaj Belskij’j ĉiam pen'is akir'i ŝi'a'n favor'o'n.

Mult'o'n mister'a'n diven'is Onùfrievna per sorĉ'art'o kaj neniam ŝi erar'is. Dum plej glor'a epok'o de princ'o Telepnèv,—kiam Ivan'o est'is kvar'jar'a,—ŝi antaŭ'dir'is al la princ'o per'mal'sat'a'n mort'o'n. Ĉi tio efektiv'iĝ'is. Mult'a'j jar'o'j pas'is de tiam, sed ĝis nun la mal'jun'ul'o'j re'memor'as tiu'n antaŭ'dir'o'n.

Nun'temp'e Onùfrievna, mal'jun'ul'in'o preskaŭ cent'jar'a, est'is du'on'e kurb'ig'it'a; la haŭt'o de ŝi'a vizaĝ'o hav'is tiom mult'e da sulk'o'j, ke ĝi simil'is je arb'a ŝel'o, kaj sam'e kiel la ŝel'o'n kovr'as mal'dens'a musk'o, ŝi'a'n menton'o'n kovr'is griz'a'j har'flok'o'j. Jam de long'e ŝi perd'is ĉiu'j'n dent'o'j'n, la okul'o'j ŝajn'e neni'o'n pov'is vid'i, la kap'o konvulsi'e balanc'iĝ'is.

Onùfrievna si'n apog'is sur baston'o. Long'e ŝi star'is kaj rigard'is Ivan'o'n, mov'ant'e si'a'j'n flav'a'j'n lip'o'j'n, kvazaŭ ŝi i'o'n maĉ'ad'is aŭ murmur'ad'is.

—Nu!—ŝi fin'e dir'is per raŭk'a, trem'et'ant'a voĉ'o: vi preĝ'as, kar'ul'o? Preĝ'u, preĝ'u, Ivan'o Vasìljeviĉ! Mult'e da preĝ'ad'o vi ankoraŭ bezon'as! Se vi hav'us nur pas'int'a'j'n pek'o'j'n, Di'o kompat'em'a cert'e pardon'us vi'n! Sed vi ĉiu'e far'as nov'a'j'n pek'o'j'n, ĉiu'tag'e vi pek'as eĉ pli ol unu foj'o'n!

—Ĉes'u, Onùfrievna!—dir'is la car'o, si'n lev'ant'e: vi mem ne sci'as, kio'n vi parol'as.

—Kio'n vi far'is hodiaŭ dum tag'manĝ'o? Pro kio vi venen'is la bojar'o'n? Vi est'as supoz'ant'a, ke mi neni'o'n sci'as? Jes? Ne sulk'ig'u la brov'o'j'n! Atend'u, Ivan'o: ven'os la hor'o de vi'a mort'o, atend'u! Tiam al'kroĉ'iĝ'os al vi ĉiu'j vi'a'j pek'o'j, kvazaŭ mil mil'o'j da pud'o'j[54], ili for'tren'os vi'n ĝis sur la fund'o'n de l’ infer'o, kaj tie la diabl'o'j per hok'eg'o'j turment'os vi'n!

La mal'jun'ul'in'o re'e komenc'is maĉ'ad'i, plen'a je indign'o. Fervor'a preĝ'ad'o est'is prepar'int'a la car'o'n al pi'ec'o. La ekscit'it'a imag'o jam pli ol unu foj'o'n montr'is al li bild'o'n de est'ont'a pun'o, sed liranda vol'o venk'is la terur'o'n de post'mort'a'j sufer'o'j. Ivan'o pen'ad'is si'n cert'ig'i, ke ĉi tiu terur'o kaj eĉ riproĉ'o'j de la konscienc'o est'is kaŭz'at'a'j en li'a anim'o de la diabl'o, kiu cel'as mal'help'i li'n, la sankt'ole'it'a'n car'o'n, en li'a'j alt'cel'a'j task'o'j. Al diabl'a ruz'ec'o la car'o kontraŭ'star'ig'is la preĝ'o'n; sed ne mal'oft'e li perd'is la fort'o'j'n sub la kruel'a atak'o de si'a imag'o. Tiam mal'esper'o ek'posed'is li'n. Li'a mal'just'ec'o tiam aper'is al li tut'e ne'vual'it'a, kaj antaŭ li'a'j okul'o'j est'is mal'fermat'a'j terur'a'j profund'eg'aĵ'o'j de l’ infer'o. Sed ne long'e daŭr'is tio. Baldaŭ Ivan'o jam re'e mal'laŭd'is si'a'n kuraĝ'mank'o'n. Plen'a je koler'o kontraŭ si kaj la diabl'o, li, spit'e la riproĉ'o'j de si'a konscienc'o, intenc'e verŝ'is la sang'o'n, kaj neniam antaŭ'e li'a kruel'ec'o ating'is tia'n fort'o'n, kiel en epok'o'j, sekv'ant'a'j ĉi tiu'j'n moment'o'j'n de ne'vol'a sen'fort'ec'o.

Nun'temp'e la pens'o pri infer'o, viv'ig'it'a de ven'ant'a fulm'o'tondr'o kaj de profet'a voĉ'o de Onùfrievna, tra'penetr'is li'a'n tut'a'n korp'o'n, kiu febr'e trem'is. Li sid'iĝ'is sur lit'o'n. Li'a'j dent'o'j inter'frap'ad'is.

—Nu, kar'ul'o?—dir'is Onùfrievna, mild'ig'ant'e si'a'n voĉ'o'n: kio okaz'is al vi? Ĉu vi mal'san'iĝ'is? Sen'dub'e? Jen kiel mi vi'n ek'tim'ig'is! Ne'grav'aĵ'o, kar'ul'o mi'a, konsol'u vi'n, trankvil'iĝ'u. Kvankam grand'eg'a'j est'as vi'a'j pek'o'j, sed bon'ec'o de Di'o est'as mult'e pli grand'a! Nur pent'o'far'u kaj plu ne pek'u. Mi preĝ'as por vi, mi preĝ'as ĉiam, tag'e kaj nokt'e mi preĝ'as por vi'a'j pek'o'j, kaj nun mi preĝ'os ankoraŭ pli mult'e! Volont'e mi konsent'us mem ir'i en infer'o'n, por ke vi traf'u en paradiz'o'n! Tial mi preĝ'as kaj preĝ'as!

Ivan'o ek'ard'is si'a'n nutr'ist'in'o'n: ŝi kvazaŭ rid'et'is, sed mal'afabl'a est'is la rid'et'o sur ŝi'a sever'a vizaĝ'o.

—Pli bon'e? Kiam oni konsol'as vi'n, vi tuj perd'as la tim'o'n. Vi jam mi'n vol'as for'pel'i: ir'u kun Di'o! Ne, kar'ul'o, ne tro esper'u Di'a'n pacienc'o'n! Di'o mem perd'os pacienc'o'n pro vi, pek'ul'o! Di'o for'rifuz'os vi'n, kaj diabl'o ĝoj'ig'it'a tuj en'ir'os vi'a'n anim'o'n! Nu, bon'e, ne trem'u do! Ĉu vi vol'as, ke mi far'u por vi "zbiteno"’n?[55] Vi trink'os, kar'ul'o? Vi'a mort'int'a patr'o trink'is zbitenon ĉiu'vesper'e kaj vi'a pa'nj'o—Di'o pac'ig'u ŝi'a'n anim'o'n!—ankaŭ ŝat'is zbitenon. Mal'ben'it'a'j Ŝujskij’j eĉ venen'is ŝi'n per zbiteno!

La mal'jun'ul'in'o kvazaŭ ek'dorm'et'is. Ŝi'a'j okul'o'j esting'iĝ'is; ŝi re'e komenc'is mov'i la lip'o'j'n, sen'ĉes'e balanc'ant'e la kap'o'n.

Subit'e iu frap'is la fenestr'o'n. La car'o ek'trem'is. La mal'jun'ul'in'o per trem'ant'a man'o far'is sign'o'n de kruc'o.

—Jen!—ŝi dir'is: jam pluv'as. Kaj fulm'o'j bril'as! Jen tondr'as, gard'u ni'n Di'o!

La fulm'o'tondr'o pli'fort'iĝ'is ĉiam pli, kaj baldaŭ ĝi'a'j eksplod'o'j sekv'is unu la ali'a'n sen'inter'romp'e. Ĉe ĉiu tondr'o'bat'o Ivan'o trem'et'is.

—Jen kia frost'trem'ad'o, kar'ul'o! Atend'u iom'et'e, mi kuir'ig'os por vi zbitenon!

—Ne mal'san'iĝ'is? Sed vi'a vizaĝ'o est'as tut'e pal'a! En'lit'iĝ'u, kar'ul'o, en'lit'iĝ'u, mi kovr'os vi'n per lit'kovr'il'o. Kia lit'o! Nud'a'j tabul'o'j! Por kio? Ĉu ĝi dec'as al la car'o? Ĉu monaĥ'o vi est'as?

—Onùfrievna!—subit'e li ek'kri'is terur'it'e: kiu est'as en la vestibl'o? Mi aŭd'as ies paŝ'o'j'n!

La mal'jun'ul'in'o mal'ferm'is la pord'o'n. Mal'varm'a vent'o en'ir'is la ĉambr'o'n. Post la pord'o star'is Maluto.

—Jen, vi'a flav'ruĝ'a hund'o!—respond'is la nutr'ist'in'o koler'ton'e, rigard'ant'e Maluton.—Greĉjo Skuratov, kiel vi ni'n ek'tim'ig'is, mal'ben'it'o!

—Lukìĉ?—dir'is la car'o, ĝoj'ig'it'a ĉe la vid'o de si'a favor'at'o: est'u la bon'ven'ant'o! De kie vi ven'as?

—El la mal'liber'ej'o, vi'a car'a moŝt'o: mi far'is esplor'o'n. Nun mi al'port'as al vi la ŝlos'il'o'j'n!

—Ŝlos'il'o'j!—ek'murmur'et'is la mal'jun'ul'in'o: atend'u iom, oni vi'n brul'ig'os per brul'ruĝ'ig'it'a'j ŝlos'il'o'j en post'mort'a viv'o, vi'n, la diabl'o'n! Ver'a diabl'o, je Di'o! Eĉ la vizaĝ'o simil'as la diabl'o'n! Vi neniel evit'os etern'a'n fajr'o'n! Jes, Greĉjo, vi nepr'e lek'os varm'eg'a'j'n pat'o'j'n pro ĉiu'j vi'a'j nun'a'j kalumni'o'j! Vi nepr'e bol'os en brul'ant'a peĉ'o, jes, nepr'e, nepr'e, kred'u al mi!

La fulm'o ek'lum'ig'is la minac'ant'a'n mal'jun'ul'in'o'n, kaj terur'a ŝi est'is kun lev'it'a baston'o, kun bril'ant'a'j okul'o'j.

Maluto mem iom ek'tim'is; sed Ivan'o'n kuraĝ'ig'is la ĉe'est'o de li'a favor'at'o.

—Ne aŭskult'u ŝi'n, Lukìĉ, li dir'is:—far'u vi'a'n dev'o'n, ne aŭskult'u vir'in'aĉ'a'n parol'ad'o'n! Nu, ir'u, mal'jun'a mal'saĝ'ul'in'o, las'u ni'n!

—Mal'jun'a mal'saĝ'ul'in'o?—ŝi ripet'is: por vi mi nun est'as mal'jun'a mal'saĝ'ul'in'o? Atend'u, vi ek'memor'os mi'n post la mort'o, vi ambaŭ mi'n ek'memor'os! Ĉiu'j vi'a'j kun'ul'o'j, Ivaĉjo, ĉiu'j ricev'os si'a'n pun'o'n, ricev'os en ĉi tiu viv'o, ĉiu'j, Grjaznòj, kaj Basmanov, kaj Vjàzemskij, ĉiu ricev'os konform'e al si'a'j ag'o'j, sed jen ĉi tiu,—ŝi daŭr'ig'is, montr'ant'e Maluton per baston'o: ĉi tiu ne ricev'os si'a'n pun'o'n: ne ekzist'as en ni'a mond'o sufer'o'j, ind'a'j je li; li'a'j sufer'o'j est'os en la fund'o de l’ infer'o, tie est'as li'a lok'o, tie la diabl'o'j li'n atend'as kaj ĝoj'os pri li'a al'ven'o! Vi ankaŭ tie hav'as lok'o'n, Ivaĉjo, varm'eg'a'n, varm'eg'a'n lok'o'n!

La mal'jun'ul'in'o el'ir'is, kun bru'o ŝov'ant'e la pied'o'j'n kaj frap'ant'e per baston'o.

Ivan'o est'is pal'a. Maluto eĉ unu vort'o'n ne dir'is. Sufiĉ'e long'e daŭr'is la silent'o.

—Ne, ankoraŭ ne, vi'a car'a moŝt'o. Sed mi ili'n ig'os konfes'i, ili nepr'e konfes'os.

Ivan'o dezir'is ek'sci'i ĉiu'j'n detal'o'j'n de l’ esplor'o. La rakont'o de Maluto ŝanĝ'is la direkt'o'n de li'a'j pens'o'j.

Ek'ŝajn'is al la car'o, ke li pov'as ek'dorm'i. Li for'send'is Maluton, en'lit'iĝ'is kaj ek'dorm'et'is.

La ĉambr'o est'is iom'et'e lum'ig'at'a per lamp'et'o'j, brul'ant'a'j antaŭ sankt'a'j pentr'aĵ'o'j. La lun'a'j radi'o'j, penetr'ant'a'j tra mal'grand'a fenestr'o, lud'is sur pentr'it'a'j kahel'o'j de l’ forn'o. Post la forn'o ĉirp'is gril'o. Mus'o ie mord'et'is lign'aĵ'o'n.

Subit'e ŝajn'is al li, ke lev'iĝ'as plank'a tabul'o kaj el sub ĝi rigard'as li'n la hodiaŭ venen'it'a bojar'o.

Ivan'o oft'e hav'is sam'a'j'n halucinaci'o'j'n. Li tio'n klar'ig'is per diabl'a sorĉ'aĵ'o. Por for'ir'ig'i la fantom'o'n, li far'is sign'o'n de kruc'o.

Sed la fantom'o ne mal'aper'is, kiel iu'foj'e. La mort'int'a bojar'o daŭr'e mal'afabl'e li'n rigard'is. La okul'o'j de l’ mal'jun'ul'o, li'a blu'a vizaĝ'o hav'is la sam'a'n aspekt'o'n, kiel dum tag'manĝ'o, post kiam li est'is trink'int'a la send'it'a'n de l’ car'o pokal'o'n.

—Re'e sorĉ'aĵ'o?—pens'is la car'o: sed mi ne ced'os al la diabl'a'j artifik'o'j, mi venk'os la diabl'a'n ruz'ec'o'n! Ke Di'o re'viv'iĝ'u kaj ke est'u venk'it'a'j li'a'j mal'amik'o'j!

La mort'int'o mal'rapid'e lev'iĝ'is el sub la plank'o kaj al'proksim'iĝ'is Ivan'o'n.

—Est'u san'a, Ivan'o!—dir'is raŭk'a ne'hom'a voĉ'o: mi vi'n salut'as, vi'n, kiu mort'ig'is mi'n sen'kulp'a'n!

Ĉi tiu'j vort'o'j re'son'is en la fund'o de l’ kor'o de Ivan'o. Li ne sci'is, ĉu la fantom'o el'dir'is ĝi'n aŭ li'a propr'a pens'o aper'is en la form'o de aŭd'ebl'a'j son'o'j.

Sed jen lev'iĝ'is ali'a plank'a tabul'o; el sub ĝi montr'iĝ'is la vizaĝ'o de okolniĉij Danilo Adaŝev, ekzekut'it'a de Ivan'o antaŭ kvar jar'o'j.

—Est'u san'a, Ivan'o! Mi vi'n salut'as, vi'n, kiu mi'n ekzekut'is sen'kulp'a'n!

Post Adaŝev aper'is bojar'in'o Mario, ekzekut'it'a kun'e kun si'a'j infan'o'j. Ŝi lev'iĝ'is el sub la plank'o, akompan'at'a de kvin si'a'j fil'o'j. Ĉiu'j salut'is la car'o'n kaj ĉiu dir'is:

Post'e montr'iĝ'is: princ'o Kurljatev, princ'o Obolenskij, Nikito Ŝeremetjev kaj ali'a'j bojar'o'j, mort'ig'it'a'j kaj ekzekut'it'a'j de l’ car'o Ivan'o.

La ĉambr'o plen'iĝ'is je mort'int'o'j. Ili ĉiu'j profund'e salut'is la car'o'n, ĉiu'j dir'is:

Jen lev'iĝ'is monaĥ'o'j, mal'jun'ul'o'j, monaĥ'in'o'j, ĉiu'j nigr'e'vest'it'a'j, ĉiu'j pal'a'j, sang'kovr'it'a'j.

Jen aper'is milit'ist'o'j, part'o'pren'int'a'j kun la car'o la Kazanjan milit'ir'o'n. Terur'a'j vund'o'j vid'iĝ'is sur ili'a'j korp'o'j, ne dum milit'o ricev'it'a'j, sed far'it'a'j per la man'o de l’ ekzekut'ist'o.

Jen aper'is virg'ul'in'o'j en dis'ŝir'it'a'j vest'o'j, jun'a'j edz'in'o'j kun suĉ'infan'o'j. La infan'o'j etend'is al Ivan'o sang'kovr'it'a'j'n man'et'o'j'n kaj balbut'is:

La ĉambr'o ĉiam pli kaj pli plen'iĝ'is je fantom'o'j. La car'o jam ne pov'is ĉiu'j'n disting'i.

La vort'o'j de l’ fantom'o'j est'is ripet'at'a'j per cent'voĉ'a eĥ'o. Sam'temp'e Ivan'o aŭd'is rekviem'o'n kaj kant'o'n pro mort'ant'a'j. Li'a'j har'o'j supr'e'n'star'is.

—Per Di'o viv'ant'a!—li ek'kri'is:—se vi est'as la diabl'o'j, send'it'a'j el infer'o, mal'aper'u! Se vi ver'e est'as anim'o'j de mi'a'j viktim'o'j, atend'u la Last'a'n Juĝ'o'n Di'a'n, la Terur'a'n Juĝ'o'n! Di'o tiam ni'n juĝ'os!

Ek'ĝem'is la mort'int'o'j kaj ek'rond'flug'is ĉirkaŭ Ivan'o, kvazaŭ aŭtun'a'j foli'o'j, pel'at'a'j de vent'o. Aŭd'iĝ'is plend'a rekviem'o, la pluv'o re'e ek'frap'is la fenestr'o'n, kaj mez'e de l’ vent'bru'o la car'o disting'is kvazaŭ son'o'j'n de l’ trumpet'o kaj la voĉ'o'n dir'ant'a'n:

—Lev'iĝ'u!—ek'kri'is la car'o:—kiu dorm'as nun? Ven'is la last'a hor'o, ven'is la last'a hor'o! Ĉiu'j ir'u preĝ'ej'o'n! Ĉiu'j sekv'u mi'n!

La kort'eg'an'o'j ek'mov'iĝ'is. Ek'sonor'is preĝ'ej'a'j sonor'il'o'j. Ĵus dorm'int'a'j opriĉnikoj, ek'aŭd'int'e la kon'at'a'j'n son'o'j'n, el'lit'iĝ'is kaj rapid'e si'n vest'is.

Mult'a'j el ili ankoraŭ festen'is ĉe Vjàzemskij. Ili sid'is kun plen'a'j pokal'o'j ĉe la tabl'o'j kaj kant'is gaj'a'j'n kant'o'j'n. Ek'aŭd'int'e la sonor'ad'o'n, ili salt'e lev'iĝ'is kaj sur'met'is nigr'a'j'n pastr'a'j'n vest'o'j'n kiel super'vest'o'j'n kaj kap'kovr'is si'n per alt'a'j nigr'a'j kapuĉ'o'j.

La tut'a antaŭ'urb'o ek'mov'iĝ'is. Preĝ'ej'o de Di'patr'in'o bril'is per fajr'o'j. La tim'ig'it'a loĝ'ant'ar'o si'n ĵet'is al la palac'o kaj ek'vid'is tra la fenestr'o'j mult'e da fajr'et'o'j, tra'pas'ant'a'j ĉiu'j'n ĉambr'o'j'n al la ĉef'a el'ir'o. Post'e la fajr'o'j form'is long'a'n ĉen'o'n, kaj la procesi'o serpent'ir'is laŭ'long'e de l’ koridor'o, kun'ig'ant'a la palac'o'n kun preĝ'ej'o.

Ĉiu'j opriĉnikoj, egal'e vest'it'a'j per nigr'a'j vest'o'j kun nigr'a'j kapuĉ'o'j, port'is peĉ'a'j'n torĉ'o'j'n. La lum'o mir'ind'e bril'ig'is la ĉiz'it'a'j'n kolon'o'j'n kaj la bel'a'n mur'a'n ornam'aĵ'o'n. La vent'o dis'blov'ad'is la vest'o'j'n, kaj la lun'a'j radi'o'j kun'e kun lum'o de torĉ'o'j re'spegul'iĝ'is en or'o, en perl'o'j kaj mult'e'kost'a'j ŝton'o'j.

Antaŭ'e ir'is la car'o, vest'it'a kiel monaĥ'o. Li bat'is si'a'n brust'o'n kaj vok'is, laŭt'e plor'eg'ant'e:

—Di'o, kompat'u mi'n, pek'ul'o'n! Kompat'u mi'n, mal'bon'odor'a'n hund'o'n! Kompat'u mi'a'n abomen'a'n kap'o'n! Pac'ig'u, ho, Di'o, la anim'o'j'n de l’ hom'o'j sen'kulp'a'j, de mi mort'ig'it'a'j!

En la vestibl'o de la preĝ'ej'o Ivan'o fal'is sven'ant'a. La torĉ'o'j lum'ig'is mal'jun'ul'in'o'n, sid'ant'a'n sur la ŝtup'o. Ŝi etend'is al la car'o si'a'n trem'ant'a'n man'o'n.

—Lev'iĝ'u, kar'ul'o!—dir'is Onùfrievna:—mi help'os vi'n. Long'e mi vi'n atend'is, Ivaĉjo! En'ir'u, ni preĝ'u kun'e!

Ali'a'j procesi'o'j, konsist'ant'a'j ankaŭ el hom'o'j nigr'e'vest'it'a'j kun alt'a'j kapuĉ'o'j sur la kap'o'j, rapid'is sur la strat'o'j kun brul'ant'a'j torĉ'o'j. La preĝ'ej'a pord'eg'o en'glut'is ĉiam nov'a'j'n amas'o'j'n da opriĉnikoj, kaj grand'a'j pentr'aĵ'o'j de sankt'ul'o'j koler'e rigard'is ili'n de super la alt'a'j mur'o'j kaj la alt'a'j kupol'o'j de la preĝ'ej'o.

Mez'e en la nokt'o, ĝis nun silent'a, aŭd'iĝ'is kant'ad'o de kelk'cent'o'j da voĉ'o'j, kaj mal'proksim'e'n flug'is la son'o'j de preĝ'ej'a'j sonor'il'o'j kaj la mal'rapid'a kant'ad'o.

Arest'it'o'j lev'iĝ'ad'is en mal'liber'ej'o, bru'ant'e per si'a'j katen'o'j kaj aŭskult'ant'e.

—Ni'a car'o aŭskult'as maten'a'n di'serv'o'n,—ili dir'is.—Mild'ig'u, ho, Di'o, li'a'n kor'o'n, met'u kompat'o'n en li'a'n anim'o'n!

Mal'grand'a'j infan'o'j en dom'et'o'j de l’ antaŭ'urb'o, dorm'int'a'j apud la patr'in'o'j, vek'iĝ'is tim'ig'it'a'j kaj plor'is.

Kaj ĉe la nom'o de Maluto la infan'o ĉes'is plor'i, terur'eg'it'a ĝi si'n prem'is al patr'in'o kaj en nokt'a silent'o re'e aŭd'iĝ'is nur psalm'o'j, kantat'a'j de opriĉnikoj, kaj sen'ĉes'a preĝ'ej'a sonor'ad'o.

La sun'o lev'iĝ'is, sed por Maluto ne ĝoj'ig'a est'is la tag'o. Re'ven'int'e hejm'e'n, li ne trov'is la fil'o'n kaj li diven'is, ke Maksim'o est'as for'ir'int'a por ĉiam. Grand'a est'is koler'o de Maluto. Al ĉiu'j flank'o'j li dis'send'is persekut'ant'o'j'n. La ĉeval'serv'ist'o'j'n, kiu'j dorm'is kaj ne vid'is la for'kur'o'n de Maksim'o, li tuj met'is en mal'liber'ej'o'n.

Sulk'ig'ant'e la brov'o'j'n, kun'prem'ant'e la dent'o'j'n, li rajd'is mez'e de la strat'o, pri'pens'ant'e, ĉu li dev'as sci'ig'i la car'o'n pri ĉi tiu okaz'int'aĵ'o, aŭ silent'i. Ĉeval'a pied'frap'ad'o kaj gaj'a inter'parol'ad'o aŭd'iĝ'is post li'a dors'o. Li ek'ard'is post'e'n. La kron'princ'o kaj Basmanov kun ar'o da jun'a'j opriĉnikoj est'is re'ven'ant'a'j de maten'a promen'ad'o. Pro la dum'nokt'a pluv'o la ter'o far'iĝ'is ŝlim'o, el kiu la ĉeval'o'j kun pen'o el'ŝir'ad'is si'a'j'n pied'o'j'n. Ek'vid'int'e Maluton, la kron'princ'o don'is spron'o'j'n al si'a ĉeval'o, kaj el sub la huf'o'j de li'a galop'ant'a ĉeval'o ek'ŝpruc'is kot'o sur preter'rajd'ant'a'n Maluton.

—Mi profund'e vi'n salut'as, bojar'o Maluto!—dir'is la kron'princ'o, halt'ig'ant'e la ĉeval'o'n.—Ni ĵus renkont'is vi'a'j'n persekut'ant'o'j'n. Kred'ebl'e, ne bon'e si'n sent'is Maksim'o en la patr'a dom'o, se li decid'iĝ'is for'kur'i. Ceter'e, ebl'e vi mem send'is li'n Moskvon por serĉ'i bojar'a'n ĉap'o'n, kaj nun vi'a'j intenc'o'j ŝanĝ'iĝ'is?

Laŭ kutim'o Maluto de'ĉeval'iĝ'is. Star'ant'e ne kap'kovr'it'a apud la kron'princ'o, li per man'plat'o viŝ'ad'is la kot'o'n de sur si'a vizaĝ'o. Li'a'j akr'a'j okul'o'j kvazaŭ tra'pik'is la kron'princ'o'n.

—Pro kio li for'viŝ'as la kot'o'n?—dir'is Basmanov por plaĉ'i al la kron'princ'o: sur ali'a vizaĝ'o ĝi est'us vid'ebl'a, sed ne sur li'a...

Basmanov parol'is du'on'voĉ'e, sed Skuratov ek'aŭd'is. Kiam la tut'a ar'o, rid'ant'e kaj inter'parol'ant'e, for'galop'is kun'e kun la kron'princ'o, li sur'met'is la ĉap'o'n, sur'ĉeval'iĝ'is kaj mal'rapid'e ek'rajd'is al la palac'o.

Li'a'j pal'iĝ'int'a'j lip'o'j montr'is grimac'o'n, kaj en li'a kor'o, jam ekscit'it'a de l’ for'kur'o de la fil'o, mal'rapid'e kresk'is projekt'o de venĝ'o kontraŭ la nesiardaj opriĉnikoj.

Kiam Maluto ven'is en la palac'o'n, la car'o sid'is sol'a en si'a ĉambr'o. Li'a vizaĝ'o est'is pal'a, li'a'j okul'o'j bril'is. Nigr'a'n pastr'a'n vest'o'n li anstataŭ'is per flav'a stri'e steb'it'a kaftan'o kun blu'a sub'aĵ'o. Anstataŭ buton'o'j ĝi hav'is ok silk'a'j'n ŝnur'o'j'n kun long'a'j penik'o'j. Baston'o kaj ĉap'o, ornam'it'a per grand'a smerald'o, kuŝ'is sur la tabl'o antaŭ la car'o. La nokt'a'j halucinaci'o'j, sen'ĉes'a preĝ'ad'o, mal'dorm'o ne konsum'is la fort'o'j'n de Ivan'o, sed nur alt'grad'e ili'n ekscit'is. La nokt'a'n okaz'int'aĵ'o'n li re'e konsider'is kiel sorĉ'aĵ'o'n de la diabl'o. Nun'temp'e la car'o hont'is pri si'a terur'o.

—Mal'amik'o de Krist'o—li medit'is—obstin'e mal'help'as mi'n kaj sub'ten'as mi'a'j'n mal'amik'o'j'n. Sed mi ne permes'os, ke li amuz'iĝ'u je mi'a kost'o! Mi'n ne tim'ig'os plu li'a sorĉ'aĵ'o! Mi montr'os al li, ke ĉi tiu'n foj'o'n la kontraŭ'ul'o est'as pli fort'a, ol li!

Kaj la car'o decid'is daŭr'ig'i la ekzekut'ad'o'n de si'a'j perfid'ul'o'j kaj la mort'ig'o'n de si'a'j mal'amik'o'j, se li hav'os eĉ mil'o'j'n da ili.

Kaj li komenc'is re'memor'ig'i al si ĉiu'j'n kort'eg'an'o'j'n, serĉ'ant'e inter ili perfid'ul'o'j'n.

Li re'memor'ig'is al si divers'a'j'n parol'o'j'n de la kort'eg'an'o'j kaj en ĉiu parol'o li serĉ'is alud'o'n al komplot'o. Eĉ li'a'j parenc'o'j ne rest'is ekster suspekt'o.

—Vi'a car'a moŝt'o,—dir'is Maluto post silent'o: vi ordon'as per turment'a esplor'o ek'sci'i ĉe Kòliĉev’j pri nov'a'j perfid'ul'o'j. Fid'u al mi! Mi sci'os sukces'i, ke ili ĉio'n rakont'u al mi dum turment'o'j. Sed ekzist'as io, kio'n mi ne pov'as ating'i. Mi ne pov'as postul'i, ke ili nom'u vi'a'n plej danĝer'a'n mal'amik'o'n...

—Tia est'as la cirkonstanc'o, vi'a car'a moŝt'o,—daŭr'ig'is Skuratov, kaj li'a voĉ'o ŝanĝ'iĝ'is,—ke la okul'o'j vid'as, la orel'o'j aŭd'as, sed la lang'o ne kuraĝ'as el'dir'i...

—Mult'a'j'n mal'amik'o'j'n vi jam ekzekut'is, grand'a car'o, sed la perfid'o ankoraŭ ne fin'iĝ'is en Rus'uj'o. Kaj ankoraŭ vi pov'as ekzekut'i la sam'a'n kvant'o'n, eĉ dek'obl'a'n kvant'o'n, kaj la perfid'o rest'os...

—Vi'a car'a moŝt'o, la kial'o est'as, ke vi de'hak'as branĉ'o'j'n kaj branĉ'et'o'j'n, dum'e la trunk'o kun radik'o'j daŭr'e kresk'as, tut'e ne difekt'it'a'j!

La car'o ankoraŭ neni'o'n kompren'is, sed li aŭskult'is kun pli grand'a interes'o.

—Mi tuj ĉio'n klar'ig'os al vi, vi'a car'a moŝt'o! Vi cert'e memor'as, ke, kiam vi est'is danĝer'e mal'san'a kaj preskaŭ mort'ant'a,—don'u al vi Di'o mult'a'j'n, mult'a'j'n jar'o'j'n da san'a viv'o!—tiam la bojar'o'j el'pens'is komplot'o'n kontraŭ vi. Tiam ili hav'is estr'o vi'a'n kuz'o'n Vladimir'o'n Andrèeviĉ!

—Ha!—pens'is la car'o: jen kio'n signif'as mi'a'j nokt'a'j terur'o'j! La diabl'o vol'is nebul'ig'i mi'a'n prudent'o'n, por ke mi ne kuraĝ'u detru'i la pere'ig'a'j'n projekt'o'j'n de mi'a kuz'o. Sed est'os ali'e! Mi ne indulg'os la kuz'o'n!

—Parol'u!—li si'n turn'is al Maluto kaj dir'is per minac'a voĉ'o:—parol'u, kio'n vi sci'as pri Vladimir Andrèeviĉ?

—Ne, ne, vi'a car'a moŝt'o! Mi parol'as nun ne pri Vladimir Andrèeviĉ. Ne est'as supoz'ebl'e, ke li i'o'n intenc'u kontraŭ vi! Kaj la bojar'o'j ne esper'as plu i'o'n de li. Jam de'long'e li ĉes'is klopod'i por ating'i car'a'n rang'o'n. Ne pri li mi parol'as!

—Pri kiu?—demand'is la car'o, pli kaj pli mir'ant'e, kaj li'a'j trajt'o'j konvulsi'e ek'mov'iĝ'is.

—Aŭskult'u, vi'a car'a moŝt'o! Vladimir Andrèeviĉ ne pens'as plu pri perfid'o, sed la bojar'o'j ĉiam pens'as. Ili silent'as kaj pens'as: se ni ne sukces'is far'i li'n, Vladimir'o'n, car'o, ni far'os...

—Vi'a car'a moŝt'o! Ne ĉio'n est'as ebl'e el'dir'i. Mult'o'n mi vid'as kaj kompren'as, sed ne ĉio'n mi dev'as dir'i.

La car'o ek'kapt'is li'n je kol'um'o per ambaŭ man'o'j, al'tir'is li'n tut'e proksim'e al si'a vizaĝ'o, kvazaŭ tra'pik'ant'e li'n per okul'o'j.

—Vi'a car'a moŝt'o!—li dir'is du'on'voĉ'e: ne koler'u kontraŭ li, ne ebl'e est'as, ke li mem tio'n el'pens'is...

—Parol'u!—per raŭk'a voĉ'o ek'murmur'et'is Ivan'o kaj pli fort'e kun'prem'is la kol'um'o'n de Maluto.

—Li mem ne pov'us el'pens'i tio'n,—daŭr'ig'is Maluto, evit'ant'e la car'a'n rigard'o'n:—cert'e, oni li'n de'is, li'a'j plej intim'a'j amik'o'j li'n de'log'is. Kaj li, ebl'e, pens'is: ĉu ne est'as egal'e, pli fru'e aŭ pli mal'fru'e far'iĝ'os la sam'o!

La car'o komenc'is diven'i. Li pal'iĝ'is. Li'a'j fingr'o'j rekt'iĝ'is, kaj li el'las'is Maluton.

Maluto kuraĝ'iĝ'is. Li kompren'is, ke ven'is la temp'o por la decid'ig'a ek'bat'o.

—Vi'a car'a moŝt'o!—subit'e li dir'is per akr'a ton'o: ne serĉ'u perfid'o'n mal'proksim'e. Vi'a mal'amik'o sid'as apud vi, li trink'as el vi'a pokal'o, li manĝ'as el vi'a plad'o, li sur'hav'as vi'a'j'n vest'o'j'n...

Ek'silent'is Skuratov kaj, plen'a je atent'o, li fin'e kuraĝ'is direkt'i si'a'j'n ruĝ'a'j'n okul'o'j'n al la car'o.

Ek'silent'is ankaŭ la car'o. Li'a'j brak'o'j mal'lev'iĝ'is. Li kompren'is, kiu'n alud'is Maluto...

En la sam'a moment'o en la kort'o aŭd'iĝ'is gaj'a'j voĉ'o'j. Kiam Maluto komenc'is si'a'n inter'parol'ad'o'n kun la car'o, la kron'princ'o kun si'a sekv'ant'ar'o jam en'ir'is en la kort'o'n, kie li'n atend'is komerc'ist'o'j el Moskvo kaj el antaŭ'urb'o'j, al'ven'int'a'j li'n pet'i pri multaravaj por ili afer'o'j. Ek'vid'int'e la kron'princ'o'n, ili ĉiu'j ek'genu'is.

—Vi'a kron'princ'a moŝt'o!—respond'is deleg'it'o'j: ni ven'is plend'i al vi! Defend'u ni'n! Kompat'u ni'n! La opriĉnikoj ni'n ruin'ig'as, for'manĝ'as ni'n, ni'a'j'n edz'in'o'j'n kaj ni'a'j'n infan'o'j'n!

—Jen, mal'saĝ'ul'o'j!—rid'ant'e si'n turn'is la kron'princ'o al Basmanov.—Ili dezir'as hav'i si'a'j'n edz'in'o'j'n kaj si'a'j'n komerc'aĵ'o'j'n por si mem ekskluziv'e! Nu, ne plor'u. Ir'u hejm'e'n: mi konsent'as dir'i vi'a'n plend'aĵ'o'n al mi'a patr'o!

—Vi'a kron'princ'a moŝt'o, patr'o ni'a! Di'o don'u al vi mult'a'j'n jar'o'j'n!—ek'kri'is la komerc'ist'o'j.

La kron'princ'o est'is sur'ĉeval'e. Apud li star'is Basmanov. La komerc'ist'o'j est'is sur'genu'e antaŭ li. La plej aĝ'a deleg'it'o ten'is en la man'o'j plad'o'n kun pan'o kaj sal'o[57].

—Vi'a car'a moŝt'o!—murmur'et'is li al la car'o: cert'e, li'n instig'is iu el tiu'j, kiu'j nun star'as apud li. Rigard'u, jen salut'as li'n jam la komerc'ist'o'j, kvazaŭ li est'us car'o.

Sam'e kiel sorĉ'ist'o iu'foj'e tim'as la diabl'o'n, kiu'n li mem el'vok'is, Maluto nun ek'tim'is la esprim'o'n, kiu'n li'a'j vort'o'j aper'ig'is sur la vizaĝ'o de Ivan'o. Sur ĉi tiu vizaĝ'o mal'aper'is ĉio hom'ec'a. Tiel terur'a neniam ĝis nun Maluto est'is vid'int'a la car'o'n. Pas'is kelk'a'j minut'o'j. Subit'e Ivan'o ek'rid'et'is.

—Griĉjo,—li dir'is, met'int'e ambaŭ man'o'j'n sur la ŝultr'o'j'n de Maluto:—kiel vi ĵus dir'is? "Mi de'hak'as branĉ'o'j'n kaj branĉ'et'o'j'n, kaj la trunk'o star'as ne'difekt'it'a". Griĉjo,—daŭr'ig'is la car'o, mal'rapid'e el'parol'ant'e ĉiu'n vort'o'n kaj rigard'ant'e Maluton kun terur'ig'a konfid'o:—ĉu vi konsent'as el'ŝir'i la perfid'o'n plen'radik'e?

—Por vi'a car'a moŝt'o mi dev'as konsent'i,—li ek'murmur'et'is, trem'ant'e per la tut'a korp'o.

La vizaĝ'o de Ivan'o subit'e ŝanĝ'iĝ'is. La rid'et'o mal'aper'is, kaj li'a'j trajt'o'j ricev'is mal'varm'a'n, ne'venk'ebl'a'n sen'mov'ec'o'n. Li'a vizaĝ'o est'is kvazaŭ skulpt'it'a el marmor'o.

—Ne hezit'u! Ne perd'u la temp'o'n!—li ordon'is per inter'romp'it'a voĉ'o.—Neni'u i'o'n suspekt'u! Hodiaŭ li ĉas'os. Hodiaŭ oni dev'as li'n trov'i en arb'ar'o. Oni dir'os, ke li fal'is de l’ ĉeval'o kaj mort'is. Ĉu vi kon'as la Mal'ben'it'a'n Ŝlim'akv'o'n?

La car'o long'e rest'is sen'mov'a. Post'e li mal'rapid'e si'n direkt'is al sankt'a'j pentr'aĵ'o'j kaj fal'is ter'e'n, preĝ'ant'e.

El ĉiu'j serv'ist'o'j de Maluto la plej brav'a kaj lert'a est'is li'a ĉeval'serv'ist'o Mateo Ĥomjàk. Li ne evit'ad'is la danĝer'o'n, li ŝat'is diboĉ'o'n, ŝat'is atak'o'j'n kaj nur li'a mastr'o sol'a super'is li'n en la kruel'ec'o. Se Maluto bezon'is hom'o'n por brul'ig'i vilaĝ'o'n, por sub'ĵet'i leter'o'n, laŭ kiu oni post'e ekzekut'os bojar'o'n, por for'ŝtel'i ies edz'in'o'n,—en ĉiu'j ĉi cirkonstanc'o'j li send'is Ĥomjàk’n. Kaj Ĥomjàk for'brul'ig'is vilaĝ'o'j'n, sub'ĵet'is leter'o'j'n kaj, anstataŭ unu for'ŝtel'is kelk'a'j'n edz'in'o'j'n sam'temp'e.

Al Ĥomjàk si'n turn'is Skuratov hodiaŭ. Kio'n ili inter'parol'ad'is, neni'u aŭd'is. Sed en la sam'a maten'o, kiam la ĉas'hund'o'j de l’ kron'princ'o laŭt'e boj'is en la ĉirkaŭ'aĵ'o de Moskvo, kaj la atent'o de l’ ĉas'ist'o'j est'is okup'at'a de l’ ĉas'ad'o, kiam ĉiu hav'is si'a'n zorg'o'n kaj ne interes'iĝ'is pri si'a'j kun'ul'o'j,—en la sam'a matenalopadis sur dezert'a inter'vilaĝ'a voj'o, ĉiam mal'proksim'iĝ'ant'e de l’ ĉas'ist'o'j, Ĥomjàk kaj Maluto, kaj inter ili, sur apart'a ĉeval'o, galop'ad'is ankoraŭ iu vir'o, alit'a al sel'o, kun kun'lig'it'a'j brak'o'j, kun vizaĝ'o, kovr'it'a per nigr'a kapuĉ'o ĝis la menton'o. Ĉe unu voj'turn'o al'iĝ'is al ili du'dek arm'it'a'j opriĉnikoj, kaj ĉiu'j daŭr'ig'is la voj'o'n, ne inter'parol'ant'e.

Dum'e la ĉas'o daŭr'is, kaj neni'u rimark'is la for'est'o'n de l’ kron'princ'o, krom du ĉeval'serv'ist'o'j, kiu'j nun est'is mort'ant'a'j en inter'mont'o, tra'pik'it'a'j per tranĉ'il'o'j.

Ĉirkaŭ 30 verst'o'j'n de l’ antaŭ'urb'o, mez'e de virg'a arb'ar'o, trov'iĝ'is ne'tra'ir'ebl'a marĉ'o, kiu'n la popol'amas'o nom'is Mal'ben'it'a Ŝlim'akv'o. Mult'o'n mir'ind'a'n oni rakont'is pri ĉi tiu lok'o. Lign'o'hak'ist'o'j tim'is est'i proksim'e de ĝi vesper'e. Oni rakont'is, ke dum somer'a'j nokt'o'j tie super la akv'o salt'ad'is kaj danc'ad'is fajr'et'o'j, anim'o'j de l’ hom'o'j, mort'ig'it'a'j de rab'ist'o'j kaj ĵet'it'a'j ĉi tie'n, en Mal'ben'it'a'n Ŝlim'akv'o'n. Eĉ tag'e la marĉ'o aspekt'is mister'plen'e. Grand'a'j arb'o'j kun nud'a'j trunk'o'j kaj branĉ'riĉ'a'j supr'o'j lev'iĝ'is el la akv'o, nigr'a kaj mal'klar'a. Re'spegul'iĝ'ant'e en la akv'o, ili simil'is mal'bel'eg'a'j'n hom'o'j'n kaj ne'ekzist'ant'a'j'n best'o'j'n. Proksim'e de la marĉ'o neni'u hom'a voĉ'o aŭd'iĝ'is. Ar'o'j da sovaĝ'a'j anas'o'j al'flug'is de temp'o al temp'o si'n ban'i en la akv'o. En la kan'o'j aŭd'iĝ'is plend'ant'a'j kri'o'j de akv'a kok'in'o[58]. Nigr'a korv'o preter'flug'is super la arb'o'j, kaj la eĥ'o ripet'ad'is ĝi'a'n minac'ant'a'n kri'o'n. Kelk'foj'e oni aŭd'is de mal'proksim'e son'o'n de hak'il'o, krak'ad'o'n de de'hak'it'a arb'o, fal'ant'a ter'e'n.

Sed kiam la sun'o sub'ir'is, kiam super la marĉ'o lev'iĝ'is diafan'a'j el'vapor'aĵ'o'j, la bru'o de l’ hak'il'o silent'iĝ'is, kaj nov'a'j son'o'j aper'ad'is: unu'ton'a kri'ad'o de ran'o'j, komenc'e mal'laŭt'a kaj mal'oft'a, post'e laŭt'a ĥor'a kvak'ad'o. Ju pli dens'iĝ'is la mal'lum'o, des pli laŭt'e kvak'ad'is la ran'o'j. Ili'a'j voĉ'o'j kvazaŭ kun'fand'iĝ'is en unu long'a'n sen'ĉes'a'n son'o'n, kiu ne mal'help'is aŭd'i ankaŭ mal'proksim'a'n blek'ad'o'n de lup'o'j kaj ĝem'o'j'n de strig'o... La mal'lum'o pli'dens'iĝ'as; la objekt'o'j perd'as si'a'n antaŭ'a'n form'o'n kaj akcept'as nov'a'n ekster'aĵ'o'n. Akv'o, branĉ'o'j de l’ arb'o'j kaj stri'o'j de nebul'o kun'fand'iĝ'as. Figur'o'j kaj son'o'j kun'miks'iĝ'as kaj far'iĝ'as ne'disting'ebl'a'j. Mal'ben'it'a Ŝlim'akv'o de nun aparten'as al fort'o'j super'hom'a'j...

Al ĉi tiu mal'ben'it'a lok'o Maluto kun si'a'j opriĉnikoj rapid'is ne dum mal'lum'a nokt'o, sed dum sun'plen'a maten'o.

Dum ili rapid'ig'is la ĉeval'o'j'n, ali'a'j brav'ul'o'j kun'venad'is en la virg'a arb'ar'o, proksim'e de Mal'ben'it'a Ŝlim'akv'o.

En la vast'a arb'ar'a herb'ej'o, ĉirkaŭ'it'a de mal'jun'a'j kverk'o'j kaj ne'tra'ir'ebl'a dens'ej'o, star'is kelk'a'j ter'dom'et'o'j kaj antaŭ la dom'et'o'j kuŝ'is kaj sid'is sur el'tir'it'a'j arb'o'stump'o'j, sur amas'o'j da fojn'o kaj da sek'a foli'aĵ'o mult'e da vir'o'j divers'aĝ'a'j, divers'vest'it'a'j. El la arb'ar'o sen'ĉes'e al'ven'is arm'it'a'j vir'o'j kaj al'iĝ'is al la kamarad'o'j. Grand'a divers'ec'o est'is inter ili. Popol'a'j kaftan'o'j kaj riĉ'a'j vest'o'j, unu'j ĉifon'a'j, ali'a'j or'bril'ant'a'j vid'iĝ'is inter la arb'o'j. Kelk'a'j est'is arm'it'a'j per sabr'o'j, ali'a'j hav'is en la man'o'j rimenlojn[59] aŭ si'n apog'is sur larĝ'a'j halebard'o'j. Kiom da cikatr'o'j, da sulk'o'j, da mal'pur'a'j ne'komb'it'a'j har'ar'o'j kaj barb'o'j!

La brav'a komun'um'o form'is kelk'a'j'n apart'a'j'n rond'et'o'j'n. En la mez'o de l’ arb'ar'a herb'ej'o oni kuir'is kaĉ'o'n kaj rost'is viand'o'n. Super krak'ant'a fajr'o pend'is kaldron'o'j; la fum'o kvazaŭ nigr'a'blu'a nub'o apart'iĝ'is de l’ verd'a mas'o, ĉirkaŭ'ant'a la herb'ej'o'n. La kuir'ist'o'j tus'ad'is, frot'ad'is la okul'o'j'n kaj si'n de'turn'ad'is for de la fum'o.

Flank'e mal'jun'ul'o kun krisparizaj har'o'j, kun long'a barb'o rakont'is al la jun'ul'ar'o fabel'o'n. Li star'is, si'n apog'ant'e sur hak'il'o kun long'a ten'il'o. Tiel li sent'is si'n pli oportun'e ol sid'ant'e, li pov'is rekt'iĝ'i kaj si'n turn'i tiu'n aŭ ali'a'n flank'o'n, iu'foj'e ek'sving'i la hak'il'o'n kaj brav'e ek'fajf'i. Li'n aŭskult'is la jun'ul'ar'o kun ver'a plezur'eg'o, eĉ kun mal'ferm'it'a'j buŝ'o'j. La rab'ist'o'j kaŭr'is ter'e aŭ sid'is sur branĉ'o'j de l’ arb'o'j, kelk'a'j star'is kun dis'star'ig'it'a'j krur'o'j kaj larĝ'e mal'ferm'it'a'j okul'o'j; sed plej grand'a ar'o kuŝ'is sur'ventr'e, apog'ant'e la kubut'o'j'n ter'e'n kaj la kap'o'n sur man'plat'o'n: la plej oportun'a poz'o!

Du jun'ul'o'j inter'ŝanĝ'ad'is pugn'o'bat'o'j'n je la kap'o. La lud'o dev'as fin'iĝ'i, kiam unu aŭ ali'a pet'as kompat'o'n. Neni'u vol'is ced'i. Ambaŭ vizaĝ'o'j jam ruĝ'iĝ'is kvazaŭ du ruĝ'a'j rap'o'j, sed la fort'a'j pugn'o'j ĉiam frap'ad'is la kap'o'j'n, kiel martel'o'j bat'as la ambos'o'n.

—Ĉu ne sufiĉ'e, Ĥlopko?—demand'is tiu, kiu ŝajn'is est'i pli mal'fort'a.

—Ne, Anĉjo, kiam est'os sufiĉ'e, mi dir'os! Atend'u, est'as vi, kiu tuj dev'os ced'i!

—Rigard'u, kamarad'o'j, Anĉjo tuj fal'os!—inter'parol'is la observ'ant'o'j.

—Ne, li ne fal'os!—respond'is ali'a'j: por kio li fal'os, li hav'as fort'a'n kap'o'n.

Sed Anĉjo tut'e ne vol'is fal'i. Li ek'cel'is kaj, anstataŭ ol ek'frap'i la kontraŭ'ul'o'n je la vert'o, ek'frap'is la tempi'o'n.

—Ne honest'e! Ne honest'e!—ili ek'kri'is.—Anĉjo far'is fripon'aĵ'o'n! Ni vip'u Anĉjon!

—De kie vi ven'as?—demand'is la mal'jun'a fabel'ist'o kelk'a'j'n jun'ul'o'j'n, kiu'j ĵus al'ir'is al la fajr'o kaj tim'em'e rigard'is ĉirkaŭ'e'n. Ili'n al'konduk'is alt'kresk'a brav'ul'o kun larĝ'a tranĉ'il'o ĉe la zon'o; la jun'ul'o'j ne hav'is arm'aĵ'o'n kaj ŝajn'is est'i nov'ul'o'j.

—Ĉu vi aŭd'as, kar'ul'o'j?—si'n turn'is al ili la alt'kresk'a brav'ul'o:—la av'o Vultur'o demand'as, de kie vi ven'as? Respond'u al la av'o!

—Bon'e! Mi, mi est'as de apud Moskvo,—respond'is unu el la jun'ul'o'j balbut'ant'e.

—Por kio do vi el'flug'is el la nest'o?—demand'is Vultur'o:—ĉu vi'n frost'o for'pel'is aŭ varm'eg'o?

—Varm'eg'o?—dir'is la jun'ul'o: jes, kiam la opriĉnikoj for'brul'ig'is la dom'o'n, far'iĝ'is ver'e varm'eg'e, sed kiam la dom'o ne ekzist'is plu, ni sent'is ankaŭ frost'o'n ekster'e.

—Kiam la opriĉnikoj mort'ig'is mi'a'n patr'o'n, mi'a'n patr'in'o'n, mi'a'j'n frat'o'j'n kaj frat'in'o'j'n, mi sol'a rest'is en la mond'o kaj ek'enu'is; kaj mi ek'pens'is: mi ir'os al bon'a'j hom'o'j, ili don'os al mi trink'i kaj manĝ'i, ili est'os por mi patr'o kaj frat'o'j. En drink'ej'o mi renkont'is ĉi tiu'n vi'a'n brav'ul'o'n kaj pet'is li'n mi'n kun'pren'i.

—Brav'ul'o!—dir'is la rab'ist'o'j: sid'iĝ'u, manĝ'u kaj trink'u, ni est'os vi'a'j frat'o'j.

—Kaj ĉi tiu plor'em'ul'o, kial li star'as kun mal'lev'it'a naz'o, kvazaŭ li manĝ'is sen sal'o[60]? He, he, ne ŝvel'ig'u la lip'o'j'n! De kie vi ven'as?

—De apud Kolomno[61], mal'rapid'e kaj kvazaŭ ne volont'e respond'is fort'a jun'ul'o kun mal'gaj'a vizaĝ'o.

—Fianĉ'in'o'n ili pren'is!—respond'is la jun'ul'o sam'e ne'volont'e kaj per tir'at'a voĉ'o.

—He, vi, putr'int'a rap'o!—dir'is unu rab'ist'o.—Se oni pren'is vi'a'n fianĉ'in'o'n, kial ĉagren'iĝ'i, ĉu ali'a'n oni ne trov'os?

—Nu, vi, ĉu vi ne aŭd'as, kio'n oni dir'as?—kri'is unu el ili, puŝ'ant'e la jun'ul'o'n.

La jun'ul'o ne kompren'is, ĉu li dev'as koler'i aŭ rid'i, sed unu puŝ'o, pli fort'a ol ali'a'j, el'ig'is li'n el li'a dorm'a hezit'o.

—Las'u mi'n, ne puŝ'u!—li dir'is: ĉu mi est'as sak'o kun farun'o? Las'u, aŭ mi ek'koler'os!

La jun'ul'o efektiv'e vol'is ek'koler'i, sed li'a de'nask'a mal'diligent'ec'o mal'help'is. Ŝajn'is al li, ke ne pen'valor'as koler'i pro bagatel'o, ĉar grav'a kaŭz'o for'est'is.

—Nun halt'u vi kaj gard'u vi'n!—dir'is la jun'ul'o, kiu nun efektiv'e ek'koler'is.

Li supr'e'n'volv'is la manik'o'j'n, kraĉ'is sur si'a'j'n pugn'o'j'n kaj komenc'is bat'i kulp'a'n kaj ne'kulp'a'n. La rab'ist'o'j ne atend'is tia'n atak'o'n. La plej proksim'a'j est'is renvers'it'a'j en unu moment'o kaj fal'ig'is ankaŭ si'a'j'n najbar'o'j'n. La tut'a ar'o for'ŝov'iĝ'is al la fajr'o, la kaldron'o fal'is, kaj la sup'o verŝ'iĝ'is sur la karb'o'j'n.

—Ĉes'u vi, diabl'o, ĉes'u do! Sufiĉ'e! He, he, aŭskult'u, ĉes'u!—kri'ad'is la rab'ist'o'j. Sed la jun'ul'o jam neni'o'n aŭd'is. Li ĉiam sving'is la pugn'o'j'n dekstr'e'n kaj mal'dekstr'e'n kaj per ĉiu ek'bat'o fal'ig'is unu aŭ du rab'ist'o'j'n.

Fin'e la jun'ul'o kviet'iĝ'is. Li ĉes'is bat'i kaj halt'is antaŭ la renvers'it'a kaj romp'it'a kaldron'o, grat'ant'e la nuk'o'n, kvazaŭ vol'ant'e dir'i:

—Nu, kar'ul'o,—parol'is la rab'ist'o'j, si'n lev'ant'e de l’ ter'o kaj frot'ant'e si'a'j'n rip'o'j'n: se vi ĝust'a'temp'e ek'koler'us, oni ne for'konduk'us vi'a'n fianĉ'in'o'n. Ver'a Eli'o Mùromec![62]

—Kamarad'o'j!—dir'is unu rab'ist'o: la hetman'o re'e komenc'as rakont'i pri si'a viv'ad'o apud Volg'o. Neni'u plu kant'as aŭ aŭskult'as fabel'o'n, ĉiu'j dezir'as aŭskult'i la hetman'o'n. Ni ir'u tuj, aŭ mank'os al ni lok'o!

—Ni ir'u, ni ir'u! ni aŭskult'u la hetman'o'n!—aŭd'iĝ'is inter la rab'ist'o'j.

Larĝ'ŝultr'a, mez'kresk'a vir'o, vest'it'a per riĉ'a or'brod'it'a kaftan'o, sid'is sur arb'o'stump'o, en ombr'o de grand'eg'a kverk'o. Sur la kap'o li hav'is fer'a'n rond'a'n ĉap'o'n kun "bàrmica", t. e. ŝtal'a ring'hav'a ret'o, kiu protekt'as kol'o'n, nuk'o'n kaj orel'o'j'n kontraŭ mal'amik'a'j sabr'o'j. En la man'o'j li ten'is "ĉek'an'o'n", t. e. martel'o'n sur long'a ten'il'o. En ĉi tiu vest'o ne facil'e est'is ek'kon'i ni'a'n kon'at'ul'o'n, Ivaĉjon Ring'o'n. Li'a'j okul'o'j rigard'is jen iu'n, jen ali'a'n. De post mal'long'a'j nigr'a'j lip'har'o'j bril'is li'a'j dent'o'j tiel blank'a'j, ke ili, ŝajn'e, lum'ig'is la tut'a'n vizaĝ'o'n.

—Jes, kamarad'o'j,—dir'is Ring'o: ĉu est'as mir'ind'aĵ'o, se vi halt'ig'as ŝarĝ'vetur'il'ar'o'n aŭ bojar'a'n karavan'o'n, kiam vi est'as dek'obl'e pli mult'e'nombr'a'j, ol la preter'vojaĝ'ant'o'j? Sed est'us mir'ind'aĵ'o, se vi unu'op'e halt'ig'us kaj pri'rab'us pli ol kvin'dek vir'o'j'n!

—Ne mensog'u!—kri'is la rab'ist'o'j: tro mult'o'n vi ek'dezir'is! Ebl'e vi mem far'us tio'n?

—Mi ne parol'as pri mi, sed mi kon'as iu'n, kiu unu'op'e pov'is halt'ig'i la tut'a'n karavan'o'n!

—Cert'e, li. Foj'e oni tren'is bark'o'n sur ŝnur'eg'o'j kontraŭ la flu'o de Volg'o, el Astraĥanjo. Mult'e da hom'o'j trov'iĝ'is en la bark'o: komerc'ist'o'j, arm'it'a'j per sabr'o'j kaj paf'il'o'j, en dis'buton'um'it'a'j kaftan'o'j, kun ĉap'o'j, de'klin'it'a'j iom flank'e'n—ver'a'j rab'ist'o'j! Kaj kia'j komerc'aĵ'o'j: or'o, mult'e'kost'a'j ŝton'o'j, perl'o'j, divers'a'j objekt'o'j el Astraĥanjo k. t. p. Alt'a la bord'o, mal'larĝ'a la voj'et'o, sur kiu paŝ'is bur'lak'o'j, labor'ist'o'j, tir'ant'a'j la ŝnur'eg'o'n. Kaj mez'e de Volg'o—insul'o: nud'a ŝton'eg'o kun tre akr'a promontor'o, kiu ĝust'e est'is preter'ir'ot'a. Mi'a hero'o sci'is, kia'n ŝarĝ'o'n hav'is la bark'o. Dir'int'e al neni'u eĉ unu vort'o'n, li de maten'o ir'is si'n kaŝ'i en la arb'et'aĵ'o, sid'is kaj silent'is. Pas'as unu, du hor'o'j, fin'e, li vid'as, tren'iĝ'as kun grand'a pen'o bur'lak'o'j, ĉirkaŭ dek'du, unu post ali'a, streĉ'ant'e la tir'ŝnur'eg'o'n; ili ĝem'as, grak'as. Ne mal'pez'a est'is la bark'o kaj mult'e mal'help'is ankaŭ la rapid'a flu'o.

La hero'o ek'vid'is, ke ili jam est'is preter'ir'int'a'j la akr'a'n ŝton'eg'o'n. Tiam li el'salt'as el post la arb'et'ar'o, ek'bat'as per si'a sabr'o la ŝnur'eg'o'n kaj du'part'ig'as ĝi'n, tiel ke ĉiu'j bur'lak'o'j fal'is ter'e'n. Kaj li komenc'is ili'n bat'i iu'n per pugn'o, ali'a'j'n per rimenlo[59], nur kelk'a'j sukces'is for'kur'i. La flu'o de l’ river'o tir'is la bark'o'n mal'supr'e'n, rekt'e al la akr'a ŝton'eg'o. Ek'tim'eg'is la komerc'ist'o'j, ne pri paf'ad'o ili jam pens'as, ili medit'as, kia'manier'e evit'i la terur'a'n ŝton'eg'o'n kaj ne pere'i. Tiam mi'a hero'o, si'n ten'ant'e je arb'o per unu man'o, ek'kapt'is per ali'a la tir'ŝnur'eg'o'n, kaj la bark'o halt'is.

—He, vi, arŝin'ul'aĉ'o'j, komerc'ist'o'j, brav'ul'o'j! Ĵet'u en Volg'o'n ĉiu'j'n vi'a'j'n sabr'o'j'n, paf'il'o'j'n, ĵet'u tuj,—ali'e mi el'las'os la ŝnur'eg'o'n, kaj vi ĉiu'j pere'os kun vi'a tut'a ŝarĝ'o!

La komerc'ist'o'j komenc'e intenc'is paf'mort'ig'i la hero'o'n, sed ŝancel'iĝ'is, pens'ant'e: se ni li'n mort'ig'os, ni ankaŭ pere'os!

Kaj ili ĵet'is batal'il'o'j'n en Volg'o'n, nur kelk'a'j'n ili kaŝ'is, por li'n mort'ig'i, kiam li ven'os pri'rab'i la bark'o'n. Sed la hero'o'n ne facil'e est'is super'ruz'i.

—Bon'e!—li dir'is,—la batal'il'o'j dron'is, nun vi ir'u, kie'n vi vol'as! Ali'vort'e: salt'u el la bark'o en la river'eg'o'n, kun la kap'o antaŭ'e'n!

Ili ŝancel'iĝ'is, sed li al'kroĉ'is la ŝnur'eg'o'n al la arb'o, ek'kapt'is paf'il'o'n kaj ek'paf'is.

Tiam ili ĉiu'j si'n ĵet'is en Volg'o'n, kvazaŭ ili est'us ran'o'j. Kaj la hero'o kri'as al ili:

—Ne al'naĝ'u ĉi tie'n! Naĝ'u al ali'a bord'o, aŭ vi ĉiu'j est'os mort'ig'it'a'j, kiel anas'id'o'j!

—Brav'ul'o!—aprob'is la rab'ist'o'j,—ver'a brav'ul'o! Kio'n li far'is post'e?

—Li aspekt'as kiel bon'a brav'ul'o: har'o'riĉ'a kap'o, nigr'a barb'o, iom kurb'ig'it'a figur'o, plat'a vizaĝ'o; sed kia'j okul'o'j?—terur'o!

—Nu, hetman'o, vi rakont'as pri vi'a hero'o mir'ind'aĵ'o'n, sed ni ne tre kred'as al vi. Neniu'n ni iam vid'is pli brav'a'n, ol vi!

—He, he, ĉu vi mult'o'n vid'is, mal'saĝ'ul'o'j? Ne,—daŭr'ig'is Ring'o kun fervor'o: ek'sci'u, ke, kompar'e al li, mi est'as neni'o! Sen'taŭg'aĵ'o, neni'o plu!

—Ne, ne sol'a. Li hav'as bon'eg'a'j'n kamarad'o'j'n. Sed la rus'a car'o ek'koler'is kontraŭ ili. Li send'is si'a'n arme'o'n al Volg'o por venk'i ili'n kaj ven'ig'i Moskvon la de'hak'it'a'n kap'o'n de ili'a esaulo[63] Ivan'o Ring'o[64].

—La car'a'j serv'ist'o'j kapt'is Ring'o'n, sed la ring'o for'glit'is inter ili'a'j fingr'o'j kaj for'rul'iĝ'is en la mond'o'n. Kie ĝi nun est'as, Di'o sci'as, sed kred'ebl'e baldaŭ ĝi re'e aper'os apud Volg'o: kiu unu foj'o'n vid'is Volg'o'n, al tiu ne plaĉ'as ali'lok'e!

Silent'is ankaŭ la rab'ist'o'j. Ili mal'lev'is si'a'j'n brav'a'j'n kap'o'j'n sur'brust'e'n kaj silent'e kares'is si'a'j'n long'a'j'n lip'har'o'j'n, si'a'j'n larĝ'a'j'n barb'o'j'n. Pri kio pens'is la brav'ul'o'j, sid'ant'e sur la vast'a arb'ar'a herb'ej'o, mez'e de l’ virg'a arb'ar'o? Ĉu pri pas'int'a'j jar'o'j de si'a jun'ec'o, kiam ili est'is ankoraŭ honest'a'j milit'ist'o'j aŭ pac'a'j vilaĝ'an'o'j? Ĉu pri Volg'o arĝent'kolor'a? Ĉu pri mir'ind'a hero'o, pri kiu ĵus rakont'is la hetman'o? Ĉu pri alt'a konstru'aĵ'o, star'ant'a mez'e de l’ vast'a kamp'o, pri du kolon'o'j, supr'e kun'ig'it'a'j per trab'o, pri kiu'j en tiu epok'o nepr'e pens'is ĉiu brav'ul'o en moment'o de mal'gaj'a humor'o?...

—Hetman'o!—ek'kri'is unu rab'ist'o, rapid'e al'kur'ant'e kaj preskaŭ perd'ant'e la spir'o'n.—Kvin verst'o'j'n de ĉi tie, sur Rjazana voj'o rajd'as du'dek vir'o'j, riĉ'e arm'it'a'j, en or'kovr'it'a'j kaftan'o'j! Bel'eg'a'j ĉeval'o'j, ne mal'pli ol cent rubl'o'j'n ĉiu!

—Ili ĵus si'n direkt'is al Mal'ben'it'a Ŝlim'akv'o. Ek'vid'int'e ili'n, mi tuj ek'galop'is ĉi tie'n tra arb'ar'o kaj marĉ'aĵ'o.

—He, kamarad'o'j!—ek'kri'is Ring'o: lev'iĝ'u! Du'dek vir'o'j sekv'u mi'n! Vi, Vultur'o,—li si'n turn'is al la mal'jun'a rab'ist'o,—pren'u ali'a'j'n du'dek vir'o'j'n kaj kaŝ'u vi'n ĉe la mal'rekt'a kverk'o; atak'u ili'n, se ni ebl'e ven'os tro mal'fru'e. Nu, rapid'e, pren'u la sabr'o'j'n!

Ring'o ek'sving'is per si'a ĉek'an'o, kaj ek'bril'is li'a'j okul'o'j. Li simil'is sever'a'n milit'estr'o'n mez'e de obe'em'a arme'o.

Ĝis'nun'a liber'a si'n'ten'ad'o de l’ rab'ist'o'j mal'aper'is kaj est'is anstataŭ'it'a per sen'escept'a disciplin'o.

En la sam'a moment'o kvar'dek rab'ist'o'j el'ir'is el la ar'o kaj form'is du taĉment'o'j'n.

—He, Dmiĉjo!—dir'is Vultur'o al la jun'ul'o el apud Kolomno:—pren'u baston'eg'o'n, ir'u kun ni, ebl'e vi ek'koler'os ankoraŭ unu foj'o'n!

Dmiĉjo far'is stult'a'n grimac'o'n, sed sen'disput'e pren'is el la man'o'j de l’ maljunulrandan baston'eg'o'n, met'is ĝi'n sur'ŝultr'e'n kaj ir'is ne rapid'ant'e kun si'a taĉment'o al la mal'rekt'a kverk'o.

Ali'a taĉment'o, gvid'at'a de Ring'o, galop'is al Mal'ben'it'a Ŝlim'akv'o, pen'ant'e al'ven'i pli fru'e, ol la ne'kon'at'a'j rajd'ant'o'j.

Dum'e Maluto kun Ĥomjàk, akompan'at'a'j de du'dek opriĉnikoj, si'n direkt'is kun si'a kapt'it'o al Mal'ben'it'a Ŝlim'akv'o, Serèbrjanij sid'is ĉe Godunòv antaŭ kovr'it'a tabl'o kun du pokal'o'j da vin'o.

—Dir'u, mi pet'as, Boriso Teodòroviĉ,—demand'is la princ'o: kio far'iĝ'is la last'a'n nokt'o'n al la car'o? Kial la tut'a antaŭ'urb'o lev'iĝ'is nokt'o'mez'e? Ĉu oft'e ĝi okaz'as ĉe vi?

—La grand'a car'o,—li respond'is,—oft'e plor'as nokt'e pri si'a'j mal'amik'o'j, preĝ'as por ili'a'j anim'o'j. Ne est'as mir'ind'e, ke li ni'n kun'vok'is nokt'o'mez'e por preĝ'i. Vi sci'as, en la du'a leter'o de Bazilo la Grand'a al Gregoro Nazianzin star'as la vort'o'j: "kio por unu'j est'as maten'o, tio est'as nokt'o'mez'o por hom'o pi'a kaj preĝ'ant'a". Mez'e de nokt'a silent'o, kiam nek okul'o'j, nek orel'o'j don'as danĝer'a'j'n impres'o'j'n, tiam dec'as al la hom'o rest'i en la ĉe'est'o de Di'o!

—Boriso Teodòroviĉ! Antaŭ'e mi ankaŭ est'is vid'int'a, kiel preĝ'is la car'o, sed ĝi okaz'is ne tiel, kiel nun. Nun'temp'e ĉio far'iĝ'as ali'manier'e. Kaj la opriĉninon mi tut'e ne pov'as kompren'i. Ne monaĥ'o'j est'as vi'a'j opriĉnikoj, sed ver'a'j rab'ist'o'j. Ne mult'e da tag'o'j mi viv'as en Moskvo, sed mi jam aŭd'is, mi vid'is tiom da terur'aĵ'o'j, ke ne facil'e est'us kred'i... Ebl'e, oni en'sorĉ'is la car'o'n. Boriso Teodòroviĉ, vi est'as intim'a kun la car'o, la car'o am'as vi'n,—se vi dir'us al li pri opriĉnino?

—La car'o est'as al ĉiu'j favor'a,—li dir'is kun ŝajn'ig'a humil'ec'o: kaj mi ne est'as ind'a je li'a favor'o. Ne konven'as al mi juĝ'i pri la car'a'j afer'o'j aŭ instru'i la car'o'n! Sed la opriĉnino ne est'as mal'facil'e kompren'ebl'a. La tut'a Rus'uj'o aparten'as al la car'o, ni ĉiu'j est'as li'a'j sklav'o'j: kio'n pren'as la car'o por si mem, tio est'os li'a, kio'n li bon'vol'as las'i al ni, tio est'as ni'a; kiu'n li ne vol'as hav'i apud si, tiu rest'as en li'a sekv'ant'ar'o; kiu'j'n li ne vol'as al'proksim'ig'i, tiu'j rest'as mal'proksim'e. Jen kio est'as la opriĉnino!

—Ne, Boriso Teodòroviĉ, kiam vi tio'n rakont'as, ĉio ŝajn'as est'i bon'a, sed en real'ec'o ĉio est'as tut'e ali'a. La opriĉnikoj pere'ig'as kaj detru'as la zemŝĉinon pli mult'e ol la tatar'o'j. Ekzist'as neni'u juĝ'o kontraŭ ili. La tut'a land'o pere'as pro ili. Vi dir'u pri tio al la car'o! Al vi li kred'os!

—Princ'o Nikito Romànoviĉ, mult'e da mal'bon'o ekzist'as en la mond'o! Ne pro tio hom'o'j pere'ig'as hom'o'j'n, ke unu'j est'as opriĉnikoj kaj ali'a'j bojar'o'j, sed pro tio, ke ili ĉiu'j est'as hom'o'j! Se mi eĉ dir'us al la car'o, kio sekv'os? Ĉiu'j ek'koler'os kontraŭ mi kaj la car'o ankaŭ!...

—Bon'e! Li ek'koler'u, sed vi do far'is laŭ konscienc'o, vi dir'is al li la ver'o'n!

—Nikito Romànoviĉ! Ne mult'e da temp'o oni bezon'as por dir'i la ver'o'n, sed oni dev'as sci'i ĝi'n el'parol'i. Se mi kontraŭ'dir'us al la car'o, jam de long'e mi ne est'us ĉi tie, kaj se mi ĉi tie ne est'us, kiu hieraŭ est'us sav'int'a vi'n, princ'o!

—Vi est'as prav'a, Boriso Teodòroviĉ, don'u Di'o san'o'n al vi! Sen vi mi nun ne ekzist'us plu!

—Jen, Nikito Romànoviĉ!—li daŭr'ig'is: bon'e ĝi est'as defend'i la ver'o'n, sed unu sol'a soldat'o ne pov'as est'i hetman'o... Kio'n vi far'us, ekzempl'e, se en vi'a ĉe'est'o kvar'dek rab'ist'o'j atak'us sen'kulp'ul'o'n?

—Kio'n mi far'us? Mi tuj mi'n ĵet'us kun sabr'o en la man'o al ili ĉiu'j kaj mi ili'n bat'us ĝis kiam mi est'us mort'ig'it'a!...

—Kaj post kiam vi mort'ig'us kvin, ebl'e dek rab'ist'o'j'n, vi nepr'e est'us mort'ig'it'a kaj la rest'int'a'j rab'ist'o'j mort'ig'us la sen'kulp'ul'o'n. Ne, princ'o! Ĉu ne est'us pli bon'e ne si'n en'miks'i, sed, kiam ili est'os sen'vest'ig'ant'a'j la mort'ig'it'a'n, tiam kri'i al ili, ke Stepĉjo pren'as pli mult'e ol Miĉjo, kaj ili tranĉ'os la gorĝ'o'j'n unu'j al ali'a'j!

Ne plaĉ'is ĉi tiu ekzempl'o al Serèbrjanij. Godunòv rimark'is ĝi'n kaj ŝanĝ'is la tem'o'n.

—Rigard'u, princ'o!—dir'is li rigard'ant'e tra fenestr'o:—kiu tie galop'as tiel rapid'eg'e? Ŝajn'e, vi'a ĉeval'serv'ist'o?

—Mi dub'as!—respond'is Serèbrjanij:—li for'rajd'is hodiaŭ maten'e al mal'proksim'a pilgrim'ad'o!

Sed tio est'is Miĥeiĉ, pal'a, sur ne'sel'it'a ĉeval'o. Ŝajn'e, li pren'is la unu'a'n ĉeval'o'n, kiu'n li traf'is, kaj nun li, spit'e kutim'o'j, en'rajd'is en la kort'o'n, rekt'e al la fenestr'o'j.

—Kar'a princ'o!—li kri'is jam de mal'proksim'e: vi sid'as, manĝ'as kaj trink'as kaj ne sci'as, kio okaz'is! Mi ĵus renkont'is Maluton Skuratov kun Ĥomjàk, ambaŭ sur'ĉeval'e, kaj inter ili—kun lig'it'a'j brak'o'j,—ĉu vi sci'as, kiu?—la kron'princ'o mem, jes, la kron'princ'o! Sur li'a'n kap'o'n ili met'is nigr'a'n kapuĉ'o'n, sed la vent'o for'lev'is la kapuĉ'o'n, kaj tial mi re'kon'is la kron'princ'o'n! Li ek'ard'is mi'n, kvazaŭ pet'ant'e pri help'o, kaj Maluto al'galop'is kaj sur'ŝov'is la kapuĉ'o'n ĝis la menton'o!

—Vi aŭd'as, vi aŭd'as, Boriso Teodòroviĉ?—li ek'kri'is, bril'ant'e per okul'o'j.—Ĉu nun oni pov'as atend'i ĝis kiam la rab'ist'o'j inter'mal'pac'iĝ'os?—Kaj li si'n ĵet'is ekster'e'n.

—La ĉeval'o ne konven'as por vi, kar'ul'o,—kri'is Miĥeiĉ,—mal'bon'a ĉeval'aĉ'o, eĉ ne sel'it'a, ĉu ebl'e est'as kun tiu ĉeval'o ir'i al la car'o?

Sed la princ'o jam rajd'is, cert'e, ne al la car'o, sed al persekut'o de Maluto...

Forges'is Serèbrjanij, ke li ne kun'hav'as sabr'o'n, nek paf'il'o'n, ke li sid'as sur mal'jun'a ĉeval'o! Si'a'temp'e la ĉeval'o est'is bon'eg'a: pli ol du'dek jar'o'j'n ĝi bon'e serv'is en milit'o, sed ne ricev'is ĝi ripoz'o'n por si'a'j mal'jun'a'j jar'o'j, nun'temp'e ĝi serv'is kiel akv'o'port'ist'o, ricev'ant'e nur putr'a'n fojn'o'n kaj baston'bat'o'j'n. Sed hodiaŭ ĝi ek'sent'is sur si'a dors'o lert'a'n rajd'ist'o'n, kaj ĝi ek'memor'is pri si'a'j iam'a'j tag'o'j, kiam ĝi sur'port'ad'is hero'o'j'n dum milit'ir'o'j, kiam ĝi est'is nutr'at'a per plej bon'a aven'o... Kaj ĝi plen'blov'ig'as si'a'j'n ruĝ'a'j'n naz'tru'o'j'n, etend'as la kol'o'n kaj galop'as, streĉ'ant'e si'a'j'n ĉiu'j'n fort'o'j'n por ating'i Maluton Skuratov.

Maluto rajd'as kaj rajd'as en dens'a arb'ar'o kun si'a'j opriĉnikoj. Li rapid'ig'as ili'n por ating'i Mal'ben'it'a'n Ŝlim'akv'o'n, ord'ig'ant'e la kapuĉ'o'n sur la kap'o de l’ kron'princ'o, por ke ne sci'u la opriĉnikoj, kiu'n ili akompan'as al la mort'o. Se ili kon'us la kapt'it'o'n, ili rifuz'us help'i al Maluto, ebl'e ĉiu'j for'kur'us. Ĝis nun ili kred'as, ke simpl'ul'o rajd'as inter Maluto kaj Ĥomjàk, ili ne pov'as nur kompren'i, por kio oni decid'is li'n ekzekut'i tiel mal'proksim'e.

Maluto rapid'ig'as la opriĉnikojn, Maluto koler'as kontraŭ la ĉeval'o'j, li vip'as la ĉeval'o'j'n sen'kompat'e.

—La car'o ebl'e ŝanĝ'os si'a'n intenc'o'n, la car'o ebl'e send'os post ni por ni'n re'ven'ig'i!

Galop'as la mal'jun'a Maluto en dens'a arb'ar'o, bird'o'j sci'vol'e rigard'as post li, etend'ant'e la kol'et'o'j'n, nigr'a'j korv'o'j flug'as super li, jam proksim'e est'as la Mal'ben'it'a Ŝlim'akv'o.

—He!—dir'as Maluto al Ĥomjàk:—ŝajn'as al mi, mi aŭd'as ĉeval'a'n pied'frap'ad'o'n post ni!

—Ne!—respond'is Ĥomjàk:—vi aŭd'as pied'frap'ad'o'n de ni'a'j propr'a'j ĉeval'o'j.

Pli kaj pli rapid'ig'as Maluto la opriĉnikojn, pli kaj pli oft'e ili vip'as si'a'j'n ĉeval'o'j'n.

—He!—dir'as Maluto al Ĥomjàk:—ŝajn'as al mi, mi aŭd'as kri'o'j'n post ni!

—Ne!—respond'is Ĥomjàk:—vi aŭd'as la eĥ'o'n de ni'a'j propr'a'j voĉ'o'j!

Serèbrjanij est'is post li'a dors'o. Bon'e serv'is al la bojar'o li'a mal'jun'a ĉeval'o!

—Halt'u, Maluto!—ripet'is la princ'o kaj, streĉ'int'e ĉiu'j'n si'a'j'n fort'o'j'n, li don'is al li sur'vang'o'n.

Fort'a est'is la ek'frap'o de Nikito Romànoviĉ! Ĝi'a son'o ek'tondr'is kvazaŭ paf'o: ek'bru'is la arb'ar'o, ek'fal'is la foli'o'j; arb'ar'a'j best'o'j flug'kur'is en dens'ej'o'n; strig'o'j kun larĝ'e mal'ferm'it'a'j okul'o'j el'flug'is el si'a'j kavern'o'j, kaj kamp'ar'an'o'j, kiu'j tre mal'proksim'e de tie est'is sen'ŝel'ig'ant'a'j la tili'o'j'n, rigard'is unu'j la ali'a'j'n kaj parol'is:

—Kia krak'ad'o! Ĉu ne romp'iĝ'is la mal'jun'a kverk'o super la Mal'ben'it'a Ŝlim'akv'o?

Maluto fal'is el la sel'o. Mal'feliĉ'a mal'jun'a ĉeval'o de Serèbrjanij fal'et'is, renvers'iĝ'is kaj mort'is.

—Maluto!—ek'kri'is la princ'o, tuj lev'iĝ'ant'e: ne taŭg'a'n pec'o'n vi vol'is en'glut'i! La pec'o vi'n sufok'os! Kaj, el'ig'int'e la sabr'o'n de Maluto, li ek'sving'is ĝi'n por de'hak'i li'a'n kap'o'n.

Sam'moment'e ali'a sabr'o ek'fajf'is super la kap'o de Serèbrjanij. Mateo Ĥomjàk ven'is help'i al si'a mastr'o. Batal'o ek'bol'is inter Ĥomjàk kaj la princ'o. Ali'a'j opriĉnikoj kun nud'a'j sabr'o'j ankaŭ atak'is la princ'o'n, kiu'n defend'is nur la alt'a'j arb'o'j kaj la dens'eg'a arb'et'ar'o.

—Cert'e, mi pere'os,—li pens'is dum batal'o,—kaj ne sav'os mi la kron'princ'o'n! Se mi pov'us el'ten'i nur du'on'o'n da hor'o, ebl'e al'ven'us iu ajn help'o!

Apenaŭ li ĝi'n ek'pens'is, akr'a ek'fajf'o ek'son'is en la arb'ar'o, post'e laŭt'a'j kri'o'j.

La opriĉniko, kiu jam lev'is la sabr'o'n super la princ'o, fal'is kun dis'hak'it'a kap'o, kaj super li'a kadavr'o jam star'is Ivaĉjo Ring'o, sving'ant'e si'a'n sang'kovr'it'a'n ĉek'an'o'n. Sam'temp'e rab'ist'o'j, simil'e je ar'o da lup'o'j, si'n ĵet'is sur la opriĉnikojn de Maluto, kaj komenc'iĝ'is man'batal'o! Maluto volont'e mem atak'us la mal'amik'o'j'n, sed en la dens'ej'o li ne hav'is sufiĉ'e da lok'o. Mult'a'j opriĉnikoj jam kuŝ'is mort'ig'it'a'j, sed ali'a'j baldaŭ re'trov'is la fort'o'j'n, kri'ad'is: "ha, ha, hurà!" kaj pied'prem'ad'is la rab'ist'o'j'n per si'a'j ĉeval'o'j. Eĉ Ring'o, ricev'int'e vund'o'n de l’ brak'o, ne tiel fervor'e bat'is per si'a ĉek'an'o. Sed subit'e nov'a ek'fajf'o ek'aŭd'iĝ'is en la arb'ar'o.

—Vigl'e ten'u vi'n, brav'ul'o'j!—ek'kri'is Ring'o: la av'o Vultur'o ven'as help'i ni'n!

Kaj li ankoraŭ ne fin'is si'a'j'n vort'o'j'n, kiam Vultur'o kun si'a taĉment'o atak'is la opriĉnikojn, kaj re'e ek'bol'is grand'a, kruel'eg'a man'batal'o!

En dens'a arb'ar'o la rajd'ant'o'j sent'is si'n ne tiel oportun'e, kiel la infanteri'an'o'j. La ĉeval'o'j star'iĝ'is sur post'a'j'n pied'o'j'n, fal'is sur la dors'o'n, prem'ant'e la rajd'ant'o'j'n. Mal'esper'o ek'kapt'is la opriĉnikojn. La sabr'o de Ĥomjàk fajf'is kiel vent'o, kvazaŭ fulm'o'j bril'is super li'a kap'o.

Subit'e io nov'a okaz'is en komun'a tumult'o. La fort'a Dmiĉjo, dis'puŝ'ant'e la batal'ant'o'j'n, ek'cel'is Ĥomjàk’n, renvers'ant'e ĉiu'j'n sen'escept'e, la si'a'j'n sam'e kiel la fremd'a'j'n. Dmiĉjo ek'kon'is tiu'n, kiu est'is rab'int'a li'a'n fianĉ'in'o'n. Ten'ant'e si'a'n pez'a'n baston'eg'o'n per ambaŭ man'o'j, li ek'frap'is per ĝi si'a'n mal'amik'o'n. Ĥomjàk de'flank'iĝ'is, la ek'frap'o traf'is la kap'o'n de l’ ĉeval'o, la best'o fal'is mort'a, la baston'eg'o romp'iĝ'is.

—Atend'u, atend'u!—dir'is Dmiĉjo, si'n ĵet'ant'e sur Ĥomjàk: nun vi ne for'ir'os!

La batal'o est'is fin'it'a. For'est'is la mal'amik'o'j: ĉiu'j opriĉnikoj fal'is mort'a'j, nur Maluto for'galop'is sur si'a rapid'eg'a ĉeval'o.

—Jen, vi'a bojar'a moŝt'o!—dir'is Ring'o al princ'o Serèbrjanij, for'viŝ'ant'e la ŝvit'o'n de sur si'a vizaĝ'o.—Jen kie ni re'e renkont'iĝ'is!

La princ'o, ĉe la aper'o de la rab'ist'o'j, si'n ĵet'is al la kron'princ'o kaj pren'is li'a'n ĉeval'o'n flank'e'n. La kron'princ'o est'is alit'a al la sel'o. Serèbrjanij per sabr'o dis'tranĉ'is la ŝnur'o'j'n, help'is al la kron'princ'o de'ĉeval'iĝ'i kaj de'met'is la tuk'o'n de antaŭ li'a buŝ'o. Dum la batal'o Serèbrjanij star'is antaŭ la kron'princ'o, protekt'ant'e li'n.

—Vi'a kron'princ'a moŝt'o!—li dir'is, vid'ant'e, ke la rab'ist'o'j jam pri'rab'as la mort'ig'it'a'j'n kaj kapt'as la for'kur'ant'a'j'n ĉeval'o'j'n:—la batal'o est'as fin'it'a, ĉiu'j vi'a'j mal'amik'o'j mort'is, nur Maluto for'kur'is, sed, ŝajn'as al mi, ne mult'o'n li ankaŭ gajn'is, ĉar sen'dub'e la car'o juĝ'e esplor'os la kaz'o'n!

—Ĉu ver'e?—li demand'is: tio est'as la kron'princ'o mem? La fil'o de l’ car'o? Jen kiu'n defend'i mi hav'is la feliĉ'o'n! Jen kiu'n la hund'o'j ven'ig'is tie'n ĉi kunitan!—Kaj la hetman'o fal'is al la pied'o'j de Ivan'o Ivànoviĉ.

La sci'ig'o rapid'e dis'vast'iĝ'is inter la rab'ist'o'j. Ĉiu'j las'is la mort'ig'it'a'j'n kaj ven'is salut'i la car'a'n fil'o'n.

—Dank'o'n al vi, bon'ul'o'j!—li dir'is afabl'e, sen si'a kutim'a fier'ec'o: kiu ajn vi est'u, dank'o'n al vi!

—Ne dank'ind'e, vi'a kron'princ'a moŝt'o—respond'is Ring'o: se mi sci'us, kio minac'as al vi, mi kun'pren'us ne kvar'dek, sed du'cent brav'ul'o'j'n, kaj ne for'kur'us de ni tiu Skuratov. Ni nepr'e kapt'us li'n viv'ant'a'n kaj tuj pend'ig'us li'n en vi'a ĉe'est'o! Ceter'e, ŝajn'e, rest'is ĉe ni li'a ĉeval'serv'ist'o, ankaŭ mi'a mal'nov'a kon'at'ul'o; se la fiŝ'o'j mank'as, oni kontent'iĝ'as per krab'o'j[65].—He, brav'ul'o, ĉu vi ten'as Ĥomjàk’n?

—Jes!—respond'is Dmiĉjo, kuŝ'ant'e sur'ventr'e kaj ne el'las'ant'e si'a'n viktim'o'n.

—El'las'u li'n, ne tim'u, nun li ne for'kur'os. Nu, brav'ul'o'j, far'u fajr'o'n por esplor'ad'o, al'port'u ŝnur'eg'o'n kaj verg'o'j'n!

Dmiĉjo lev'iĝ'is. El sub li lev'iĝ'is fort'a alt'kresk'a jun'ul'o; kiam li turn'is la vizaĝ'o'n al la rab'ist'o'j, ĉiu'j ek'kri'is mir'ig'it'a'j:

—Kiel, kiel? Vi, urs'o, ek'frap'is la ĉeval'o'n je la kap'o, kaj la rajd'ant'o fal'is sur mi'n, kaj tuj vi, anstataŭ li'n, mi'n ek'kapt'is kaj ek'sufok'is!

La rab'ist'o'j ek'rid'eg'is. La kron'princ'o ankaŭ rid'et'is. Ĥomjàk’n oni ne pov'is trov'i.

—Ne ven'is ankoraŭ li'a temp'o,—dir'is Ring'o,—domaĝ'e, tre domaĝ'e! Nu, ebl'e Di'o don'os, mi hav'os li'n ankoraŭ en la man'o'j! Kaj nun permes'u, vi'a kron'princ'a moŝt'o, ke mi vi'n akompan'u kun mi'a'j brav'ul'o'j ĝis la ŝose'o! Hont'ind'e est'as por mi, vi'a kron'princ'a moŝt'o! Ne konven'us al mi, mal'alt'rang'ul'o, eĉ parol'i kun vi'a kron'princ'a moŝt'o, sed kio'n far'i? sen mi'a help'o vi ne el'ir'os de ĉi tie!

—Nu, kamarad'o'j,—daŭr'ig'is Ring'o: ven'u akompan'i li'a'n kron'princ'a'n moŝt'o'n! Vi, bojar'o,—li dir'is al Serèbrjanij, montr'ant'e si'a'n ĉeval'o'n:—sur'ĉeval'iĝ'u, mi pren'os ali'a'n ĉeval'o'n. Vi, Vultur'o, pov'as pied'ir'i kaj Dmiĉjo tiom pli!

—Por kio?—dir'is Dmiĉjo, ek'kapt'is la kol'har'o'j'n de iu ĉeval'o, preskaŭ fal'ig'int'e ĝi'n:—mi ankaŭ pov'as rajd'i!

Li lev'is la pied'o'n al pied'o, sed, ĉar li ne pov'is trov'i ĝi'n per la pied'o, li sur'ventr'e kuŝ'iĝ'is sur la dors'o'n de l’ ĉeval'o, tia'manier'e tra'galop'is kelk'a'j'n paŝ'o'j'n kaj nur post'e traf'is en la sel'o'n.

—He, he!—li ek'kri'is, balanc'ant'e per la pied'o'j kaj lev'ant'e la kubut'o'j'n.

La kron'princ'o direkt'is la ĉeval'o'n hejm'e'n, antaŭ- kaj post'ir'at'a de la tut'a band'o.

Kiam fin'e oni ven'is en la kamp'ar'o'n kaj ek'vid'is de mal'proksim'e tegment'o'j'n de l’ antaŭ'urb'o, Ring'o halt'is.

—Vi'a kron'princ'a moŝt'o,—li dir'is, salt'ant'e for de la ĉeval'o: jen est'as vi'a voj'o, jen la antaŭ'urb'o! Ne konven'as, ke mi rest'u plu'e kun vi'a kron'princ'a moŝt'o. Krom'e, mi rimark'as tie polv'o'n super la voj'o: kred'ebl'e, milit'ist'o'j! Adiaŭ, vi'a kron'princ'a moŝt'o! Ne koler'u: neces'ec'o ni'n kun'ig'is!

—Atend'u, brav'ul'o!—dir'is la kron'princ'o, kiu, sent'ant'e si'n en sen'danĝer'ec'o, re'pren'is si'a'j'n antaŭ'a'j'n manier'o'j'n:—atend'u, brav'ul'o! Dir'u antaŭ'e, al kiu bojar'a famili'o vi aparten'as, kial vi port'as or'kovr'it'a'n kaftan'o'n?

—Vi'a kron'princ'a moŝt'o,—modest'e respond'is Ring'o: ekzist'as ĉi tie mult'e da tia'j bojar'o'j sen'famili'a'j, mult'e da princ'o'j sen'nom'a'j! Ni sur'hav'as tio'n, kio'n send'as al ni Di'o!

—Ĉu vi ne sci'as!—sever'ton'e daŭr'ig'is la kron'princ'o,—ke por tia'j princ'o'j, kiel vi, est'as star'ig'it'a alt'a konstru'aĵ'o sur la plac'o? Vi mem ne est'as ind'a ĉi tiu'n kaftan'o'n! Se vi ne est'us far'int'a al mi la hodiaŭ'a'n serv'o'n, mi ordon'us al tiu'j milit'ist'o'j kapt'i vi'n ĉiu'j'n kaj ven'ig'i en la antaŭ'urb'o'n. Sed pro hodiaŭ'a vi'a far'o mi pardon'as al vi la antaŭ'a'n rab'ad'o'n kaj mi defend'os vi'n antaŭ mi'a patr'o, se vi vol'as nun pet'i li'a'n pardon'o'n!

—Dank'o'n por vi'a'j afabl'a'j parol'o'j, vi'a kron'princ'a moŝt'o, grand'a'n dank'o'n, sed ne ven'is ankoraŭ temp'o, ke mi pet'u pardon'o'n de la car'o! Grand'eg'a'j est'as mi'a'j pek'o'j antaŭ Di'o, mult'e'nombr'a'j mi'a'j kulp'o'j antaŭ la car'o; ne pov'as mi'n pardon'i li'a car'a moŝt'o, kaj se eĉ li mi'n pardon'us, mi ne pov'as nun for'las'i mi'a'j'n kamarad'o'j'n!

—Kio'n mi aŭd'as?—mir'is la kron'princ'o: vi ne vol'as las'i vi'a'n rab'ist'a'n viv'manier'o'n, kiam mi mem promes'as al vi mi'a'n protekt'o'n kaj help'o'n! Cert'e, rab'ad'o est'as pli profit'a, ol honest'a labor'ad'o?

Ring'o kares'is si'a'n nigr'a'n barb'o'n kaj ruz'e rid'et'ant'e aper'ig'is du vic'o'j'n da eben'a'j blank'a'j dent'o'j, pro kio li'a sun'brul'ig'it'a vizaĝ'o ek'ŝajn'is ankoraŭ pli brun'a.

—Vi'a kron'princ'a moŝt'o!—li dir'is: por tio viv'as ezok'o en la mar'o, ke karas'o ne dorm'et'u[66]. Mi ne est'as al'kutim'int'a al milit'ist'a ofic'o nek al komerc'ist'a afer'o. Adiaŭ, vi'a kron'princ'a moŝt'o: la polv'o tie al'proksim'iĝ'as, ni dev'as for'ir'i: fiŝ'o serĉ'as dron'o'n, hom'o serĉ'as bon'o'n, kaj ni, rab'ist'o'j, sen'danĝer'a'n rifuĝ'ej'o'n.

Kaj Ring'o mal'aper'is inter la arb'et'ar'o. Ĉiu'j rab'ist'o'j ankaŭ mal'aper'is en la arb'ar'o, kaj la kron'princ'o kun princ'o Serèbrjanij ek'galop'is al la antaŭ'urb'o, kaj baldaŭ ili renkont'is taĉment'o'n de rajd'ist'o'j, konduk'at'a'n de Boriso Godunòv...

Kia'manier'e Maluto sukces'is klar'ig'i si'a'n kalumni'o'n kaj re'e ricev'i la car'a'n favor'o'n, ni ne sci'as. Ebl'e Ivan'o, kiam li'a ekscit'it'a kor'o kviet'iĝ'is, al'juĝ'is la ag'o'n de si'a favor'at'o al tromp'it'a fervor'eg'o, ebl'e li part'e konserv'is si'a'j'n suspekt'o'j'n kontraŭ si'a fil'o. Ĉiu'okaz'e Skuratov ne nur ne perd'is la car'a'n favor'o'n, sed de nun far'iĝ'is ankoraŭ pli kar'a al Ivan'o. Ĝis tiam Rus'uj'o mal'am'eg'is Maluton, de nun ek'mal'am'eg'is li'n la kron'princ'o. La car'o est'is la sol'a apog'il'o de Maluto. Komun'a mal'am'eg'o kontraŭ Maluto atest'is al Ivan'o pri li'a fidel'ec'o. Alud'o kontraŭ Basmanov ankaŭ ne rest'is sen sekv'o. En la kor'o de Ivan'o rest'is grajn'o de suspekt'o, kaj kvankam ĝi ne en'radik'iĝ'is, sed ĝi mult'e pli'mal'grand'ig'is li'a'n favor'o'n al Basmanov, ĉar neniam la car'o pardon'is al tiu, kiu iam ig'is li'n trem'i, se eĉ li mem si'a'temp'e vid'us si'a'n erar'o'n.

Est'as jam temp'o, ke ni re'ven'u al Morozov. La konfuz'iĝ'o de Helen'o en la ĉe'est'o de Serèbrjanij ne evit'is la tra'ig'a'j'n okul'o'j'n de l’ bojar'o. Ver'dir'e, komenc'e li opini'is, ke la kaŭz'o est'is ŝi'a renkont'iĝ'o kun Vjàzemskij, sed baldaŭ nov'a suspekt'o nask'iĝ'is en li'a anim'o.

Adiaŭ'int'e la princ'o'n en la vestibl'o, Morozov re'ven'is en la ĉambr'o'n. Li'a'j dens'a'j brov'o'j est'is minac'e kun'tir'it'a'j, profund'a'j sulk'o'j kovr'is la frunt'o'n, li sufok'iĝ'is pro varm'eg'o.

—Helen'o nun dorm'as!—li pens'is: ŝi ne atend'as mi'n, mi ir'os promen'i en la ĝarden'o; ebl'e, mi'a kap'o re'freŝ'iĝ'os!

Li el'ir'is. En la ĝarden'o reg'is mal'lum'o. Ĉe la palis'ar'o li rimark'is blank'a'n kaftan'o'n. Li halt'is. Subit'e am'a'j parol'o'j frap'is li'a'n aŭd'o'n. La mal'jun'ul'o ek'kon'is la voĉ'o'n de si'a edz'in'o. Trans la palis'ar'o kontur'iĝ'is mal'klar'a figur'o de rajd'ant'o. La ne'kon'at'ul'o klin'iĝ'is al Helen'o kaj parol'is i'o'n al ŝi. Morozov apenaŭ spir'is, sed atak'o de vent'o ek'mov'ig'is la supr'o'j'n de l’ arb'o'j kaj for'port'is la vort'o'j'n kaj la voĉ'o'n de l’ vir'o. Kiu li est'is? Ĉu Vjàzemskij per si'a persist'ec'o sukces'is akir'i la kor'o'n de Helen'o? Enigm'a est'as vir'in'a kor'o! Hodiaŭ ŝi am'as tiu'n, kiu'n hieraŭ ŝi mal'am'eg'is! Aŭ ebl'e la princ'o Serèbrjanij hav'is rendevu'o'n kun li'a edz'in'o ĉi tie? Kiu sci'as? Ebl'e, la princ'o, kiu'n li ĵus akcept'is kvazaŭ si'a'n propr'a'n fil'o'n, la sam'a'n tag'o'n far'is al li, plej bon'a amik'o de li'a patr'o, plej kruel'a'n ofend'o'n, al li, kiu est'is pret'a risk'i si'a'n propr'a'n viv'o'n, nur por kaŝ'i la princ'o'n Serèbjanij de l’ koler'o de l’ car'o!

—Ne,—pens'is la bojar'o: tio ne est'as Serèbrjanij, tio est'as iu opriĉniko, nov'a favor'at'o de l’ car'o! Ĉu por la unu'a foj'o ili sen'honor'ig'as alt'rang'ul'o'n? Kaj mi'a edz'in'o, jen est'as serpent'o! Ĉu mi ŝi'n ne am'is? Ĉu mi ŝi'n ne gard'is, kvazaŭ mi'a'n propr'a'n fil'in'o'n? Kaj ĉu ne mem'vol'e ŝi edz'in'iĝ'is kun mi? Kiel ŝi mi'n est'is dank'ant'a, ruz'ul'in'o! Ŝi, kiu sankt'e promes'is al mi fidel'ec'o'n! Ne, ne fid'u, Druĵino, al vir'in'a fidel'ec'o! Alt'a palis'ar'o, kverkna pord'eg'o kaj fer'a serur'o—jen kio gard'os vir'in'a'n fidel'ec'o'n! Vi iom rapid'is, Druĵino Andrèeviĉ, en'man'ig'int'e vi'a'n honor'o'n al la vir'in'o! Ek'flam'is, mal'jun'ul'o, vi'a ard'ant'a kor'o! Vi'n tromp'is nun vi'a jun'a edz'in'o, vi'n mok'os nun ĉiu en Moskvo!

Tiel parol'is al si Morozov, mult'eg'e sufer'ant'e. Li vol'is si'n ĵet'i antaŭ'e'n. Sed la rajd'ant'o for'galop'os, kaj la bojar'o ne ek'sci'os, kiu est'as li'a mal'amik'o. Li prefer'is atend'i.

La vent'o sen'inter'romp'e bru'ad'is dum la tut'a vesper'o, kaj la lun'o rest'is kovr'it'a de nub'o'j. Morozov ne re'kon'is la rajd'ist'o'n, nek li'a'n voĉ'o'n. Li nur aŭd'is, ke la bojar'in'o dir'is al li plor'ant'e:

—Mi vi'n am'as pli ol la viv'o'n, pli ol la sun'o'n. Mi neniu'n am'is krom vi kaj neniu'n am'os, ne pov'as am'i!

Baldaŭ Helen'o preter'paŝ'is antaŭ Morozov, ne rimark'int'e li'n. Mal'rapid'e sekv'is ŝi'n la bojar'o.

La sekv'int'a'n tag'o'n li ne rimark'ig'is al ŝi si'a'j'n suspekt'o'j'n. Kiel antaŭ'e, li est'is afabl'a kun ŝi. Nur ia'temp'e, ne'rimark'it'e de ŝi, la bojar'o sulk'ig'is la brov'o'j'n kaj minac'e rigard'is ŝi'n. Terur'a sent'o posed'is la bojar'o'n en tiu'j moment'o'j! Li medit'is, kia'manier'e li pov'us el'serĉ'i si'a'n mal'amik'o'n.

Pas'is kvar tag'o'j. Morozov sid'is en si'a ĉambr'o ĉe la kverkna tabl'o. Antaŭ li kuŝ'is mal'ferm'it'a libr'o, vel'urb'ind'it'a, kun arĝent'a'j buk'o'j. Sed la bojar'o ne leg'is. Li'a'j okulolitis super la mult'kolor'a'j titol'o'j kaj la implik'it'a'j desegn'aĵ'o'j de l’ paĝ'o, sed li'a imag'o vag'ad'is inter la ĉambr'o de li'a edz'in'o kaj la palis'ar'o de l’ ĝarden'o.

La pas'int'a'n tag'o'n Serèbrjanij re'ven'is el la antaŭ'urb'o kaj laŭ si'a promes'o vizit'is Morozov’n. Helen'o ŝajn'ig'is mal'san'o'n kaj rest'is en si'a ĉambr'o. Morozov neniel ŝanĝ'is si'a'n kondut'o'n rilat'e al Serèbrjanij. Sed dum li li'n gratul'is okaz'e de li'a feliĉ'a re'ven'o, dum li fervor'e regal'is la karaaston, li ĉiam pen'is diven'i la esprim'o'n de li'a vizaĝ'o, li ĉiam pen'is trov'i postnojn de perfid'o. Serèbrjanij est'is en'pens'em'a, sed simpl'anim'a kaj sincer'a kiel antaŭ'e. Neni'o'n pov'is ek'sci'i Morozov.

Li'a'n medit'ad'o'n inter'romp'is la en'ir'int'a serv'ist'o, kiu, ek'vid'int'e la zorg'o'plen'a'n vizaĝ'o'n de Morozov, halt'is respekt'plen'e. La bojar'o per rigard'o demand'is li'n.

—Vi'a bojar'a moŝt'o!—dir'is la serv'ist'o: al'ven'as la car'a'j hom'o'j. Antaŭ'e rajd'as princ'o Afonasjo Ivànoviĉ Vjàzemskij. Ili jam est'as proksim'e, ĉu vi ordon'os, ke ni renkont'u ili'n?

Sam'temp'e aŭd'iĝ'is son'o'j de tint'il'o, batat'a de antaŭ'e'n'ir'ant'a serv'ist'o, kiu hav'is ofic'o'n dis'pel'i la popol'o'n en la strat'o'j kaj far'i voj'o'n al si'a mastr'o.

—Vjàzemskij ven'as al mi?—dir'is Morozov.—Ĉu li frenez'iĝ'is? Kred'ebl'e, li preter'rajd'os. Ir'u al la pord'eg'o kaj atend'u, kaj se li turn'os la ĉeval'o'n ĉi tie'n, dir'u al li, ke mi'a dom'o ne est'as drink'ej'o, ke mi ne kon'as la opriĉnikojn, ke mi ne vol'as ili'n kon'i. Ir'u!

—Vi'a bojar'a moŝt'o, bon'vol'u pun'i mi'n, sed... mi ne dir'os tio'n al Vjàzemskij.

—Vi'a bojar'a moŝt'o!—dir'is la en'kur'ant'a dvoreckij[41]. Princ'o Vjàzemskij kun opriĉnikoj est'as proksim'e de ni'a pord'eg'o. La princ'o dir'as, ke li est'as send'it'a de li'a car'a moŝt'o!

—De li'a car'a moŝt'o? Ĉu ver'e, li dir'as,—de li'a car'a moŝt'o? Larĝ'e mal'ferm'u la pord'eg'o'n! Don'u al mi or'a'n plad'o'n kun pan'o kaj sal'o! Ĉiu'j mi'a'j hom'o'j ven'u renkont'e'n al la send'it'o'j de li'a car'a moŝt'o!

Dum'e la son'o'j de l’ tint'il'o pli kaj pli al'proksim'iĝ'is. Ĉirkaŭ du'dek rajd'ist'o'j kaj antaŭ ili la princ'o Vjàzemskij, sur bon'statur'a arĝent'ornam'it'a ĉeval'o, paŝ'e en'ir'is en la kort'o'n. La princ'o sur'hav'is blank'a'n atlas'a'n kaftan'o'n kun mal'alt'a kol'um'o; la nud'a'n kol'o'n ornam'is riĉ'a perl'a ĉirkaŭ'kol'o. Perl'a'j ĉirkaŭ'man'o'j sub'ten'is super man'radik'o'j la larĝ'a'j'n manik'o'j'n de l’ kaftan'o, mal'zorg'et'e zon'it'a per ruĝ'a silk'a zon'o kun or'a franĝ'o je la ekstrem'aĵ'o'j; broditaantoj pend'is ĉe la zon'o. Velur'a ruĝ'a pantalon'o far'is larĝ'a'j'n fald'o'j'n super la grand'a'j flav'a'j maroken'a'j perl'o'brod'it'a'j bot'o'j, dens'e fald'it'a'j supr'e kaj proviz'it'a'j per grand'a'j kalkan'um'o'j kun arĝent'a'j huf'et'o'j. Super la kaftan'o la princ'o sur'hav'is silk'a'n mal'pez'a'n or'kolor'a'n somer'vest'o'n kun du'obl'a diamant'a agraf'o ĉe la brust'o, sur la kap'o—blank'a'n or'ŝtof'a'n ĉap'o'n kun fleks'ebl'a diamant'a plum'o, kiu balanc'iĝ'is je ĉiu li'a mov'o, reflekt'ant'e la sun'radi'o'j'n. Nigr'a'j bukl'o'j de l’ princ'o, pend'ant'a'j el sub la ĉap'o, kun'iĝ'is kun li'a mal'long'a krisp'a barb'et'o. La lip'har'o'j far'is super li'a buŝ'o ne nigr'a'n stri'o'n, sed apenaŭ vid'ebl'a'n nuanc'o'n. Li'a statur'o est'is alt'a kaj graci'a, li'a aspekt'o—jun'a kaj gaj'a.

Laŭ kutim'o de tiu epok'o, mal'antaŭ la princ'o li'a'j pied'ir'ant'a'j ĉeval'serv'ist'o'j konduk'is je brid'o'j ses ĉeval'o'j'n tut'e vest'it'a'j'n por rajd'ad'o: unu—nigr'a'n, ali'a'n—flav'ruĝ'a'n kun pli hel'a kol- kaj dors'har'ar'o, ankoraŭ unu—fer'griz'a'n kaj tri—tut'e blank'a'j'n. Sur la kap'o'j de l’ ĉeval'o'j balanc'iĝ'is mult'kolor'a'j plum'o'j, de sur ili'a'j dors'o'j pend'is best'a'j fel'o'j aŭ or'ŝtof'a'j kovr'il'o'j, ornam'it'a'j per mult'e'kost'a'j ŝton'o'j, kaj ĉiu'j ses sonor'ad'is dum ir'ad'o per mult'a'j arĝent'a'j sonor'il'et'o'j aŭ per or'a'j truitalobetoj, agord'e son'ant'a'j kaj pend'ant'a'j per long'a'j tuf'o'j ĉe ambaŭ orel'o'j.

Ĉe la aper'o de Druĵino Andrèeviĉ, Vjàzemskij kaj ĉiu opriĉnikoj de'ĉeval'iĝ'is.

Morozov kun or'a plad'o en la man'o'j mal'rapid'e ir'is renkont'e'n al ili, li'n sekv'is li'a'j bojar'a'j serv'ist'o'j de ĉiu'j rang'o'j.

—Vi'a princ'a moŝt'o,—el'dir'is Morozov,—vi est'as send'it'o de li'a car'a moŝt'o. Mi rapid'as akcept'i vi'n kaj la vi'a'j'n kun pan'o kaj sal'o!

Kaj la longarizaj har'o'j de l’ mal'jun'ul'o kovr'is li'a'n vizaĝ'o'n, kiam li far'is profund'a'n salut'o'n al la al'ven'int'o'j.

—Vi'a bojar'a moŝt'o!—respond'is Vjàzemskij: la grand'a car'o ordon'is dir'i al vi si'a'n car'a'n vol'o'n. Druĵino Andrèeviĉ, la grand'a car'o Ivan'o Vasìljeviĉ de l’ tut'a Rus'uj'o bon'vol'as de'met'i de vi si'a'n koler'o'n, for'pren'i si'a'n car'a'n mal'favor'o'n, bon'vol'as pardon'i al vi ĉiu'j'n vi'a'j'n kulp'o'j'n, por ke vi, bojar'o Druĵino, est'u kiel antaŭ'e en favor'o de li'a car'a moŝt'o, ke vi daŭr'e serv'u al li'a car'a moŝt'o!

Fin'int'e la parol'ad'o'n, Vjàzemskij met'is unu man'o'n post la zon'o'n, per ali'a kares'is si'a'n barb'o'n, pren'is dign'o'plen'a'n mien'o'n kaj, observ'ant'e la bojar'o'n per si'a'j agl'a'j okul'o'j, atend'is li'a'n respond'o'n.

En la komenc'o de li'a parol'ad'o Morozov ek'genu'is. Nun la serv'ist'o'j help'is al li lev'iĝ'i. Li est'is pal'a.

—Sankt'a Tri'unu'o kaj la Moskvaj sankt'ul'o'j ben'u niarandan car'o'n!—li dir'is per trem'ant'a voĉ'o.—Di'o mal'avar'eg'a, Di'o bon'kor'a pli'long'ig'u li'a'j'n tag'o'j'n por etern'e! Vi'n mi ne atend'is, princ'o, sed vi est'as send'it'o de mi'a car'o, bon'vol'u en'ir'i! Bon'vol'u en'ir'i, sinjor'o'j opriĉnikoj! Est'u la bon'ven'ant'o'j! Kaj mi tuj ir'os dir'i dank'a'n preĝ'o'n, kaj post'e ni festen'os kun'e ĝis mal'fru'a nokt'o!

—Sur'ĉeval'iĝ'u tuj, galop'u al princ'o Serèbrjanij, salut'u li'n kaj dir'u al li, ke mi li'n invit'as festen'i ĉe mi la hodiaŭ'a'n tag'o'n. Dir'u, ke la grand'a car'o send'is al mi feliĉ'o'n, bon'vol'is de'met'i de mi si'a'n car'a'n mal'favor'o'n!

Post'e Morozov konduk'is la gast'o'j'n en la dom'o'n kaj mem ir'is trans la kort'o en si'a'n hejm'a'n preĝ'ej'o'n, kun ĉiu'j si'a'j mult'e'nombr'a'j serv'ist'o'j. En la dom'o rest'is nur unu dvoreckij kaj tiom da serv'ist'o'j, kiom da ili bezon'is la gast'o'j.

Oni al'port'is ĉiu'spec'a'j'n al'manĝ'aĵ'o'j'n kaj vin'o'j'n, sed la tag'manĝ'o dev'is est'i pli mal'fru'e.

Baldaŭ al'vetur'is Serèbrjanij, ankaŭ akompan'at'a de mult'a'j serv'ist'o'j, ĉar, laŭ tiam'a kutim'o, en grav'a'j okaz'o'j ne konven'is al bojar'o vetur'ad'i sol'a aŭ kun mal'mult'e'nombr'a sekv'ant'ar'o.

La tabl'o jam est'is pret'a en la grand'a manĝ'o'ĉambr'o, la serv'ist'o'j okup'is si'a'j'n lok'o'j'n, ĉiu'j atend'is la mastr'o'n.

Fin'int'e la preĝ'o'n, Druĵino Andrèeviĉ en'ir'is en la ĉambr'o'n en riĉ'a or'ŝtof'a kaftan'o, kun zibel'fel'a ĉap'o en la man'o'j. Liarizaj bukl'o'j est'is bel'e tond'it'a'j, li'a barb'o zorg'e komb'it'a. Li salut'is la gast'o'j'n, la gast'o'j salut'is li'n, kaj ĉiu'j al'tabl'iĝ'is.

Komenc'iĝ'is honor'a festen'o, ek'sonor'is pokal'o'j kaj kruĉ'o'j, kaj sam'temp'e ek'sonor'is io, ne'kun'ig'ebl'a kun la ĝoj'plen'a festen'o, ek'sonor'is batal'il'o'j, kaŝ'it'a'j sub la vest'o'j de l’ opriĉnikoj.

Sed Morozov ne aŭd'is la minac'ant'a'j'n son'o'j'n. Ali'a'j pens'o'j pri'okup'ad'is li'n. Intern'a sent'o dir'is al Morozov, ke li'a nokt'a ofend'int'o sid'as ĉe li'a tabl'o, kaj la bojar'o pri'medit'is rimed'o'n, kiel li'n mal'kovr'i. La rimed'o ŝajn'is est'i cert'a.

Jam mult'a'j'n pokal'o'j'n mal'plen'ig'is la gast'o'j, ili tost'is la grand'a'n car'o'n, ŝi'a'n car'in'a'n moŝt'o'n, ĉiu'j'n car'a'j'n parenc'o'j'n; post'e ĉef'episkop'o'n kaj la tut'a'n rus'a'n pastr'ar'o'n; princ'o'n Vjàzemskij, princ'o'n Serèbrjanij, fin'e la afabl'a'n mastr'o'n kaj ĉiuaston apart'e. Kiam la tost'o'j est'is el'ĉerp'it'a'j, Vjàzemskij lev'iĝ'is kaj propon'is tost'i la jun'a'n bojar'in'o'n, ili'a'n mastr'in'o'n.

—Karaastoj,—li dir'is: ne bon'e est'as tost'i la mastr'in'o'n en ŝi'a for'est'o! Ir'u,—li dir'is al serv'ist'o'j: ir'u kaj pet'u ŝi'a'n bojar'in'a'n moŝt'o'n, ke ŝi bon'vol'u ven'i kaj regal'i la karajastojn!

—Bon'e, bon'e!—bru'eg'e jes'is la gast'o'j: sen mastr'in'o la miel'trink'aĵ'o ne est'as dolĉ'a!

Post iom da temp'o ven'is Helen'o en riĉ'a sarafan'o[48], akompan'at'a de du si'a'j ĉambr'ist'in'o'j; ŝi ten'is en la man'o'j or'a'n plet'o'n kun unu sol'a pokal'o. La gast'o'j lev'iĝ'is. La dvoreckij en'verŝ'is en pokal'o'n vin'o'n ĝis la rand'o. Helen'o ek'tuŝ'et'is la vin'o'n per lip'o'j kaj al'ir'ad'is ĉiuaston laŭ'vic'e, salut'ant'e ĉiu'n kaj propon'ant'e trink'i el pokal'o. La dvoreckij sekv'is ŝi'n kaj plen'ig'is la pokal'o'n, kiam ĝi est'is mal'plen'ig'at'a.

Kiam Helen'o fin'is la regal'ad'o'n, Morozov, kiu la tut'a'n temp'o'n fiks'e ŝi'n observ'is, si'n turn'is al la gast'o'j.

—Mi'a'j karaastoj, nun, plen'um'ant'e rus'a'n antikv'a'n kutim'o'n, mi propon'as al vi, ke vi bon'vol'u honor'i mi'a'n hejm'o'n, laŭd'i mi'a'n mastr'um'aĵ'o'n, ke vi bon'vol'u, karaastoj, kis'i mi'a'n edz'in'o'n! Helen'o, pren'u la honor'a'n lok'o'n kaj re'don'u al ĉiu gast'o, laŭ'vic'e, li'a'n kis'o'n!

La gast'o'j dank'is la mastr'o'n. Helen'o trem'ant'e okup'is honor'a'n lok'o'n ĉe la forn'o kaj mal'lev'is la okul'o'j'n.

—Ne, ne, plen'um'u la kutim'o'n!—ek'kri'is la gast'o'j: unu'e la mastr'o mem dev'as kis'i la edz'in'o'n! Far'u laŭ'kutim'e, kiel far'is ni'a'j pra'av'o'j!

—Bon'e, est'u laŭ'kutim'e!—konsent'is Morozov kaj, al'ir'int'e Helen'o'n, li salut'is ŝi'n ĝis'ter'e'n. Kiam ili inter'ŝanĝ'is la kis'o'j'n, la lip'o'j de Helen'o brul'is kvazaŭ fajr'o; kiel glaci'o est'is la mal'varm'a'j lip'o'j de Druĵino Andrèeviĉ.

Post la edz'o al'ir'is Helen'o'n princ'o Vjàzemskij. Morozov atent'e observ'is.

La okul'o'j de Afonasjo Ivànoviĉ bril'eg'is kvazaŭ du karb'o'j, sed la vizaĝ'o de Helen'o rest'is sen'mov'a. En ĉe'est'o de l’ edz'o kaj de Serèbrjanij ŝi ne tim'is la arogant'a'n princ'o'n.

Vjàzemskij salut'is ĝis'ter'e'n kaj kis'is Helen'o'n, sed ĉar li'a kis'ad'o daŭr'is pli long'a'n temp'o'n, ol est'is bezon'at'e, ŝi de'turn'is si'n kun rimark'ebl'a mal'kontent'o.

Post la princ'o al'ir'ad'is laŭ'vic'e ĉiu'j opriĉnikoj. Ĉiu far'is ĝis'ter'a'n salut'o'n kaj kis'is Helen'o'n; sed Druĵino Andrèeviĉ neni'o'n pov'is rimark'i sur la vizaĝ'o de si'a edz'in'o, krom mal'trankvil'o. Kelk'foj'e ŝi'a'j long'a'j okul'har'o'j lev'iĝ'is, kaj ŝi'a rigard'o ŝajn'e kun tim'o serĉ'is iu'n inter la gast'o'j.

Subit'e terur'o ek'posed'is Helen'o'n. Ŝi'a'j okul'o'j renkont'is la okul'o'j'n de l’ edz'o kaj per si'a vir'in'a kor'o ŝi diven'is li'a'j'n pens'o'j'n. Sub ĉi tiu pez'a, sen'mov'a rigard'o est'is por ŝi ne'ebl'e kis'i Serèbrjanij’n kaj ne aper'ig'i si'a'n am'o'n al li. Ĉiu'j cirkonstanc'o'j de ili'a inter'parol'ad'o ĉe la palis'ar'o de l’ ĝarden'o tuj re'nask'iĝ'is en ŝi'a memor'o. Ŝi'a nun'a stat'o kaj la antaŭ'atend'at'a kis'o ŝajn'is al ŝi Di'a pun'o por tiu krim'a renkont'iĝ'o, por tiam'a krim'a kis'o. Mort'a mal'varm'o tra'kur'is ŝi'a'j'n membr'o'j'n.

—Mi mal'san'et'as...—ŝi murmur'is: permes'u al mi for'ir'i, Druĵino Andrèeviĉ!

—Rest'u, Helen'o,—trankvil'e dir'is Morozov: atend'u, nun vi ne pov'as for'ir'i, ĉi tio est'as ne'ebl'aĵ'o, oni dev'as fin'i la ceremoni'o'n!

—Kio'n vi dir'as?—demand'is Morozov, kvazaŭ ne bon'e aŭd'int'e: vi mal'san'iĝ'is pro haladz'o? Ne grav'aĵ'o! Bon'vol'u, sinjor'o'j, al'ir'u, ne atent'u ŝi'a'j'n parol'o'j'n! Ŝi ankoraŭ est'as infan'o, tro hont'em'a, kaj por la unu'a foj'o ŝi far'as la ceremoni'o'n. Krom tio haladz'o! Karaastoj, bon'vol'u al'ir'i!

—Kie do est'as la princ'o Serèbrjanij?—pens'is Morozov, traardante la vic'o'j'n de l’ gast'o'j.

Princ'o Nikito Romànoviĉ star'is flank'e. Li bon'e vid'is ekster'ordinar'a'n, atent'plen'a'n rigard'o'n de Morozov por la edz'in'o kaj ĉiu alirantasto. En ŝi'a vizaĝ'o li tra'is tim'o'n kaj mal'trankvil'o'n. Serèbrjanij, vir'o decid'em'a, kiam li'a konscienc'o li'n ne riproĉ'is, nun'temp'e ne sci'is, kio'n far'i. Li tim'is, ke, al'ir'int'e Helen'o'n, li nur pli'grand'ig'os ŝi'a'n konfuz'iĝ'o'n, kaj sam'temp'e li tim'is vek'i suspekt'o'n ĉe la edz'o, se li ne al'ir'os. Se li nur pov'us dir'i al ŝi unu kuraĝ'ig'a'n vort'o'n! Sed Helen'o est'is ĉirkaŭ'at'a de gast'o'j, la edz'o fiks'e ŝi'n rigard'is; Serèbrjanij dev'is pren'i i'a'n decid'o'n.

Li al'ir'is, fal'is ter'e'n, sed li ne sci'is, ĉu pli bon'e est'us rigard'i ŝi'n aŭ evit'i ŝi'a'n rigard'o'n. Ĉi tiu hezit'ad'o li'n denunc'is. Si'a'flank'e Helen'o ne el'ten'is la turment'o'n, kiu'n destin'is al ŝi Morozov.

Helen'o est'is tromp'ant'a la edz'o'n ne pro frivol'ec'o, ne pro mal'bon'a kor'o. Ŝi li'n tromp'is, ĉar ŝi mem tromp'iĝ'is, opini'ant'e, ke est'os ebl'e por ŝi ek'am'i Druĵinon. Kiam ŝi, ĉe la palis'ar'o de l’ ĝarden'o, konfes'is al Serèbrjanij si'a'n am'o'n, la vort'o'j el'iĝ'is malgraŭ'vol'e el ŝi'a buŝ'o, ŝi ne serĉ'is la esprim'o'j'n, kaj se en tiu moment'o ŝi ek'vid'us post si la edz'o'n, ŝi tuj sincer'e ĉio'n al li konfes'us. Sed spit'e si'a pasi'a imag'o, ŝi est'is vir'in'o tim'em'a. Post la nokt'a rendevu'o kun Serèbrjanij riproĉ'o'j de konscienc'o ĉiam turment'ad'is ŝi'n. Krom tio, ŝi'n mult'e pri'okup'is la mal'feliĉ'a sort'o de Serèbrjanij. Ŝi'a'n kor'o'n dis'ŝir'is divers'a'j sent'o'j: ŝi hav'is grand'a'n dezir'o'n fal'i ter'e'n antaŭ la edz'o kaj pet'i li'a'n pardon'o'n kaj konsil'o'n; sed ŝi tim'is li'a'n koler'o'n, ŝi tim'is pro Nikito Romànoviĉ.

Ĉi tiu batal'ad'o, ĉi tiu'j turment'o'j, la tim'eg'o, kiu'n ŝi sent'is antaŭ la edz'o, ĉiam bon'a kaj kares'a sed ne'kor'tuŝ'ebl'a en ĉio, kio rilat'as li'a'n honor'o'n, ĉio ĉi sub'fos'is ŝi'a'j'n fort'o'j'n. Kiam Serèbrjanij ek'tuŝ'et'is per la lip'o'j ŝi'a'n buŝ'o'n, ŝi ek'trem'is kvazaŭ en febr'o, ŝiaenuoj fleks'iĝ'is, kaj ŝi ek'kri'is preskaŭ sen'konsci'e:

—He!—li dir'is: jen est'as vir'in'a san'ec'o! Laŭ'vid'e tiel san'a, fort'a, kaj iom da haladz'o jam tut'e ŝi'n sen'fort'ig'as! Nu, bon'e, ĉio pas'os! Al'ir'u, karaastoj, al'ir'u!

La voĉ'o kaj la si'n'ten'ad'o de Morozov neniel ŝanĝ'iĝ'is. Li ŝajn'is sam'e trankvil'a, sam'e afabl'a kaj gast'am'a, kiel antaŭ'e.

Kiam la ceremoni'o fin'iĝ'is, kaj Helen'o, sub'ten'at'a de la ĉambr'ist'in'o'j, for'ir'is en si'a'n ĉambr'o'n, la gast'o'j, invit'it'a'j de Morozov, re'e al'tabl'iĝ'is. Druĵino Andrèeviĉ ĉiu'j'n regal'is kaj gast'ig'is kun antaŭ'a fervor'o kaj ne forges'is eĉ plej mal'grand'a'n dev'o'n, kies plen'um'ad'o don'is al la mastr'o de tiam'a epok'o fam'o'n de gast'am'ul'o.

Jam vesper'iĝ'is. La vin'o varm'eg'ig'is la opriĉnikojn, kaj strang'a'j vort'o'j aŭd'iĝ'is ia'foj'e en la inter'parol'ad'o de l’ opriĉnikoj.

—Vi'a princ'a moŝt'o!—dir'is unu el ili si'n klin'ant'e al Vjàzemskij: est'as jam temp'o!

—Se li eĉ ek'aŭd'os, li ne kompren'os!—laŭt'e daŭr'ig'is la opriĉniko kun obstin'ec'o de ebri'ul'o.

—Mi dir'as al vi, princ'o, jam est'as temp'o! Je Di'o, est'as temp'o! Mi tuj don'os sign'o'n!

—Ĉes'u!—li dir'is al li en la orel'o'n: ali'e mi tra'pik'os vi'n per ĉi tiu tranĉ'il'o!

—Ho, vi eĉ minac'as!—ek'kri'is la opriĉniko, tuj lev'iĝ'ant'e, jen kia vi est'as! Mi ĉiam dir'as, ke vi ne est'as fid'ind'a! Fremd'ul'o! Se mi pov'us, mi tuj ĉiu'j'n princ'o'j'n kaj bojar'o'j'n, ĉiu'j'n, kiu'j for'manĝ'as ni'a'n salajr'o'n... Atend'u, princ'o, ni ek'vid'os ankoraŭ, kiu venk'os! De'met'u la kiras'o'n! Pren'u sabr'o'n! Ni rigard'u, kiu el ni venk'os!..

Ĉi tiu'j vort'o'j est'is dir'it'a'j per ebri'a ton'o, mez'e de komun'a inter'parol'ad'o kaj bru'ad'o; sed kelk'a'j'n el ili aŭd'is Serèbrjanij kaj far'iĝ'is atent'a. Morozov neni'o'n aŭd'is. Li nur rimark'is, ke inter la gast'o'j komenc'iĝ'as mal'pac'o.

—Karaastoj!—li dir'is, lev'iĝ'ant'e: est'as jam nokt'o ekster'e! ĉu ne ven'is temp'o por ripoz'i? Por ĉiu el vi est'as prepar'it'a mol'a kusen'eg'o, lanug'a'j kusen'o'j!

La opriĉnikoj ĉiu'j lev'iĝ'is, dank'is la mastr'o'n, salut'is li'n kaj ir'is en la dorm'o'ĉambr'o'j'n.

Kiam krepusk'iĝ'is, nov'a'j opriĉnikoj po unu aper'is apud la ĝarden'a palis'ar'o, apud la mur'o, ĉirkaŭ'ant'a la kort'o'n, kaj fin'e en la kort'o mem. La serv'ist'o'j de Morozov neni'o'n rimark'is. Ĉe la nokt'o la dom'o est'is de ĉiu'j flank'o'j ĉirkaŭ'it'a de opriĉnikoj.

Ĉeval'serv'ist'o de Vjàzemskij el'ir'is el la dom'o, kvazaŭ por trink'ig'i ĉeval'o'j'n. Sed antaŭ la ĉeval'ej'o li ĉirkaŭardis, ir'is al la pord'eg'o kaj ek'fajf'is si'a'manier'e. Iu ŝtel'ir'is renkont'e al li.

—Mi ne sci'as. Kiam la princ'o ordon'os. Aŭskult'u, Ĥomjàk, la princ'o mal'permes'as brul'ig'i aŭ pri'rab'i la dom'o'n.

—Ne, ne, Ĥomjàk, Skuratov send'is vi'n hodiaŭ, por ke vi obe'u al la ordon'o'j de l’ princ'o.

—Bon'e. Al li mi serv'os, sed nur al li, ne al bojar'o Morozov. Mi help'os al la princ'o for'rab'i la bojar'in'o'n, kaj post'e mi mem sci'as, kio'n far'i!

—Kio'n vi dir'as?—respond'is Ĥomjàk kun mal'bon'a rid'et'o.—La princ'o hav'as si'a'n interes'o'n, mi la mi'a'n. Se mi vol'as diboĉ'i, tio est'as mi'a afer'o.

Dum ĉi tiu inter'parol'ad'o ĉe la pord'eg'o, Morozov en'ir'is en la ĉambr'o'n de Helen'o.

La bojar'in'o ankoraŭ ne dorm'is, sed jam de'met'is de l’ kap'o la kokoŝnikon[24]. Ŝi'a'j dens'a'j long'a'j har'o'j liber'e pend'is sur la blank'a'j ŝultr'o'j, la ljetnikon[23] ŝi du'on'e mal'buton'um'is. Helen'o est'is sen'vest'iĝ'ont'a, sed ŝi klin'is la kap'o'n al la ŝultr'o kaj en'pens'iĝ'is. Ŝi'a'j pens'o'j vag'ad'is en pas'int'ec'o. Ŝi re'memor'ig'is al si si'a'n kon'at'iĝ'o'n kun Serèbrjanij, si'a'j'n tiam'a'j'n esper'o'j'n, la mal'esper'o'n, la edz'iĝ'o'propon'o'n de Morozov kaj ĵur'o'n al li. La imag'o pentr'is al ŝi, kiel ŝi, laŭ kutim'o de orf'in'o'j, dum Radunica[67] vizit'is la tomb'o'n de si'a patr'in'o, met'is sub la kruc'o vaz'o'n de ruĝ'e kolor'ig'it'a'j ov'o'j, pens'e dezir'is al ŝi bon'a'n Pask'o'n kaj pet'is ŝi'a'n ben'o'n por edz'in'iĝ'o kun Morozov. Tiam ŝi kred'is, ke ŝi venk'os la unu'a'n am'o'n, ŝi kred'is, ke ŝi est'os feliĉ'a kun Morozov. Kaj nun... Helen'o ek'memor'is la ceremoni'o'n de kis'ad'o kaj frost'o'trem'is. La edz'o en'ir'is ne'rimark'it'a de ŝi kaj halt'is ĉe la sojl'o. Li'a vizaĝ'o est'is sever'a kaj mal'ĝoj'a. Iom da temp'o li silent'e observ'is Helen'o'n. Ŝi est'is ankoraŭ tiel jun'a, tiel naiv'a, tiel ne'spert'a en tromp'ad'o, ke Morozov ek'sent'is ne'vol'a'n kompat'o'n.

Helen'o ek'trem'is kaj turn'is al la edz'o okul'o'j'n, plen'a'j'n je terur'o. Ŝi hav'is dezir'o'n fal'i al li'a'j pied'o'j kaj konfes'i la tut'a'n ver'o'n, sed, esperant'e, ke li ankoraŭ ne suspekt'as la princ'o'n Serèbrjanij, ŝi ne vol'is vek'i venĝ'sent'o'n de l’ edz'o.

—Jes, vi est'is mal'san'et'a, nur ne korp'e, sed anim'e: en vi'a kor'o trov'iĝ'as vi'a mal'san'o. Vi pere'ig'os vi'a'n anim'o'n, Helen'o!

—Kiam hodiaŭ maten'e Vjàzemskij kun si'a'j opriĉnikoj ven'is en ni'a'n dom'o'n, mi est'is leg'ant'a la Sankt'a'n Skrib'o'n. Ĉu vi sci'as, kio est'as dir'it'a en la Sankt'a Skrib'o pri mal'fidel'a'j edz'in'o'j?

—Mi'a Di'o!—pet'eg'is la bojar'in'o: est'u kompat'em'a, Druĵino Andrèeviĉ, indulg'u mi'n, mi ne est'as tiel kulp'a, kiel vi supoz'as... Mi ne est'is al vi mal'fidel'a...

—Ne mensog'u, Helen'o. Ne far'u artifik'o'j'n. Ne pli'grand'ig'u vi'a'n kulp'o'n per mensog'a'j parol'o'j! Vi ne est'is al mi mal'fidel'a, ĉar por far'iĝ'i mal'fidel'a oni dev'is kelk'e da temp'o est'i fidel'a, kaj vi neniam est'is fidel'a al mi...

—Jes! Vi neniam est'is fidel'a al mi! Dum ni'a edz'iĝ'ceremoni'o vi, kis'ant'e la kruc'o'n, ĵur'ant'e al mi, vi am'is ali'a'n... Jes, ali'a'n!—li daŭr'ig'is, pli'laŭt'ig'ant'e la voĉ'o'n.

—Mi'a Di'o, mi'a Di'o!—ek'murmur'et'is Helen'o kaj kovr'is la vizaĝ'o'n per ambaŭ man'o'j.

—Kiam mi ek'vid'is en preĝ'ej'o vi'n, mal'feliĉ'a'n orf'in'o'n, kiu'n oni intenc'is per'fort'e edz'in'ig'i kun Vjàzemskij, mi decid'is sav'i vi'n, por ke vi ne hav'u mal'am'at'a'n edz'o'n, sed cert'e mi bezon'is vi'a'n ĵur'o'n, ke vi ne mal'honor'os miajrizajn har'o'j'n. Kial vi don'is al mi la ĵur'o'n? Kial vi ne konfes'is ĉio'n? Vi'a'j parol'o'j, Helen'o, est'is al mi, sed vi'a kor'o, vi'a'j pens'o'j—al ali'a! Se mi sci'us pri vi'a am'o, ĉu mi pren'us vi'n! Mi kaŝ'us vi'n en iu izol'it'a kamp'ar'dom'o, mal'proksim'e de Moskvo, aŭ en iu monaĥ'ej'o, sed mi ne edz'iĝ'us kun vi, je Di'o, ne! Pli bon'e est'us for'las'i la mond'o'n, ol hav'i la edz'o'n, kiu'n oni ne am'as. Kial do vi ne est'is for'kur'int'a en monaĥ'ej'o'n? Ne, vi vi'n kaŝ'is post mi'a nom'o, kvazaŭ post ŝton'a mur'o, kaj post'e vi mok'is mi'n kun'e kun vi'a am'ant'o! Vi opini'is: Morozov est'as mal'fort'a, facil'e est'as li'n tromp'i!

—Ne, ne, sinjor'o mi'a!—ek'plor'eg'is Helen'o kaj ek'genu'is: neniam mi pens'is tiel, neniam! Kaj li est'is tiam en Litov'uj'o!

Ĉe la vort'o "li" la okul'o'j de l’ bojar'o ek'bril'eg'is, sed li ek'posed'is si'n kaj mal'dolĉ'e ek'rid'et'is.

—Jes! Vi konfes'is vi'a'n reciprok'a'n am'o'n ne tiu'temp'e, sed pli mal'fru'e, kiam li re'ven'is Moskvon. Vi mi'n tromp'is nokt'e, ĉe la ĝarden'a palis'ar'o, la sam'a'n vesper'o'n, kiam mi li'n akcept'is kaj kares'is kvazaŭ propr'a'n fil'o'n. Dir'u, Helen'o, ĉu ver'e vi esper'is, ke mi ne mal'kovr'os vi'a'n projekt'o'n, ke mi ig'os mi'n tromp'i, ke mi ne pov'as pun'i la mal'fidel'a'n edz'in'o'n kaj mi'a'n mal'amik'o'n, ŝi'a'n deinton? Ĉu li ver'e esper'is, tiu suĉ'ul'o, ke li'a abomen'a ag'o ne al'port'os al li mal'feliĉ'o'n? Ĉu li ne est'is leg'ant'a en la libr'o de Lev'it'o[68]: "Se vir'o de'os ies vir'in'o'n, li mort'u sam'e kiel ŝi!"

Helen'o terur'ig'it'e ek'ard'is la edz'o'n. En li'a'j okul'o'j bril'is mal'varm'a decid'o.

—Druĵino Andrèeviĉ!—ŝi dir'is plen'a je angor'o: kio'n vi intenc'as far'i?

—Ne tim'u por vi mem!—li dir'is mal'varm'ton'e: vi'n mi ne mort'ig'os. Pren'u kandel'o'n, ir'u antaŭ mi!

Li ankoraŭ unu foj'o'n revizi'is la paf'il'o'n kaj si'n direkt'is al la pord'o. Helen'o ne mov'iĝ'is. Morozov ŝi'n rigard'is.

En la sam'a moment'o en la kort'o aŭd'iĝ'is bru'ad'o. Pli ol unu voĉ'o parol'is sam'temp'e. La serv'ist'o'j de Morozov vok'is unu la ali'a'n. La bojar'o komenc'is aŭskult'i. La bru'ad'o kresk'is. Ŝajn'is, mult'e da vir'o'j pen'as penetr'i en la vestibl'o'n. Ek'son'is paf'o.

Helen'o tuj prezent'is al si, ke Serèbrjanij est'as mort'ig'it'a laŭ ordon'o de Morozov. Koler'o re'ven'ig'is ŝi'a'j'n fort'o'j'n.

—Bojar'o!—ŝi ek'kri'is, kaj ŝi'a rigard'o flam'is: mi'n mort'ig'u, mi'n! Mi sol'a est'as kulp'a!

Sed Morozov ne atent'is eĉ ŝi'a'j'n parol'o'j'n. Li atent'e aŭskult'is, klin'int'e la kap'o'n, kaj li'a vizaĝ'o montr'is mir'eg'o'n.

—Mort'ig'u mi'n!—pet'eg'is Helen'o en mal'esper'o: mi ne vol'as, mi ne pov'as li'n post'viv'i! Mort'ig'u mi'n! Mi vi'n tromp'is, mi post'e vi'n mok'is! Mi'n mort'ig'u!

Morozov ek'ard'is Helen'o'n, kaj cert'e ne facil'e est'us diven'i, ĉu kompat'o aŭ koler'o super'is en li'a rigard'o.

—Druĵino Andrèeviĉ!—ek'aŭd'iĝ'is voĉ'o de mal'supr'e.—Perfid'o! Perfid'o! La opriĉnikoj vol'as for'rab'i vi'a'n edz'in'o'n! Gard'u vi'n, Druĵino Andrèeviĉ!

Tio est'is la voĉ'o de Serèbrjanij. Ek'kon'int'e li'n, Helen'o kun ne'esprim'ebl'a ĝoj'o si'n ĵet'is al la pord'o. Morozov for'puŝ'is ŝi'n, en'ŝov'is la rigl'il'o'n kaj en'met'is la fer'a'n hok'eg'o'n de la pord'o.

Rapid'a'j paŝ'o'j ek'aŭd'iĝ'is sur la ŝtup'ar'o, post'e tint'ad'o de sabr'o'j, mal'ben'o'j, batal'ad'o, laŭt'a'j kri'o'j kaj fal'o...

—Bojar'o,—kri'is Vjàzemskij: mal'ferm'u, aŭ mi dis'pec'ig'os vi'a'n tut'a'n dom'o'n!

—Mi ne kred'as, vi'a princ'a moŝt'o!—respond'is Morozov dign'o'plen'e.—Ne est'as ankoraŭ vid'it'e en Rus'uj'o, ke gast'o mal'honor'u la mastr'o'n, ke gast'o per'fort'e en'ir'u en la ĉambr'o'n de edz'in'o de l’ mastr'o. Ebri'ig'a est'is mi'a miel'trink'aĵ'o, vi'a kap'o iom turn'iĝ'is, ir'u, vi'a princ'a moŝt'o, dorm'u bon'e, morgaŭ ĉio est'os forges'it'a. Kaj mi ne forges'os, ke vi est'as mi'a gast'o!

—Afonasjo Ivànoviĉ! ek'memor'u, kiu vi est'as! Ek'memor'u, ke vi ne est'as rab'ist'o, sed princ'o kaj bojar'o!

—Mi est'as opriĉniko, ĉu vi aŭd'as, bojar'o, opriĉniko! Mi hav'as neni'a'n honor'o'n! Mi ek'am'is vi'a'n edz'in'o'n, ĉu vi aŭd'as, bojar'o? Mi neni'o'n tim'as, la tut'a'n Moskvon mi brul'ig'os, sed Helen'o est'os mi'a!

Subit'e la ĉambr'o hel'e lum'iĝ'is. Morozov ek'vid'is tra la fenestr'o, ke brul'is tegment'o'j de li'a'j apud'dom'a'j konstru'aĵ'o'j. Sam'temp'e la pord'o, sku'at'a per nov'a'j fort'a'j ek'bat'o'j, fal'is krak'ant'e, kaj ĉe la sojl'o aper'is Vjàzemskij, lum'ig'it'a de fajr'o, kun romp'it'a sabr'o en la man'o.

Li'a blank'a atlas'a kaftan'o est'is dis'ŝir'it'a kaj sang'kovr'it'a. Vid'ebl'e, ne sen batal'o li ating'is la bojar'in'a'n ĉambr'o'n.

Morozov ek'paf'is li'n preskaŭ korp'o'tuŝ'e, sed la paf'o mal'sukces'is: la kugl'o traf'is la pord'a'n fost'o'n, la princ'o si'n ĵet'is sur Morozov’n. Ne long'e daŭr'is la inter'batal'o. Post fort'a ek'bat'o per sabr'a ten'il'o Morozov fal'is sur'dors'e'n. Vjàzemskij kur'is al Helen'o, sed apenaŭ li'a'j sang'o'kovr'it'a'j man'o'j ŝi'n tuŝ'is, ŝi ek'kri'is, plen'a je mal'esper'o, kaj sven'is. La princ'o pren'is ŝi'n en si'a'j'n brak'o'j'n kaj mal'supr'e'n'kur'is la ŝtup'ar'o'n, bala'ant'e la ŝtup'o'j'n per ŝi'a'j liber'e pend'ant'a'j har'o'j.

Ĉe la pord'eg'o est'is prepar'it'a'j ĉeval'o'j. La princ'o sving'e sur'ĉeval'iĝ'is kun du'on'e'mort'a bojar'in'o, ek'galop'is, kaj post li ek'galop'is li'a'j serv'ist'o'j, tint'ant'e batal'il'o'j'n.

Terur'o reg'is en la dom'o de Morozov. La flam'o ek'kapt'is ĉiu'j'n mastr'um'a'j'n konstru'aĵ'o'j'n. Serv'ist'o'j kri'is, fal'ant'e sub la bat'o'j de l’ opriĉnikoj. Ĉambr'ist'in'o'j plor'eg'ant'e kur'is tie'n kaj re'e'n. La kamarad'o'j de Ĥomjàk rab'is la dom'o'n, el'salt'is ekster'e'n, amas'ig'ant'e mult'valor'a'n vaz'ar'o'n, mon'o'n kaj riĉ'a'n vest'ar'o'n, ĉio'n kun'e. Sur la kort'o, super amas'o da arĝent'o kaj or'o, star'is Ĥomjàk en si'a ruĝ'a kaftan'o kaj laŭt'e vok'is, surd'ig'ant'e la kri'o'j'n, la bru'o'n kaj la krak'ad'o'n de fajr'o:

—Ĥomjàk!—ek'kri'is iu opriĉniko: la serv'ist'o'j for'port'is Morozov’n en boat'o. Ĉu re'ven'ig'i ili'n aŭ ne?

—Diabl'o ili'n pren'u! Las'u ĉio'n! He, he! ĉiu'j el'ir'u, por ne sufok'iĝ'i!

—Ne tuŝ'u li'n! Ke oni bon'e li'n gard'u! Ni li'n kun honor'o vetur'ig'os en la antaŭ'urb'o'n. Vi ĉiu'j vid'is, kiel li ek'frap'is ni'a'n princ'o'n Afonasjon Ivànoviĉ, kiel li bat'ad'is per si'a sabr'o la ni'a'j'n?

—Ne forges'u tio'n! Hodiaŭ neni'u li'n ofend'u, sed, kiam ni est'os hejm'e, tiam Maluto re'memor'ig'os al li si'a'n sur'vang'o'n, kaj mi—mi'a'j'n vip'bat'o'j'n!

Long'temp'e ankoraŭ bru'is kaj rab'is la opriĉnikoj. Sed kiam ili est'is for kun ĉeval'o'j, ŝarĝ'it'a'j de pez'a akir'aĵ'o, long'e ankoraŭ est'is vid'at'a ĉiel'ruĝ'o super la lok'o, kie antaŭ ne'long'e star'is la dom'o de Druĵino Andrèeviĉ, kaj Moskvo-river'o ĝis maten'o rul'ig'is fajr'a'j'n ond'o'j'n kvazaŭ fand'it'a'n or'o'n.

La najbar'o'j, ek'sci'int'e pri la atak'o do opriĉnikoj kaj vid'ant'e brul'ant'a'n dom'o'n de Morozov, rapid'e ferm'is si'a'j'n pord'eg'o'j'n kaj esting'is la lum'o'n.

—Di'o, kompat'u ni'n,—parol'is tiu'j, antaŭ kies dom'o'j preter'galop'is Vjàzemskij: for'port'u la mal'feliĉ'o'n!—Kaj ili sign'ad'is si'n kruc'e.

Kaj kiam la ĉeval'a pied'frap'ad'o kaj son'ad'o de kiras'o'j ne est'is plu aŭd'ebl'a'j en mal'plen'a'j strat'o'j, la loĝ'ant'o'j parol'is: Dank'o'n al Di'o! Mal'feliĉ'o pas'is!—Kaj ili re'e sign'is si'n kruc'e.

Dum'e la princ'o ĉiam galop'is kaj galop'is kaj mult'e post'rest'ig'is si'a'j'n serv'ist'o'j'n. Li intenc'is antaŭ tag'iĝ'o ating'i la vilaĝ'o'n, kie li'n atend'is freŝ'a'j ĉeval'o'j, por vetur'ig'i Helen'o'n en si'a'n Rjazanan bien'o'n. Sed antaŭ ol la princ'o far'is kvin verst'o'j'n, li kompren'is, ke li el'voj'iĝ'is.

Sam'temp'e li ek'sent'is, ke la vund'o'j, kiu'j'n li komenc'e tut'e ne atent'is, nun kaŭz'as al li ne'el'port'ebl'a'n dolor'o'n.

—Vi'a bojar'in'a moŝt'o!—li dir'is, halt'ig'ant'e la ĉeval'o'n: mi'a'j serv'ist'o'j post'rest'as... ni dev'as atend'i!

Helen'o iom post iom re'konsci'iĝ'is. Mal'ferm'int'e la okul'o'j'n, ŝi ek'vid'is unu'e mal'proksim'a'n ĉiel'ruĝ'o'n, post'e arb'ar'o'n kaj la voj'o'n, post'e ŝi kompren'is, ke ŝi kuŝ'as sur dors'o de l’ ĉeval'o kaj ke fort'a'j brak'o'j ŝi'n ten'as. Iom post iom ŝi komenc'is re'memor'i la okaz'int'aĵ'o'j'n de l’ tag'o, ŝi re'kon'is Vjàzemskij’n kaj ek'kri'is pro terur'o.

—Vi'a bojar'in'a moŝt'o,—dir'is la princ'o kun mal'dolĉ'a rid'et'o: mi vi'n terur'ig'as? Vi mal'ben'as mi'n? Ne mi'n mal'ben'u, Helen'o Dmìtrievna, mal'ben'u vi'a'n sort'o'n! Van'e vi pen'is mi'n evit'i! Se decid'os la sort'o, help'os neni'u fort'o. Vid'ebl'e, la fatal'o vol'is, ke vi aparten'u al mi, jes, al mi, bojar'in'o mi'a kar'a!

—Princ'o!—ek'murmur'et'is Helen'o, trem'ant'e pro terur'o: se vi ne hav'as konscienc'o'n, re'memor'u vi'a'n bojar'a'n honor'o'n, re'memor'u la hont'o'n...

—Mi hav'as nek honor'o'n, nek hont'o'n! Ĉio'n, ĉio'n mi for'don'is por vi'n hav'i, Helen'o Dmìtrievna!

—Tro mal'fru'e, mi'a bojar'in'o! Mi jam pere'ig'is mi'a'n anim'o'n! Ĉu pov'as sav'i la anim'o'n tiu, kiu tia'manier'e pag'as por gast'am'ec'o, kiel mi ĵus tio'n far'is? Ne, vi'a bojar'in'a moŝt'o! En hodiaŭ'a nokt'o mi perd'is por ĉiam mi'a'n anim'o'n! Hieraŭ ankoraŭ est'is temp'o, hodiaŭ for'est'as iu ajn esper'o por mi, ne ekzist'as eĉ pardon'o por mi en mi'a'j krim'o'j! Kaj mi ne bezon'as paradiz'a'n feliĉ'eg'o'n sen vi, Helen'o...

Vjàzemskij far'iĝ'is pli kaj pli mal'fort'a. Li vid'is si'a'n mal'fort'iĝ'o'n kaj van'e li si'n kuraĝ'ig'is. Delir'o mal'klar'ig'is li'a'n prudent'o'n.

—Helen'o!—li parol'is,—mi mort'as pro sang'el'flu'o, la serv'ist'o'j est'as mal'proksim'e... neni'u help'o ĉi tie: ebl'e baldaŭ mi ir'os en etern'a'n flam'o'n... Do ek'am'u mi'n, ek'am'u por la sol'a last'a hor'o... ke mi hav'u por kio for'don'i mi'a'n anim'o'n al la diabl'o! Helen'o!—li daŭr'ig'is, kun'ig'ant'e la last'a'j'n fort'o'j'n: ek'am'u mi'n, trezor'o de mi'a kor'o, pere'ig'int'in'o de mi'a anim'o!

La princ'o vol'is ŝi'n ĉirkaŭ'pren'i per si'a'j sang'kovr'it'a'j brak'o'j, sed la fort'o'j las'is li'n, la konduk'il'o'j el'glit'is el li'a'j man'o'j, li ŝancel'iĝ'is kaj fal'is ter'e'n.

Helen'o, por ne fal'i, ek'kapt'is kol'har'o'j'n de l’ ĉeval'o. Sent'ant'e pli'mal'grand'ig'it'a'n ŝarĝ'o'n, la ĉeval'o ek'galop'is pli rapid'e. Helen'o, por ĝi'n halt'ig'i, ek'kapt'is la konduk'il'o'n, sed la ĉeval'o de'flank'iĝ'is kaj galop'e for'port'is la bojar'in'o'n en arb'ar'o'n. Long'a'n temp'o'n ĝi galop'ad'is tra mal'lum'a arb'ar'o. Komenc'e Helen'o pen'is halt'ig'i la ĉeval'o'n, sed baldaŭ ŝi'a'j brak'o'j lac'iĝ'is, kaj ŝi, ten'ant'e ĉeval'a'j'n kol'har'o'j'n, rezignaci'e si'n don'is al Di'a vol'o. La ĉevalalopis sen'halt'e. Branĉ'o'j al'kroĉ'iĝ'is al ŝi'a'j vest'o'j, vip'is ŝi'a'n vizaĝ'o'n. Kiam ŝi preter'galop'is kamp'o'j'n lun'lum'ig'it'a'j'n, ŝajn'is al ŝi, ke en blank'a nebul'o mov'iĝ'as nimf'o'j, kiu'j al'as, al'log'as ŝi'n... De mal'proksim'e aŭd'iĝ'is unu'ton'a bru'ad'o, ripet'at'a de eĥ'o. Ĉu arb'ar'a kobold'o rid'eg'is, ĉu io ali'a bru'is, sed la son'o'j far'iĝ'is pli kaj pli laŭt'a'j; la kor'o de Helen'o preskaŭ halt'is pro terur'o, kaj ŝi pli kaj pli firm'e al'kroĉ'iĝ'is al la ĉeval'a'j kol'har'o'j. Kvazaŭ intenc'e, la ĉeval'o cel'is tie'n, kie aŭd'iĝ'is la bru'ad'o. Jen ek'bril'is fajr'et'o, jen arĝent'a fantom'o ek'sving'is flug'il'o'j'n... Subit'e la ĉeval'o halt'is, kaj Helen'o sven'is. Ŝi fal'is sur mol'a'n herb'aĵ'o'n. Agrabl'a freŝ'ec'o ĉirkaŭ'is ŝi'n. La aer'o est'is satur'it'a de arb'ar'a parfum'o, la bru'ad'o daŭr'is, sed plu ne est'is terur'ig'a. Ĝi en'lul'is kaj en'dorm'ig'is Helen'o'n kvazaŭ mal'nov'a kant'o... Kun pen'o ŝi mal'ferm'is la okul'o'j'n. Grand'a rad'o de akv'a muel'ej'o turn'iĝ'is antaŭ ŝi kaj mal'proksim'e'n dis'ŝpruc'is akv'o'n. Lum'ig'it'a'j de lun'radi'o'j la ŝpruc'et'o'j re'memor'ig'is al ŝi juvel'o'j'n, per kiu'j ŝi'a'j ĉambr'ist'in'o'j ŝi'n ornam'is en la tag'o, kiam al'ven'is Serèbrjanij.

—Ĉu ĝi est'as mi'a ĝarden'o?—pens'is Helen'o.—Ver'e, mi re'e est'as ĉe mi! Knab'in'o'j! Pranjo! Dunjo! Kie vi est'as?

Sed anstataŭ freŝ'a'j knab'in'a'j vizaĝ'o'j super ŝi klin'iĝ'is sulk'o'riĉ'a vizaĝ'o de mal'jun'ul'o; neĝ'blank'a barb'o preskaŭ tuŝ'et'is ŝi'a'n naz'o'n.

—Jen, kiel bon'e Di'o vi'n gard'as!—dir'is la ne'kon'at'a mal'jun'ul'o, sci'vol'e rigard'ant'e la trajt'o'j'n de la bel'a vizaĝ'o: se la ĉeval'o si'n direkt'us iom pli mal'dekstr'e'n, ĝi traf'us en marĉ'o'n; cert'e, la ĉeval'o al'kutim'is—li dir'is al si mem,—ĝi bon'e kon'as la lok'o'n: Di'o sci'as, kiom da foj'o'j ĝi est'is ĉe mi!

La aper'o de l’ mal'jun'ul'o komenc'e ek'tim'ig'is Helen'o'n: ŝi ek'memor'is rakont'o'j'n pri arb'ar'a'j kobold'o'j, strang'e impres'is ŝi'n la sulk'ig'it'a vizaĝ'o kaj la blank'a barb'o de l’ mal'jun'ul'o, sed io bon'kor'a aŭd'iĝ'is en li'a voĉ'o. Helen'o, subit'e ŝanĝ'int'e la sent'o'j'n, si'n ĵet'is al li'a'j pied'o'j.

—Av'ĉj'o, av'ĉj'o!—ŝi ek'kri'is: defend'u mi'n, kaŝ'u mi'n, kar'a av'ĉj'o!

La muel'ist'o tuj kompren'is la cirkonstanc'o'j'n. La ĉeval'o, kiu al'port'is Helen'o'n, aparten'is al Vjàzemskij. Sen'dub'e, tio est'is bojar'in'o Morozova, la sam'a, kiu'n li pen'ad'is al'sorĉ'ig'i al la princ'o. Li ŝi'n neniam vid'is, sed mult'e aŭd'is pri ŝi de Vjàzemskij. Ŝi ne am'is la princ'o'n, kaj nun ŝi pet'is pri help'o, sekv'e, ŝi ia'manier'e sukces'is si'n for'sav'i de l’ princ'o, uz'int'e li'a'n ĉeval'o'n. La mal'jun'ul'o rapid'e ĉio'n kun'ig'is en si'a kap'o.

—Diardu vi'n, vi'a bojar'in'a moŝt'o! Kia'manier'e mi pov'as vi'n sav'i? Fort'a est'as la princ'o Afonasjo Ivànoviĉ, long'a'j'n brak'o'j'n li hav'as, li pere'ig'os mi'n, mal'jun'ul'o'n!

—Mult'o'n mi sci'as, kar'a Helen'o Dmìtrievna! Mult'o'n dum mi'a long'a viv'o rakont'is al mi akv'o kaj arb'ar'o! Mi mult'o'n sci'as, sed ne ĉio'n mi pov'as sci'ig'i.

—Av'ĉj'o, se vi ĉio'n sci'as, vi dev'as ankaŭ sci'i, ke Vjàzemskij ne pov'as vi'n pere'ig'i, ke li nun kuŝ'as sur'voj'e kaj mort'as pro vund'o'j. Li'n mi ne tim'as, av'ĉj'o, mi tim'as li'a'j'n serv'ist'o'j'n kaj la opriĉnikojn. Pro Sankt'a Virg'ul'in'o, av'ĉj'o, kaŝ'u mi'n!

—Ho, ho, ho!—profund'e ek'spir'is la muel'ist'o.—Afonasjo Ivànoviĉ kuŝ'as sur'voj'e, sed li ne mort'as. Ne pro vund'o'j li mort'os, ne tio'n destin'is al li la sort'o. Lev'iĝ'os la princ'o, al'galop'os ĉi tie'n, demand'os: kie est'as am'at'a bojar'in'o, trezor'o de mi'a kor'o? Kio'n mi dir'os al li? Li ne est'as hom'o, kiu'n oni pov'us tromp'i. Li mi'n tuj dis'pec'ig'os!

—Av'ĉj'o, jen mi'a ĉirkaŭ'kol'o! Pren'u! Mult'o'n ankoraŭ mi don'os al vi, se vi mi'n sav'os!

La okul'o'j de l’ muel'ist'o ek'bril'is. Li pren'is la perl'a'n ĉirkaŭ'kol'o'n el la man'o'j de Helen'o kaj admir'is ĝi'n ĉe lun'radi'o'j.

—Kar'a mi'a cign'in'o, bel'a bojar'in'a moŝt'o!—li dir'is kontent'a: ben'u vi'n Di'o mal'avar'eg'a kaj la Moskvaj sankt'ul'o'j! Ne facil'e est'as for'kaŝ'i vi'n de la princ'a'j serv'ist'o'j, se ili ven'os ĉi tie'n! Sed mi pen'os help'i al vi, mal'gard'ant'e mi'a'n propr'a'n kap'o'n... Diardu ni'n ambaŭ!

La mal'jun'ul'o ne fin'is ankoraŭ ĉi tiu'j'n parol'o'j'n, kiam en arb'ar'o aŭd'iĝ'is ĉeval'a pied'frap'ad'o.

—Ili ven'as, ili ven'as!—ek'kri'is Helen'o: ne perfid'u mi'n, av'ĉj'o kar'a!

—Kaŝ'u vi'n ĉi tie, post la sak'o'j,—li dir'is, ŝlos'is la pord'o'n kaj kur'is al la ĉeval'o.

—Ha, mi'a Di'o, kie do mi kaŝ'os la ĉeval'o'n, por ke ili ĝi'n ne ek'vid'u!

Li pren'is la ĉeval'o'n je la brid'o kaj al'is ĝi'n apud la abel'uj'o'j, kiu'j trov'iĝ'is mal'antaŭ la muel'ej'o.

Dum'e la ĉeval'a pied'frap'ad'o kaj la voĉ'o'j pli kaj pli proksim'e aŭd'iĝ'is. La muel'ist'o for'ir'is en si'a'n ĉambr'o'n kaj esting'is la ken'o'n.

Baldaŭ antaŭ la muel'ej'o aper'is serv'ist'o'j de Vjàzemskij. Du serv'ist'o'j pied'ir'ant'e port'is la sen'konsci'a'n princ'o'n sur port'il'o, plekt'it'a el branĉ'o'j. Ĉiu'j halt'is ĉe la muel'ej'o.

—La ĉeval'o ir'is tie'n ĉi!—respond'is la ali'a. Postnojn mi vid'is. Tie ĉi loĝ'as la sorĉ'ist'o. Ebl'e, li help'os al la princ'o!

—Kuŝ'ig'u li'a'n princ'a'n moŝt'o'n ter'e'n, nur siarde! Nu, ĉu la sang'o ĉiam flu'as?

—Jes, respond'is la serv'ist'o'j: dum'voj'e la princ'o iom re'konsci'iĝ'is kaj re'e sven'is. Se la muel'ist'o ne ĉes'ig'os la sang'ad'o'n, pere'os ni'a princ'o! Kie do li est'as, mal'ben'it'a sorĉ'ist'o? Vok'u li'n!

La opriĉnikoj ek'frap'is la pord'o'n de la muel'ej'o. Long'e ili frap'is kaj vok'is, ne ricev'ant'e respond'o'n. Fin'e en la ĉambr'o aŭd'iĝ'is tus'ad'o, kaj la kap'o de l’ muel'ist'o aper'is en la fenestr'et'o.

—Kiu'n ven'ig'is Di'o tiel mal'fru'e?—demand'is la mal'jun'ul'o, tus'ant'e tiel fort'e, kvazaŭ li vol'us el'tus'i si'a'n intern'o'n.

—El'ir'u, sorĉ'ist'o, ven'u rapid'e kaj ĉes'ig'u la sang'ad'o'n! La bojar'o Vjàzemskij mort'as pro sabr'a'j vund'o'j!

—Nu, nu, sen'taŭg'ul'o! Li ankoraŭ demand'as: kiu? Romp'u la pord'o'n, he, serv'ist'o'j!

—Atend'u, atend'u, kar'ul'o'j! Mi mem mal'ferm'os, por kio romp'i la pord'o'n? Mi tuj el'ir'os!

—Ne koler'u, sinjor'o,—dir'is la muel'ist'o, el'ir'ant'e: pardon'u, mi est'as iom surd'a, ia'foj'e mi ne tuj kompren'as, kio'n oni dir'as! Krom tio, mi dev'as konfes'i: kiam vi, kar'ul'o'j, komenc'is frap'eg'i la pord'o'n kaj la mur'o'j'n, mi ek'tim'is, pens'ant'e, ke ven'is rab'ist'o'j. Di'o niardu! Ĉi tie, en arb'ar'o, ili ja hav'as si'a'j'n rifuĝ'ej'o'j'n, jes, kar'ul'o'j. Ĉiam mi dev'as tim'i, loĝ'ant'e en arb'ar'o, ĉiam ili pov'as ven'i!...

—Mi tuj rigard'os, kar'ul'o'j, tuj! He, he, mal'bon'a afer'o! Kiu ek'frap'is li'n tiel terur'e? Se li frap'us iom'et'e pli mal'supr'e'n, la tempi'o est'us dis'hak'it'a! Nu, bon'e, Diardis li'n! Kaj, jen, ankoraŭ vund'o. La ŝultr'o est'as vund'it'a preskaŭ ĝis la ost'o! Jes, jes, kar'ul'o'j, bon'e la hom'o sci'as man'um'i la sabr'o'n, he, bon'eg'e!

—En'sorĉ'it'a! Ĉu vi aŭd'as, kamarad'o'j, mi tio'n supoz'is, en'sorĉ'it'a! Ali'e, kia'manier'e li pov'is sol'a mort'ig'i sep vir'o'j'n?

—Jen kio!—inter'parol'is la opriĉnikoj: cert'e en'sorĉ'it'a, per ali'a Serèbrjanij ne pov'us mort'ig'i sep vir'o'j'n!

—Kia sang'ad'o!—li daŭr'ig'is: kia'manier'e ĝi'n ĉes'ig'i? Se la sabr'o ne est'us en'sorĉ'it'a, mi pov'us help'i, sed nun... ver'dir'e ekzist'as rimed'o, sed mi tim'as... kiam mi el'dir'os la sorĉ'aĵ'o'n, ebl'e mi mut'iĝ'os...

—He!—dir'is la opriĉniko al unu serv'ist'o: don'u la mon'uj'o'n de Morozov, plen'a'n je or'a'j mon'er'o'j. Jen, mal'jun'ul'o, pren'u plen'man'o'n da dukat'o'j! Se vi ĉes'ig'os la sang'ad'o'n, vi ricev'os la du'a'n plen'man'o'n, se ne—mi mort'ig'os vi'n...

—Dank'o'n, kar'ul'o, dank'o'n! Ke Di'o vi'n rekompenc'u kaj li'a'j sankt'ul'o'j! Nu, kar'ul'o'j, mi pen'os help'i al la bojar'o, spit'e la danĝer'o, kiu mi'n minac'as. Flank'e'n ir'u, kar'ul'o'j, en vi'a ĉe'est'o neni'o sukces'os!

La opriĉnikoj ir'is flank'e'n. La muel'ist'o klin'iĝ'is super Vjàzemskij, revizi'is li'a'j'n vund'o'j'n, far'is bandaĝ'o'n, leg'is "Patr'o ni'a", met'is la man'o'n sur la kap'o'n de la princ'o kaj ek'murmur'et'is: "Rajd'is mal'jun'a vir'o sur brun'a ĉeval'o, rajd'is tra kamp'ar'o, tra dens'a arb'ar'o. Ci, kar'a sang'o, sang'o en karn'o, ĉes'u, ĉes'u, halt'u, re'ven'u! Mal'jun'a hom'o ci'n nun ferm'as, ci'n varm'e pac'ig'as. Sam'e kiel for'est'as akv'o por li'a ĉeval'o, sam'e for'est'u ci, kar'a sang'o! Ter'o lanug'a, ter'o mol'a, ĉiu'j est'as parenc'o'j, okaz'u laŭ mi'a vol'o! Est'u mi'a vort'o fort'a!"

Dum la mal'jun'ul'o murmur'et'is la sorĉ'aĵ'o'n, la sang'ad'o pli kaj pli mal'mult'iĝ'is, kaj ĉe li'a'j last'a'j vort'o'j ĝi tut'e ĉes'is. Vjàzemskij ek'spir'is, sed ne mal'ferm'is la okul'o'j'n.

—Ven'u, kar'ul'o'j,—vok'is la muel'ist'o: ven'u sen'tim'e, ĉes'is la sang'ad'o, la princ'o ankoraŭ viv'os, sed mal'bon'e far'iĝ'as al mi, jes, mi sent'as, la lang'o rigid'iĝ'as!

—La opriĉnikoj ĉirkaŭ'is la princ'o'n. La lun'o lum'ig'is li'a'n mort'pal'a'n vizaĝ'o'n, la sang'ad'o tut'e for'est'is.

—Efektiv'e, la sang'o ne flu'as plu! Jen, mal'jun'ul'aĉ'o, li sci'as si'a'n fak'o'n!

—Nu, ricev'u vi'a'j'n dukat'o'j'n!—dir'is la estr'o de l’ opriĉnikoj. Sed aŭskult'u, mal'jun'ul'o! Laŭ postnoj ni sci'as, ke per ĉi tiu voj'o for'kur'is la ĉeval'o de l’ princ'o, ebl'e kun bojar'in'o sur'dors'e. Se vi ili'n vid'is, dir'u!

La mal'jun'ul'o iom ŝancel'iĝ'is, pri'pens'ant'e, ĉu pli bon'e est'os dir'i, ĉu ne. Sed en unu moment'o li far'is jen'a'n kalkul'o'n:

—Se Vjàzemskij est'us san'a, tiam est'us tre danĝer'e pen'ad'i kaŝ'i la bojar'in'o'n de li, sed est'us mult'e pli profit'don'e, se li perfid'us ŝi'n. Sed ĉu Vjàzemskij re'san'iĝ'os ĉu ne, tio ankoraŭ est'is tut'e ne'kon'at'e. Kaj la bojar'o Morozov nepr'e rekompenc'os pri la serv'o. Krom tio, la princ'o Serèbrjanij kred'ebl'e mult'e am'as la bojar'in'o'n, se li pro ŝi tiel kruel'e vund'is la princ'o'n! Sekv'e—pens'is la muel'ist'o,—Vjàzemskij nun'temp'e mi'n ne ofend'os, Serèbrjanij kaj Morozov dank'os mi'n, se mi sav'os la bojar'in'o'n.

—Ne, ne, kar'ul'o'j, neni'o'n mi vid'is, neni'o'n mi aŭd'is!—li dir'is: mi eĉ ne kompren'as, pri kiu ĉeval'o, pri kiu bojar'in'o vi parol'as?

—Est'u mi mal'ben'it'a! Ke mi ne en'ir'u la Regn'o'n Di'a'n! Ke fulm'o'tondr'o mi'n tuj mort'ig'u, se mi i'o'n ajn sci'as pri ĉeval'o aŭ pri bojar'in'o!

—Ne pen'valor'as, sinjor'o,—respond'is la ali'a opriĉniko.—Se eĉ est'is postnoj, ni'a'j ĉeval'o'j jam ili'n ĉiu'j'n mal'aper'ig'is. Nun ne'ebl'e est'as i'o'n rimark'i!

—Nu, bon'e. Mal'jun'ul'o, mal'ferm'u la pord'o'n, ni kuŝ'ig'os la princ'o'n en la ĉambr'o!

—Tuj, tuj, kar'ul'o'j. Mal'jun'a mi est'as, kar'ul'o'j, ali'e mi kur'us en la vilaĝ'a'n gast'ej'o'n kaj al'port'us por vi bragon[7] kaj vin'o'n.

—Ne, kar'ul'o'j. Por kio mi hav'us? Mi hav'as nek vin'o'n, nek manĝ'aĵ'o'n, nek nutr'aĵ'o'n por vi'a'j ĉeval'o'j. En la gast'ej'o, sen'dub'e, ĉio est'as. La tie'a vin'o taŭg'us por la car'a tabl'o. Ĉe mi est'os por vi, kar'ul'o'j, tro mal'mult'e da lok'o! Kaj kio'n vi manĝ'os? Cert'e, milit'ist'o'j vi est'as, kar'ul'o'j, kaj milit'ist'o'j pov'as ankaŭ sen vesper'manĝ'o ir'i dorm'i! La ĉeval'o'j pov'as manĝ'i herb'o'n... Sed jen kio! La herb'o ĉe ni hav'as strang'a'n ec'o'n: ia'foj'e ĉeval'o, manĝ'int'e ĝi'n, tuj mal'san'iĝ'as, far'iĝ'as dik'ventr'a kvazaŭ mont'o... Kelk'a'j jam mort'is pro tio...

—Diabl'o vi'n pren'u, mal'jun'ul'aĉ'o! Ĉu vi vol'as, ke ankaŭ ni'a'j ĉeval'o'j mort'u?

—Diardu vi'n, kar'ul'o'j! La ĉeval'o'j'n oni pov'as ja tiel al'lig'i, ke ili ne pov'u ating'i la herb'o'n: ne est'as grav'e, se ili ne manĝ'os unu nokt'o'n! Kaj vi'n, kar'ul'o'j, mi kor'e invit'as, far'u honor'o'n al mi'a hejm'o! Cert'e, mi hav'as nek fojn'o'n, nek pajl'o'n, nud'a plank'o. Ĉi tie ne est'as gast'ej'o, kaj ne forges'u, kar'ul'o'j, leg'i preĝ'o'n antaŭ'dorm'a'n, por ke vi ne hav'u nokt'a'n terur'o'n... la lok'o ne est'as sankt'a...

—He, vi, diabl'a bapt'o'patr'o! Pere'u vi kun'e kun vi'a ĉambr'aĉ'o! Kio'n vi propon'as al ni! Ne, kamarad'o'j, ni ir'u en la gast'ej'o'n! Ĉu proksim'e est'as de vi la gast'ej'o, he, mal'jun'ul'o?

—Tut'e proksim'e, kar'ul'o'j, tut'e proksim'e! Ir'u ĉi tiu'n voj'et'o'n: kiam vi ek'vid'os larĝ'a'n voj'o'n, turn'u vi'n mal'dekstr'e'n kaj post ĉirkaŭ unu verst'o vi ek'vid'os la gast'ej'o'n!

Vjàzemskij ankoraŭ est'is sen'konsci'a. La serv'ist'o'j re'lev'is la port'il'o'n kaj siarde ĝi'n port'is. La opriĉnikoj sur'ĉeval'iĝ'is kaj ek'trot'is post'e.

Apenaŭ la ar'o for'ir'is, kaj neni'u hom'a voĉ'o jam est'is aŭd'at'a en la arb'ar'o, la mal'jun'ul'o mal'ŝlos'is la pord'o'n de la muel'ej'o.

—Vi'a bojar'in'a moŝt'o! Ili est'as for!—li dir'is.—Ven'u en mi'a'n ĉambr'o'n. Ha, vi, mi'a kar'ul'in'o, kiel vi vi'n kaŝ'is? Ven'u en la ĉambr'o'n, mi'a cign'in'o, tie vi pli bon'e vi'n sent'os!

Li stern'is mult'e da freŝ'a musk'o en la angul'o de l’ ĉambr'o, ek'brul'ig'is ken'o'n kaj al'port'is al Helen'o lign'a'n vaz'o'n kun miel'ĉel'ar'o kaj pec'o'n da nigr'a pan'o.

—Manĝ'u, manĝ'u kaj est'u san'a, kar'a bojar'in'o!—li dir'is, profund'e ŝi'n salut'ant'e: mi tuj al'port'os al vi vin'o'n!

La mal'jun'ul'o, kiel mastr'o, el'trink'is la unu'a'n kruĉ'o'n. La vin'o li'n gaj'ig'is.

—Trink'u, vi'a bojar'in'a moŝt'o!—li dir'is: nun vi tim'u neniu'n! Ili serĉ'as gast'ej'o'n! Ĉu ili trov'os, ĉu ne trov'os ĝi'n, ĉiu'okaz'e ili ne re'ven'os: la voj'o ne est'as bon'e montr'it'a, he, he! Kial vi ne gust'um'as vin'o'n, vi'a bojar'in'a moŝt'o? Ceter'e atend'u, ne bon'a est'as ĉi tiu vin'o! Ne trink'u! Mi tuj don'os al vi ali'a'n!

La muel'ist'o re'e kur'is al la muel'ej'o kaj ĉi tiu'n foj'o'n al'port'is ali'a'n vin'o'n kaj arĝent'a'n pokal'o'n.

—Jen, vin'o!—li dir'is, en'verŝ'ant'e.—Je vi'a san'o, vi'a bojar'in'a moŝt'o! Ĉi tiu'n vin'o'n sam'e kiel la pokal'o'n donac'is al mi bon'a vir'o, oni nom'as li'n Ring'o... he, he! Tie ĉi en arb'ar'o est'as mult'e da tia'j bon'a'j vir'o'j, ĉiu'j est'as mi'a'j amik'o'j! Manĝ'u, vi'a bojar'in'a moŝt'o! Kial vi ne manĝ'as la miel'o'n? Mi'a miel'ĉel'ar'o est'as perfekt'eg'a. Tia'n miel'o'n vi neni'e trov'os. Kial? Ĉar mi bon'e sci'as, kia'manier'e oni dev'as eduk'i la abel'o'j'n. Mi ne far'as, kiel ali'a'j. Ĉiu'n somer'o'n mi ĵet'as plej bon'a'n abel'uj'o'n en marĉ'aĵ'o'n por la niks'o,—jes, jes, ke manĝ'u li, av'ĉj'o, ke li manĝ'u! He, he! Pro tio li gard'as mi'a'n abel'ej'o'n, jes, jes, vi'a bojar'in'a moŝt'o! Vi ja sci'as, sen li la hom'o tut'e ne hav'us abel'o'j'n. Foj'e la niks'o mort'lac'ig'is si'a'n ĉeval'o'n kaj ĵet'is ĝi'n en marĉ'aĵ'o'n, pro tio de'ven'is abel'o'j... Kaj fiŝ'ist'o'j per si'a'j ret'o'j el'tir'is abel'o'j'n anstataŭ fiŝ'o'j'n... He, vi'a bojar'in'a moŝt'o, kiel mal'mult'e vi manĝ'as kaj trink'as! Nu, atend'u, mi tuj ig'os vi'n trink'i vin'o'n! Aŭskult'u, mi'a kar'a! He, he! Je la san'o de—he, he! de la princ'o... ne de tiu, sed de la princ'o Serèbrjanij! Don'u Di'o al li san'o'n, bon'eg'e li vund'is la princ'o'n Vjàzemskij! Kaj Druĵino Andrèeviĉ? He, he, kar'a mi'a bojar'in'o, je li'a san'o! Loĝ'u ĉe mi kelk'a'j'n tag'o'j'n tut'e kaŝ'it'a kaj post'e ir'u, kie'n vi vol'as, ĉu al Druĵino, ĉu al Serèbrjanij, por mi ĝi est'as tut'e egal'a. Je vi'a san'o...

Ek'dolor'is la kor'o de Helen'o ĉe la last'a'j parol'o'j de l’ muel'ist'o. Li ŝajn'is est'i kon'ant'a ĉiu'j'n ŝi'a'j'n plej sekret'a'j'n pens'o'j'n: kvazaŭ li leg'is en ŝi'a kor'o. La ken'o, en'ŝov'it'a en la mur'o'n, hel'e lum'ig'is li'a'n sulk'ig'it'a'n vizaĝ'o'n; liarizaj okul'o'j mal'klar'iĝ'is pro ebri'ec'o, sed ŝajn'is tra'pik'i Helen'o'n. Ŝi re'e ek'sent'is terur'o'n kaj komenc'is laŭt'e preĝ'i.

—He, he!—dir'is la muel'ist'o: preĝ'u, preĝ'u, vi'a bojar'in'a moŝt'o, mi tio'n ne tim'as... la preĝ'o ne tim'ig'as mi'n, la incens'o'j ankaŭ ne... mi mem sci'as preĝ'i... mi ne est'as... mi'n kon'as niks'o, mi'n kon'as... arb'ar'a kobold'o... kaj nimf'o'j... kaj sorĉ'ist'in'o'j, kaj kik'i'mor'o'j[69]... mi'n ĉiu'j... ĉiu'j kon'as, mi'n, mi'n... Ĉu vi vol'as, ke mi ili'n vok'u?.. Ŝikalu, likalu!

—Ŝikalu, likalu! Nu? Ili ne ven'as? Atend'u, mi tuj ili'n ven'ig'os! Bdu, bdu!

La mal'jun'ul'o lev'iĝ'is kaj, ŝancel'iĝ'ant'e kaj danc'ant'e, el'ir'is el la ĉambr'o. Helen'o, tut'e terur'it'a, ŝlos'is la pord'o'n post li. Long'e la muel'ist'o parol'is kun si mem.

—Mi'n ĉiu'j kon'as!—li ripet'is per fanfaron'a kaj jam ne'klar'a voĉ'o,—arb'ar'a kobold'o... kaj niks'o... kaj nimf'o'j kaj kik'i'mor'o'j... mi ne est'as iu tia... mi'n ĉiu'j kon'as... Bdu, bdu!

Est'is aŭd'ebl'e, kiel la mal'jun'ul'o danc'is kaj pied'frap'is. Post'e li'a voĉ'o mal'fort'iĝ'is, li kuŝ'iĝ'is ter'e'n kaj baldaŭ aŭd'iĝ'is li'a ronk'ad'o, kiu la tut'a'n nokt'o'n akompan'is la bru'o'n de la grand'a muel'ej'a rad'o.

La sekv'int'a'n tag'o'n post la ruin'ig'o de la dom'o de Morozov, mal'jun'a rajd'ant'o sur nigr'a ĉeval'o mal'rapid'e trot'is en dens'a arb'ar'o. De temp'o al temp'o li de'met'is si'a'n ĉap'o'n kaj i'o'n aŭskult'is.

—Nu, Galka, ne ronk'u!—li dir'is al si'a ĉeval'o, kares'ant'e ĝi'a'n kol'o'n. Jen kia best'o: neni'o'n mi aŭd'as pro ĝi! Strang'a afer'o, mi ne pov'as re'kon'i la lok'o'n! Ĉie tili'o'j kaj avel'uj'o'j, kaj tiam ŝajn'e, kiam ni nokt'e tie ĉi rajd'is, odor'is konifer'o'j.

—Atend'u, Galka!—li dir'is subit'e, halt'ig'ant'e la ĉeval'o'n: jen mi re'e, ŝajn'e, aŭd'as i'o'n! Star'u do trankvil'e, ne far'u bru'o'n! Jes, mi ver'e aŭd'as! Tio ne est'as jam bru'o de foli'o'j, sed muel'ej'a rad'o. Jen kie ĝi est'as, la muel'ej'o! Mi fin'e ĝi'n trov'is kaj plu ne perd'os!

Kaj Miĥeiĉ, por re'e ne perd'i la voj'o'n, ek'galop'is laŭ direkt'o de l’ bru'ad'o.

—Dank’ al Di'o!—li ek'kri'is, kiam li ek'vid'is inter la arb'o'j la muel'ej'o'n musk'o'kovr'it'a'n kun ĝi'a turn'iĝ'ant'a rad'o.—Ne facil'e est'is ĝi'n trov'i, mi bon'e lac'iĝ'is: jen bru'is antaŭ'e, jen—mal'antaŭ'e, ne ebl'e est'is i'o'n disting'i! Nu, fin'e mi vid'as la muel'ej'o'n! Pas'int'a'n foj'o'n, kiam la rab'ist'o'j montr'is al ni la voj'o'n, ni ven'is de tiu flank'o, mi kaj la bojar'o. Ne, mi ne bon'e kompren'as. Tiam la rad'o est'is dekstr'e kaj nun—mal'dekstr'e, tiam la fenestr'o'j de l’ ĉambr'o rigard'is sur la muel'ej'o'n, kaj nun—sur la arb'ar'o'n, kaj la pord'o est'as flank'e! Fi, mal'ben'it'a sorĉ'ist'o! Jen kiel li en'sorĉ'as kaj tromp'as la hom'o'j'n! Tial mi erar'is la tut'a'n tag'o'n ĉirkaŭ la sam'a lok'o, ne pov'ant'e ĝi'n trov'i. Je neni'u prez'o mi ven'us ĉi tie'n, se nur mi ne bezon'us help'o'n por mi'a kar'a bojar'o!

Miĥeiĉ de'ĉeval'iĝ'is, al'is si'a'n ĉeval'o'n al arb'o, iom tim'em'e proksim'iĝ'is al muel'ej'o kaj ek'frap'is la pord'o'n.

Ĉio silent'is en la muel'ej'o, nur la muel'ŝton'o'j sonor'is kaj la dent'radar'o frap'ad'is.

—Jen, griz'har'a diabl'o, ĉu li dorm'as aŭ si'n kaŝ'as?—pens'is Miĥeiĉ kaj el ĉiu'j si'a'j fort'o'j ek'frap'is la pord'o'n.

—He, vi, mal'jun'ul'aĉ'o!—li ek'kri'is: el'ir'u do, aŭ mi ĉio'n brul'ig'os!

Ek'aŭd'iĝ'is tus'ad'o kaj tra mal'grand'a fenestr'et'o super la pord'o aper'is blank'a barb'o kaj sulk'o'plen'a vizaĝ'o kun hel'griz'a'j okul'o'j.

—Ĉu vi mi'n ne re'kon'as, mastr'o? Iam mi pas'ig'is la nokt'o'n ĉe vi kun mi'a bojar'o.

—Kun princ'o Serèbrjanij? Jes, jes, nun mi re'kon'as. Nu, kar'ul'o, kio okaz'is?

—Kial do vi, mastr'o, sid'as tie kvazaŭ guf'o en kav'a arb'o? El'ir'u aŭ en'ir'ig'u mi'n, ne est'as oportun'e inter'parol'i tiel!

—Jes,—pens'is Miĥeiĉ: mi volont'e vid'us, kiurajnon la diabl'a bapt'an'o en'ŝut'as tie'n! Cert'e, li pulvor'ig'as hebre'a'j'n ost'o'j'n en si'a muel'il'o, prepar'ant'e farun'o'n por sorĉ'ist'in'o'j! Kiu pov'us veturigrenon ĉi tie'n? Tut'e sovaĝ'a lok'o, kaj eĉ ĉiu'j radnoj est'as kovr'it'a'j de herb'aĵ'o!

—Jen mi est'as, kar'ul'o, bon'a'n tag'o'n, kar'ul'o!—dir'is la muel'ist'o, zorg'e ferm'ant'e post si la pord'o'n.

—Kio'n far'i, kar'ul'o! Mi ja loĝ'as izol'a, en arb'ar'o. Ne ebl'e est'as mal'ferm'i al ĉiu pas'ant'o, pov'as okaz'i mal'feliĉ'o: ekzist'as hom'o'j kaj hom'o'j, mi ja ne pov'as sci'i antaŭ'e, ĉu iu pan'o'n port'as sub la vest'o, aŭ ŝton'o'n por mi'n mort'ig'i.

—Jen, mal'bon'a fung'aĉ'o!—pens'is Miĥeiĉ: li nur ŝajn'ig'as, ke li tim'as rab'ist'o'j'n, kaj est'as dub'ebl'e, ĉu li ne est'as bapt'an'o de ĉiu arb'ar'a kobold'o!

—Jen, kia mal'feliĉ'o okaz'is, mastr'o: mal'ben'it'a'j opriĉnikoj kapt'is mi'a'n mastr'o'n kaj ŝlos'is li'n en la grand'a'n mal'liber'ej'o'n de l’ antaŭ'urb'o: li sid'as nun, mal'feliĉ'ul'o, en mal'liber'ej'o kaj ĉagren'as. Kaj pro kio oni li'n kapt'is, Di'o sci'as, neni'o'n mal'bon'a'n li far'is antaŭ la car'o aŭ antaŭ Sinjor'o Di'o; li nur defend'is prav'a'n afer'o'n, li batal'is pro bojar'o Morozov kaj pro li'a bojar'in'o, kiam la opriĉnikoj per tromp'o penetr'is en la dom'o'n kaj dum festen'o for'brul'ig'is la dom'o'n de l’ bojar'o!

—Ho, ho, ho!—li ĝem'is: mal'bon'a afer'o, mal'bon'eg'a, mal'bon'eg'a afer'o, kar'ul'o! Ne bon'e est'as al vi'a princ'o sid'i en mal'liber'ej'o, pli mal'bon'e est'as al bojar'o Morozov sen li'a jun'a edz'in'o, ankoraŭ pli mal'bon'e est'as al princ'o Vjàzemskij pro la fremd'a edz'in'o.

—Kial vi sci'as, ke Vjàzemskij for'rab'is la edz'in'o'n de Morozov? Mi ja neni'o'n dir'is al vi!

—He, he, kar'ul'o, ne tio'n nur mi sci'as, kio'n mi dir'as! Foj'e mal'proksim'e ek'son'as la frap'o, sed la eĥ'o aŭd'iĝ'as ĉi tie; foj'e mal'pli'alt'iĝ'as akv'o sub mi'a rad'o, do dev'is est'i sen'pluv'ec'o cent verst'o'j'n de ĉi tie, kaj ĉie est'os mal'bon'eg'a rikolt'o. Ĉio'n mi, mal'jun'ul'o, dev'as observ'i kaj pri'pens'i!

—Nu, bon'e, mastr'o, ĉu vi pov'as el'pens'i rimed'o'n por help'i al la bojar'o? Mi pri'pens'is tio'n kaj tio'n ĉi, sed neni'o'n mi pov'is el'pens'i. Tiam mi ven'is al vi, ke vi don'u konsil'o'n, bon'ul'o! Mi ja bon'e memor'as: tiu brav'ul'o, kiu ni'n akompan'is tiam ĝis al vi, parol'is: se vi mi'n bezon'os, ir'u al la muel'ist'o, demand'u li'n, kie est'as Ivaĉjo Ring'o, kaj mi volont'e serv'os al la bojar'o, mi eĉ mort'os por li, se est'os bezon'o! Tial mi nun ven'is al vi, mastr'o: est'u bon'a, bon'vol'u instru'i mi'n, kia'manier'e oni pov'as sav'i la bojar'o'n. Se vi help'os al li, la princ'o bon'e vi'n rekompenc'os, kaj mi ankaŭ est'os vi'a serv'ist'o dum mi'a tut'a viv'o!

—Ke li pere'u, sorĉ'ist'o,—dir'is Miĥeiĉ al si mem: jen antaŭ kiu mi dev'as humil'iĝ'i!

—Bon'e, kar'ul'o, oni nepr'e dev'as pen'i for'ig'i la mal'feliĉ'o'n. Mal'bon'a'j est'as la cirkonstanc'o'j, sed el grand'eg'a flam'o oni ankaŭ el'pren'as pot'o'n per forn'a fork'o, kaj el sub muel'ŝton'o okaz'e el'glit'as grajn'et'o ne'muel'it'a. Ĉio okaz'as, mal'sam'a'n sort'o'n hav'as la hom'o'j!

—Cert'e, cert'e, mastr'o: okaz'as, oni'dir'e, ke kok'o met'as ov'o'j'n kaj skarab'o mort'ig'as per korn'o'j kvazaŭ bov'o; ver'dir'e, ĉio okaz'as, kaj nun vi instru'u mi'n, kio'n mi dev'as far'i, instru'u, kar'ul'o, mi vi'n tre pet'as!

La muel'ist'o mal'lev'is la kap'o'n kaj kvazaŭ aŭskult'is la bru'o'n de l’ rad'o.

Pas'is kelk'a'j minut'o'j. La mal'jun'ul'o sku'is la kap'o'n kaj komenc'is parol'i, ne atent'ant'e la gast'o'n:

—"Turn'iĝ'as rad'o, turn'iĝ'as. Kio est'is supr'e, est'os mal'supr'e; kio est'is mal'supr'e, est'os supr'e; jen aŭd'iĝ'as ie preĝ'ej'a sonor'ad'o, ne sci'at'e est'as, ĉu pro en'ter'ig'o, ĉu pro edz'iĝ'o; kiu'n oni en'ter'ig'as, kiu'n oni edz'ig'as, ne ebl'e est'as ek'sci'i pro bru'o de l’ akv'o, pro grand'a fum'o".

—"De mal'proksim'e al'flug'as korv'o'j, vok'as unu'j la ali'a'j'n por riĉ'a festen'o, kaj kiu'n ili manĝ'os, kies okul'o'j'n ili for'pinĉ'os, ili ne sci'as, ili nur al'flug'as kaj kri'eg'as! Akr'ig'it'a jam est'as la hak'il'o, vest'it'a jam la ekzekut'ist'o, sur kverkna eŝafod'o flu'os river'o'j da varm'a sang'o, kap'o'j fal'os de ies ŝultr'o'j, sed ne'kon'at'e est'as, kies kap'o'j".

La muel'ist'o, ŝajn'e, ne aŭd'is, kio'n dir'is Miĥeiĉ. Li ĉiam i'o'n balbut'is ne'kompren'ebl'a'n. Li'a'j lip'o'j mov'iĝ'is sen'halt'e, liarizaj okul'o'j rigard'is mal'klar'e, kvazaŭ neni'o'n vid'ant'e.

—Nu?—respond'is la muel'ist'o kaj si'n turn'is al Miĥeiĉ, kvazaŭ li ĵus li'n rimark'as.

—He, kar'ul'o! Mult'o'n oni aŭd'as, ne ĉio'n oni el'dir'as. Nu, ir'u tuj ĉi tiu'n voj'et'o'n, preter la pin'o. Ir'u ĉiam rekt'e'n, vi vid'os mult'a'j'n voj'o'j'n, dekstr'e kaj mal'dekstr'e, sed vi ĉiam ir'u rekt'e'n; post ĉirkaŭ kvin verst'o'j vi vid'os dom'et'o'n flank'e de la voj'o, tie vi neniu'n traf'os. Atend'u ĝis nokt'o, ven'os bon'a'j vir'o'j, ili pli mult'e dir'os al vi. Kaj kiam vi est'os re'ven'ant'a, ven'u al mi, vi hav'os i'o'n far'i: ven'is fajr'o'bird'o en kapt'il'o'n, ĝi'n vi re'don'os al reĝ'o Dalmat'o kaj ricev'os du'on'o'n da pag'o, mi—la ali'a'n.

Kaj ne atend'ant'e li'a'n respond'o'n, la muel'ist'o for'ir'is kaj ferm'is post si la pord'o'n.

—Av'ĉj'o!—kri'is Miĥeiĉ al li: av'ĉj'o, klar'ig'u pli bon'e al mi, pri kiu'j vir'o'j vi parol'as, pri kiu fajr'o'bird'o?

Sed la muel'ist'o plu ne aper'is, kaj, kiom ajn Miĥeiĉ aŭskult'is, li neni'o'n ek'aŭd'is krom bru'ad'o de akv'o kaj frap'ad'o de rad'o'j.

—Jen, sorĉ'ist'o!—pens'is Miĥeiĉ: kie'n li send'as mi'n? Kvin verst'o'j'n de ĉi tie star'as dom'et'o, tie atend'u ĝis nokt'o, kaj tiam, diabl'o sci'as, kiu ven'os kaj pli mult'o'n dir'os? Volont'e mi vi'n mem send'us tie'n, mal'jun'ul'aĉ'o! Se mi ne bezon'us vi'n por la bojar'o, vi ek'sci'us bon'e, kiu est'as Miĥeiĉ! Fi, mal'jun'ul'aĉ'o! Tamen, Galka, neni'o est'as far'ebl'a, mi dev'as serĉ'i la diabl'a'n dom'et'o'n!

Kaj Miĥeiĉ sur'ĉeval'iĝ'is kaj ek'trot'is laŭ la direkt'o, montr'it'a de la muel'ist'o.

Est'is jam mal'fru'e, kiam Miĥeiĉ ek'vid'is flank'e de la voj'o fumrigitan mal'alt'a'n dom'et'o'n, simil'a'n pli je du'on'e'putr'a fung'o, ol je hom'a loĝ'ej'o. La sun'o jam est'is sub'ir'int'a. Stri'o'j de nebul'o ramp'is super la alt'a herb'aĵ'o, kovr'ant'a la mal'grand'a'n arb'ar'a'n herb'ej'o'n. Est'is mal'varm'et'e kaj mal'sek'e. La bird'o'j ne pep'ad'is plu, nur de temp'o al temp'o unu aŭ ali'a du'on'dorm'e komenc'is iu'n kant'et'o'n kaj ne fin'int'e re'e ek'dorm'is. Iom post iom ili ĉiu'j ek'silent'is, kaj mez'e de komun'a silent'o apenaŭ est'is aŭd'ebl'a murmur'o de river'et'o kaj ia'foj'e zum'ad'o de vesper'a'j skarab'o'j.

—Jen kie'n ni ven'is, Galka!—dir'is Miĥeiĉ, rigard'ant'e ĉio'n ĉirkaŭ'e: cert'e, neni'u hom'o viv'ant'a est'as ĉi tie! Nu bon'e, mi atend'os, mi ek'vid'os, kiu ven'os, kiu'n konsil'o'n oni al mi don'os! Sed se ven'os iu el tia'j, kiu'n... fi, fi! Gard'u ni'n Di'o! Cert'e mi hav'us neniu'n afer'o'n kun la muel'ist'o, se mi ne bezon'us li'a'n help'o'n por la bojar'o!

Miĥeiĉ de'ĉeval'iĝ'is, de'met'is la brid'o'n de si'a Galka, met'is ŝnur'o'n ĉirkaŭ ĝi'a'j post'a'j pied'o'j kaj las'is ĝi'n si'n paŝt'i.

—Manĝ'u herb'o'n, manĝ'u!—li dir'is: kaj mi en'ir'os la dom'et'o'n, se la pord'o ne est'as ferm'it'a, kaj mi serĉ'os i'o'n por manĝ'i. Kvankam ne'bon'e est'as manĝ'i ĉe sorĉ'ist'o, sed mal'sat'o ankaŭ ne est'as frat'o!—Li ek'puŝ'is per la pied'o la mal'alt'a'n kripl'a'n pord'o'n; strang'e ek'son'is en ĉi tiu sen'hom'a lok'o ĝi'a daŭrrincado, preskaŭ simil'a je hom'a plor'ad'o. Kiam fin'e ĝi plen'e mal'ferm'iĝ'is kaj ek'frap'is la mur'o'n, Miĥeiĉ klin'iĝ'is kaj en'ir'is. Li'n ek'kapt'is mal'lum'o kaj odor'o de fum'o. Palp'ant'e ĉirkaŭ'e, li trov'is sur la tabl'o pec'o'n da nigr'a pan'o kaj komenc'is avid'e manĝ'i ĝi'n. Post'e li al'proksim'iĝ'is al forn'o, ek'palp'is en la cindr'o varm'eg'a'j'n karb'o'j'n, kun pen'o dis'blov'is ili'n, ricev'is fajr'o'n kaj ek'flam'ig'is la ken'o'n, kiu kuŝ'is sur benk'o. Inter la forn'o kaj la mur'o trov'iĝ'is larĝ'a lign'a benk'o, tiel nom'at'a "polati"[70]. Tie kuŝ'is divers'spec'a'j vest'o'j, inter'ali'e or'ŝtof'a kaftan'o, kvazaŭ bojar'a. Plej mult'e al'tir'is la atent'o'n de Miĥeiĉ sankt'a pentr'aĵ'o, tut'e kovr'it'a de fulg'o kaj star'ant'a sur ia fost'o. La sankt'a pentr'aĵ'o re'star'ig'is por li la reputaci'o'n de l’ ne'kon'at'a'j mastr'o'j.

Miĥeiĉ far'is kelk'a'j'n sign'o'j'n de kruc'o, esting'is la ken'o'n, kuŝ'iĝ'is sur "polati", ĝem'krak'is kelk'e da foj'o'j kaj tuj bon'e ek'dorm'is. Li dorm'is dolĉ'a'n dorm'o'n, kiam subit'a pugn'o'bat'o fal'ig'is li'n ter'e'n.

—Kiu ven'is?—ek'kri'is Miĥeiĉ, jam kuŝ'ant'e sur'ter'e: kiu kuraĝ'as mi'n bat'i? Gard'u vi'n...

Antaŭ li star'is vir'o kun sen'ord'ig'it'a'j har'o'j, kun larĝ'a tranĉ'il'o ĉe la zon'o, kaj pret'iĝ'is regal'i li'n per nov'a pugn'o'bat'o.

—Ne tuŝ'u li'n!—dir'is ali'a fortik'a, tut'e jun'a vir'o kun lanug'o super la lip'o.—Ĉu li i'o'n far'is al vi? Nu? Kaj li for'ig'is la kamarad'o'n per ek'mov'o de ŝultr'o, kaj li mem atent'e observ'is Miĥeiĉ’n kun larĝ'e mal'ferm'it'a'j okul'o'j.

—Kial vi vi'n miks'as en mi'a'n afer'o'n, he, vi, fok'o?—insult'is li'n la unu'a: ĉu li est'as vi'a patr'o aŭ parenc'o?

—Mal'jun'ul'o! Griz'har'a, sekv'e mal'jun'a! Nu, las'u do, mi jam dir'is al vi, aŭ mi ek'koler'os.

Laŭt'a rid'o eksplod'is inter la rab'ist'o'j, kiu'j amas'e en'ir'is dom'et'o'n.

—He, Ĥlopko,—dir'is unu el ili: gard'u vi'n! Se Dmiĉjo ek'koler'os, ne'bon'e vi vi'n sent'os! Ne prov'u li'n ekscit'i!

—Ir'u li al arb'ar'a kobold'o!—insult'is Ĥlopko, de'ir'ant'e: en arb'ar'o ni loĝ'as, urs'o'n ni nutr'as!

Ali'a'j brav'ul'o'j, ĉiu'j arm'it'a'j, ĉirkaŭ'is Miĥeiĉ’n kaj rigard'is li'n ne tro afabl'e.

—Bon'a'n vesper'o'n, bon'ul'o'j! Kie est'as tiu, kiu'n oni nom'as Ivaĉjo Ring'o?

—Ha, li bezon'as ni'a'n hetman'o'n? Kial vi tio'n ne dir'is pli antaŭ'e, vi ne ricev'us pugn'o'bat'o'n!

—Jen ven'as la hetman'o!—al'don'is la ali'a, montr'ant'e Ring'o'n, kiu ĵus en'ir'is, akompan'at'a de l’ mal'jun'a Vultur'o.

—Hetman'o, he, hetman'o!—kri'is la rab'ist'o'j: jen hom'o, kiu vol'as vi'n vid'i!

—Ha, vi est'as, kamarad'o?—li dir'is: est'u la bon'ven'int'a! Nu, rakont'u, kiel fart'as li'a princ'a moŝt'o de post la tag'o, kiam ni kun'e est'is bat'int'a'j la opriĉnikojn de Maluto? Bon'eg'e ni ili'n regal'is apud Mal'ben'it'a Ŝlim'akv'o! Domaĝ'e est'as, ke Maluto mem el'glit'is el ni'a'j man'o'j kaj ke tiu ni'a mal'lert'ul'o, Dmiĉjo, for'glit'ig'is Ĥomjàk’n. Ne bon'e ili si'n sent'us en mi'a'j man'o'j! Sen'dub'e la grand'a car'o mult'e ĝoj'is, re'vid'int'e la kron'princ'o'n? Bon'eg'e li, cert'e, rekompenc'is la princ'o'n Serèbrjanij?

—Jes, kar'ul'o!—respond'is Miĥeiĉ: la car'o Ivan'o Vasìljeviĉ, don'u Di'o al li san'o'n, est'is favor'a al mi'a mastr'o. Sed ne plaĉ'is la princ'o al li'a'j opriĉnikoj. Ver'dir'e, kiel ili pov'us ŝat'i ni'n, mal'ben'it'o'j? Komenc'e ni ili'n vip'bat'is en Medvedevka, post'e Maluto ricev'is bon'a'n sur'vang'o'n apud Mal'ben'it'a Ŝlim'akv'o, kaj hieraŭ en Moskvo mi'a bojar'o mort'ig'is mult'e da ili. Sed la mal'ben'it'o'j, kiu'j est'is pli mult'e'nombr'a'j, renvers'is li'n kaj vetur'ig'is li'n ŝnur'it'a'n en la antaŭ'urb'o'n. Jen kio est'as mal'bon'a: Maluto, tiu hund'o, kalumni'os li'n antaŭ la car'o, li nepr'e venĝ'os al la princ'o la sur'vang'o'n!

—Jes!—dir'is Ring'o, sid'iĝ'ant'e sur'benk'e'n: sekv'e la car'o ne pend'ig'is Maluton? Kial do ne? Nu, tio ni'n ne koncern'as, tia est'as li'a car'a vol'o! Dir'u, kio'n nun vi intenc'as far'i?

—Nu, bon'e, kar'a Ivaĉjo, mi mem nun ne sci'as, kio'n far'i. Don'u konsil'o'n! Du saĝ'o'j valor'as pli ol unu![71] Ankaŭ la muel'ist'o send'is mi'n al vi. Ir'u,—li dir'is, al la hetman'o, li help'os: mi bon'e vid'as, laŭ mi'a'j antaŭnoj, ke en ĉi tiu afer'o li hav'os sukces'o'n kaj grand'a'n profit'o'n! Ir'u al la hetman'o!

—Jes, jes, tut'e ver'e. Ir'u,—li dir'is, al la hetman'o, salut'u li'n de mi, dir'u, ke li nepr'e dev'as sav'i la princ'o'n; mi ja bon'e vid'as, ke li hav'os si'a'n profit'o'n, mi'a'j antaŭnoj ne tromp'as... Kio ajn est'us, li nepr'e liber'ig'u la bojar'o'n, kaj mi ne forges'os tiu'n li'a'n serv'o'n,—tiel li dir'is.—Sed se li ne sav'os la princ'o'n, est'os grand'eg'a mal'feliĉ'o por li, t. e. por vi, hetman'o... mal'san'o li'n konsum'os kaj pere'ig'os, kvazaŭ herb'a'n trunk'et'o'n!..

—Ver'e?—demand'is Ring'o, mal'lev'int'e la kap'o'n kaj kvazaŭ en'pens'iĝ'int'e:—ĉu ver'e li dir'is, mal'san'o konsum'os?

—Jes, kar'ul'o, li dir'is ankaŭ, ke vi'a'j pied'o'j kaj brak'o'j far'iĝ'os sen'fort'a'j, ke sur vi'a kap'o aper'os tia abomen'aĵ'o, Di'o vi'n gard'u!

—Kiel ne?—daŭr'ig'is la mal'jun'ul'o, ĵet'int'e flank'a'n rigard'o'n sur la grand'a'n pot'o'n da varm'eg'a brasik'a sup'o, kiu'n la rab'ist'o'j ĵus met'is sur la tabl'o'n.—Ankoraŭ li parol'is: dir'u al la hetman'o, ke li vi'n bon'e gast'ig'u, kvazaŭ mi'n mem. Sed plej grav'e est'as,—li dir'is,—ke li sav'u la princ'o'n. Jen, kar'ul'o, kio'n dir'is la muel'ist'o!

Sed Ring'o ek'ard'is li'n ankoraŭ pli fiks'e kaj subit'e eksplod'is per laŭt'a, gaj'eg'a rid'o.

—He, vi, mal'jun'ul'o! Ĉu ver'e la muel'ist'o dir'is al vi, ke mi pere'os, se mi ne pen'os sav'i la princ'o'n?

—Jes, jes, kar'ul'o,—respond'is Miĥeiĉ, iom konfuz'it'a: li dir'is, ke vi'a'j pied'o'j kaj brak'o'j...

—Kia ruz'ul'o!—inter'romp'is li'n Ring'o, bon'kor'e ek'frap'ant'e li'n je ŝultr'o kaj ĉiam gaj'e rid'ant'e: por kio vi mi'n, mal'jun'ul'o, vol'as super'ruz'i?

—Nu, al'tabl'iĝ'u, bon'ul'o,—li al'don'is, al'ir'ant'e kun li la tabl'o'n: bon'a'n apetit'o'n! Pren'u kuler'o'n, kaj ni vesper'manĝ'u kun'e; kaj se est'os ebl'e help'i al la princ'o, mi volont'e tio'n far'os sen vi'a'j el'pens'aĵ'o'j. Nur kia'manier'e aranĝ'i la afer'o'n? Kia'j'n rimed'o'j'n trov'i? La princ'o sid'as en mal'liber'ej'o?

—Jes, kiam ni est'is en la antaŭ'urb'o, okaz'e mi vid'is, ke vesper'e li ĉiam vizit'is mal'liber'ej'o'n por ĉe'est'i per'turment'a'n esplor'o'n. Ŝlos'il'o'j'n li ĉiam kun'hav'is. Sed antaŭ la nokt'o li ili'n al'port'is ĉiam al la car'o, kaj la car'o, oni'dir'e, hav'as ili'n sub si'a kusen'o.

—Jen kio!—dir'is Ring'o, manĝ'ant'e la sup'o'n: kia diabl'o pov'as help'i al vi'a bojar'o? Nu, dir'u, kia diabl'o?

—Kio'n mi dir'os? Mi vid'as, ke ne'ebl'e est'as i'o'n far'i! Jes, kar'ul'o,—dir'is Miĥeiĉ kaj ĵet'is la kuler'o'n.—Tiu'okaz'e mi ankaŭ ne vol'as plu viv'i. Mi tuj ir'os al mi'a mastr'o, kaj ni mort'os kun'e, kaj mi serv'os al li en la est'ont'a mond'o, se mi ne pov'is serv'i ĉi tie.

—Ne, ne, atend'u iom'et'e, vi hav'os ankoraŭ temp'o'n pri'plor'i la mort'int'o'n! Ebl'e, vi'a princ'o ne est'as en mal'liber'ej'o. Tiam pro kio plor'i? Sed se li ver'e sid'as en mal'liber'ej'o, tiam ni pri'pens'u... Mi bon'e kon'as la antaŭ'urb'o'n: en la pas'int'a monat'o mi tie est'is kun dres'it'a urs'o. La palac'o'n mi ankaŭ kon'as, ĉio'n mi bon'e observ'is pro ĉiu okaz'o: ebl'e, mi pens'is, mi iam bezon'os! Atend'u, mi iom'et'e pri'pens'os!

—Bon'e, mi trov'is la rimed'o'n!—li ek'kri'is kaj salt'e lev'iĝ'is.—Vultur'o! Ni'n ambaŭ la princ'o sav'is el mort'danĝer'o, nun ni ir'u sav'i li'n, ven'is ni'a temp'o. Ĉu vi vol'as ir'i kun mi al ne'facil'a ag'o?

La mal'jun'a rab'ist'o sulk'ig'is la brov'o'j'n kaj sku'is siajrizajn bukl'o'j'n.

—Vi, hetman'o, ŝajn'e, frenez'iĝ'is? Ĉu vi ne aŭd'is, kie sid'as la princ'o? Ĉu vi ne aŭd'is, ke la ŝlos'il'o'j tag'e est'as ĉe Maluto kaj nokt'e sub la car'a kusen'o? Kio est'as far'ebl'a? La vip'o ne dis'romp'as hak'il'dors'o'n![72] Pere'is la princ'o, ne ebl'e est'as al li help'i. Ĉu pro tio ni ankaŭ dev'as pere'i? Ĉu li fart'os pli bon'e, kiam oni ni'n sen'haŭt'ig'os?

—Vi est'as prav'a, Vultur'o, sed ne forges'u la rus'a'n proverb'o'n: ŝuld'o ne makul'as, sed pag'o'n postul'as! Se tiam la princ'o ni'n ne est'us sav'int'a, kie nun ni est'us? Ni pend'us ie sur betul'o, balanc'at'a'j de vent'o. Kaj nun kiel li dev'as sufer'i, mal'feliĉ'a princ'o! Cert'e li pens'as: tiam mi help'is al bon'a'j hom'o'j, nun ili ven'os help'i al mi! Sed se ni ne ven'os al li, li hav'os la rajt'o'n ni'n mal'ben'i, ir'ant'e al eŝafod'o: fi!—li dir'os, mal'bon'a'j hom'aĉ'o'j, rab'ist'o'j, ŝtel'ist'o'j, ili forges'is mi'a'n serv'o'n! Ili sci'as nur verŝ'i sang'o'n de sen'kulp'ul'o'j, sed sav'i bon'a'n krist'an'o'n ili ne vol'as! Ne, li dir'os, mi ne pet'os Di'o'n por ili! Ke ili pere'u en ĉi tiu mond'o, sam'e kiel en la est'ont'a! Jen kio'n dir'os la princ'o!

Vultur'o ankoraŭ pli mult'e sulk'ig'is la brov'o'j'n. Intern'a'n batal'ad'o'n re'bril'ig'is en si li'a sever'eg'a vizaĝ'o. Est'is vid'ebl'e, ke Ring'o kompren'is ek'tuŝ'i viv'a'j'n kord'o'j'n en li'a mal'mol'ig'it'a kor'o. Sed ne long'e daŭr'is la batal'ad'o. La mal'jun'ul'o ek'sving'is la man'o'n.

—Ne, hetman'o!—li dir'is: sen'senc'aĵ'o'n vi el'pens'is, ĉiu por si mem est'as la plej kar'a!

—Nu, bon'e!—dir'is Ring'o.—Ni atend'u ĝis maten'o, ebl'e ni trov'os iu'n ali'a'n rimed'o'n. Ven'os maten'o, ven'os konsil'o! Kaj nun, kamarad'o'j, est'as jam temp'o ir'i dorm'i. Kiu pov'as, preĝ'u Di'o'n, kiu ne pov'as, kuŝ'iĝ'u!

Kaj la hetman'o ĵet'is flank'a'n rigard'o'n sur Vultur'o'n. Kred'ebl'e, li kon'is i'o'n, ĉar Vultur'o ek'trem'et'is kaj, por ke neni'u tio'n rimark'u, komenc'is laŭt'e osced'i kaj eĉ kant'et'i.

La rab'ist'o'j lev'iĝ'is. Kelk'a'j tuj kuŝ'iĝ'is sur "polati", ali'a'j long'e ankoraŭ preĝ'is antaŭ la sankt'a pentr'aĵ'o. Dmiĉjo ankaŭ fervor'e si'n sign'is kruc'e kaj frunt'e bat'is la ter'o'n: se li'a'j vest'o'j kaj li'a arm'aĵ'o ne aper'ig'us li'a'n meti'o'n, neni'u, vid'ant'e li'a'n bon'kor'a'n mien'o'n, re'kon'us en li rab'ist'o'n. Ne tia est'is la mal'jun'a Vultur'o. Kiam ĉiu'j jam kuŝ'is, Miĥeiĉ ek'vid'is ĉe mal'fort'a esting'iĝ'ant'a flam'o, ke la mal'jun'ul'o lev'iĝ'is de l’ benk'o kaj ir'is al la sankt'a pentr'aĵ'o. Li far'is kelk'a'j'n sign'o'j'n de kruc'o, i'o'n balbut'ant'e, kaj baldaŭ dir'is koler'ton'e:

—Ne, mi re'e ne pov'as preĝ'i! Mi opini'is, ke hodiaŭ ĝi est'os pli facil'e!

Long'e Miĥeiĉ est'is aŭd'ant'a, kiel Vultur'o sen'dorm'e si'n turn'ad'is de flank'o al flank'o, i'o'n murmur'ant'e por si mem. Antaŭ tag'iĝ'o la rab'ist'o vek'is la hetman'o'n.

—Bon'e, Vultur'o, dank'o'n! Nun ni bezon'as ankoraŭ ne pli mult'e ol unu kamarad'o'n! Ĉu baldaŭ tag'iĝ'os?

—Do, est'as temp'o lev'iĝ'i, sufiĉ'e oni dorm'is. Dmiĉjo,—vok'is Ring'o, puŝ'ant'e la jun'ul'o'n.

—Ĉu ne est'as egal'e? Mi vi'n demand'as, ĉu vi vol'as ir'i kun mi kaj kun mal'jun'a Vultur'o?

—Kial ne?—respond'is Dmiĉjo, osced'ant'e, kaj li'a'j pied'o'j ek'aper'is de super la "polati".

—Jen kial mi am'as la jun'ul'o'n! Ir'u, kie'n oni vok'as kaj ne demand'u: kie'n? Se oni dis'pec'ig'os al vi la kap'o'n, tio ne rilat'as vi'n, tio est'as ni'a zorg'o, kaj vi dev'as nur obe'i. Nun gard'u vi'n: kiu si'n jung'is, tiu si'n dung'is. Kiu re'ir'os, est'os nom'at'a kankr'o!

—Mi ne est'os nom'at'a,—respond'is Dmiĉjo kaj komenc'is ĉirkaŭ'volv'i la pied'o'j'n per ĉifon'o'j.

Kia est'is la el'pens'aĵ'o de Ring'o kaj ĉu li sukces'is en ĝi'a plen'um'ad'o, tio'n ni ek'sci'os el la sekv'ont'a'j ĉapitr'o'j.

En mal'lum'a sub'ter'a mal'liber'ej'o kun mal'sek'a'j mur'o'j, kovr'it'a'j de ŝim'o, sid'is princ'o Serèbrjanij kun katen'it'a'j man'o'j kaj pied'o'j, atend'ant'e mort'o'n. Li ne sci'is, kiom da tag'o'j pas'is de kiam li est'is kapt'it'a, ĉar la lum'o ne penetr'is en la sub'ter'ej'o'n; nur de temp'o al temp'o ating'is li'a'j'n orel'o'j'n mal'proksim'a preĝ'ej'a sonor'ad'o kaj konform'e al ĉi tiu'j surd'a'j kaj mal'fort'a'j son'o'j li kalkul'is, ke li trov'iĝ'as en mal'liber'ej'o jam pli ol tri tag'o'j'n. La pan'o, kiu'n oni las'is al li, de'long'e est'is for'manĝ'it'a, la akv'o en la kruĉ'o el'trink'it'a, soif'o kaj mal'sat'o jam komenc'is turment'i li'n, kiam subit'e ne'atend'it'a bru'o al'tir'is li'a'n atent'o'n. Super li'a kap'o iu mal'ŝlos'is serur'o'n. Ek'grinc'is la unu'a ekster'a pord'o de la mal'liber'ej'o. La son'o'j aŭd'iĝ'is pli proksim'e. Ek'bru'is la du'a serur'o, kaj la du'a pord'o ek'grinc'is. Fin'e oni mal'ŝlos'is la tri'a'n pord'o'n, kaj li ek'aŭd'is paŝ'o'j'n sur la ŝtup'ar'o, konduk'ant'a al li'a ĉel'o. Tra fend'o de l’ last'a pord'o ek'bril'et'is fajr'o, la ŝlos'il'o turn'iĝ'is kri'et'ant'e, kelk'a'j rigl'il'o'j est'is for'met'it'a'j; la rust'a'j maŝ'o'j knar'is, kaj ne'el'port'ebl'e hel'a lum'o blind'ig'is la princ'o'n.

Kiam li mal'lev'is la man'o'j'n, per kiu'j li ne'vol'e kovr'is si'a'j'n okul'o'j'n, antaŭ li star'is Maluto Skuratov kaj Boriso Godunòv. La ili'n akompan'ant'a ekzekut'ist'o alt'e ten'is super ili'a'j kap'o'j peĉ'a'n torĉ'o'n.

Maluto, kruc'int'e la brak'o'j'n, rid'et'ant'e rigard'is Serèbrjanij’n, kaj li'a'j pupil'o'j altern'e larĝ'iĝ'is kaj mal'larĝ'iĝ'is.

—Bon'a'n tag'o'n, kar'a princ'o!—li dir'is per tia dolĉ'a voĉ'o, kiu'n neniam antaŭ'e Serèbrjanij est'is aŭd'int'a, voĉ'o tir'at'a, kares'e penetr'em'a kaj malic'a, simil'a je sang'avid'a miaŭ'ad'o de kat'in'o, al'ir'ant'a mus'kapt'il'o'n.

Malgraŭ'vol'e Serèbrjanij ek'trem'et'is, sed la ĉe'est'o de Godunòv bon'e impres'is li'n.

—Boriso Teodòroviĉ,—li dir'is, si'n de'turn'ant'e de Maluto: dank'o'n al vi, ke vi mi'n vizit'is. Nun pli facil'a est'os al mi la mort'o!

Kaj li etend'is al li la katen'it'a'n man'o'n. Sed Godunòv post'en'ir'is, kaj neni'u trajt'o de li'a mal'varm'a vizaĝ'o aper'ig'is kompat'o'n.

—Mi ne atend'is, Boriso Teodòroviĉ,—li dir'is kun riproĉ'o: ke vi mi'n for'rifuz'os. Ĉu vi ven'is nur por vid'i mi'a'j'n turment'o'j'n?

—Mi ven'is,—trankvil'e respond'is Godunòv, por ĉe'est'i vi'a'n esplor'o'n kun'e kun Gregoro Lukìĉ. For'rifuz'i vi'n mi ne hav'is okaz'o'n; mi neniam est'is vi'a sam'ide'an'o kaj nur, kon'ant'e la favor'kor'ec'o'n de ni'a kar'a car'o, mi tiam halt'ig'is la ekzekut'o'n, de vi merit'it'a'n!

La kor'o de Serèbrjanij dolor'e kun'tir'iĝ'is, kaj ĉi tiu ŝanĝ'o en Godunòv ŝajn'is al li pli kruel'a, ol la mort'o mem.

—La temp'o de favor'kor'ec'o nun pas'is,—daŭr'ig'is Godunòv mal'varm'sang'e.—Vi ne forges'is la ĵur'o'n, kiu'n vi don'is tiam al la car'o? Obe'u do nun al li'a sankt'a vol'o kaj, se vi konfes'os al ni ĉio'n sen'kaŝ'e, vi evit'os turment'eg'o'n kaj ricev'os rapid'a'n mort'o'n. Ni komenc'u la esplor'o'n, Gregoro Lukìĉ!

—Atend'u iom'et'e, atend'u!—rid'et'ant'e dir'is Maluto.—Mi hav'as apart'a'n kont'o'n kun li'a moŝt'o! Mal'long'ig'u li'a'j'n ĉen'o'j'n, Fomĉjo!—li ordon'is al la ekzekut'ist'o.

Kaj la ekzekut'ist'o, en'ŝov'int'e la torĉ'o'n en fer'a'n ring'o'n ĉe la mur'o, al'tir'is la brak'o'j'n de Serèbrjanij ĝust'e al la mur'o, tiel ke li ne pov'is plu ili'n mov'i.

Tiam Maluto al'proksim'iĝ'is al li kaj dum kelk'e da temp'o rigard'is li'n kun la antaŭ'a rid'et'o.

—Kar'a princ'o Nikito Romànoviĉ!—li fin'e dir'is: far'u al mi grand'a'n favor'o'n!

—Antaŭ vi'a moŝt'o ni est'as mal'grand'a'j hom'et'o'j,—li daŭr'ig'is kun mok'a humil'ec'o:—tiom eminent'a'j'n bojar'o'j'n, kiel vi, ni neniam ankoraŭ est'is turment'int'a'j aŭ ekzekut'int'a'j! Mi ne kuraĝ'as eĉ komenc'i la esplor'o'n! Oni dir'as, mal'sam'a sang'o flu'as en ni'a'j kaj en vi'a'j vejn'o'j...

Maluto halt'is, li'a rid'et'o far'iĝ'is plen'a je venen'o, kaj la pupil'o'j re'e larĝ'iĝ'is kaj ek'mov'iĝ'is.

—Permes'u, vi'a princ'a moŝt'o,—li daŭr'ig'is per pet'eg'ant'a ton'o: permes'u, ke mi, antaŭ ol komenc'i la esplor'o'n, re'akir'u la kuraĝ'o'n, ek'vid'int'e, kia est'as vi'a bojar'a sang'o?...

Kaj li el'pren'is tranĉ'il'o'n el post la zon'o kaj sur'genu'e al'ramp'is al Serèbrjanij.

—Kaj post'e,—daŭr'ig'is Maluto, pli'alt'ig'ant'e la voĉ'o'n: permes'u al mi, mal'alt'rang'ul'o, el'tranĉ'i rimen'o'j'n el vi'a princ'a dors'o! Permes'u al mi, servut'ul'o, uz'i vi'a'n bojar'a'n haŭt'o'n kiel ĉeval'kovr'il'o'n! Permes'u al mi, mal'bon'odor'a sklav'o, nutr'i mi'a'j'n hund'o'j'n per vi'a alt'rang'ul'a korp'o.

La voĉ'o de Maluto, ordinar'e mal'mol'a, nun simil'is je blek'o de ŝakal'o, plor'ad'o kaj rid'o sam'temp'e.

La har'o'j de Serèbrjanij lev'iĝ'is. Kiam li la unu'a'n foj'o'n est'is kondamn'it'a de la car'o Ivan'o al la mort'o, li supr'e'n'ir'is la eŝafod'o'n sen'ŝancel'iĝ'e, sed ĉi tie en mal'liber'ej'o, kie li sid'is katen'it'a kaj el'konsum'it'a de mal'sat'o, mank'is al li la fort'o'j por el'toler'i ĉi tiu'n voĉ'o'n kaj rigard'o'n.

—Vi'a princ'a moŝt'o!—subit'e li ek'kri'et'is, for'ĵet'ant'e la tranĉ'il'o'n kaj re'e lev'iĝ'ant'e:—antaŭ ĉio permes'u al mi, ke mi honest'e pag'u al vi mi'a'n ŝuld'o'n!

Kaj, kun'prem'int'e la dent'o'j'n, li lev'is la man'o'n kaj pret'iĝ'is don'i sur'vang'o'n.

La tut'a sang'o al'flu'is al la kor'o de Serèbrjanij, kaj al li'a koler'eg'o al'iĝ'is terur'a abomen'o, kiu'n ni sent'as ĉe al'proksim'iĝ'o de iu mal'pur'eg'aĵ'o, ni'n tuŝ'ont'a.

—Gregoro Lukìĉ!—dir'is Godunòv tut'e trankvil'e: se vi li'n ek'frap'os, li dis'romp'os si'a'n kap'o'n al la mur'o, kaj ni ne hav'os, kiu'n esplor'i. Mi kon'as ĉi tiu'n Serèbrjanij’n.

—For!—blek'eg'is Maluto: ne mal'help'u, ke mi amuz'iĝ'u per li! Mi dev'as pag'i al li por la Mal'ben'it'a Ŝlim'akv'o.

Sed Maluto, kvazaŭ sovaĝ'a best'o, flar'ant'a sang'o'n, neni'o'n plu kompren'is. Kun ĝem'o'j kaj mal'ben'o'j li al'kroĉ'iĝ'is al Godunòv, pen'ant'e li'n fal'ig'i por si'n ĵet'i sur si'a'n viktim'o'n. Batal'o komenc'iĝ'is inter ili; la torĉ'o, kiu'n iu el ili tuŝ'is, fal'is ter'e'n kaj esting'iĝ'is sub ili'a'j pied'o'j.

—Mi dir'os al la car'o!—li ronk'is, spir'eg'ant'e: ke vi defend'as li'a'n perfid'ul'o'n.

—Kaj mi,—respond'is Godunòv,—dir'os al la car'o, ke vi vol'is mort'ig'i li'a'n perfid'ul'o'n sen esplor'o, ĉar vi tim'as est'i de li denunc'it'a.

Io simil'a je murmur'eg'o el'ŝir'iĝ'is el la brust'o de Maluto, kaj li si'n ĵet'is for el la mal'liber'ej'o, el'vok'ant'e la ekzekut'ist'o'n.

Dum'e ili, palp'e'serĉ'ant'e en mal'lum'o, supr'e'n'ramp'is la ŝtup'ar'o'n, Serèbrjanij ek'sent'is, ke oni re'e pli'long'ig'as li'a'j'n ĉen'o'j'n, kaj ke nun li re'e pov'as mov'iĝ'i.

—Ne mal'esper'u, princ'o!—ek'murmur'et'is Godunòv, fort'e prem'ant'e li'a'n man'o'n:—ĉef'e, oni dev'as gajn'i temp'o'n.

Kaj li sekv'is Maluton, post kiam li ferm'is la pord'o'n kaj zorg'e met'is ĉiu'j'n rigl'il'o'j'n.

—Gregoro Lukìĉ!—li dir'is al Skuratov, kiam li li'n ating'is ĉe la el'ir'o, kaj li etend'is al li la ŝlos'il'o'j'n en ĉe'est'o de la gard'ist'ar'o.—Vi forges'is ŝlos'i la mal'liber'ej'o'n. Ne dec'as tio'n far'i: oni pov'as konsider'i vi'n kiel kun'help'ant'o'n de Serèbrjanij!

Dum la ĵus pri'skrib'it'a scen'o okaz'is en la mal'liber'ej'o, Ivan'o sid'is en si'a palac'o, mal'gaj'a kaj mal'bon'humor'a. Ne'kon'at'a sent'o iom post iom ek'posed'is li'n. Ĉi tiu sent'o est'is malgraŭ'vol'a respekt'o antaŭ Serèbrjanij, kies sen'tim'a kondut'o indign'ig'is li'a'n aŭtokrat'a'n kor'o'n kaj sam'temp'e ne koincid'is kun li'a propr'a ide'o pri perfid'o. Ĝis nun Ivan'o renkont'is aŭ vid'ebl'a'n mal'obe'em'o'n, ekzempl'e en bojar'o'j, kiu'j mal'gaj'ig'is li'a'j'n infan'a'j'n jar'o'j'n per si'a'j mal'pac'o'j, aŭ fier'a'n arogant'ec'o'n, kiel en Kurbskij[34], aŭ sklav'a'n humil'iĝ'o'n, kiel en ĉiu'j nun'a'j li'a'j ĉirkaŭ'ant'o'j. Sed Serèbrjanij aparten'is al neni'u el tiu'j kategori'o'j. Li part'o'pren'is la tiam'a'n ide'o'n pri la di'a'j ne'tuŝ'ebl'a'j rajt'o'j de l’ car'o; li konfes'is ĉi tiu'n ide'o'n kaj, ĝeneral'e pli inklin'a ag'i ol medit'i, li neniam intenc'e mal'obe'is al la car'o, kiu'n li konsider'is kiel reprezent'ant'o'n do Di'o sur la ter'o. Sed, malgraŭ tio, ĉiu'foj'e, kiam li renkont'is vid'ebl'a'n mal'just'aĵ'o'n, li'a anim'o ek'flam'is pro koler'o, kaj de'nask'a honest'ec'o super'is la regul'o'j'n, laŭ'kred'e akcept'it'a'j'n. Tiam li, kvazaŭ sen'konsci'e kaj tut'e sen'intenc'e, ag'ad'is spit'e ĉi tiu'j regul'o'j, kaj la rezultat'o tut'e ne konform'iĝ'is al tio, kio'n postul'is la regul'o'j. Ĉi tiu nobl'a ne'konsekvenc'o renvers'is ĉiu'j'n ide'o'j'n de Ivan'o pri la hom'o'j kaj konfuz'e ŝanĝ'is ĉiu'j'n li'a'j'n ide'o'j'n pri la hom'a kor'o. Mal'kaŝ'em'ec'o de Serèbrjanij, li'a ne'sub'aĉet'ebl'a sincer'ec'o kaj li'a indiferent'ec'o por li'a'j propr'a'j profit'o'j est'is vid'ebl'a'j por Ivan'o mem. Li kompren'is, ke Serèbrjanij li'n neniam tromp'os, ke al li oni pov'as pli mult'e fid'i ol al iu ajn el la opriĉnikoj, kaj ia'foj'e li hav'is dezir'o'n al'proksim'ig'i li'n kaj far'i li'n si'a il'o; sed sam'temp'e li sent'is, ke ĉi tiu il'o, kvankam tut'e fid'ind'a, pov'as tut'e ne'atend'it'e el'glit'i el li'a'j man'o'j, kaj la sol'a ide'o pri tiu ebl'ec'o trans'form'ig'is li'a'n favor'o'n al Serèbrjanij en mal'am'o'n. Kvankam, sekv'e de si'a ŝanĝ'em'a karakter'o, la car'o ia'foj'e for'ig'is si'a'j'n sang'plen'a'j'n ordon'o'j'n kaj eĉ pent'o'far'is, sed ĉi tiu'j moment'o'j est'is escept'o; ordinar'e li'n tut'e plen'ig'is la konsci'o de li'a sen'erar'ec'o, li firm'e kred'is je di'a esenc'o de si'a potenc'o kaj ĵaluzardis ĝi'n kontraŭ iu'j atenc'o'j; kaj atenc'o'n li vid'is en ĉiu eĉ sen'parol'a mal'laŭd'o. La sam'o okaz'is nun. La dezir'o pardon'i al Serèbrjanij preter'flug'is en li'a anim'o kaj tuj ced'is al konvink'ec'o, ke Serèbrjanij aparten'as al spec'o da hom'o'j, ne toler'ebl'a'j en la regn'o.

—Se mez'e de la tut'a ŝaf'ar'o, paŝ'ant'a dekstr'e'n, trov'iĝ'as unu ŝaf'o, paŝ'ant'a mal'dekstr'e'n, paŝt'ist'o pren'as kaj mort'ig'as tiu'n ŝaf'o'n.—Tiel pens'is Ivan'o kaj decid'is en si'a kor'o la sort'o'n de Serèbrjanij. Li'a ekzekut'o est'is destin'it'a por la sekv'ont'a tag'o, sed li ordon'is li'n sen'katen'ig'i kaj send'is al li manĝ'aĵ'o'n el si'a car'a kuir'ej'o.

Sam'temp'e, por mal'aper'ig'i la impres'o'j'n de ĉi tiu intern'a batal'ad'o, impres'o'j'n ne'kutim'a'j'n, li'n ĝen'ant'a'j'n, li ek'pens'is amuz'iĝ'i per grand'a bird'o'ĉas'o.

La maten'o est'is bel'eg'a. Ĉef'a falk'gard'ist'o, li'a asist'ant'o kaj ĉiu'rang'a'j falk'serv'ist'o'j sur'ĉeval'e kolekt'iĝ'is en la kamp'o, en bril'a ornam'aĵ'o, kun falk'o'j sur gant'it'a'j man'o'j.

De antikv'a'j temp'o'j oni dir'as, ke la ĉas'ad'o konsol'as mal'gaj'a'n hom'o'n kaj ke special'e per'falk'a ĉas'ad'o ĝoj'ig'as jun'ul'o'n sam'e kiel mal'jun'ul'o'n. Kiom ajn mal'ĝoj'a est'is la car'o, sed, kiam li sur'ĉeval'e el'galop'is ekster la antaŭ'urb'o kun si'a'j opriĉnikoj kaj kiam li ek'vid'is bril'ant'a'n ar'o'n da falk'gard'ist'o'j, li'a vizaĝ'o seren'iĝ'is. Lok'o de kun'iĝ'o est'is elekt'it'a apud car'a'j herb'ej'o'j, du verst'o'j'n de l’ antaŭ'urb'o, sur la voj'o Vladimir'o'n.

Ĉef'falk'gard'ist'o, en ruĝ'a velur'a kaftan'o kun or'a sur'kudr'it'a stri'o kaj en or'a skarp'o, en or'ŝtof'a ĉap'o, en flav'a'j bot'o'j kaj ornamitaantoj, de'ĉeval'iĝ'is kaj al'ir'is Ivan'o'n, akompan'at'a de si'a asist'ant'o, kiu ten'is sur la man'o blank'a'n falk'o'n en kapuĉ'et'o kaj kun sonor'il'et'o'j.

Tiam la ĉef'falk'gard'ist'o don'is al Ivan'o riĉ'e ornamitaanton kaj, pren'int'e la falk'o'n de si'a asist'ant'o, li ĝi'n met'is sur la man'o'n de l’ car'o.

—Honest'a'j kaj laŭd'ind'a'j ĉas'ist'o'j!—dir'is la ĉef'falk'gard'ist'o, si'n turn'ant'e al opriĉnikoj:—amuz'iĝ'u per glor'a, bel'a kaj saĝ'a ĉas'ad'o, por ke mal'aper'u ĉiu'j vi'a'j mal'ĝoj'o'j kaj por ke vi'a'j kor'o'j est'u ĝoj'ig'it'a'j!

—Bon'a'j kaj diligent'a'j falk'ĉas'ist'o'j!—li dir'is: las'u flug'i la bird'o'j'n kaj ek'ĉas'u!

Tiam la tut'a mult'kolor'a ar'o da falk'ĉas'ist'o'j dis'iĝ'is en la kamp'o. Kelk'a'j kun kri'o'j si'n ĵet'is en la arb'ar'o'n, ali'a'j ek'galop'is al mal'grand'a'j lag'et'o'j, kvazaŭ pec'et'o'j de spegul'o kuŝ'ant'a'j inter la arb'et'ar'o.

Baldaŭ ar'o da anas'o'j lev'iĝ'is el sub la kan'o'j kaj flug'pend'is en aer'o.

La ĉas'ist'o'j el'las'is falk'o'j'n. La anas'o'j komenc'e vol'is re'ven'i al si'a'j lag'et'o'j, sed tie ili'n renkont'is ali'a'j falk'o'j, kaj terur'eg'it'a'j ili si'n ĵet'is ĉiu'flank'e'n sen'ord'e.

Tiam la falk'o'j, kuraĝ'ig'it'a'j per kri'o'j de falk'ĉas'ist'o'j, atak'is la anas'o'j'n, flug-ating'ant'e ili'n aŭ kapt'ant'e tiu'j'n, kiu'j flug'is renkont'e al ili, aŭ fal'ant'e de supr'e, kvazaŭ ŝton'o'j, sur la dors'o'n de l’ viktim'o.

Tiam si'n disting'is Bjedrjàj kaj Smjeljàj, falk'o'j el Siberio, kaj Arbàs, kaj Anpràs, sovaĝ'a'j falk'o'j, kaj Horjàk kaj Hudjàk, kaj Malèc, kaj Palèc. Mult'o'n da anas'o'j ili mort'ig'is sam'e kiel da tetr'o'j, kiu'j'n la falk'serv'ist'o'j per vip'frap'ad'o for'tim'ig'is el la arb'ar'dens'ej'o. Mir'ind'a kaj bel'a est'is flug'manier'o de ĉiu'spec'a'j falk'o'j. La tetr'o'j ĉiu'moment'e fal'is, turn'iĝ'ant'e en aer'o. Kelk'foj'e la anas'o'j en mal'esper'o si'n ĵet'is al la pied'o'j de l’ ĉeval'o'j, kaj la ĉas'ist'o'j kapt'is ili'n viv'ant'a'j'n.

Okaz'is ankaŭ perd'o'j. La jun'a Gamajùn, de supr'e ek'vid'int'e mal'jun'a'n tetr'o'n, flug'ant'a'n tut'e mal'supr'e, frap'iĝ'is per brust'o al ter'o kaj tuj mort'is.

Astrec kaj Sorodum, du falk'o'j el Kazanjo, mal'aper'is, malgraŭ vok'ad'o de ĉas'ist'o'j, malgraŭ kolomb'a'j flug'il'o'j, per kiu'j oni ili'n real'is.

Sed plej mir'ind'a est'is la kondut'o de l’ car'a falk'o, tiel nom'at'a Adrahàn. Du foj'o'j'n el'las'is li'n la car'o kaj ĉiu'foj'e ĝi long'e rest'is en la aer'o, bon'ŝanc'e mort'ig'is ĉiu'spec'a'j'n bird'o'j'n kaj bon'e amuz'iĝ'int'e re'ven'is kaj sid'iĝ'is sur la orbroditaanton de l’ car'o. El'las'it'a la tri'a'n foj'o'n, Adrahàn tiel mult'e ekscit'iĝ'is, ke ĝi komenc'is bat'i ne nur ali'a'j'n bird'o'j'n, sed ankaŭ si'a'j'n kamarad'o'j'n, la falk'o'j'n, kiu'j okaz'e preter'flug'is antaŭ li. La falk'o Smiŝljàj kaj ankaŭ Kruĵòk fal'is ter'e'n kun dis'bat'it'a'j flug'il'o'j. Van'e la car'o kaj ĉiu'j proksim'e star'ant'a'j falk'ĉas'ist'o'j pen'is al'i Adrahanon per ruĝ'a tuk'o kaj per bird'a'j flug'il'o'j. La blank'a falk'o far'is en la aer'o larĝ'a'j'n rond'o'j'n, lev'iĝ'is al ne'vid'ebl'a alt'ec'o kaj fulm'rapid'e si'n ĵet'is sur si'a'n viktim'o'n; kaj, anstataŭ ol serĉ'i la mort'ig'it'a'n bird'o'n sur'ter'e, Adrahàn, post ĉiu nov'a venk'o, re'e lev'iĝ'is supr'e'n kaj tre alt'e'n. La ĉef'falk'gard'ist'o, perd'int'e la esper'o'n kapt'i Adrahanon, tuj prezent'is al la car'o ali'a'n falk'o'n. Sed la car'o am'is Adrahanon kaj mal'ĝoj'iĝ'is pro mal'aper'o de si'a plej bel'a bird'o. Li demand'is la ĉef'falk'gard'ist'o'n, kiu serv'ist'o fleg'ad'is Adrahanon. La ĉef'falk'gard'ist'o nom'is si'a'n serv'ist'o'n Triĉjon.

Ivan'o ordon'is, ke ven'u Triĉjo. Ĉi tiu, atend'ant'e mal'feliĉ'o'n, aper'is tut'e pal'a antaŭ la car'o.

—Hom'o!—dir'is al li la car'o: jen kiel vi fleg'as la falk'o'j'n! Ĝis nun vi ne sci'as al'i vi'a'n falk'o'n? Aŭskult'u, Triĉjo: vi'a'n sort'o'n mi met'as en vi'a'j'n man'o'j'n; se vi re'al'port'os Adrahanon, mi bon'e rekompenc'os vi'n, se ne, vi est'os sen'kap'ig'it'a, por ke la ali'a'j tim'u! De long'e jam mi vid'as neni'o'n bon'a'n inter la falk'gard'ist'o'j, pere'as la per'falk'a ĉas'ad'o!

Ĉe la last'a'j vort'o'j Ivan'o sever'e ek'ard'is de flank'e la ĉef'falk'gard'ist'o'n, kiu si'a'vic'e pal'iĝ'is, ĉar bon'e est'is kon'at'a de li la signif'o de tiu flank'a car'a rigard'o.

Triĉjo, ne perd'ant'e la temp'o'n, sur'ĉeval'iĝ'is kaj ek'galop'is serĉ'i Adrahanon, preĝ'ant'e al si'a patron'o, la sankt'a Trifono, ke li montr'u al li la perd'it'a'n falk'o'n.

Dum'e la ĉas'ad'o daŭr'is. Pli ol unu hor'o'n jam amuz'iĝ'is la car'o, kaj jam mult'e da ĉiu'spec'a'j bird'o'j est'is alit'a'j per torokoj[73], kiam nov'a vid'ind'aĵ'o al'tir'is la atent'o'n de Ivan'o.

Sur la voj'o al Vladimir'o mal'rapid'e paŝ'is du blind'ul'o'j, unu mez'jar'a, ali'a mal'jun'a kun griz'a bukl'a kap'o kaj long'a barb'o. Ili sur'hav'is blank'a'j'n el'uz'it'a'j'n ĉemiz'o'j'n, kaj sur viŝ'tuk'o'j, kruc'it'a'j sur la dors'o, pend'is de unu flank'o sak'o'j por almoz'aĵ'o, de la ali'a—dis'ŝir'it'a'j kaftan'o'j, kiu'j'n ili de'met'is pro varm'eg'o. Ali'a'j'n aĵ'o'j'n, kiel harp'o'n, balalajk'o'n[37] kaj sak'o'n kun pan'o ili est'is sur'met'int'a'j sur fort'a'n jun'ul'o'n, ili'a'n konduk'ant'o'n. Komenc'e pli jun'a blind'ul'o ten'is je ŝultr'o la konduk'ant'o'n kaj mem tren'is post si la mal'jun'ul'o'n. Sed la jun'ul'o, vid'ebl'e, forges'is la kamarad'o'j'n, for'it'a de l’ ĉas'ad'o. La blind'ul'o'j post'rest'is; sub'ten'ant'e unu la ali'a'n, ili palp'ad'is la ter'o'n per alt'a'j baston'o'j kaj ĉiu'moment'e fal'et'is. Rigard'ant'e ili'n, Ivan'o ne pov'is si'n de'ten'i de rid'o. Li al'trot'is pli proksim'e al ili. En la sam'a moment'o unu blind'ul'o fal'et'is, fal'is en ŝlim'akv'o'n, kun'tir'int'e la ali'a'n. Ili ambaŭ lev'iĝ'is, kovr'it'a'j de kot'o, kraĉ'ant'e kaj insult'ant'e la konduk'ant'o'n, kiu kun mal'ferm'it'a buŝ'o observ'is la bril'ant'a'j'n opriĉnikojn. La car'o laŭt'e rid'eg'is.

—Ir'u for!—respond'is la pli jun'a blind'ul'o, ne de'met'ant'e la ĉap'o'n: kiu mult'o'n ek'sci'os, baldaŭ mal'jun'iĝ'os[74].

—Mal'saĝ'ul'o!—ek'kri'is iu opriĉniko: ĉu vi ne vid'as, kiu star'as antaŭ vi?

—Mal'saĝ'ul'o vi!—respond'is la blind'ul'o, lev'ant'e si'a'j'n blanket'a'j'n okul'o'j'n.—Ĉu mi pov'as vid'i, se mi ne hav'as okul'o'j'n? Kun vi est'as ali'a afer'o: vi hav'as kvar da ili sen du, do vi vid'as bon'e kaj mult'e. Dir'u al mi, kiu star'as tie, kaj mi est'os sci'ant'a.

La car'o far'is al la opriĉniko sign'o'n silent'i kaj re'e afabl'e ripet'is si'a'n demand'o'n.

—Ni est'as gaj'a'j hom'o'j,—respond'is la blind'ul'o: ni vag'ad'as tra urb'o'j kaj vilaĝ'o'j, nun ni ir'as el Muromo en la antaŭ'urb'o'n por amuz'iĝ'i, amuz'i bon'a'j'n hom'o'j'n, iu'j'n sur'ĉeval'ig'i, ali'a'j'n de'ĉeval'ig'i[75].

—Jen kio!—dir'is la car'o, al kiu plaĉ'is la respond'o'j de l’ blind'ul'o: vi est'as el Muromo? Dir'u, mi pet'as, ĉu ekzist'as ankoraŭ hero'o'j en vi'a Muromo?

—Kial ne?—respond'is la blind'ul'o sen ia pri'pens'o: ĉi tiu komerc'aĵ'o neniam for'est'as. Ni hav'as onkl'o'n Miĥejon, li sci'as si'n mem lev'i je l’ har'o'j de super la ter'o; ni hav'as onkl'in'o'n Uljanon, ŝi sol'a atak'as blat'o'n!

Ĉiu'j opriĉnikoj ek'rid'is. Jam de long'e la car'o ne sent'is si'n tiom gaj'a.

—Ver'e, ili est'as gaj'a'j hom'o'j,—li pens'is: vid'ebl'e, ne ĉi tie'a'j. Mi'n jam ted'as mi'a'j fabel'ist'o'j, ĉiam la sam'o kaj la sam'o. Kaj ankaŭ mi'a'j arleken'o'j! De kiam mi permes'is al mi ŝerc'o'n kun unu el ili, ili ĉiu'j mi'n tim'as, neni'o'n rid'ind'a'n rakont'as, kvazaŭ mi est'as kulp'a, ke la anim'o de tiu mal'saĝ'ul'o ne firm'e sid'is en li'a korp'o.—Aŭskult'u, bon'ul'o: ĉu vi sci'as rakont'i fabel'o'j'n?

—Kiu'j'n vi dezir'as?—respond'is la blind'ul'o: ne ĉi'a'n fabel'o'n oni pov'as rakont'i. Foj'e mi rakont'is al la vojevod'o de Stàrici fabel'o'n pri vil'a kapr'in'o, kaj okaz'is mal'feliĉ'o por ni: la kapr'in'o est'is edz'in'o de l’ vojevod'o mem; li ni'n for'pel'is, rekompenc'int'e per bat'o'j. Ni plu ne est'os rakont'ant'a'j tiu'n fabel'o'n.

Mal'facil'e est'as pri'skrib'i la eksplod'o'n de rid'eg'o inter la opriĉnikoj. Tiu vojevod'o est'is en mal'favor'o de la car'o. La mok'a'j parol'o'j de la blind'ul'o ven'is ĝust'a'temp'e.

—Aŭskult'u, bon'ul'o'j,—dir'is la car'o: ir'u en la antaŭ'urb'o'n rekt'e en la palac'o'n, tie atend'u mi'a'n al'ven'o'n, dir'u, ke la car'o vi'n send'is. Ke oni al vi don'u manĝ'i kaj trink'i, kaj kiam mi re'ven'os, mi aŭskult'os vi'a'j'n fabel'o'j'n.

—Vi'a car'a moŝt'o!—ili dir'is, fal'ant'e ter'e'n: ne koler'u pro ni'a'j mal'delikat'a'j kamp'ar'an'aĉ'a'j parol'o'j! Ne de'hak'ig'u ni'a'j'n kap'o'j'n, pro ne'sci'o tio okaz'is!

La car'o rid'et'is ĉe la ek'tim'o de la blind'ul'o'j kaj for'rajd'is por daŭr'ig'i la ĉas'o'n, kaj la blind'ul'o'j kun si'a konduk'ant'o si'n direkt'is al la antaŭ'urb'o. Ĝis kiam la opriĉnikoj pov'is vid'i ili'n, ili ten'is unu la ali'a'n kaj sen'ĉes'e fal'et'ad'is, sed tuj kiam la voj'turn'iĝ'o mal'aper'ig'is la opriĉnikojn, la pli jun'a blind'ul'o halt'is, rigard'is ĉirkaŭ'e'n kaj dir'is al si'a kamarad'o:

—Nu, Vultur'o, ĉu vi est'as lac'a pro ĉiam'a fal'et'ad'o? Ĝis nun la afer'o ir'as bon'eg'e, kio est'os plu'e? Pro kio vi sulk'ig'as la brov'o'j'n? He, kamarad'o! Ebl'e vi bedaŭr'as, ke ni komenc'is la afer'o'n?

—Ne,—respond'is la mal'jun'a rab'ist'o: se mi konsent'is ir'i, cert'e, mi ne rigard'os post'e'n; sed ne sci'as mi mem, kio far'iĝ'as al mi! Dolor'as mi'a kor'o, kiel neniam antaŭ'e, kaj kio'n ajn mi far'as, ĉiam la sam'o si'n prezent'as al mi'a'j okul'o'j!

—Aŭskult'u, hetman'o! Jam de du'dek jar'o'j ven'is al mi sopir'o, kaj pri tio neni'u sci'as ĉi tie, en Moskvo, nek apud Volg'o; al neni'u mi dir'is eĉ unu vort'o'n; mi kaŝ'is la sopir'o'n en mi'a anim'o, kaj mi kun'port'as ĝi'n kvazaŭ muel'ŝton'o'n ĉirkaŭ la kol'o. Foj'e mi prov'is fast'i kaj pent'o'far'i dum Grand'a Fast'o, mi vol'is ĉio'n konfes'i al pastr'o, sed mi ne pov'is preĝ'i, kaj mi ĉes'is fast'i. Kaj nun ĝi re'e mi'n sufok'as kaj prem'as; ŝajn'as al mi, ke mi mi'n sent'us pli bon'e, se mi ĉio'n el'dir'us. Por mi est'as mult'e pli facil'e rakont'i ĉio'n al vi, ol al pastr'o, ĉar vi mem est'as simil'a pek'ul'o...

Profund'a'n mal'ĝoj'o'n esprim'is la mien'o de Vultur'o. Ring'o silent'e aŭskult'is. Ili ambaŭ sid'iĝ'is ĉe la rand'o de l’ voj'o.

—Dmiĉjo,—dir'is Ring'o al la konduk'ant'o: sid'iĝ'u iom pli mal'proksim'e kaj bon'e rigard'u. Se vi iu'n ek'vid'os, sving'u la man'o'n, nur gard'u vi'n, ne forges'u, ke vi est'as surd'a'mut'a, ne parol'u eĉ unu vort'o'n!

—Est'u pips'o sur vi'a lang'o, mal'saĝ'ul'o, silent'u! Ankaŭ kun ni ne parol'u. Al'kutim'iĝ'u al silent'o, ali'e vi nepr'e i'o'n el'parol'os tiam, kiam ni ne est'os sol'a'j, kaj pro vi ni ambaŭ pere'os.

Dmiĉjo de'ir'is cent paŝ'o'j'n kaj kuŝ'iĝ'is sur'ventr'e'n kun kubut'apog'it'a kap'o.

—Bon'eg'a jun'ul'o!—dir'is Ring'o, post'sekv'ant'e li'n per okul'o'j,—sed mal'saĝ'eg'a! Las'u li'n sol'a, li tuj i'o'n babil'os. Tamen, li est'as plej bon'a ol ĉiu'j, almenaŭ li ne perfid'os: li defend'os ni'n kaj si'n mem, se, Di'o gard'u, ni hav'os mal'feliĉ'o'n. Nu, Vultur'o, nun neni'u ni'n aŭd'os, parol'u: kiu'n ĉagren'o'n vi hav'as? Ha, kiel ne ĝust'a'temp'e la ĉagren'o vi'n ek'posed'is!

La mal'jun'a rab'ist'o mal'lev'is si'a'n bukl'a'n kap'o'n kaj ek'tuŝ'is la frunt'o'n per la man'o. Grand'a est'is li'a dezir'o ĉio'n el'dir'i, sed la komenc'o ne est'is facil'a!

—Jes, hetman'o,—li fin'e decid'iĝ'is:—sufiĉ'e mult'e da hom'o'j mi pere'ig'is dum mi'a viv'o, kompren'ebl'e! De jun'ec'o mi ek'am'is la ruĝ'a'n ĉemiz'o'n. Se okaz'is, ke komerc'ist'o ne tuj ced'as aŭ vir'in'o komenc'as kri'et'i, mi tuj en'ig'is tranĉ'il'o'n en la brust'o'n kaj fin'it'a est'as la afer'o! Eĉ nun'e, se ven'us la okaz'o iu'n mort'ig'i, mi'a man'o ne ek'trem'us. Nu, ne pen'valor'as parol'i, al vi ĉio-ĉi est'as kon'at'a: cert'e, ne mal'mult'e da hom'o'j vi ankaŭ trans'loĝ'ig'is en la ali'a'n mond'o'n. Ĉu ne?

—Mi vol'as nur dir'i, ke ni ambaŭ est'as nek vir'in'o'j, nek jun'a'j virg'ul'in'o'j; mult'e da sang'o prem'eg'as ni'a'j'n anim'o'j'n; sed dir'u al mi, hetman'o, ebl'e vi ankaŭ tra'viv'is la sam'o'n: se vi re'memor'as iu'n vi'a'n ag'o'n, kvazaŭ kun'tir'iĝ'as vi'a kor'o, jen varm'eg'o, jen frost'o ek'kapt'as vi'n de l’ pied'o'j ĝis la kap'o, kaj io mord'et'as, mord'et'as vi'n tiel terur'e, ke vi prefer'e ne est'us nask'iĝ'int'a en la mond'o'n?

—Jes,—daŭr'ig'is Vultur'o:—mi jam mult'o'n forges'is el mi'a'j far'o'j, jen kio'n mi ne pov'as forges'i. Antaŭ du'dek jar'o'j mi est'is apud Volg'o, ni vetur'is sur naŭ flos'o'j; ni'a hetman'o est'is tiam Danielo Kat'o; vi'n ni ankoraŭ ne kon'is, kaj mi jam est'is kon'at'a sub la nom'o Vultur'o. Ni dis'romp'ad'is riĉ'a'j'n ŝip'o'j'n, ni rab'ad'is en apud'volg'a'j urb'o'j, kaj ĉiu'n rab'aĵ'o'n ni divid'is egal'part'e, neniu'j'n disput'o'j'n permes'is Danielo Kat'o. Ĉu ne bon'e est'is? Liber'a viv'o, ĉiu'j ĉiam sat'a'j, bon'e vest'it'a'j! Kiam ni, sur'met'int'e mult'kolor'a'j'n kaftan'o'j'n kaj de'klin'int'e la kap'o'j'n iom flank'e'n, komenc'is rem'i, ĥor'e kant'ant'e brav'a'n rus'a'n kant'o'n, tiam la hom'o'j en vilaĝ'o'j sam'e kiel en urb'o'j ar'e amas'iĝ'is ĉe la bord'o por vid'i ni'n, brav'ul'o'j'n, ni'n admir'i! Kaj ni rem'as kaj rem'as kaj kant'as, kant'as plen'gorĝ'e, kaj de temp'o al temp'o ni paf'as el paf'il'o'j sen'cel'e, palpebr'um'ant'e al bel'a'j knab'in'o'j. Sed ia'foj'e, kiam ni ni'n proviz'is je ponard'eg'o'j kaj rogatinoj[76], ni'a'j flos'o'j prezent'is kvazaŭ arb'ar'o'n. Bon'e ni viv'is, sed mal'ben'it'a diabl'o mi'n de'is! Foj'e mi ek'pens'is: mi labor'as pli ol ali'a'j, sed profit'o'n mi hav'as la sam'a'n, kiel la ali'a'j. Kaj mi tuj decid'is ir'i sol'a, akir'i i'o'n kaj ne for'don'i al komun'um'o, sed las'i por mi mem. Mi mi'n vest'is kiel almoz'ul'o, sam'e kiel hodiaŭ, met'is sak'o'n ĉirkaŭ la kol'o, pren'is bon'a'n il'o'n en la bot'o'n kaj ek'ir'is laŭ'long'e de la voj'o al urb'et'o, atend'ant'e la unu'a'n ven'ont'o'n. Mi long'e dev'is atend'i: nek ŝarĝ'it'a vetur'il'ar'o, nek iu komerc'ist'o, neni'u est'is vid'at'a. Mi ek'koler'is. Nu, bon'e, se Di'o ne don'as al mi profit'o'n, mi promes'as, ke nun mi plen'e pri'rab'os ĉiu'n preter'pas'ant'o'n, se eĉ li est'os mi'a propr'a patr'o! Ĵus kiam mi ek'pens'is, mi ek'vid'is sur'voj'e mal'riĉ'a'n vir'in'o'n kun mal'grand'a korb'o, kovr'it'a per ĉifon'o. Kiam ŝi mi'n preter'paŝ'is mi el'salt'is el post la arb'o. "Halt'u, vir'in'o, don'u la korb'o'n!" Si ek'genu'is: pren'u ĉio'n, nur ne korb'o'n!

—He, he,—mi pens'is: kred'ebl'e, vi hav'as mon'o'n tie!—Kaj mi ek'kapt'is la korb'o'n. Kaj la vir'in'o kri'is, insult'is, mord'is mi'a'n man'o'n. Mi jar'a antaŭ'e est'is koler'a, ĉar mi'a tag'o sen'util'e pas'is, kaj nun mi ankoraŭ pli ek'koler'is. Diabl'o puŝ'is mi'n, mi el'tir'is tranĉ'il'o'n kaj en'ig'is ĝi'n en ŝiaorĝon. Kiam ŝi fal'is, tim'o ek'posed'is mi'n. Mi vol'is for'kur'i, sed pri'pens'int'e mi re'ven'is pren'i la korb'o'n. Mi pren'is la korb'o'n kaj ne enardinte, kio'n ĝi en'hav'as, ek'kur'is tra arb'ar'o. Sed ne long'e mi est'is kur'ant'a, miaenuoj fleks'iĝ'is, kaj mi ek'dezir'is ek'sci'i, ĉu mi akir'is mult'e da mon'o. Mi de'met'as la ĉifon'o'n kaj vid'as: en la korb'o kuŝ'as mal'grand'a infan'et'o, apenaŭ viv'a kaj spirant'a kun pen'o. "Ha, diabl'o!"—mi pens'is. "Jen kial la vir'in'o ne vol'is for'don'i la korb'o'n! Pro vi, mal'ben'it'o, mi pren'is pek'o'n en mi'a'n anim'o'n!"

—Hetman'o!—dir'is li subit'e: kiam mi re'memor'ig'as al mi ĉio'n ĉi, mi'a kor'o dolor'as. Kaj hodiaŭ mi, sur'met'ant'e la vest'ar'o'n de almoz'ul'o, de'nov'e ĉio'n ek'memor'is tiel klar'e, tiel viv'eg'e, kvazaŭ ĝi okaz'is hieraŭ. Sed ne nur tio'n mi ek'memor'is, ankaŭ mult'o'n ali'a'n, pri kio mi jam de long'e eĉ ne pens'is. Kia est'as la kaŭz'o? Oni'dir'e, ne bon'e ĝi est'as, se oni subit'e sen'kaŭz'e re'memor'as tio'n, kio jam de long'e mal'aper'is el la memor'o?

Ambaŭ rab'ist'o'j silent'is. Subit'e flug'il'o'j ek'fajf'is super ili'a'j kap'o'j, kaj brun'a vultur'o fal'is sur'dors'e'n ĝust'e ĉe la pied'o'j de la mal'jun'ul'o. En la sam'a moment'o la falk'o Adrahàn facil'mov'e kaj sen'sku'e preter'flug'is en la aer'o, ne vol'ant'e pren'i si'a'n viktim'o'n. Dmiĉjo ek'sving'is la man'o'n. Mal'proksim'e ek'aper'is la ĉas'ist'o'j.

—Kar'ul'o!—rapid'e dir'is Ring'o:—pen'u forges'i la pas'int'ec'o'n, ni ja nun ne est'as rab'ist'o'j, sed blind'a'j almoz'ul'o'j. Jen ven'as la car'a'j hom'o'j, baldaŭ ili est'os ĉi tie. Nu, frat'o, est'u vigl'a, prepar'u vi'a'j'n sprit'aĵ'o'j'n!

—Mal'feliĉ'o traf'os mi'n,—dir'is li, montr'ant'e la mort'ig'it'a'n vultur'o'n.—Mi'n mort'ig'is la blank'a falk'o, mort'ig'is kaj tuj est'as for!

—Nu, kar'ul'o!—li dir'is: mi tut'e ne kompren'as, kio hodiaŭ far'iĝ'is al vi! Sed mi ne vol'as vi'n dev'ig'i. Oni dir'as, kor'o est'as plej bon'a diven'ant'o! Pov'as est'i, vi'a kor'o tut'e prav'e antaŭ'sent'as mal'feliĉ'o'n. Rest'u, mi sol'a ir'os en la antaŭ'urb'o'n.

—Ne, ne,—inter'romp'is li'n Vultur'o: mi ne tio'n intenc'as dir'i. Se la sort'o destin'as al mi mort'o'n en la antaŭ'urb'o, ne bon'e est'us post'rest'i. Kio dev'as okaz'i, okaz'u! Jen kun kia cel'o mi komenc'is parol'i kun vi! Ĉu vi kon'as, hetman'o, apud Volg'o vilaĝ'o'n, nom'at'a'n Bogoròdickoje?

—Kaj ne mal'proksim'e de tie, ĉirkaŭ kvin verst'o'j, est'as lok'o, nom'at'a Pastr'a Rond'o, ĉu vi ĝi'n kon'as?

—Jes, vi est'as prav'a, la kverk'o est'as for'hak'it'a, sed rest'is la stump'o.

—Aŭskult'u! Mi mem neniam plu vid'os la bel'a'n Volg'o'n, sed vi, kred'ebl'e, ankoraŭ re'vid'os la kar'a'n patr'o'land'o'n. Kiam vi est'os apud Volg'o, trov'u la mal'nov'a'n kverk'o'n apud Pastr'a Rond'o, t. e. ĝi'a'n stump'o'n. De tiu stump'o far'u kvar'dek kvin paŝ'o'j'n al okcident'o, tie el'fos'u la ter'o'n. Tie,—daŭr'ig'is Vultur'o, mal'alt'ig'ant'e la voĉ'o'n,—tie mi iam en'fos'is mult'e da arĝent'a'j kaj or'a'j mon'er'o'j, grand'a'n riĉ'aĵ'o'n. Trov'u ĝi'n kaj pren'u ĉio'n! Mi ne bezon'os riĉ'aĵ'o'n post la mort'o. Se mi ia'foj'e, precip'e nokt'e, ek'pens'as, ke por ĉiu'j mi'a'j far'o'j mi dev'os respond'i en post'mort'a viv'o, kvazaŭ frost'o tra'kur'as tut'a'n mi'a'n korp'o'n! Hetman'o, mi pet'as vi'n, kiam mi plu ne ekzist'os, mend'u al pastr'o mes'o'n por mi. Ĝi dev'as help'i! Kaj don'u pli mult'e da mon'o por la mes'o, por ke la pastr'o bon'e ĉio'n dir'u, neni'o'n preter'las'u. Mi'a'n nom'o'n vi ja kon'as: Emeljano, Vultur'o mi'n nom'as nur la kamarad'o'j, sed mi'a bapt'o'nom'o est'as Emeljano. Do vi pet'u la pastr'o'n, ke li serv'u la mes'o'n por Emeljano, kaj pag'u al li mal'avar'e, jes, hetman'o, ĉar grand'a'n riĉ'aĵ'o'n mi las'as al vi, grand'a'n riĉ'aĵ'o'n, kiu sufiĉ'os por vi'a tut'a viv'o!

—Mi volont'e dir'us al vi, kar'ul'o'j,—respond'is Ring'o,—sed jam de kvar'dek jar'o'j mi est'as blind'a.

—Foj'e mi ir'is sur mont'o'n por sen'ŝel'ig'i ŝton'o'n, kaj jen mi ek'vid'is kverk'o'n, en kies kavern'o pep'as rost'it'a'j kok'id'o'j. Mi en'ramp'is, for'manĝ'is ĉiu'j'n kok'id'o'j'n, far'iĝ'is tiom dik'eg'a, ke el'ramp'i mi jam ne pov'is. Kio'n far'i? Mi tuj kur'is hejm'e'n, al'port'is hak'il'o'n, pli'larĝ'ig'is la tru'o'n de l’ kavern'o kaj el'ramp'is, sed, supoz'ebl'e, rapid'e labor'ant'e mi far'is grand'a'n polv'o'n, la polv'o difekt'is mi'a'j'n okul'o'j'n; de tiam mi neni'o'n vid'as: manĝ'ant'e la sup'o'n, mi met'as la kuler'o'n en orel'o'n; se la naz'o al mi juk'as, mi grat'as la dors'o'n.

—Ha, vi est'as la sam'a'j blind'ul'o'j,—rid'ant'e dir'is la ĉas'ist'o'j,—kiu'j ĵus parol'is kun la car'o? La bojar'o'j ĝis nun rid'as pri vi'a'j sprit'aĵ'o'j. Jes, kar'ul'o'j, tag'e ni amuz'ad'is li'a'n car'a'n moŝt'o'n, nokt'e tio est'os vi'a dev'o. Mi aŭd'is, la car'o dezir'as aŭskult'i vi'a'j'n fabel'o'j'n?

—Di'o don'u san'o'n al li'a car'a moŝt'o,—gaj'e ek'kri'is Vultur'o,—kial ne aŭskult'i? Se ni ĝis la nokt'o ne el'artik'ig'os ni'a'j'n lang'o'j'n, ni est'as pret'a'j rakont'i fabel'o'j'n ĝis maten'o!

—Bon'eg'e,—respond'is la ĉas'ist'o'j,—ali'foj'e ni ankoraŭ babil'os kun vi. Nun ni rapid'as serĉ'i la falk'o'n, help'i al kamarad'o Triĉjo. Se li ne trov'os Adrahanon, la mal'feliĉ'ul'o est'os sen'kap'ig'it'a: li'a car'a moŝt'o ne am'as ŝerc'o'j'n!

Ring'o kaj Vultur'o, ŝajn'ig'ant'e blind'ul'o'j'n, tren'iĝ'is kun Dmiĉjo al la antaŭ'urb'o.

Ĉe la unuastejo ili de mal'proksim'e ek'vid'is du kant'ist'o'j'n, kiu'j lud'is balalajk'o'n[37] kaj kant'is plen'gorĝ'e:

Kiam la rab'ist'o'j preter'paŝ'is, unu el la kant'ist'o'j, flav'ruĝ'a vir'o kun pav'a plum'o sur la ĉap'o, si'n klin'is al Ring'o:

—Jam de kvin tag'o'j vi'a princ'o est'as en mal'liber'ej'o,—ek'murmur'et'is li, ĉiam tuŝ'ant'e la kord'o'j'n de l’ instrument'o.—Mi ĉio'n ek'sci'is. Morgaŭ oni li'n ekzekut'os. En la grand'a mal'liber'ej'o li sid'as, apud la dom'o de Maluto. De kiu flank'o ni dev'as el'las'i la ruĝ'a'n kok'o'n?[77]

—De tiu,—respond'is Ring'o, montr'ant'e la flank'o'n, plej mal'proksim'a'n de la mal'liber'ej'o.

La flav'ruĝ'a kant'ist'o ek'bat'is la kord'o'j'n per la tut'a man'o kaj, si'n de'turn'ant'e de Ring'o, kvazaŭ ili tut'e ne est'is inter'parol'ant'a'j, daŭr'ig'is per alt'a voĉ'o:

La car'o Ivan'o, lac'a, re'ven'int'e post la ĉas'o, pli fru'e ol ordinar'e for'ir'is en si'a'n dorm'o'ĉambr'o'n.

Al la demand'o de l’ car'o Maluto respond'is, ke for'est'as iu'j nov'aĵ'o'j, ke princ'o Serèbrjanij konfes'is fin'e, ke li est'is defend'ant'a bojar'o'n Morozov, ke li mort'ig'is sep opriĉnikojn kaj vund'is Vjàzemskij’n je la kap'o.

—Sed,—al'don'is Maluto: li ne vol'as konfes'i, ke li hav'is mal'bon'a'j'n intenc'o'j'n kontraŭ vi'a car'a moŝt'o, kaj Morozov’n li ankaŭ ne vol'as denunc'i. Post maten'preĝ'o ni far'os al li per'turment'a'n esplor'o'n, kaj se la fajr'o ne ig'os li'n konfes'i pri la kulp'o de Morozov, tiam ni plu ne atend'os, est'os temp'o, ke li pere'u.

Ivan'o ne respond'is. Maluto vol'is i'o'n al'don'i, sed en la dorm'o'ĉambr'o'n en'ir'is la mal'jun'a nutr'ist'in'o Onùfrievna.

—Vi'a car'a moŝt'o,—ŝi dir'is: maten'e vi ven'ig'is ĉi tie'n du blind'ul'o'j'n, ŝajn'e ili est'as fabel'ist'o'j; nun ili atend'as en la vestibl'o.

—Aŭskult'u, kar'ul'o,—daŭr'ig'is la nutr'ist'in'o: gard'u vi'n kontraŭ ĉi tiu'j fabel'ist'o'j; ŝajn'as al mi, ke ne bon'a'j est'as ili'a'j intenc'o'j; est'u siarda, kar'ul'o, est'u si'n'gard'a!

—Ne demand'u mi'n, kar'ul'o! Mi'a kon'o ne el'montr'iĝ'as per vort'o'j; ŝajn'as nur al mi, ke ili est'as ne bon'a'j hom'o'j, sed kial? pri tio ne demand'u mi'n! Sen'kaŭz'e mi neniam iu'n avert'is. Se vi'a patr'in'o est'us mi'n obe'int'a, ŝi ebl'e ĝis hodiaŭ viv'us tut'e san'a.

—Kial vi mi'n rigard'as?—dir'is Onùfrievna: vi sci'as nur sen'kulp'a'j'n pere'ig'i, sed ek'kon'i mal'bon'a'n hom'o'n vi ne pov'as! Vi'a flar'sent'o ne help'as al vi, flav'ruĝ'a hund'o!

—Vi'a car'a moŝt'o!—ek'kri'is Maluto: permes'u, ke mi esplor'u tiu'j'n blind'ul'o'j'n. Mi tuj ek'sci'os, kiu ili est'as kaj kiu ili'n send'is al vi!

—Tie, post la pord'o, kar'ul'o,—dir'is Onùfrievna: en la vestibl'o ili atend'as.

—Maluto, don'u al mi kiras'o'n de sur la mur'o; ir'u kvazaŭ hejm'e'n, kaj kiam ili en'ir'os ĉi tie'n, re'ven'u kun milit'ist'o'j kaj kaŝ'u vi'n tie, post la pord'o. Kiam mi vi'n vok'os, tuj en'kur'u kaj kapt'u ili'n.

La car'o sur'met'is kiras'o'n, post'e nigr'a'n monaĥ'a'n vest'o'n, en'lit'iĝ'is kaj met'is apud'e la sam'a'n baston'o'n, per kiu li antaŭ ne'long'e tra'pik'is la pied'o'n de l’ send'it'o de l’ princ'o Kurbskij[78].

Maluto met'is la ŝlos'il'o'j'n sub la car'a'n kusen'o'n kaj el'ir'is kun'e kun Onùfrievna. Mal'grand'a'j lamp'et'o'j antaŭ la sankt'a'j pentr'aĵ'o'j mal'fort'e lum'ig'is la ĉambr'o'n. La car'o kuŝ'is en la lit'o, ŝajn'ig'ant'e lac'iĝ'o'n.

Ring'o kaj Vultur'o en'ir'is, mal'rapid'e kaj siarde mov'ant'e la pied'o'j'n kaj palp'ant'e ĉirkaŭ'e per la man'o'j.

Mal'dekstr'e de la pord'o est'is forn'o; antaŭ'e star'is la car'a lit'o; inter la forn'o kaj la lit'o trov'iĝ'is fenestr'o en la mur'o, kiu neniam est'is ŝirm'at'a per fenestr'a kovr'il'o, ĉar la car'o dezir'is, ke la unu'a'j sun'radi'o'j penetr'u en li'a'n dorm'o'ĉambr'o'n. Nun'e la lun'o lum'is tra ĉi tiu fenestr'o kaj ĝi'a'j arĝent'a'j bril'o'j lud'is sur la mult'kolor'a'j kahel'o'j de la forn'o.

—Bon'a'n vesper'o'n, blind'ul'o'j!—dir'is la car'o, fiks'e kaj ne'rimark'it'e stud'ant'e la trajt'o'j'n de ili'a'j vizaĝ'o'j.

—Est'u san'a por mult'e da jar'o'j, vi'a car'a moŝt'o!—respond'is Ring'o, kaj ambaŭ fal'is ter'e'n.—Sav'u, defend'u kaj pardon'u vi'n sankt'a Di'patr'in'o pro tio, ke vi kompat'as ni'n, mal'feliĉ'a'j'n kripl'ul'o'j'n, ni'n vag'ul'o'j'n, sen'ig'it'a'j'n je lum'o Di'a! Sav'u kaj defend'u vi'n sankt'a'j Petro kaj Paŭlo, sankt'a Ivan'o Or'buŝ'a, sankt'a'j Kuzmà kaj Damian'o, mirakl'o'far'ant'o'j de Ĥutin, kaj ĉiu'j ali'a'j sankt'ul'o'j! Don'u al vi Di'o tio'n, pri kio vi li'n pet'as! Etern'e sur'hav'u or'aĵ'o'n, manĝ'u bon'gust'aĵ'o'n, dorm'u dolĉ'a'n dorm'o'n! Kaj pri vi'a'j mal'amik'o'j, ke ili etern'e est'u mal'sat'a'j kaj mal'san'a'j, ke ĉiu'e konvulsi'o'j ili'n turment'eg'u kaj konsum'u!

—Dank'o'n, dank'o'n, blind'ul'o'j!—dir'is Ivan'o, ĉiam atent'e rigard'ant'e la rab'ist'o'j'n: dir'u, ĉu de long'e vi est'as jam blind'a'j?

—De jun'aĝ'o, vi'a car'a moŝt'o,—respond'is Ring'o, ek'genu'ant'e: de jun'aĝ'o ni ambaŭ est'as blind'a'j! Ni eĉ ne memor'as, kiam ni est'is vid'ant'a'j la Di'a'n sun'o'n.

—Ni'a'j mal'jun'ul'o'j rakont'as,—respond'is Ring'o: kaj la sam'o'n kant'as ni'a'j fam'a'j kant'ist'o'j, ke en antikv'a temp'o, dum Ĉiel'ir'o de Krist'o, mal'feliĉ'a'j kaj mizer'a'j blind'ul'o'j, kripl'ul'o'j kaj ali'a'j almoz'ul'o'j komenc'is plor'i kaj plend'i: "kie'n vi ir'as, Sinjor'o Krist'o? Kiel vi ni'n for'las'as, mal'feliĉ'ul'o'j'n? Kiu ni'n nutr'os kaj trink'ig'os?" Kaj Di'o Krist'o dir'is al ili: "Mi don'os al vi, hom'o'j, or'a'n mont'o'n, river'o'n el miel'o, ĝarden'o'j'n kaj vin'ber'ej'o'j'n kaj bel'eg'a'j'n pom'arb'o'j'n: vi ĉiam est'os sat'a'j kaj ebri'a'j, ĉiam bon'e vest'it'a'j!" Sed Ivan'o la Sankt'a, li'a disciplo, dir'is al Di'o: "Di'o kompat'em'a! Don'u al ili nek or'a'n mont'o'n aŭ miel'a'n river'o'n, nek vin'ber'ej'o'j'n kaj bel'eg'a'j'n ĝarden'o'j'n kun pom'arb'o'j! Ili ne sci'os posed'i tio'n; ven'os riĉ'ul'o'j kaj fort'eg'ul'o'j, ĉio'n for'pren'os de ili. Sed don'u al ili, ho, Sinjor'o, don'u Vi'a'n Di'a'n nom'o'n, don'u al ili dolĉ'a'j'n kant'o'j'n, bel'eg'a'j'n rakont'o'j'n pri antikv'a temp'o kaj pri vi'a'j sankt'ul'o'j. La almoz'ul'o'j ĉi'e'n ir'os, ĉie rakont'os si'a'j'n rakont'o'j'n, kaj ĉie ili est'os bon'e nutr'it'a'j kaj vest'it'a'j, neniam ili sufer'os pro mal'sat'o aŭ mal'varm'o". Kaj respond'is Di'o Krist'o, car'o de ĉiel'o: "Est'u, kiel vi dir'is, Ivan'o! Mi don'as al ili dolĉ'a'j'n kant'o'j'n, bel'son'a'j'n harp'o'j'n, bel'eg'a'j'n rakont'o'j'n kaj fabel'o'j'n; kaj kiu ili'n nutr'os kaj vest'os, kiu ili'n gast'ig'os kaj don'os al ili nokt'a'n rifuĝ'ej'o'n, al tiu mi prepar'os lok'o'n en mi'a paradiz'o, al tiu mi mal'ferm'ig'os ĝi'a'n pord'o'n!"

—Ni kon'as ĉiu'spec'a'j'n, vi'a car'a moŝt'o, kia'j'n vi nur dezir'as! Ni pov'as rakont'i fabel'o'n pri Jerŝo Jerŝoviĉ, fil'o de Ŝĉetìnikov, pri sep Simeonoj, pri la serpent'o Goriniĉ, pri harp'o mem'lud'ant'a, pri Dobrinja Nikitiĉ, pri Akundino...

—Dir'u,—inter'romp'is li'n Ivan'o: ĉu vi sol'a rakont'as fabel'o'j'n? Kial la mal'jun'ul'o ven'is kun vi?

Ring'o tiam nur ek'memor'is, ke Vultur'o ne dir'is ĝis nun eĉ unu vort'o'n, kaj por li'n el'ir'ig'i el mal'ĝoj'o, ne dec'a al fabel'ist'o, li tuj ŝanĝ'is si'a'n parol'manier'o'n kaj komenc'is si'a'j'n sprit'aĵ'o'j'n, sam'temp'e ne'rimark'it'e prem'ant'e la pied'o'n de Vultur'o.

—Mal'jun'ul'o? Li est'as mi'a kun'ul'o, Emelĉjo Gudòk. Li hav'as long'a'n barb'o'n, sed mal'long'a'n saĝ'o'n; kiam mi rakont'as i'o'n liber'a'n, ne tut'e konven'a'n, aŭ mensog'o'n sen'senc'a'n, li mi'n sub'ten'as, mi'n help'as, laŭd'as kaj silent'as. Ĉu ne ver'e, kar'ul'o, blank'barb'ul'o, anser'a'j paŝ'o'j, kok'in'a'j pied'et'o'j, ne perd'it'a'j est'u ni'a'j voj'et'o'j!

—Ver'e, ver'e,—ek'kri'is Vultur'o kun ŝajnigajeco: ni'a kruĉ'o plen'a je vin'o, trink'u ĝi'n ĝis fin'o, kiu ĝi'n plen'ig'is! Jen kiel, kar'ul'o, talp'a okul'o, kok'id'a voĉ'et'o; se ni el'ir'is unu foj'o'n, ni far'os la tut'a'n voj'o'n!

—Ha, ha, ta, ra, ont, kapr'o'j danc'as sur la mont’,—ek'kri'is Ring'o, danc'ant'e: kapr'o'j danc'as, muŝ'o'j flug'as, ĉe mal'jun'a Efrosinjo zum'as io en orel'o, ĉe mal'jun'a la av'in'o en mal'dekstr'a la orel'o!

—Ha, ha, ho, ho!—inter'romp'is Vultur'o, ankaŭ danc'ant'e: kankr'o sur'ter'e sid'as, plor'o'n ne vid'as, gaj'e ĝi atend'as, kiam alt'a akv'o ven'os!

—Vi'a car'a moŝt'o!—si'n turn'is Ring'o al la car'o kaj profund'e salut'is: vi ne mir'u, sed ni'n admir'u, ĝi ne est'as fabel'o, ver'a bagatel'o, nur antaŭ'fabel'o!

—Bon'e, bon'e!—dir'is la car'o, osced'ant'e:—bon'a kutim'o est'as ĉiam laŭd'ind'a. Nun komenc'u fabel'o'n pri Dobrinja Nikitiĉ, ebl'e mi ek'dorm'os, vi'n aŭskult'ant'e!

—Ĉe Voldemaro, princ'o de Kievo, est'is aranĝitranda festen'o por princ'o'j, bojar'o'j kaj grand'a'j hero'o'j. Ĉe sun'sub'ir'o, kiam la festen'o ne est'is ankoraŭ fin'it'a, oni ek'aŭd'is tut'e ne'atend'it'e son'o'j'n de milit'a trumpet'o. Tiam Voldemaro, princ'o de Kievo, si'n turn'is al si'a'j kort'eg'an'o'j: "He, vi, mialoraj princ'o'j, bojar'o'j kaj hero'o'j! Oni dev'as ek'sci'i, kiu kuraĝ'is proksim'iĝ'i al Kievo, kiu kuraĝ'is trumpet'i antaŭ ni'a fort'eg'a ĉef'urb'o, ir'u kaj rigard'u, du el plej grand'a'j hero'o'j..."

—Nu, bon'e!—dir'is Ivan'o, intenc'e ŝajn'ig'ant'e interes'o'n al fabel'o'j: la fabel'o'n mi bon'e kon'as. Rakont'u pri Akundino!

—Pri Akundino?—dir'is Ring'o iom konfuz'it'a, ĉar li ek'memor'is, ke en tiu fabel'o est'as honor'at'a la ribel'a urb'o Nòvgorod[80].—Ĉi tiu fabel'o ne est'as bel'a, vi'a car'a moŝt'o,—mal'sprit'a'j kamp'ar'an'aĉ'o'j de Nòvgorod el'pens'is ĝi'n, kaj mi, ŝajn'e, ĝi'n ne bon'e memor'as, vi'a car'a moŝt'o!

—Rakont'u, blind'ul'o!—sever'e ordon'is la car'o: rakont'u ĉio'n, sen'ŝanĝ'e, ne kuraĝ'u preter'las'i eĉ unu vort'o'n.

Kaj la car'o ĝoj'is pri mal'facil'a situaci'o, en kiu'n li met'is la fabel'ist'o'n.

Ring'o, ne'kontent'a pri si mem, pro si'a propr'a propon'o, sed ne sci'ant'e, ĉu la car'o bon'e kon'as la fabel'o'n, decid'is sen'hezit'e komenc'i la rakont'o'n, neni'o'n preter'las'ant'e.

—En mal'nov'a urb'o Nòvgorod est'is brav'a jun'ul'o Akundino, li est'is nek meti'ist'o, nek komerc'ist'o; kun'ul'o'j'n li hav'is, kun kiu'j li boat'vetur'is sur la river'o Volĥov, ili ĉiu'j est'is liber'a'j vir'o'j, per rab'ad'o ili per'labor'is al si la viv'o'n, sed sam'temp'e volont'e ven'is defend'i ĉiu'n mal'just'e prem'at'a'n urb'o'n aŭ hom'o'n. Foj'e Akundino al'bord'ig'is si'a'n ŝip'o'n al krut'a bord'o de Volĥov. Tie ĉe la bord'o li ek'vid'is migr'ant'a'n kripl'ul'o'n. La kripl'ul'o pren'is Akundinon per la man'o, supr'e'n'ir'is kun li la alt'a'n mont'et'o'n kaj, montr'ant'e al li de tie la urb'o'n Rostislàvl, li demand'is Akundinon: "ĉu vi vid'as, Akundino, kio far'iĝ'as en la urb'o Rostislàvl?" Akundino rigard'is kaj terur'it'e vid'is, kia grand'a mal'feliĉ'o okaz'is en la urb'o: la milit'ist'o'j de la jun'a Rjazana princ'o Gljèb Olègoviĉ star'as mez'e de la plac'o, vol'as defend'i la urb'o'n, sed tro mal'fort'a'j ili est'as. Sur la river'o Okà li vid'as strang'a'n monstr'o'n, serpent'o'n Tugarin. Ĝi est'as tri'cent klaft'o'j'n long'a, hav'as grand'eg'a'n vost'o'n, per kiu ĝi bat'as la princ'a'n arme'o'n, romp'ant'e la bord'o'j'n per si'a fort'a dors'o kaj postul'ant'e donac'o'j'n de la urb'an'ar'o. Tiam la kripl'ul'o re'e pren'as la man'o'j'n de Akundino kaj dir'as al li: "Brav'a jun'ul'o, kiu est'as vi'a nom'o? De kie vi est'as?"—Mi est'as el Grand'a Nòvgorod, mi'a nom'o est'as Akundino Akundìnoviĉ!

—"Vi'n, Akundino, mi est'as atend'ant'a ĝust'e tri'dek tri jar'o'j'n! Re'kon'u vi'a'n onkl'o'n Zamjàtnja Putjatiĉ; mi'a sam'ge'patr'a frat'o est'is vi'a patr'o, Akundino Putjatiĉ. Kaj mi for'don'os al vi li'a'n glav'o'n, la famalavon de Akundino Putjatiĉ!"—Kaj ĉe la last'a'j vort'o'j komenc'iĝ'is agoni'o de Zamjatnja Putjatiĉ, li hav'is nur temp'o'n dir'i jen'o'n al si'a nev'o: "Kar'a Akundino Akundìnoviĉ! Kiam vi re'e est'os en Grand'a Nòvgorod, salut'u ĝi'n, la urb'o'n, dir'u al ĝi, kio'n mi nun dir'as al vi: Di'o don'u al vi, glor'a Nòvgorod, viv'i etern'e, ke vi'a'j urb'an'o'j etern'e est'u fam'a'j, ke vi, Nòvgorod, est'u potenc'a kaj riĉ'a!"

—Sufiĉ'e!—kun koler'o inter'romp'is li'n la car'o, tut'e forges'ant'e en ĉi tiu moment'o, ke li'a cel'o est'is nur observ'i la fabel'ist'o'n:—rakont'u ali'a'n fabel'o'n!

—Kiu'n fabel'o'n vi dezir'as aŭd'i, vi'a car'a moŝt'o?—demand'is li kun iom ŝajn'ig'a tim'o.—Ebl'e pri Vir'in'aĉ'o Jagà? Pri Ĉurila Plènkoviĉ? Pri Ivan'o nom'at'a Lag'o? Aŭ ebl'e i'o'n el la sankt'a histori'o?

Ivan'o ek'memor'is, ke li ne dev'as tim'ig'i la blind'ul'o'j'n. Tial li osced'is ankoraŭ unu foj'o'n kaj demand'is per du'on'e dorm'a voĉ'o.

—Ĉio'n mi pov'as, vi'a car'a moŝt'o: pri Aleksiso Hom'o Di'a, pri Georg'o la Brav'ul'o, pri Jozefo la Bel'a, pri Libr'o Kolomb'a...

—Bon'e!—inter'romp'is la car'o, kies okul'o'j, ŝajn'e, jam ferm'iĝ'is:—rakont'u pri Libr'o Kolomb'a. Por ni, pek'ul'o'j, util'e est'as aŭskult'i nokt'e sankt'aĵ'o'n!

—Foj'e, dum terur'a vent'eg'o, ek'aper'is en la ĉiel'o nigr'a nub'o, el ĉi tiu nub'o fal'is sur la ter'o'n Libr'o Kolomb'a. Al ĉi tiu Libr'o Kolomb'a al'ven'is kvar'dek reĝ'o'j kaj reĝ'id'o'j, kvar'dek car'o'j kaj car'id'o'j, kvar'dek princ'o'j kun princ'id'o'j, kvar'dek pastr'o'j kun pastr'id'o'j, mult'e da bojar'o'j, da milit'ist'o'j, mult'e da bon'a'j krist'an'o'j. Inter ili est'is kvin grand'a'j car'o'j: Jesajo-car'o, Bazilo-car'o, Konstanten'o-car'o, Voldemaro-car'o kaj la saĝ'a car'o Davido Jevsèeviĉ. Tiam ek'parol'is Voldemaro car'o: "Kiu el ni, frat'o'j, bon'e sci'as leg'i? Kiu pov'as tra'i ĉi tiu'n Libr'o'n Kolomb'a'n? Kiu ek'sci'os el ĝi pri la Di'a mond'o: De kie aper'is la bel'a sun'o? De kie aper'is la hel'a lun'o? De kie aper'is la bril'a'j stel'o'j? De kie aper'is hel'a maten'ruĝ'o? De kie aper'is terur'a'j vent'eg'o'j? De kie aper'is minac'a'j nub'eg'o'j? De kie aper'is nokt'o'j mal'lum'a'j? De kie aper'is la hom'o'j en la mond'o? De kie aper'is la car'o'j inter la hom'o'j? De kie la princ'o'j kaj bojar'o'j? De kie simpl'a'j kamp'ar'an'o'j?" Kaj ĉiu'j car'o'j silent'is. Respond'is fin'e saĝ'eg'a car'o Davido Jevsèeviĉ:—"Mi pov'as rakont'i al vi, frat'o'j, pri ĉi tiu Libr'o Kolomb'a. Ne mal'grand'a ĝi est'as: kvar'dek klaft'o'j'n long'a, du'dek klaft'o'j'n larĝ'a; neni'u pov'us ĝi'n re'lev'i kaj port'i, neni'u pov'us ĝi'n tra'i kaj tra'foli'i. Ĝi'n skrib'is Sankt'a Ivan'o, ĝi'n leg'is Jesajo la Profet'o, li leg'is dum tri jar'o'j, tra'is nur tri foli'o'j'n,—do mi tiom pli ne pov'as tra'i la libr'o'n, la Di'a'n libr'o'n. Sed mi dir'os al vi, frat'o'j, ne el libr'o tia, sed el mi'a memor'o, kio'n mi sci'as pri antikv'a temp'o, pri antikv'a temp'o, ne pri nun'a temp'o. Ni'a bel'a sun'o aper'is el hel'a vizaĝ'o Di'a, ni'a lun'o—el blank'a brust'o Di'a, bril'a'j stel'o'j—el okul'o'j Di'a'j, hel'a maten'ruĝ'o—el la vest'o'j Di'a'j, vent'eg'o'j terur'a'j—el spir'ad'o Di'a, nub'eg'o'j minac'a'j—est'as pens'o'j Di'a'j, mal'lum'a'j nokt'o'j est'as el mantel'o Di'a! La hom'o'j de'ven'as de Adamo: el Adama kap'o aper'is ni'a'j car'o'j, el Adama korp'o—ni'a'j princ'o'j kaj bojar'o'j, el Adamaenuoj—ni'a'j kamp'ar'an'o'j kaj ankaŭ ĉiu'j vir'in'o'j!" Ĉiu'j car'o'j salut'is li'n:—Dank'o'n, saĝ'eg'a Davido Jevsèeviĉ! Sed ankoraŭ vi dev'as klar'ig'i al ni: kiu car'o est'as car'o de l’ car'o'j? Kiu land'o est'as patr'in'o de ĉiu'j land'o'j? Kiu mar'o est'as patr'in'o de ĉiu'j mar'o'j? Kiu river'o est'as patr'in'o de ĉiu'j river'o'j? Kiu mont'o est'as patr'in'o de ĉiu'j mont'o'j? Kiu urb'o est'as patr'in'o de ĉiu'j urb'o'j?

Ring'o siarde ek'rigard'is la car'o'n, kiu vid'ebl'e far'iĝ'is pli kaj pli dorm'em'a. De temp'o al temp'o li, kvazaŭ kun pen'o, mal'ferm'is la okul'o'j'n kaj re'e ferm'et'is ili'n, sed ĉiu'foj'e li ĵet'is sur la fabel'ist'o'n esplor'ant'a'n, penetr'ant'a'n rigard'o'n. Ring'o okulnis al Vultur'o kaj daŭr'ig'is:

—Al ili respond'is la saĝ'eg'a car'o Davido Jevsèeviĉ: "Tio'n mi pov'as klar'ig'i al vi, frat'o'j. En Kolomb'a Libr'o est'as skrib'it'e: ni'a Blank'a Car'o est'as car'o de l’ car'o'j, ĉar li hav'as bon'a'n kred'o'n ortodoks'a'n, kred'o'n je Di'patr'in'o Ĉiel'a kaj je Sankt'a Ne'divid'ebl'a Tri'unu'o. Sub'met'iĝ'is al li ĉiu'j popol'o'j, li'a regn'o est'as la tut'a ter'o, la tut'a mond'o, kaj ĉiu'j humil'iĝ'as antaŭ la Blank'a Car'o, ĉar la Blank'a Car'o est'as car'o de l’ car'o'j! Sankt'a Ruslando est'as patr'in'o de ĉiu'j land'o'j: tie est'as konstru'at'a'j preĝ'ej'o'j sankt'a'j, katedral'a'j. La ocean'o est'as patr'in'o de ĉiu'j mar'o'j: el la ocean'o el'ir'is la katedral'a preĝ'ej'o, en kiu ripoz'as la cindr'o de roma pastr'o, de roma pastr'o Klement'o; la ocean'o ĉirkaŭ'as la tut'a'n ter'o'n, ĉiu'j river'o'j kur'as al mar'o'j, ĉiu'j mar'o'j kun'iĝ'as kun la ocean'o. La river'o Iordano est'as patr'in'o de ĉiu'j river'o'j; en Iordano est'is bapt'it'a Jesuo Krist'o, ni'a Car'o Ĉiel'a. La mont'o Favòr est'as patr'in'o de ĉiu'j mont'o'j; sur la mont'o Favòr okaz'is Ali'form'iĝ'o de Jesuo Krist'o, tie montr'iĝ'is Li'a glor'o al Li'a'j Apostol'o'j. La urb'o Jeruzalem'o est'as patr'in'o de ĉiu'j urb'o'j; ĝi okup'as la centr'o'n de l’ mond'o kaj tie star'as preĝ'ej'o katedral'a, en kiu trov'iĝ'as ĉerk'o de ni'a Di'o, kun Li'a'j sankt'a'j vest'o'j; tie oni ĉiam brul'ig'as incens'o'n, tie brul'as kandel'o'j ne'esting'at'a'j!"

Ring'o re'e ek'ard'is la car'o'n. La okul'o'j de Ivan'o est'is ferm'it'a'j, li regul'e spir'is. Ŝajn'e la car'o dorm'is. La hetman'o ek'tuŝ'et'is Vultur'o'n per kubut'o. La mal'jun'ul'o al'proksim'iĝ'is du paŝ'o'j'n. Ring'o daŭr'ig'is per kant'ant'a voĉ'o:

—Li'n salut'is ĉiu'j car'o'j:—Dank'o'n, saĝ'eg'a car'o Davido Jevsèeviĉ! Sed vi dev'as ankaŭ klar'ig'i al ni: kiu fiŝ'o est'as patr'in'o de ĉiu'j fiŝ'o'j? Kiu bird'o est'as patr'o de ĉiu'j bird'o'j? Kiu best'o est'as estr'o de ĉiu'j best'o'j? Kiu ŝton'o est'as patr'o de ĉiu'j ŝton'o'j? Kiu arb'o est'as patr'in'o de ĉiu'j arb'o'j? Kiu herb'o est'as patr'in'o de ĉiu'j herb'o'j?—Al ili respond'is saĝ'eg'a car'o Davido Jevsèeviĉ:—"Tio'n mi pov'as klar'ig'i al vi, frat'o'j: la fiŝ'o Balen'o est'as patr'in'o de ĉiu'j fiŝ'o'j, sur tri balen'o'j star'as ni'a ter'o; la bird'o Estrafilo est'as patr'in'o de ĉiu'j bird'o'j,—ĝi loĝ'as apud la blu'a mar'o; kiam la bird'o ek'flirt'as, la blu'a mar'o ek'mov'iĝ'as, dron'ig'as ŝip'o'j'n kaj ŝip'et'o'j'n; kaj se la bird'o Estrafilo je la du'a hor'o post'nokt'o'mez'e ek'flirt'as, tiam ek'kant'as kok'o'j sur la tut'a ter'o, tiam lum'o aper'as sur la tut'a ter'o".

Ring'o de'flank'e ek'ard'is la car'o'n. Ivan'o kuŝ'is kun firm'e kun'ig'it'a'j okul'o'j; li'a buŝ'o est'is mal'ferm'it'a, kiel ĉe dorm'ant'o. Sam'temp'e Ring'o rimark'is tra la fenestr'o, ke la preĝ'ej'o'n de la palac'o kaj la tegment'o'j'n de l’ proksim'a'j konstru'aĵ'o'j ek'lum'ig'is flam'o de mal'proksim'a brul'o.

Li ne'rimark'ebl'e puŝ'is Vultur'o'n, kiu far'is ankoraŭ unu paŝ'o'n al la car'o.

—"La best'o Indr'o,—daŭr'ig'is Ring'o,—est'as estr'o de ĉiu'j best'o'j: ĝi loĝ'as en sub'ter'aĵ'o sam'e kiel la sun'o en la ĉiel'o; ĝi per si'a'j korn'o'j fos'as la ter'o'n, el'fos'as profund'a'j'n font'o'j'n, don'as al hom'o'j river'o'j'n, river'et'o'j'n, lag'o'j'n kaj lag'et'o'j'n, por ke ili hav'u akv'o'n por trink'ad'o kaj lav'ad'o. La ŝton'o Alatiro est'as patr'o de ĉiu'j ŝton'o'j; sur la ŝton'o Alatiro Krist'o mem est'is ripoz'ant'a, tie li inter'parol'ad'is kun si'a'j 12 apostol'o'j, sur la ŝton'o li firm'ig'is la krist'an'a'n religi'o'n. La arb'o Kupres'o est'as patr'in'o de ĉiu'j arb'o'j; el la lign'o de ĉi-tiu arb'o est'is el'ĉiz'it'a la sankt'a Krucifiks'o; sur ĉi tiu Krucifiks'o est'is kruc'um'it'a ni'a Krist'o, Sinjor'o Jesuo, ni'a Car'o Ĉiel'a, mez'e de du ŝtel'ist'o'j, du rab'ist'o'j. La herb'o Plakùn[11] est'as patr'in'o de ĉiu'j herb'o'j: kiam Jesuo Krist'o est'is pend'ant'a sur la kruc'o, ven'is al li Sankt'a Li'a Di'patr'in'o, ven'is al si'a kruc'um'it'a fil'o; larm'o'j fal'is el ŝi'a'j sankt'a'j okul'o'j, kaj el tiu'j sankt'a'j larm'o'j pur'a'j el'kresk'is herb'o plakùn; el radik'o de l’ herb'o plakùn oni far'as ĉe ni en Ruslando mir'ind'a'j'n kruc'o'j'n, tiu'j'n kruc'o'j'n sur'port'as mal'jun'a'j monaĥ'o'j, sankt'a'j vir'o'j".

En ĉi-tiu moment'o Ivan'o profund'e ek'spir'is, sed ne mal'ferm'is la okul'o'j'n. La fajr'o de l’ brul'o far'iĝ'is pli hel'a. Ring'o tim'is, ke tumult'o komenc'iĝ'os pli fru'e, ol li hav'os la temp'o'n pren'i la ŝlos'il'o'j'n. Ne kuraĝ'ant'e mem ŝanĝ'i la lok'o'n, por ke la car'o ne rimark'u li'a'n mov'o'n laŭ la ŝanĝ'it'a voĉ'o, li montr'is al Vultur'o la brul'o'n, post'e la dorm'ant'a'n car'o'n kaj daŭr'ig'is la fabel'o'n:

—Salut'is li'n ĉiu'j car'o'j:—Dank'o'n, saĝ'eg'a car'o Davido Jevséeviĉ! Bon'e vi ĉio'n dir'as parker'e, kvazaŭ leg'ant'e libr'o'n!—Kaj la car'o Voldemaro al'don'is:—dir'u al mi, saĝ'eg'a car'o Davido Jevsèeviĉ, kio'n signif'as mi'a sonĝ'o de hieraŭ'a nokt'o: du best'o'j, blank'a kaj griz'a, kun'puŝ'iĝ'is kaj komenc'is batal'i, kaj la blank'a best'o ŝajn'e est'is venk'ant'a?—Respond'is al li saĝ'eg'a car'o Davido Jevsèeviĉ:—"Grand'a car'o Voldemaro Voldemàroviĉ! Ne du best'o'j tio est'is, kiu'j inter'batal'is, tio est'is en ni'a Ruslandranda batal'o de bon'o kontraŭ la mal'bon'o. La blank'a best'o est'as la bon'o, kaj la griz'a la mal'bon'o; venk'is la bon'o la mal'bon'o'n, ir'is la bon'o al Di'o en la ĉiel'o'n, kaj la mal'bon'o rest'is sur ni'a ter'o; kaj kiu viv'os ĉe ni laŭ ver'o, tiu hered'os Regn'o'n Di'a'n, sed kiu viv'os laŭ mal'ver'o, est'os kondamn'it'a al etern'a'j turment'o'j".

Tiam ili ek'aŭd'is mal'fort'a'n ronk'ad'o'n de la car'o. Vultur'o met'is la man'o'n sur la kusen'o'n de l’ car'o... Ring'o al'ir'is siarde al la fenestr'o, sed por ne inter'romp'i per subit'a silent'iĝ'o la dorm'o'n de l’ car'o, li daŭr'ig'is si'a'n fabel'o'n per la sam'a unu'ton'a voĉ'o:

—Salut'is li'n ĉiu'j car'o'j:—Dank'o'n, saĝ'eg'a car'o Davido Jevsèeviĉ! Vi ankoraŭ dir'u al ni: kiu'j pek'o'j est'os pardon'at'a'j kaj kiu'j ne est'os pardon'at'a'j?—Respond'is al ili la saĝ'eg'a car'o: "Ĉiu'j pek'o'j est'os pardon'at'a'j, tri pek'o'j nur postul'as long'a'n pent'o'n: se oni de'as si'a'n bapt'an'in'o'n, se oni insult'as siajepatrojn, se oni"...

En la sam'a moment'o la car'o subit'e mal'ferm'is la okul'o'j'n. Vultur'o for'tir'is si'a'n man'o'n, sed est'is jam mal'fru'e: li'a rigard'o renkont'iĝ'is kun la car'a rigard'o. Dum kelk'a'j minut'o'j ili sen'mov'e rigard'is unu la ali'a'n, kvazaŭ kunitaj per ia sorĉ'a fort'o.

—Blind'ul'o'j!—subit'e ek'kri'is la car'o, rapid'e salt'e'lev'iĝ'ant'e:—ekzist'as la tri'a pek'o: se oni si'n vest'as kiel almoz'ul'o kaj penetr'as en la car'a'n dorm'o'ĉambr'o'n!

Kaj li ek'frap'is per si'a akr'a baston'o Vultur'o'n je la brust'o. La rab'ist'o ek'kapt'is la baston'o'n per la man'o, ŝancel'iĝ'is kaj fal'is ter'e'n.

—He! he!—ek'kri'is la car'o, el'tir'ant'e la akr'a'n pint'o'n el la brust'o de Vultur'o.

Kvazaŭ sovaĝ'a best'o si'n ĵet'is Maluto sur Ring'o'n, sed la hetman'o kun ekster'ordinar'a lert'ec'o ek'frap'is li'n je la ventr'o, sam'temp'e li el'ŝir'is per la man'o fenestr'a'n kadr'o'n kaj for'kur'is en la ĝarden'o'n.

—Ĉirkaŭ'gard'u la ĝarden'o'n! Kapt'u la rab'ist'o'n! ek'muĝ'eg'is Maluto, volv'e'ramp'ant'e pro dolor'o kaj per ambaŭ man'o'j ten'ant'e si'a'n ventr'o'n.

Ivan'o en si'a nigr'a monaĥ'a mantel'o, el sub kiu bril'is la kiras'o, star'is kun baston'o en la trem'ant'a man'o, fiks'ant'e si'a'n minac'plen'a'n rigard'o'n sur la vizaĝ'o'n de Vultur'o. La terur'it'a'j serv'ist'o'j star'is kun brul'ant'a'j kandel'o'j en la man'o'j. Tra la dis'romp'it'a fenestr'o est'is vid'at'a la brul'eg'o. La antaŭ'urb'o vek'iĝ'is; mal'proksim'e jam son'is tumult'a sonor'il'o.

Vultur'o star'is, kun'tir'int'e la brov'o'j'n, mal'lev'int'e la okul'o'j'n, sub'ten'at'a de opriĉnikoj; larĝ'a'j sang'a'j makul'o'j kovr'is li'a'n ĉemiz'o'n.

Blind'ul'o!—dir'is la car'o:—dir'u, kiu vi est'as kaj kio'n vi intenc'is far'i kontraŭ mi?

—Mi ĉio'n konfes'os!—respond'is Vultur'o.—Mi dezir'is ŝtel'i ŝlos'il'o'j'n de vi'a trezor'ej'o kaj neni'o'n plu mi intenc'is kontraŭ vi!

—Vi'a car'a moŝt'o? Kiam mi est'is jun'a, mi'a am'at'a kant'o est'is: "ne bru'u, mal'lum'a kverk'a arb'ar'o!" En ĉi tiu kant'o la car'o demand'as la brav'a'n jun'ul'o'n-rab'ist'o'n, kiu est'as li'a'j kun'ul'o'j? Kaj la brav'ul'o respond'as: kvar'op'e ni est'as, mi'a unu'a kun'ul'o est'as nokt'o mal'lum'a, mi'a du'a kun'ul'o...

—Sufiĉ'e!—inter'romp'is li'n Maluto:—ni vid'os, kio'n vi dir'os dum per'turment'a esplor'o! Ha, diabl'o!—daŭr'ig'is li, atent'e rigard'ant'e Vultur'o'n,—kie mi jam vid'is ĉi tiu'n vil'a'n kap'o'n?

—Jes, vi'a moŝt'o, Maluto Skuràtoviĉ! Ni kon'at'iĝ'is, se vi bon'vol'as ek'memor'i, apud Mal'ben'it'a Ŝlim'akv'o...

—Ĥomjàk!—inter'romp'is li'n Maluto, si'n turn'ant'e al si'a ĉeval'serv'ist'o:—pren'u ĉi tiu'n mal'jun'ul'o'n, inter'parol'u kun li, pet'u li'n rakont'i, por kio li bon'vol'is vizit'i li'a'n car'a'n moŝt'o'n? Mi tuj mem ven'os en la turment'ej'o'n.

—Ir'u, mal'jun'ul'aĉ'o!—dir'is Ĥomjàk, pren'ant'e Vultur'o'n je kol'um'o: ni ir'u kun'e, inter'parol'u bon'e!

—Atend'u!—dir'is Ivan'o: Maluto, gard'u ĉi tiu'n mal'jun'ul'o'n, por ke li ne mort'u dum per'turment'a esplor'o. Por li mi el'pens'os model'a'n ekzekut'o'n, ekzekut'o'n ankoraŭ ne aŭd'it'a'n, ne'est'int'a'n, tia'n ekzekut'o'n, ke mi ek'mir'ig'os eĉ vi'n, patr'o paraklisiarĥo!

—Dank'u li'a'n car'a'n moŝt'o'n, vi, hund'o!—puŝ'is Maluto Vultur'o'n:—ne ven'is ankoraŭ vi'a temp'o por mort'i. Sed vi'a'j'n pied'o'j'n kaj man'o'j'n mi tamen el'artik'ig'os ĉi tiu'n nokt'o'n!

Kaj kun'e kun Ĥomjàk li for'konduk'is la rab'ist'o'n el la car'a dorm'o'ĉambr'o.

Dum'e Ring'o, profit'ant'e la komun'a'n konfuz'iĝ'o'n, trans'grimp'is la ĝarden'a'n palis'ar'o'n kaj kur'is al la plac'o, kie star'is la mal'liber'ej'o. La plac'o est'is dezert'a: ĉiu'j hom'o'j si'n direkt'is al la brul'o.

Siarde glit'ant'e apud la mal'liber'ej'a mur'o, Ring'o puŝ'iĝ'is je io mol'a kaj ek'palp'is per la man'o mal'viv'a'n vir'o'n.

—Hetman'o!—murmur'et'is al li la sam'a flav'ruĝ'a kant'ist'o, kiu maten'e renkont'iĝ'is kun li:—la gard'ist'o'j'n mi mort'ig'is! Tuj don'u la ŝlos'il'o'j'n, ni mal'ferm'u la mal'liber'ej'o'n kaj adiaŭ! Mi rapid'as help'i al la kamarad'o'j, kiu'j rab'as tie, kie brul'as. Kie est'as ni'a Vultur'o?

—En la man'o'j de l’ car'o!—mal'long'e respond'is Ring'o:—ĉio pere'is! Kun'ig'u la kamarad'o'j'n, kaj ni for'kur'u. Tss-ss: kiu ir'as?

—For'kur'u, mal'saĝ'ul'o! Rapid'u! Ĉiu'j for'kur'u el la antaŭ'urb'o! Kolekt'iĝ'u apud la mal'rekt'a kverk'o!

—Mal'saĝ'ul'o! Ĉu vi ne aŭd'as, ĉio pere'is! Vultur'o'n oni kapt'is, ŝlos'il'o'j'n oni ne pren'is!

—Kia sen'senc'aĵ'o? Mi ven'is kaj vid'is, ke neni'u gard'as la mal'liber'ej'o'n, la gard'ist'o kuŝ'as, dis'etend'int'e la krur'o'j'n. Mi ek'prov'is, ĉu fortik'a est'as la pord'o, ek'puŝ'is ĝi'n per ŝultr'o, kaj ĝi'n de'met'is de la maŝ'o'j!

—Jen ni'a mal'saĝ'ul'o!—ĝoj'ig'it'e ek'kri'is Ring'o.—Prav'a est'as la rus'a proverb'o: mal'saĝ'ul'o'j sub'ten'as la mond'o'n. Kar'a mi'a mal'saĝ'ul'et'o, permes'u, ke mi vi'n kis'u!

Kaj Ring'o tut'kor'e kis'is Dmiĉjon, laŭ antikv'a rus'a kutim'o, je ĉiu vang'o altern'e, dum Dmiĉjo etend'is al li ankaŭ si'a'j'n dik'a'j'n lip'o'j'n; post'e li tut'e trankvil'e viŝ'is si'a'n vizaĝ'o'n por manik'o.

—Nu, ni ir'u kun'e, kar'ul'o!—si'n turn'is Ring'o al Dmiĉjo: kaj vi, kamarad'o, rest'u ĉi tie. Se vi iu'n ek'vid'os, fajf'u!

Ring'o en'ir'is mal'liber'ej'a'n kort'o'n. Li'n sekv'is Dmiĉjo. En la intern'a kort'o de la mal'liber'ej'o ili renkont'is ankoraŭ du si'n'sekv'a'j'n pord'o'j'n, sed ĉi tiu'j pord'o'j est'is ankoraŭ mal'pli fortik'a'j kaj facil'e ced'is al hero'a'j brak'o'j de Dmiĉjo.

—Kar'a princ'o!—ek'kri'is Ring'o, kiam li ven'is en la sub'ter'aĵ'o'n: lev'iĝ'u!

—Ĉu jam est'as maten'o?—li demand'is: aŭ vi, Maluto, ne pov'as atend'i ĝis la tag'iĝ'o?

—Princ'o, mi ne est'as Maluto!—respond'is Ring'o.—Mi est'as tiu, kiu'n vi iam est'is sav'int'a de nepr'a mort'o. Lev'iĝ'u, princ'o. La temp'o urĝ'as. Lev'iĝ'u, mi vi'n el'konduk'os!

—Kiu vi est'as?—si'a'vic'e demand'is la princ'o: mi ne re'kon'as la voĉ'o'n.

—Cert'e, vi'a bojar'a moŝt'o, kiel vi pov'as memor'i mi'n. Tamen lev'iĝ'u! Ni dev'as rapid'i!

Serèbrjanij ne respond'is. Li pens'is, ke tio est'is unu el ekzekut'ist'o'j, send'it'a'j de Maluto, kiu intenc'e mok'is li'n.

—Ĉu vi ne fid'as al mi, princ'o?—ĉagren'it'e demand'is Ring'o.—Ĉu vi forges'is la vilaĝ'o'n Medvedevka, la Mal'ben'it'a'n Ŝlim'akv'o'n? Mi est'as Ivaĉjo Ring'o.

Ĝoj'o ek'flam'is en la kor'o de Serèbrjanij, li antaŭ'vid'is liber'ec'o'n kaj viv'o'n... Tuj ek'aper'is antaŭ li'a'j okul'o'j arb'ar'o'j kaj kamp'o'j, glor'a'j batal'o'j est'ont'a'j kaj, en aŭreol'o de sun'o, hel'a bild'o de Helen'o!..

Li jam est'is lev'iĝ'ont'a kaj sekv'ont'a Ring'o'n, kiam li subit'e ek'memor'is la al la car'o don'it'a'n ĵur'o'n, kaj tut'a li'a sang'o al'flu'is al la kor'o.

—Mi ne pov'as for'ir'i,—li dir'is.—Mi est'is promes'int'a al la car'o ne mal'obe'i al li kaj atend'i li'a'n juĝ'o'n, kie ajn mi est'us!

—Princ'o!—respond'is Ring'o mir'ig'it'e: mi ne hav'as temp'o'n disput'i kun vi! La kamarad'o'j atend'as; ĉiu moment'o perd'it'a pov'as valor'i ni'a'j'n kap'o'j'n, morgaŭ oni vi'n ekzekut'os, nun ni hav'as ankoraŭ temp'o'n, lev'iĝ'u kaj sekv'u mi'n!

—Est'as ne'ebl'e!—mal'ĝoj'e ripet'is la princ'o: mi antaŭ krucifiks'o ĵur'is al la car'o.

—Bojar'o!—ek'kri'is Ring'o, kaj li'a voĉ'o ŝanĝ'iĝ'is pro koler'o: ĉu vi vol'as ni'n mok'i? Pro vi mi ek'brul'ig'is la antaŭ'urb'o'n, pro vi mi pere'ig'is mi'a'n plej fidel'a'n kamarad'o'n, pro vi ni ĉiu'j est'as ofer'ont'a'j ni'a'j'n kap'o'j'n, kaj vi ne vol'as el'ir'i? Ĉu sen'util'e ni ven'is ĉi tie'n? Ĉu ni est'as vi'a'j arleken'o'j? Mi ne permes'os, ke oni tiel mok'u mi'n! Respond'u last'foj'e, ĉu vi konsent'as el'ir'i aŭ ne?

—Mi rest'as!—decid'ton'e respond'is la princ'o kaj kuŝ'iĝ'is sur mal'sek'a'n argil'a'n plank'o'n.

—Vi rest'as?—ripet'is Ring'o, kun'prem'int'e la dent'o'j'n.—Ne, vi ne rest'os! Dmiĉjo, pren'u li'n tuj!

Kaj sam'moment'e la hetman'o si'n ĵet'is sur la princ'o'n kaj kun'is li'n per si'a zon'o, ŝtop'int'e ankaŭ li'a'n buŝ'o'n.

Dmiĉjo lev'is la kunitan princ'o'n kiel sak'o'n kaj tut'e sen'pen'e, kvazaŭ infan'o'n, el'port'is li'n el la mal'liber'ej'o.

Ĉe la el'ir'o el la antaŭurbardisto ili'n halt'ig'is. Ili vol'is preter'paŝ'i, gard'ist'o mal'ferm'is la buŝ'o'n por ek'kri'i; Ring'o ek'frap'is li'n per rimenlo, kaj li fal'is sen'voĉ'e. La rab'ist'o'j el'port'is la princ'o'n Serèbrjanij sen plu'a'j mal'help'aĵ'o'j.

Ni last'foj'e vid'is Maksim'o'n en pluv'a nokt'o for'las'ant'a'n la Aleksandran antaŭ'urb'o'n. La vil'a Bujano boj'is kaj salt'is antaŭ li, ĝoj'ant'e, ke ĝi sukces'is si'n de'ŝir'i de la ĉen'o.

El'ir'ant'e el la ge'patr'a dom'o, Maksim'o ankoraŭ ne hav'is antaŭ si difin'it'a'n cel'o'n. Li dezir'is nur ne part'o'pren'i plu la mal'am'at'a'n viv'manier'o'n de car'a'j favor'at'o'j, ne vid'i plu ili'a'j'n mal'ĉast'a'j'n festen'o'j'n kaj ĉiu'a'j'n ekzekut'o'j'n. For'las'int'e la terur'a'n antaŭ'urb'o'n, Maksim'o rezignaci'e si'n don'is al si'a sort'o. Komenc'e li rapid'ig'is la ĉeval'o'n, por ke ne pov'u li'n ating'i la patr'a'j serv'ist'o'j, kiu'j'n cert'e send'os Maluto por li'n persekut'i. Sed baldaŭ li si'n direkt'is per flank'a voj'et'o kaj ek'rajd'is mal'rapid'e.

Ĉe la fin'o de la nokt'o fulm'o'tondr'o ĉes'is. La ĉiel'o ruĝ'iĝ'is sur la horizont'o, kaj Maksim'o pli klar'e disting'is la ĉirkaŭ'aĵ'o'n. Ĉe ambaŭ flank'o'j de la voj'o kresk'is branĉ'riĉ'a'j kverk'o'j altern'e kun avel'arb'o'j. Est'is mal'varm'et'e; pluv'gut'o'j fal'is de l’ arb'o'j sur la voj'o'n. Baldaŭ mal'grand'a'j bird'et'o'j ek'flirt'is kaj ek'pep'is en la verd'aĵ'o, peg'o frap'is la sek'a'n arb'o'n, kaj pint'o'j de l’ arb'o'j or'iĝ'is ĉe la lev'iĝ'ant'a sun'o. La natur'o pli kaj pli viv'iĝ'is, la ĉeval'o paŝ'is pli vigl'e. Antaŭ Maksim'o dis'etend'iĝ'is li'a patr'o'land'o, la kar'a Ruslando, gaj'e li pov'us spir'i mez'e de ĝi'a'j liber'a'j spac'o'j, sed li'a'n kor'o'n prem'eg'is sopir'o, grand'a special'e rus'a sopir'o! Li'a'n kap'o'n plen'ig'is pens'o'j ne'klar'a'j pri li'a kar'a for'las'it'a pa'nj'o, pri li'a izol'it'ec'o, pri mult'o ali'a, kio'n li eĉ ne tut'e bon'e konsci'is, kaj pens'o'plen'a li ek'kant'is tir'ton'a'n kant'o'n.

Bon'eg'a'j est'as la kor'tuŝ'ant'a'j rus'a'j kant'o'j! La vort'o'j, tut'e ne signif'a'j, est'as nur pretekst'o; ne per vort'o'j sed per son'o'j est'as esprim'at'a'j profund'a'j, sen'lim'a'j sent'o'j!

Tiel'e Maksim'o, rigard'ant'e la verd'aĵ'o'n, la ĉiel'o'n, la tut'a'n Di'a'n mond'o'n, kant'is pri si'a mal'feliĉ'a sort'o, pri kar'a liber'ec'o, pri mal'lum'a kverk'a arb'ar'o. Li si'n don'is al si'a ĉeval'o, por ke ĝi port'u li'n en fremd'a'n land'o'n, kie sen vent'o oni trem'as, kie sen frost'o est'as mal'varm'eg'e. Li konfid'is al la vent'o al'port'i li'a'n salut'o'n al la pa'nj'o. Li pri'kant'is ĉio'n, kio'n li hav'is antaŭ la okul'o'j, ĉio'n, kio ven'is en li'a'n kap'o'n; sed la voĉ'o parol'is pli klar'e ol la vort'o'j, kaj se oni ek'aŭd'us ĉi tiu'n kant'o'n, oni long'e ne forges'us ĝi'n kaj de temp'o al temp'o, en mal'ĝoj'a'j moment'o'j, oni ek'memor'us ĝi'n...

Fin'e, kiam la sopir'o pli kaj pli ek'posed'is Maksim'o'n, li ord'ig'is la konduk'il'o'j'n, sur'ŝov'is pli profund'e'n si'a'n ĉap'o'n, ek'fajf'is, ek'kri'is kaj ek'galop'is kiel ebl'e plej rapid'e.

Baldaŭ li ek'vid'is blank'a'j'n mur'o'j'n de monaĥ'ej'o. La monaĥ'ej'o star'is sur dekliv'o de mont'et'o, mez'e de kverk'a arb'ar'o. Or'a'j kupol'o'j kaj ĉiz'it'a'j kruc'o'j akr'e kontur'iĝ'is sur la verd'aĵ'o de l’ kverk'o'j kaj sur la blu'a ĉiel'o.

Maksim'o renkont'is taĉment'o'n da monaĥ'a'j novic'o'j en kiras'o'j kaj kask'o'j. Ili rajd'is mal'rapid'e kaj kant'is la psalm'o'n: "Mi ek'am'os Vi'n, Sinjor'o, mi'a Fort'o!" Ek'aŭd'int'e la sankt'a'j'n vort'o'j'n, Maksim'o halt'ig'is la ĉeval'o'n, de'met'is si'a'n ĉap'o'n kaj far'is sign'o'n de kruc'o.

Mal'grand'a river'o flu'is sub la mont'et'o. Kelk'e da muel'rad'o'j bru'ad'is tie. Ĉe la bord'o si'n paŝt'is dek'kelk'a'j bov'in'o'j.

Ĉirkaŭ la monaĥ'ej'o ĉio spir'is tia'n pac'o'n, ke la arm'it'a taĉment'o ŝajn'is ne'neces'a. Eĉ la bird'o'j en la verd'aĵ'o de l’ kverk'o'j pep'is kvazaŭ intenc'e mal'laŭt'e, neni'u vent'o mov'is la foli'aĵ'o'n, kaj sol'e la verdariloj, si'n kaŝ'ant'e en la herb'o, sen'ĉes'e ĉirp'is. Kiu pov'us pens'i, ke mal'bon'a'j hom'o'j romp'us ĉi tiu'n silent'o'n?

—Jen kie mi ripoz'os!—pens'is Maksim'o.—Post tiu'j mur'o'j mi pas'ig'os kelk'e da tag'o'j, ĝis kiam la patr'o ĉes'os mi'n persekut'i. Mi pent'e'far'ant'e konfes'os al la abat'o mi'a'n tut'a'n kor'o'n, ebl'e li konsent'os don'i al mi rifuĝ'ej'o'n por iom da temp'o.

Maksim'o ne erar'is. La mal'jun'a abat'o kun longriza barb'o, kun seren'a vizaĝ'o, en kiu lum'is plen'a indiferent'ec'o pri mond'afer'o'j, afabl'e akcept'is li'n. Du novic'o'j pren'is li'a'n lac'a'n ĉeval'o'n. La tri'a al'port'is pan'o'n kaj lakt'o'n por la hund'o. Ĉiuastame klopod'is apud Maksim'o. La abat'o propon'is al li ir'i tag'manĝ'i, sed Maksim'o dezir'is antaŭ'e pent'o'far'i.

La mal'jun'ul'o ek'ard'is li'n per esplor'ant'a sed bon'kor'a rigard'o kaj, ne dir'int'e unu vort'o'n plu, li ek'ir'is kun Maksim'o tra la vast'a kort'o al mal'alt'a, unu'kupol'a preĝ'ej'o. Ili preter'ir'is tomb'a'j'n kruc'o'j'n kaj long'a'n vic'o'n da ĉel'o'j, ĉirkaŭ'it'a'j de flor'bed'o'j. La renkont'at'a'j de ili monaĥ'o'j silent'e salut'is ili'n. La ŝton'a'j plat'o'j, kiu'j kovr'is la tomb'o'j'n, re'son'is ĉe la paŝ'o'j de Maksim'o; alt'a herb'o kresk'is inter la plat'o'j kaj du'on'e'kovr'is la sur'skrib'o'j'n, plen'a'j'n je humil'o. Ĉio memor'ig'is vant'ec'o'n de la viv'o, ĉio invit'is al preĝ'o kaj medit'o. La preĝ'ej'o star'is mez'e de mal'jun'a'j kverk'o'j, kies cent'jar'a'j branĉ'o'j preskaŭ kovr'is la mallarĝajlimajn fenestr'o'j'n de la preĝ'ej'o. Ĉe la en'ir'o mal'varm'o kaj mal'lum'o ek'kapt'is ili'n. Tra unu sol'a fenestr'o, mal'pli kovr'it'a ol ali'a'j, strab'a'j sun'radi'o'j fal'is sur la mur'a'n pentr'aĵ'o'n de la Last'a Juĝ'o. Ali'a'j part'o'j de l’ preĝ'ej'o ŝajn'is pro tio ankoraŭ pli mal'lum'a'j, nur tie kaj ĉi tie bril'et'is arĝentaloboj de lustr'o'j, arĝent'a'j kron'o'j, ornam'ant'a'j la sankt'a'j'n pentr'aĵ'o'j'n, kaj arĝent'brod'it'a'j kruc'o'j kaj preĝ'o'j sur nigr'a velur'a kovr'il'o, kuŝ'ant'a sur la ĉerk'o'j de l’ princ'o'j Vorotinskij, fond'int'o'j de la monaĥ'ej'o. La or'a'j ornam'aĵ'o'j de la mur'o, apart'ig'ant'a la altar'o'n de la nav'o, kvazaŭ karb'o'j bril'et'ant'a'j sub la cindr'o, jen ek'bril'is, jen re'e mal'lum'iĝ'is. Odor'is mal'sek'ec'o kaj incens'o. Iom post iom la okul'o'j de Maksim'o kutim'iĝ'is al du'on'mal'lum'o kaj disting'is ankaŭ ali'a'j'n detal'o'j'n de la preĝ'ej'o: super la ĉef'a pord'o de l’ altar'o pend'is bild'o de Sinjor'o kun ĉiu'j Fort'o'j, kun kerub'o'j kaj seruboj, kaj super ĝi la pentr'aĵ'o, prezent'ant'a dek'ses Sinjor'a'j'n fest'o'j'n. La grand'a bild'o de Ivan'o la Baptist'o prezent'is li'n kun flug'il'o'j, ten'ant'a'n si'a'n de'hak'it'a'n kap'o'n sur la plad'o. Sur la flank'a'j pord'o'j de l’ altar'o mal'bel'e kaj ne'art'ist'e est'is pentr'it'a'j la parabol'o pri migr'ant'a fil'o, la disput'o inter viv'o kaj mort'o kaj la vojaĝ'o de l’ anim'o pek'a kaj de l’ anim'o virt'a. Ĉi tiu'j mal'ĝoj'a'j pentr'aĵ'o'j fort'e impres'is Maksim'o'n: re'e viv'iĝ'is en li'a kap'o ĉiu'j ide'o'j pri humil'iĝ'o de l’ anim'o, pri sen'escept'a obe'em'o al patr'a vol'o, ĉiu'j tiu'j ide'o'j, kiu'j'n oni de fru'a infan'aĝ'o pen'ad'is inspir'i al li. Li ek'dub'is, ĉu li est'is prav'a, for'las'int'e la patr'o'n kontraŭ li'a vol'o? Sed la konscienc'o respond'is al li, ke li est'is prav'a, tamen, li'a anim'o ne est'is tut'e trankvil'a. La pentr'aĵ'o pri la Last'a Juĝ'o plej mult'e frap'is li'a'n imag'o'n. Kiam la ombr'o de kverk'a'j foli'o'j, mov'at'a'j do ekster'a vent'o, trem'et'is sur la mur'o, kie pend'is ĉi tiu pentr'aĵ'o, ŝajn'is al li, ke pek'ul'o'j kaj diabl'o'j, hav'ant'a'j normal'a'n vir'a'n kresk'o'n, spir'as kaj mov'iĝ'as...

—Preĝ'u!—kviet'e respond'is la mal'jun'a abat'o: grand'eg'a est'as Di'a favor'kor'ec'o; pent'o'far'u kaj vi ricev'os help'o'n, mi'a fil'o!

—Grand'eg'a est'as mi'a krim'o! Patr'o, aŭskult'u! Mi eĉ tim'as el'dir'i; mal'aper'is mi'a am'o al la car'o, mi'a kor'o vok'as mi'n for de li!

—Ne for'puŝ'u mi'n, patr'o!—daŭr'ig'is Maksim'o: aŭskult'u mi'n ĝis la fin'o. Long'temp'e mi batal'is kontraŭ mi mem, ĉiam preĝ'ant'e antaŭ la sankt'a'j pentr'aĵ'o'j. Mi zorg'e pen'ad'is trov'i en mi'a kor'o am'o'n al la car'o, sed ĝi mal'aper'is!

—Mi'a fil'o!—dir'is la abat'o, plen'a je simpati'o al la jun'ul'o: ebl'e diabl'a artifik'o mal'lum'ig'is vi'a'n spirit'o'n; vi kalumni'as vi'n mem. Est'as ne'ebl'e, ke vi mal'am'u la car'o'n. Multajrandajn krim'ul'o'j'n mi vid'is antaŭ mi en ĉi tiu preĝ'ej'o, preĝ'ej'a'j'n ŝtel'ist'o'j'n, mort'ig'int'o'j'n, sed neniam mi vid'is iu'n, kiu si'n kulp'ig'us pri mal'am'o al la car'o!

—Do, mi est'as pli krim'a ol preĝ'ej'a ŝtel'ist'o aŭ mort'ig'ist'o!—li ek'kri'is.—Patr'o, kio'n mi dev'as far'i? Dir'u al mi, instru'u mi'n, mi'a anim'o dolor'as!

La mal'jun'ul'o rigard'is la pent'o'far'ant'a'n jun'ul'o'n kaj mir'is pli kaj pli.

La bel'a vizaĝ'o de Maksim'o aper'ig'is neniu'n krim'a'n aŭ mal'virt'a'n trajt'o'n. Tio est'is vizaĝ'o modest'a, plen'a je bon'kor'ec'o kun'e kun brav'ec'o, unu el tiu'j vizaĝ'o'j, kiu'j ĝis nun est'as renkont'at'a'j inter Moskvo-river'o kaj Volg'o, en lok'o'j mal'proksim'a'j de la grand'a'j ŝose'o'j, kie'n ankoraŭ ne penetr'is pere'ig'a influ'o de la grand'a'j urb'eg'o'j.

—Mi'a fil'o!—daŭr'ig'is la abat'o: mi ne fid'as al vi, mi ripet'as, vi kalumni'as vi'n mem. Mi ne kred'as, ke vi'a kor'o vok'as vi'n for de la car'o. Tio est'as ne'ebl'a. Pri'pens'u vi mem; la car'o est'as por ni pli ol la patr'o, kaj la Di'a'n ordon'o'n vi ja kon'as: honor'u la ge'patr'o'j'n... Dir'u al mi, mi'a fil'o, ĉu vi plen'um'as ĉi tiu'n ordon'o'n?

—Ne?—ripet'is la abat'o kaj, post'en'ir'ant'e, komenc'is sign'i si'n kruc'e.

—Mi est'as... ŝancel'iĝ'is la jun'a opriĉniko: mi est'as Maksim'o Skuratov, fil'o de Skuratov Bjelskij.

La abat'o ne respond'is. Mal'ĝoj'eg'a li star'is antaŭ la ter'kuŝ'ant'a Maksim'o. Sen'mov'e rigard'is ili'n mal'lum'a'j vizaĝ'o'j de l’ sankt'ul'o'j. La pek'ul'o'j sur la bild'o de la Last'a Juĝ'o plend'e lev'is si'a'j'n brak'o'j'n al ĉiel'o, sed ĉio silent'is. La pac'o'n de la preĝ'ej'o romp'is nur plor'eg'o'j de Maksim'o, pep'ad'o de hirund'o'j sub tegment'o kaj de temp'o al temp'o pli laŭt'a vort'o, kiu'n ia'foj'e aŭd'ig'is la abat'o, kiu sen'voĉ'e preĝ'is.

—Mi'a fil'o!—fin'e dir'is la mal'jun'ul'o: rakont'u al mi ĉio'n laŭ'vic'e, neni'o'n kaŝ'ant'e. Kiel komenc'iĝ'is vi'a mal'am'o al la car'o?

Maksim'o rakont'is pri si'a tut'a viv'o en la antaŭ'urb'o, pri si'a last'a inter'parol'o kun la patr'o kaj pri si'a nokt'a for'kur'o.

Li rakont'is mal'rapid'e, kun paŭz'o'j, medit'ant'e kaj pen'ant'e memor'ig'i al si ĉio'n, por neni'o'n forges'i kaj neni'o'n kaŝ'i de si'a konfes'pren'ant'o.

Fin'int'e la rakont'o'n, li mal'lev'is la okul'o'j'n kaj long'e ne kuraĝ'is ek'ard'i la abat'o'n, atend'ant'e li'a'n verdikt'o'n.

—Ĉu vi ĉio'n rakont'is, mi'a fil'o?—demand'is la abat'o: ĉu ne ŝarĝ'as ankoraŭ io vi'a'n anim'o'n? Ebl'e vi intenc'is i'o'n kontraŭ la car'o? Ebl'e vi vol'is entrepren'i i'o'n kontraŭ ni'a sankt'a patr'o'land'o?

—Patr'o, prefer'e mi konsent'us, ke oni for'hak'u mi'a'n kap'o'n, ol mi permes'us al mi atenc'i i'o'n kontraŭ la patr'o'land'o! Mi est'as kulp'a pri mal'am'o al la car'o, sed ne pri perfid'o!

—"Est'as pur'ig'at'a Di'a sklav'o Maksim'o!"—li dir'is: "Est'as pardon'at'a'j li'a'j pek'o'j vol'a'j kaj ne'vol'a'j..."

—Mi'a fil'o,—al'don'is la abat'o: vi'a konfes'o pur'ig'is vi'n. La sankt'a preĝ'ej'o ne kulp'ig'as vi'n pri tio, ke vi for'las'is la antaŭ'urb'o'n. Ĉiu pov'as kaj dev'as evit'i la tent'o'n. Sed tim'u obe'i al deado de l’ mal'amik'o de hom'ar'o. Tim'u imit'i princ'o'n Kurbskij, alt'rang'a'n rus'a'n bojar'o'n, kiu far'iĝ'is nun amik'o de diabl'o! Di'o kompat'em'a, pro ni'a'j grand'eg'a'j pek'o'j, send'is al ni mal'facil'a'n temp'o'n. Ni'a hom'a vant'ec'o ne est'as ind'a pri'juĝ'i la ne'kompren'ebl'a'n Providenc'o'n. Kiam Di'o send'as al ni mal'sat'o'n aŭ mal'san'o'n, kio rest'as al ni, ol preĝ'i kaj rezignaci'i antaŭ Li'a sankt'a vol'o? Sam'e okaz'as nun'temp'e. Super ni star'as terur'a car'o, kruel'eg'a car'o. Ni ne sci'as, pro kio li ni'n pere'ig'as kaj ekzekut'as, sed ni sci'as, ke li est'as send'it'o de Di'o, kaj ni respekt'as en li'a person'o ne la car'o'n Ivan'o'n, sed la vol'o'n de Di'o, li'n send'int'a. Ek'memor'u la profet'aĵ'o'n: "Se la hom'o'j kontent'ig'os Di'o'n, Di'o don'os al ili bon'a'n car'o'n kaj juĝ'ist'o'n kaj ĉi'a'n feliĉ'o'n; se ili pek'os antaŭ Di'o, Li don'os al ili mal'bon'a'n car'o'n kaj juĝ'ist'o'n kaj ĉi'a'n mal'feliĉ'o'n". Rest'u ĉe ni, mi'a fil'o, viv'u kun ni. Kiam vi for'ir'os, mi mem kaj ni'a frat'ar'o preĝ'os por vi, ke Di'o help'u al vi ĉie, kie'n vi ir'os! Kaj nun,—bon'kor'e daŭr'ig'is la abat'o, de'met'ant'e la epitraĥilon: nun ir'u tag'manĝ'i! Post nutr'aĵ'o por'spirit'a ni ne for'puŝ'u nutr'aĵ'o'n por'korp'a'n. Ni hav'as grand'a'j'n ezok'o'j'n, bon'eg'a'j'n karas'o'j'n; manĝ'u ni'a'n kaze'o'n, trink'u ni'a'n miel'trink'aĵ'o'n frangol'a'n je la san'o de ni'a car'o kaj de ni'a sankt'a ĉef'episkop'o.

Dum liber'temp'o monaĥ'o'j ŝir'kolekt'is herb'o'j'n kaj prepar'is san'ig'a'j'n miks'aĵ'o'j'n. Ali'a'j pentr'is, el'tranĉ'is el kupresno kruc'o'j'n kaj sankt'a'j'n figur'o'j'n, kolor'ig'is kaj or'ig'is lign'a'j'n vaz'o'j'n.

Maksim'o ek'am'is la bon'a'j'n monaĥ'o'j'n. Tut'e ne'rimark'it'e pas'is li'a temp'o. Sed post unu semajn'o li tamen decid'is for'vetur'i. Ankoraŭ en la antaŭ'urb'o Maksim'o est'is aŭd'int'a pri nov'a'j atak'o'j de tatar'o'j kontraŭ Rjazanlando kaj tiam li est'is dezir'int'a milit'ir'i kontraŭ la mal'amik'o'j kun Rjazana arme'o. Kiam li sci'ig'is ĉi tio'n al la abat'o, la mal'jun'ul'o ĉagren'iĝ'is:

—Por kio vi for'vetur'as, fil'o?—li dir'is.—Ni ĉiu'j vi'n am'as, ni est'as al'kutim'int'a'j al vi. Ebl'e, Di'a ben'o vi'n vizit'os, kaj vi rest'os ĉe ni por ĉiam! Ne, Maksim'o, ne for'las'u ni'n.

—Est'as ne'ebl'e, patr'o! Jam de long'e mi'a sort'o vok'as mi'n en mal'proksim'o'n! Jam de long'e mi aŭd'as fajf'ad'o'n de tatar'a paf'ark'o, ia'foj'e eĉ ŝajn'as al mi, kvazaŭ sag'o preter'flug'as super mi'a kap'o. Jen kio for'as mi'n!

La abat'o plu ne de'ten'is Maksim'o'n, li aranĝ'is por'vojaĝ'a'n di'serv'o'n por li, ben'is la jun'ul'o'n, kaj la tut'a frat'ar'o mal'ĝoj'e adiaŭ'is li'n.

Kaj de'nov'e Maksimalopas mez'e de verd'a arb'ar'o! Kiel antaŭ'e, Bujano salt'as antaŭ la ĉeval'o kaj gaj'e rigard'as si'a'n mastr'o'n. Subit'e la hund'o ek'boj'is kaj si'n ĵet'is antaŭ'e'n. Maksim'o jam ek'kapt'is si'a'n sabr'o'n, atend'ant'e ne'bon'a'n renkont'iĝ'o'n, sed el post la voj'kurb'iĝ'o ek'aper'is rajd'ant'o en flav'a kaftan'o kun nigr'a du'kap'a agl'o, brod'it'a sur'brust'e.

La rajd'ant'o trot'is, gaj'e fajf'ant'e kaj ten'ant'e sur multkoloranto blank'a'n falk'o'n en kapuĉ'o kaj kun mal'grand'a'j sonor'il'et'o'j.

—Maksim'o Gregòrjeviĉ!—gaj'e ek'kri'is Trifono:—bon'a'n tag'o'n! Kiel vi fart'as? Jen kie vi est'as! Kaj ni en la antaŭ'urb'o supoz'is, ke vi for'vetur'is i'e'n mal'proksim'e'n! Kiel mult'e koler'is vi'a patr'o! Diardu! Terur'e est'is vid'i! Kaj mult'o'n ankoraŭ oni rakont'as pri vi'a patr'o, pri la kron'princ'o kaj pri princ'o Serèbrjanij! Ni ne sci'as, al kiu kred'i. Nu, dank’ al Di'o, vi re'ven'as, Maksim'o Gregòrjeviĉ! Kiel mult'e ĝoj'os vi'a patr'in'o!

Maksim'o est'is tre mal'kontent'a pri ĉi tiu renkont'o. Sed Trifono est'is bon'a hom'o kaj sci'is silent'i, kiam ĝi est'is neces'a. Maksim'o demand'is li'n, de kiam li for'est'as el la antaŭ'urb'o?

—Jam de ĉirkaŭ unu semajn'o. Dum la car'a ĉas'o Adrahàn for'flug'is!—respond'is Trifono, montr'ant'e si'a'n falk'o'n.—Ceter'e vi neni'o'n sci'as, Maksim'o Gregòrjeviĉ? Mult'e mi tim'is, kiam la car'o koler'is kontraŭ mi! Kompat'is mi'n Di'o Favor'kor'a kaj la sankt'a martir'o Trifono, mi'a patron'o: mirakl'o okaz'is!

—Aŭskult'u, Maksim'o Gregòrjeviĉ! Antaŭ unu semajn'o la car'o aranĝ'is per'falk'a'n ĉas'o'n! Du foj'o'j'n li send'ad'is Adrahàn’n, sed la tri'a'n foj'o'n Adrahàn kvazaŭ frenez'iĝ'is, komenc'is frap'i la falk'o'j'n, fal'ig'is Smiŝljaj’n kaj Kruĵòk’n kaj mem for'flug'is. Antaŭ ol oni hav'is temp'o'n kalkul'i ĝis dek'o, ĝi jam mal'aper'is el ni'a'j okul'o'j. Mi ek'galop'is post ĝi, sed van'e. Ĝi tut'e mal'aper'is. La ĉef'falk'gard'ist'o sci'ig'is al la car'o la mal'aper'o'n de Adrahàn. La car'o mi'n vok'is kaj sever'e ordon'is trov'i la falk'o'n kaj promes'is mi'n rekompenc'i, se mi ĝi'n trov'os, kaj for'hak'i mi'a'n kap'o'n, se mi ne trov'os. Kio'n far'i? Li'a car'a moŝt'o ne ŝat'as ŝerc'o'j'n. Mi ek'galop'is, mi dum ses tag'o'j van'e pen'ad'is trov'i Adrahàn’n, mi jam sent'is ĉirkaŭ la kol'o, ke baldaŭ mi rest'os sen kap'o... Mi ek'plor'is, long'e plor'is kaj fin'e ek'dorm'is en arb'ar'o. En sonĝ'o mi vid'as strang'a'n bril'o'n en la arb'ar'o kaj aŭd'as son'o'n de sonor'il'et'o'j.—Sonor'il'et'o'j de Adrahàn!—mi dir'is al mi mem. Jen mi vid'as blank'a'n ĉeval'o'n kun jun'a rajd'ant'o, tut'e radi'ant'a, kaj en li'a man'o—mi'a'n Adrahàn’n—"Trifono!" dir'is la rajd'ant'o: "ĉi tie ne serĉ'u Adrahàn’n. Lev'iĝ'u, ir'u al Moskvo, trov'u lok'o'n, nom'at'a'n Làzarevo, tie sur pin'o sid'as vi'a Adrahàn". Mi vek'iĝ'is kaj tuj kompren'is, ke la rajd'ant'o est'is neni'u ali'a ol la sankt'a martir'o Trifono. Mi galop'is al Moskvo. Kaj ĉu vi vol'as kred'i, Maksim'o Gregòrjeviĉ? Ven'int'e en Làzarevon, mi vid'as: star'as grand'a pin'o kaj sur la branĉ'o sid'as Adrahàn, kiel est'is dir'int'a mi'a patron'o!

La voĉ'o de l’ falk'gard'ist'o trem'is, grand'a'j larmautoj rul'iĝ'is el li'a'j okul'o'j.

—Maksim'o Gregòrjeviĉ,—al'don'is li, viŝ'ant'e la larm'o'j'n: se mi eĉ perd'os mi'a'n tut'a'n hav'o'n, se mi eĉ mem far'iĝ'os sklav'o, tamen mi nepr'e konstru'os preĝ'ej'et'o'n de Sankt'a Trifono. Tie mi konstru'os, kie mi trov'is la falk'o'n. Kaj en la preĝ'ej'et'o est'os pentr'aĵ'o de la sankt'ul'o, tia, kiel mi li'n sonĝ'is: sur blank'a ĉeval'o, kun alt'e lev'it'a brak'o kaj kun blank'a falk'o sur la man'o. Mi ordon'os al mi'a'j fil'o'j kaj nep'o'j honor'i la sankt'a'n Trifonon, preĝ'i al li, star'ig'i por li kolor'a'j'n kandel'o'j'n, ĉar li ne dezir'is mi'n pere'ig'i, ĉar li sav'is mi'n de l’ eŝafod'o. Jen, rigard'u,—li daŭr'ig'is, montr'ant'e la falk'o'n: jen Adrahàn, tut'e san'a! Nu, atend'u, mi de'met'os vi'a'n kapuĉ'et'o'n! Kial vi kri'as? Vi vol'as flug'i? Ne, kar'ul'o, atend'u! Vi sufiĉ'e est'is flug'ant'a, nun mi vi'n ne el'las'os!

—Jen, kia mal'bon'ul'o! Kapt'as la fingr'o'n! Kiel ĝi kri'as! Almenaŭ verst'o'n de ĉi tie oni pov'as ĝi'n aŭd'i!

—Pren'u ankaŭ mi'a'n donac'o'n!—li dir'is, ĵet'ant'e plen'man'o'n da or'a'j mon'er'o'j en la ĉap'o'n de Trifono.—Jen mi'a tut'a mon'o; mi ĝi'n ne bezon'as, kaj vi mult'o'n ankoraŭ bezon'as da mon'o por konstru'i la preĝ'ej'et'o'n!

—Di'o ben'u vi'n, Maksim'o Gregòrjeviĉ! Kun vi'a mon'o mi konstru'os ne nur preĝ'ej'et'o'n, sed grand'a'n preĝ'ej'o'n. Kiam mi est'os en la antaŭ'urb'o, mi preĝ'os por vi kaj pren'os hosti'o'n por vi'a san'o. Etern'e mi est'os vi'a serv'ist'o, Maksim'o Gregòrjeviĉ! Ordon'u, kio'n vi vol'as!

—Aŭskult'u, Trifono. Far'u al mi ne tro mal'facil'a'n serv'o'n! Kiam vi ven'os en la antaŭ'urb'o'n, al neni'u rakont'u, ke vi mi'n est'as renkont'int'a. Kaj post tri tag'o'j ir'u al mi'a patr'in'o kaj dir'u al ŝi, kaj nur al ŝi sol'a, tiel ke neni'u aŭd'u, ke ŝi'a fil'o, dank’ al Di'o, est'as san'a kaj send'as al ŝi salut'o'n.

—Aŭskult'u ankoraŭ, Trifono! Mi for'vetur'as mal'proksim'e'n. Ebl'e, mi ne baldaŭ re'ven'os. Se vi pov'as, ven'u de temp'o al temp'o al mi'a patr'in'o kaj dir'u al ŝi ĉiu'n foj'o'n: "mi aŭd'is, ke vi'a fil'o, dank’ al Di'o, est'as san'a,—vi ne plor'u pri li!" Se ŝi demand'os, de kiu vi aŭd'is tio'n, vi respond'u:—mi aŭd'is de Moskvaj hom'o'j, kaj ili aŭd'is de ali'a'j hom'o'j,—kaj kiu est'as la hom'o'j, ne rakont'u, por ke oni mi'n ne trov'u, por ke nur sci'u la kar'a pa'nj'o, ke mi est'as san'a!

—Fid'u al mi, Maksim'o Gregòrjeviĉ: mi al neni'u rakont'os. Sed se vi for'vetur'as mal'proksim'e'n, mi ne pren'os vi'a'n mon'o'n. Di'o pun'os mi'n!

—Ne, ne, Maksim'o Gregòrjeviĉ, mi ne pov'as pren'i! Se vi est'us re'ven'ant'a hejm'e'n, ĝi est'us ali'a afer'o. Por kio do mi pri'rab'os vi'n, kvazaŭ apud'voj'a rab'ist'o? Ne, ne, se vi eĉ mi'n mort'ig'os, mi ne pren'os!

Maksim'o lev'is la ŝultr'o'j'n kaj pren'is el la ĉap'o kelk'a'j'n or'mon'er'o'j'n.

La sun'o jam sub'ir'is. La long'a'j ombr'o'j de l’ arb'o'j far'iĝ'is ĉiam pli long'a'j kaj kovr'is la kamp'o'j'n. Apud Maksim'o rajd'is li'a propr'a ombr'o, kvazaŭ mallumrandegulo. Ĝi jen kur'is sur la herb'o, jen ramp'is sur la arb'o'j'n. Bujano montr'iĝ'is kvazaŭ sorĉ'a best'o. Iom post iom la ombr'o'j de Bujano, de la ĉeval'o kaj de Maksim'o mal'aper'is sur la herb'o kaj sur la arb'o'j; ven'is krepusk'o; nebul'o kuŝ'iĝ'is tie'n kaj ĉi tie'n; vesper'a'j skarab'o'j lev'iĝ'is super la ter'o kaj zum'ant'e flug'ad'is en aer'o. La lun'o aper'is el super la arb'ar'o; sur la mal'lum'iĝ'ant'a ĉiel'o stel'o'j ek'bril'is; antaŭ'e kuŝ'is sen'lim'a, kvazaŭ arĝent'a kamp'o.

Ho, mi'a patr'o'land'o! Pli ol unu foj'o'n ankaŭ mi vesper'e aŭ nokt'e tra'rajd'is vi'a'n dezert'o'n! Kviet'e paŝ'is la ĉeval'o, ripoz'ant'e post la tag'a varm'eg'o kun ĝi'a'j taban'o'j; varm'et'a vent'o dis'port'is odor'o'n de flor'o'j, de freŝ'a fojn'o, kaj tiel dolĉ'e est'is al mi, tiel mal'ĝoj'e, tiel mult'e mi pens'is pri la pas'int'a temp'o, tiel mult'e mi rev'is pri la est'ont'ec'o! Bon'e, bon'eg'e ĝi est'as rajd'i vesper'e tra dezert'a'j lok'o'j, tra arb'ar'o'j, tra kamp'o'j,—mal'rapid'e rajd'i, mal'streĉ'ant'e la konduk'il'o'j'n kaj pens'o'plen'e rigard'ant'e la stel'o'j'n...

Jam pli ol unu hor'o'n rajd'is Maksim'o... Subit'e Bujano lev'is la buŝ'eg'o'n kaj komenc'is sving'i per la vost'o. La vent'o al'port'is odor'o'n de fum'o. Maksim'o ek'memor'is, ke est'as temp'o serĉ'i rifuĝ'ej'o'n por pas'ig'i la nokt'o'n, kaj rapid'ig'is si'a'n ĉeval'o'n. Baldaŭ li ek'vid'is mizer'a'n dom'et'o'n tut'e kurb'iĝ'int'a'n. La kamen'tub'o for'est'is, la fum'o el'ir'is rekt'e el la tegment'o. En mal'grand'a fenestr'o bril'et'is fajr'o. Intern'e iu kant'is unu'ton'e. Maksim'o al'proksim'iĝ'is al fenestr'o. Li ek'vid'is en la dom'et'o ĉiu'j'n aparten'aĵ'o'j'n de mal'riĉ'a famili'o. Brul'ant'a ken'o lum'ig'is la kuir'ej'a'n il'ar'o'n, ĉio est'is mal'nov'a, mal'bon'a. De super la plafon'o pend'is fleks'ebl'a stang'o, sur kies ekstrem'aĵ'o balanc'iĝ'is lul'il'o. Vir'in'o ĉirkaŭ tri'dek'jar'a, pal'a, mal'san'a, balanc'is lul'il'o'n kaj mal'laŭt'e kant'is. Apud'e sid'is vir'o kun mal'dens'a barb'o, plekt'ant'e bast'ŝu'o'n. Du mal'grand'a'j infan'o'j ramp'is ĉe ili'a'j pied'o'j.

Ek'ŝajn'is al Maksim'o, ke en si'a kant'o la vir'in'o nom'as li'a'n patr'o'n. Komenc'e li pens'is, ke li erar'is, sed baldaŭ li tut'e klar'e ek'aŭd'is la nom'o'n de Maluto Skuratov. Plen'a je mir'o, li komenc'is aŭskult'i.

La tut'a sang'o de Maksim'o al'flu'is al li'a kor'o. Li de'salt'is de la ĉeval'o kaj al'is ĝi'n al plekt'o'bar'o.

Vid'ant'e la riĉ'a'j'n vest'o'j'n kaj la or'a'n sabr'o'n de l’ opriĉniko, la ge'mastr'o'j ek'tim'is.

—Vi'a moŝt'o!—balbut'is la vilaĝ'an'o trem'ant'e kaj salut'ant'e: ne koler'u, vi'a moŝt'o! Mi est'as Fedoto, kaj mi'a'n edz'in'o'n, jen ŝi'n, ne koler'u, vi'a moŝt'o! oni ŝi'n nom'as Mario.

—Ni sen'ŝel'ig'as tili'o'j'n kaj plekt'as bast'ŝu'o'j'n; ankaŭ ni far'as kribl'il'o'j'n kaj ĉio'n ni vend'as al preter'vojaĝ'ant'a'j komerc'ist'o'j.

—Mal'mult'e, vi'a moŝt'o, tut'e mal'mult'e! Ia'foj'e ni neni'o'n hav'as eĉ por manĝ'i. Oni pov'as mort'i ĉi tie pro mal'sat'o kaj mal'varm'o. Ĉeval'o'n ni ne hav'as por vend'i la produkt'aĵ'o'j'n en la urb'o: antaŭ pli ol unu jar'o lup'o'j ĝi'n for'manĝ'is.

Maksim'o rigard'is la mizer'ul'o'j'n kun kompat'o kaj el'ŝut'is si'a'n tut'a'n mon'o'n sur la tabl'o'n.

—Preĝ'u ne por mi, preĝ'u por Maluto Skuratov. Dir'u, mi pet'as, ĉu est'as proksim'e de ĉi tie la voj'o al Rjazanjo?

—Jen ĝi est'as, la voj'o al Rjazanjo, kar'ul'o ni'a, falk'o ni'a kar'a. Ni'a dom'et'o star'as ĉe la voj'kruc'iĝ'o: rekt'e est'as voj'o al Muromo, mal'dekstr'e—al Vladimir'o kaj dekstr'e—al Rjazanjo. Sed ne risk'u vojaĝ'i nun, kar'ul'o, la temp'o est'as mal'bon'eg'a: mult'e oni rab'as ĉi tie. Hieraŭ oni pri'rab'is grand'a'n vetur'il'ar'o'n, ŝarĝ'it'a'n per vin'o. Kaj krom tio, mi aŭd'is, re'e ek'aper'is tatar'o'j. Dorm'u ĉe ni la nokt'o'n, kar'ul'o, patr'o ni'a, falk'et'o kar'a ni'a. Diardu vi'n, ĉu oni sci'as, kie okaz'os mal'feliĉ'o?

Sed Maksim'o ne vol'is rest'i en la dom'o, kie antaŭ ne'long'e est'is mal'ben'at'a li'a patr'o. Li esper'is trov'i ali'a'n lok'o'n por pas'ig'i la nokt'o'n.

—Kar'ul'o!—kri'is al li la ge'vilaĝ'an'o'j, kiam li jam re'e trot'is laŭ'long'e de la voj'o: re'ven'u, kar'ul'o, kred'u al ni, est'as danĝer'e! Vi pov'as pere'i nokt'e sur tiu voj'o!

Sed Maksim'o ne obe'is, li trot'is kaj trot'is. Post du'on'o da hor'o subit'e Bujano si'n ĵet'is al mal'lum'a arb'et'ar'o kaj komenc'is boj'i tiel furioz'e, tiel persist'e, kvazaŭ ĝi flar'is kaŝ'it'a'n mal'amik'o'n. Van'e pen'is Maksim'o per fajf'o ĝi'n re'vok'i. Bujano boj'is al la arb'et'ar'o, re'ven'is al Maksim'o kun star'ig'it'a har'eg'o kaj re'e si'n ĵet'is al la arb'et'ar'o.

Tio ted'is Maksim'o'n. Li el'ig'is la sabr'o'n kaj ek'rajd'is al la arb'et'ar'o. Kelk'a'j vir'o'j kun lev'it'a'j baston'eg'o'j el'salt'is renkont'e al li, kaj iu per raŭk'a voĉ'o ordon'is:

—Jen, ricev'u!—respond'is Maksim'o, ek'frap'ant'e la plej proksim'e star'ant'a'n vir'o'n.

Maksim'o est'is frap'ont'a la du'a'n foj'o'n, sed li'a sabr'o kun'puŝ'iĝ'is kun lev'it'a baston'eg'o de ali'a rab'ist'o kaj dis'romp'iĝ'is.

—He, he, rigard'u li'a'n il'ar'o'n! Li est'as opriĉniko. Pren'u li'n viv'ant'a'n!—ek'kri'is la sam'a voĉ'o.

—Jes, sen'dub'e, opriĉniko!—ek'kri'et'is la ali'a,—jen est'os amuz'iĝ'o por ni ĉiu'j, kamarad'o'j!

Kaj sam'moment'e ĉiu'j si'n ĵet'is al Maksim'o kaj for'pren'is li'n de sur la ĉeval'o.

Unu verst'o'n kaj du'on'o'n de la lok'o, kie est'is atak'it'a Maksim'o, ar'o'j da arm'it'a'j vir'o'j sid'is ĉirkaŭ mal'ferm'it'a'j barel'o'j da vin'o. Pokal'o'j kaj bast'a'j ĉerp'il'o'j est'is trans'don'at'a'j de unu al ali'a. Lign'o'fajr'o'j lum'ig'is mal'delikat'a'j'n vizaĝ'o'j'n, long'e ne komb'it'a'j'n barb'o'j'n kaj ĉiu'spec'a'j'n vest'o'j'n. Tie est'is ni'a'j kon'at'ul'o'j: Anĉjo, Vasĉjo, la flav'ruĝ'a kant'ist'o; for'est'is nur la mal'jun'a Vultur'o. Pli ol unu foj'o'n la rab'ist'o'j re'memor'is li'n dum festen'o!

—Kio est'as? Kon'at'a afer'o,—respond'is ali'a: oni turment'eg'as li'n per tiu aŭ ali'a manier'o...

—Mi est'as cert'a, li ne perfid'os, ne, ne perfid'os: neni'o'n oni ek'sci'os de li.

—Kompat'ind'a nirizbarbulo! Mi ne kompren'as la hetman'o'n: kiel li mem pov'is for'kur'i, las'int'e al ili la mal'jun'ul'o'n?

—Jes, ĉu Ring'o est'as hetman'o? Ĉu hetman'o tiel far'as, kiel li: pere'ig'i la kamarad'o'n por sav'i i'a'n princ'o'n?

—Oni'dir'e, la princ'o est'as li'a amik'o. Jen ili re'e sid'as kun'e en la tend'o! Silent'u pri la princ'o; se la hetman'o aŭd'os, gard'u vi'n Di'o!

—Ĉu mi tim'as, he? Li aŭd'u! Mi dir'os al li rekt'e en la okul'o'j'n, ke li ne est'as ver'a hetman'o. Vultur'o—jen kiu est'us ver'a hetman'o! La mal'jun'ul'o mal'help'is Ring'o'n kvazaŭ katarakt'o en okul'o, tial li intenc'e li'n pere'ig'is!

—Kiu est'as tiu princ'o?—demand'is iu.—Por kio li kun'tren'as li'n? Ĉu la hetman'o esper'as ricev'i re'aĉet'o'n por li?

—Ne, kia'n re'aĉet'o'n!—respond'is la flav'ruĝ'a kant'ist'o.—La princ'o'n ofend'is ni'a car'o, vol'is li'n ekzekut'i, do la princ'o for'kur'is de la car'o al ni; li dir'is: mi mem al'konduk'os vi'n, kar'ul'o'j, en la antaŭ'urb'o'n, mi bon'e sci'as, kie kuŝ'as la car'a trezor'o. Ĉiu'j'n opriĉnikojn ni mort'ig'os,—tiel li dir'is, la princ'o!—kaj la trezor'o'n ni for'port'os kaj inter'divid'os.

—Jen kio! Do kial li ne konduk'as ni'n? Jam tri tag'o'j'n ni rest'as ĉi tie sen'util'e!

—Ŝajn'e,—al'don'is ankoraŭ iu: li vol'as la car'a'n trezor'o'n propr'ig'i al si mem, kaj ni rest'os sen ĉio...

—Sen li'a help'o ni pren'os la car'a'n trezor'o'n: la princ'o dev'as ni'n konduk'i!

—Nun ni hav'as ĝust'a'n temp'o'n: la car'o est'as en pilgrim'ad'o, en la antaŭ'urb'o ne rest'is eĉ du'on'o da opriĉnikoj.

Simil'e je tondr'o rul'iĝ'is ĉi tiu'j vort'o'j de grup'o al grup'o, ating'is la plej mal'proksim'a'j'n fajr'uj'o'j'n, kaj ĉio lev'iĝ'is, ĉio ek'bol'is, kaj ĉiu'j ĉirkaŭ'is la tend'o'n, kie la princ'o Serèbrjanij kun Ring'o viv'eg'e inter'parol'is.

—Ĉu vi vol'as aŭ ne,—parol'is la hetman'o: ĉu vi koler'as aŭ ne,—mi vi'n ne las'os. Ne pro tio mi vi'n sav'is el mal'liber'ej'o, ke vi met'u vi'a'n kap'o'n sur eŝafod'o'n.

—Nur mi mem pov'as decid'i tio'n!—respond'is la princ'o ne'kontent'e.—Por kio vi mi'n sav'is el mal'liber'ej'o, se mi nun re'e est'as en mal'liber'ej'o?

—Kar'a princ'o, la temp'o'j ali'iĝ'as! La car'o pov'as ali'pens'i, la car'o pov'as mort'i,—ĉio pov'as okaz'i,—tiam ir'u al ĉiu'j kvar flank'o'j! Kio'n far'i?—li al'don'is, vid'ant'e, ke la princ'o ĉiam pli kaj pli koler'as:—kred'ebl'e la sort'o al vi destin'is viv'i ankoraŭ iom da temp'o en ni'a mond'o. Vi est'as hom'o tre obstin'a, sed mi ankaŭ ne ced'os ĉi-tiu'n foj'o'n, jes, kar'a princ'o!

En la sam'a moment'o la voĉ'o'j de la rab'ist'o'j ek'aŭd'iĝ'is apud ili'a tend'o.

—Jen kio'n ili entrepren'as!—li ek'kri'is:—mi de long'e aŭd'as tumult'o'n, sed mi ne sci'is la kaŭz'o'n. Eĉ diabl'o nun ili'n ne halt'ig'os. Nu, kar'a princ'o, neni'o est'as far'ebl'a, vi venk'is: mi plu ne de'ten'os vi'n, liber'ul'o ir'as, kie'n li dezir'as! El'ir'u al ili, dir'u, ke vi konsent'as konduk'i ili'n en la antaŭ'urb'o'n!

—Mi... ili'n konduk'i en la antaŭ'urb'o'n?—li dir'is.—Prefer'e mi est'os dis'pec'ig'it'a de ili.

—Nu, princ'o, ŝajn'ig'u vi'a'n konsent'o'n. Vi vid'as, ili est'as ebri'a'j, morgaŭ oni pov'os parol'i kun ili!

—El'ir'u do, princ'o!—insist'is Ring'o: est'os pli mal'bon'e, se ili ven'os en la tend'o'n!

—Bon'e!—dir'is la princ'o, el'ir'ant'e el la tend'o: ni rigard'u, kiel ili mi'n dev'ig'os konduk'i ili'n en la antaŭ'urb'o'n.

—Ni salut'as vi'n!—vok'is ali'a'j; est'u hetman'o, ali'e vi est'os pend'ig'it'a!

Ring'o, kiu kon'is la flam'em'a'n karakter'o'n de l’ princ'o, ankaŭ el'ir'is.

—Kio'n vi far'as, kamarad'o'j?—li si'n turn'is al la ar'o: ŝajn'e, vi perd'is la saĝ'o'n? La princ'o al'konduk'os vi'n, kie'n vi vol'as, morgaŭ fru'maten'e al'konduk'os, kaj nun don'u al li'a moŝt'o ripoz'o'n, kaj vi ankaŭ kuŝ'iĝ'u, sufiĉ'e jam vi amuz'iĝ'is!

—He, vi, mal'saĝ'ul'o'j, mal'saĝ'ul'o'j!—li ek'kri'is.—Ĉu mi ŝat'as vi'a'n hetman'a'n rang'o'n? Elekt'u, kiu'n vi dezir'as, kaj mi mem rifuz'as, jes, rifuz'as. Kaj mi kraĉ'as sur vi'n, fi, fi...

—Jes, mi kraĉ'as sur vi'n!—daŭr'ig'is Ring'o.—Ĉu mi ne trov'os tia'j'n, kiel vi? Kia honor'o—est'i vi'a hetman'o! Se mi dezir'os, mi ir'os al Volg'o, kaj tie mi hav'os mult'e da pli bon'a'j kamarad'o'j!

—Ne, kar'ul'o, las'u ĉi tiu'j'n parol'o'j'n! Ni permes'os al vi neni'e'n ir'i, ĉar vi vend'os ni'n sam'e, kiel vi vend'is Vultur'o'n!

Rab'ist'o alt'kresk'a al'ir'is la princ'o'n Serèbrjanij kun pokal'o en la man'o.

—Patr'o!—li dir'is, frap'ant'e li'n per sirandega man'o je la ŝultr'o:—vi nun vend'is vi'a'n kap'o'n, vi far'iĝ'is ni'a parenc'o, do ni trink'u kun'e, kaj ni kis'u unu la ali'a'n!

Di'o sci'as, kio'n far'us la princ'o! Ebl'e, li fal'ig'us la pokal'o'n kaj la ebri'ig'it'a ar'o li'n dis'pec'ig'us... Sed, feliĉ'e, nov'a kri'ad'o atent'ig'is ĉiu'j'n.

—Rigard'u, rigard'u!—ek'son'is en la ar'o: oni kapt'is opriĉnikon! Opriĉnikon! Rigard'u, rigard'u!

El la arb'ar'o ven'is kelk'a'j vir'o'j en dis'ŝir'it'a'j vest'o'j kun baston'eg'o'j sur'ŝultr'e. Ili konduk'is la kunitan Maksim'o'n. La rab'ist'o, kiu'n li est'is vund'int'a per sabr'o'bat'o, rajd'is li'a'n ĉeval'o'n. Antaŭ'e ir'is Ĥlopko, fajf'ant'e kaj danc'ant'e. La vund'it'a Rujano si'n tren'is mal'antaŭ'e.

Ĥlopko kant'is, kun'frap'ad'is la man'o'j'n, fal'is sur'dors'e'n kaj rul'iĝ'is kvazaŭ ring'eg'o.

Li'n ek'vid'int'e, la flav'ruĝ'a kant'ist'o ne pov'is si'n de'ten'i, ek'kapt'is balalajk'o'n[37] kaj ankaŭ ek'danc'is antaŭ Maksim'o.

—Jen, diabl'o'j,—dir'is Ring'o al Serèbrjanij.—Vi tuj vid'os, ili ne simpl'e mort'ig'os la opriĉnikon, ili li'n turment'eg'os ĝis la mort'o. Mi kon'as ili'n ambaŭ: se ili si'n en'miks'is en la afer'o'n, atend'u neni'o'n bon'a'n por la jun'ul'o!

Efektiv'e, la kapt'o de l’ opriĉniko est'is ver'a fest'o por la tut'a band'o. Ili vol'is venĝ'i al la kapt'it'o ĉio'n, kio'n ili el'sufer'is de li'a'j kamarad'o'j.

Kelk'a'j vir'o'j kun best'a'j vizaĝ'o'j tuj komenc'is prepar'i ĉio'n por li'a ekzekut'o.

Kvar stang'o'j'n oni en'bat'is en la ter'o'n, al ili oni fiks'is horizontal'a'j'n baston'o'j'n, kaj oni komenc'is brul'ruĝ'ig'i najl'o'j'n.

Maksim'o tut'e trankvil'e observ'is ĉi tio'n. Li ne tim'is turment'eg'o'n kaj mort'o'n; nur tio mal'ĝoj'ig'is li'n, ke li dev'is mort'i sen glav'o, kun ŝnur'it'a'j brak'o'j, ke li ne aŭd'os antaŭ la mort'o milit'kri'o'j'n, nek blek'o'j'n de ĉeval'o'j, neni'o'n, krom vulgar'a'j kant'o'j kaj ebri'a rid'eg'o de si'a'j turment'ant'o'j...

—La kor'o tromp'is mi'n!—li pens'is: mi ne atend'is por mi tia'n mort'o'n. Est'u la vol'o Di'a!

Subit'e li ek'vid'is la princ'o'n Serèbrjanij, re'kon'is li'n kaj vol'is ir'i al li. Sed la flav'ruĝ'a kant'ist'o ek'kapt'is li'n je kol'um'o.

—La lit'o est'as pret'a!—li dir'is: de'met'u la kaftan'o'n kaj en'lit'iĝ'u!

—Mal'u mi'a'j'n brak'o'j'n!—pet'is Maksim'o: mi ne pov'as far'i sign'o'n de kruc'o.

—Preĝ'u, sed ne tro long'e!—li ordon'is, kaj kiam Maksim'o fin'is la preĝ'o'n, Ĥlopko kaj la flav'ruĝ'ul'o de'ŝir'is de li la vest'o'j'n kaj komenc'is jam al'i li'a'j'n brak'o'j'n kaj krur'o'j'n al la stang'o'j.

—Kamarad'o'j!—li ek'kri'is per la voĉ'o, uz'at'a dum milit'serv'o: aŭskult'u!

Kaj li'a'j laŭt'a'j vort'o'j ek'sonor'is en la ar'o kaj malgraŭ la bru'eg'o est'is aŭd'at'a'j de plej mal'proksim'e star'ant'a'j rab'ist'o'j.

—Aŭskult'u!—daŭr'ig'is la princ'o.—Ĉu vi dezir'as ĉiu'j, ke mi est'u vi'a estr'o? Ebl'e, kelk'a'j el vi tio'n ne dezir'as?

—Jen, kio'n vi vol'as!—respond'is la ruĝ'ul'o: ebl'e, vi est'as li'a kun'ul'o? Nu, nu, ek'palp'u, ĉu vi'a propr'a kap'o bon'e sid'as sur la ŝultr'o'j?

—Kanajl'o!—ek'kri'is la princ'o: ne kuraĝ'u disput'i, kiam la hetman'o ordon'as!

—Mal'u, vi!—si'n turn'is li al Ĥlopko, lev'ant'e la ĉek'an'o'n super li'a kap'o.

—Kamarad'o'j!—daŭr'ig'is la princ'o: jen'a jun'ul'o ne aparten'as al tiu'j, kiu'j vi'n ofend'as; mi kon'as li'n; li est'as mal'amik'o de opriĉnikoj, sam'e kiel mi kaj vi. Gard'u vi'n Di'o, se vi per unu fingr'o tuŝ'os li'n! Kaj nun ne perd'u la temp'o'n, pren'u batal'il'o'j'n, vic'iĝ'u laŭ cent'o'j, mi al'konduk'os vi'n!

La firm'a voĉ'o de l’ princ'o, li'a hetman'a si'n'ten'ad'o kaj la ne'atend'it'a decid'em'o fort'e impres'is la rab'ist'o'j'n.

—Kun li oni dev'as est'i siarda! Kun li oni mult'e ne parol'os! Jen kiel rapid'e li fin'is kun ni'a kant'ist'o!

Tiel inter'parol'ad'is la rab'ist'o'j, kaj neni'u plu kuraĝ'is frap'i la hetman'o'n je ŝultr'o aŭ kis'i li'n.

—Bon'e, bon'eg'e, vi'a princ'a moŝt'o!—ek'murmur'et'is Ring'o, kun grand'a respekt'o li'n rigard'ant'e:—jen kiel bon'e vi ili'n kviet'ig'is! Nur ne las'u al ili la temp'o'n por pri'pens'i, ir'u kun ili al la antaŭ'urb'o, kaj tie vi jam vid'os, kio'n far'i!

Mal'facil'a est'is la situaci'o de Serèbrjanij. Far'iĝ'int'e hetman'o, li sav'is Maksim'o'n kaj gajn'is la temp'o'n; sed ĉio tuj est'us perd'it'a, se li rifuz'us konduk'i la sovaĝ'a'n band'o'n. La princ'o si'n turn'is al Di'o kaj tut'e si'n don'is al Li'a vol'o.

La rab'ist'o'j, si'n prepar'ant'e al for'vetur'o, konstat'is, ke for'est'as iu Teodor'o Poddubnij, kiu maten'e est'is for'ir'int'a kun taĉment'o kaj ĝis nun ne re'ven'is.

Poddubnij est'is mal'dik'a vir'o kun difekt'it'a okul'o kaj kun mult'e da cikatr'o'j sur la vizaĝ'o.

Li'a kaftan'o est'is dis'ŝir'it'a. Li ir'is kun pen'o, tren'ant'e la pied'o'j'n, kiel hom'o tre'eg'e lac'a.

—Est'as iu ali'a venk'it'a!—respond'is Poddubnij, sid'iĝ'ant'e apud la fajr'o: sed ne ni! Jes, kamarad'o'j, mult'e da pek'o'j mi hav'is en la kor'o, sed hodiaŭ la du'on'o'n mi for'ig'is!

Oni al'konduk'is ŝnur'it'a'n vir'o'n en stri'it'a kaftan'o kaj en alt'a ĉap'o kun lev'it'a'j rand'o'j. La kun'prem'it'a naz'o, la el'star'ant'a'j vang'ost'o'j kaj la mal'larĝ'a'j okul'o'j atest'is pri li'a ne'rus'a origin'o.

Unu el la kamarad'o'j de Poddubnij al'port'is ponard'eg'o'n, sag'uj'o'n kaj saadakon, aparten'ant'a'j'n al la kapt'it'o.

—Jes, kamarad'o'j! Kaj kia tatar'o! Apenaŭ ni sukces'is li'n super'fort'i, tia fort'eg'ul'o! Se Dmiĉjo ne help'us, li nepr'e for'kur'us de ni!

—Aŭskult'u, kamarad'o'j! Maten'e ni est'is sur Rjazana voj'o, ni renkont'is komerc'ist'o'n, halt'ig'is li'n, tra'serĉ'is li'n, kaj li dir'is al ni: "neni'o'n vi trov'os en mi'a'j poŝ'o'j! Mi ir'as el Rjazanjo, tie svarm'as tatar'o'j sur ĉiu'j voj'o'j, ili mi'n pri'rab'is ĝis'fund'e,—Moskvon mi ven'os tut'e sen mon'o!"

—Ni don'is al li mon'o'n, por ke li pov'u daŭr'ig'i la voj'o'n, kaj las'is li'n,—respond'is Poddubnij.—Post'e ni renkont'is ankaŭ vilaĝ'an'o'n, kiu rakont'is, ke hieraŭ tatar'o'j atak'is vilaĝ'o'n kaj for'brul'ig'is ĝi'n. Baldaŭ ni re'e ek'vid'is vir'o'j'n kun vir'in'o'j kaj infan'o'j, ĉiu'j plor'eg'is kaj ĝem'kri'is: "ni'a'n vilaĝ'o'n for'brul'ig'is tatar'o'j, la preĝ'ej'o'n oni pri'rab'is, la sankt'a'j'n pentr'aĵ'o'j'n ili dis'pec'ig'is, el pastr'a vest'ar'o ili far'is ĉeval'kovr'il'o'j'n"...

—Ha, mal'ben'it'a'j hund'o'j!—ek'kri'is la rab'ist'o'j: kiel ili'n port'as la ter'o, la mal'ben'it'o'j'n!

—Jes, jes, mank'as fort'o'j! Ĉiu'j regiment'o'j est'as for'permes'it'a'j, kio'n pov'as far'i vilaĝ'an'o'j, vir'in'o'j kaj mal'jun'ul'o'j? Kaj la mal'pi'ul'o'j profit'as la for'est'o'n de la milit'ist'o'j, ili sci'as, ke ili'n neni'u atak'os...

—Jen kia'manier'e! Mi ek'aŭd'is ĉeval'a'n pied'frap'ad'o'n sur'voj'e. Mi dir'as al la kamarad'o'j: "ni kaŝ'u ni'n en la arb'et'ar'o, ni rigard'u, kiu preter'rajd'os". Ni ni'n kaŝ'is kaj ek'vid'is: rajd'as ĉirkaŭ tri'dek vir'o'j, ĉiu'j kun la sam'a'j ĉap'o'j, kun ponard'eg'o'j, kun paf'ark'o'j kaj sag'uj'o'j. "Kamarad'o'j!" mi murmur'et'is: "tio est'as ili, la tatar'o'j! Domaĝ'e, ke ni est'as mal'mult'e'nombr'a'j, ali'e ni pov'us atak'i ili'n!" Subit'e unu rajd'ant'o perd'is si'a'n sak'o'n. Li halt'is, de'ĉeval'iĝ'is por pren'i la sak'o'n, dum'e li'a'j kun'ul'o'j jam est'is mal'proksim'e. "Kamarad'o'j!" mi propon'is: "se ni li'n atak'us! Nu, kar'ul'o'j, ĉiu'j kun'e sekv'u mi'n!" Kaj ni ni'n ĵet'is sur la tatar'o'n. Sed van'e! Li nur lev'is la ŝultr'o'j'n, kaj fal'ig'is ni'n ĉiu'j'n. Ni re'e atak'is li'n, li re'e fal'ig'is ni'n kaj ek'kapt'is la ponard'eg'o'n. Tiam Dmiĉjo ek'ir'is antaŭ'e'n: "de'flank'iĝ'u, kamarad'o'j!" li ek'kri'is:—"ne mal'help'u mi'n!" Ni liber'ig'is por li la lok'o'n, li for'pren'is de la tatar'o li'a'n ponard'eg'o'n, ek'kapt'is li'n je la kol'um'o kaj ĵet'is li'n ter'e'n. Tiam mi met'is la gant'o'n inter li'a'j dent'o'j kaj kun'is li'n, kvazaŭ ŝaf'o'n.

—Jes, li cert'e pov'us bov'o'n fal'ig'i je la korn'o'j!—rimark'is Poddubnij.

—Kial ne?—respond'is Dmiĉjo kaj ir'is flank'e'n, ne vol'ant'e daŭr'ig'i la inter'parol'ad'o'n.

Poddubnij mal'is la sak'o'n kaj montr'is pec'o'n da pastr'a vest'o, mult'e'kost'a'n uj'o'n por Sankt'a Sakrament'o, or'a'n kruc'o'n kaj ali'a'j'n aparten'aĵ'o'j'n de di'serv'o.

—Kamarad'o'j!—li ek'kri'is: vi vid'as, kia'manier'e la mal'pi'a'j tatar'o'j insult'as ni'a'n ortodoks'a'n religi'o'n! Vi vid'as, ili dezir'as pere'ig'i la sankt'a'n Ruslandon! Kamarad'o'j, ĉu ni ankaŭ far'iĝ'is mal'pi'ul'o'j? Ĉu ni permes'os insult'i la sankt'a'j'n pentr'aĵ'o'j'n? Ĉu ni permes'os al tatar'o'j brul'ig'i rus'a'j'n vilaĝ'o'j'n kaj mort'ig'i ni'a'j'n kun'frat'o'j'n?

—Kamarad'o'j!—daŭr'ig'is Serèbrjanij: kiu el ni est'as sen'pek'a? Nun ni re'pur'ig'os ni'a'j'n anim'o'j'n, ni merit'os pardon'o'n de Di'o, ni ĉiu'j ir'u atak'i la mal'amik'o'j'n de Ruslando kaj de la sankt'a religi'o!

La parol'ad'o de l’ princ'o fort'e impres'is la rab'ist'ar'o'n; pli ol unu mal'mol'iĝ'int'a kor'o ek'trem'is, en ĉiu'j har'kovr'it'a'j brust'o'j nask'iĝ'is am'o al la patr'o'land'o. La mal'jun'ul'o'j balanc'is la kap'o'j'n, la jun'ul'o'j rigard'is unu la ali'a'n. Laŭt'a'j ek'kri'o'j aŭd'iĝ'is en la komun'a tumult'o.

—Jes!—dir'is unu: ĉu ebl'e est'as permes'i al tatar'o'j insult'i ni'a'j'n preĝ'ej'o'j'n?

—Du mort'o'j'n ni ne hav'os, de unu ni ni'n ne sav'os!—al'don'is la tri'a: pli'bon'e est'as mort'i dum milit'o, ol sur pend'ig'il'o!

—Nu, est'u, kio est'os!—ek'kri'is unu jun'a brav'ul'o: mi ne sci'as, kio'n far'os la ali'a'j, sed mi atak'os la tatar'o'j'n!

—Oni rakont'as pri vi, kamarad'o'j,—daŭr'ig'is Serèbrjanij,—ke vi forges'is Di'o'n, ke vi perd'is konscienc'o'n kaj anim'o'n. Nun est'as por vi bel'a okaz'o montr'i al la hom'o'j, ke oni mensog'as pri vi, ke vi hav'as konscienc'o'n, anim'o'n! Montr'u, ke nun, kiam ven'is la temp'o defend'i la sankt'a'n religi'o'n kaj ni'a'n kar'a'n patr'o'land'o'n, vi ĝi'n defend'os ne mal'pli bon'e, ol la car'a'j milit'ist'o'j, la car'a'j opriĉnikoj!

—Kamarad'o'j!—dir'is la princ'o: se ni venk'os la tatar'o'j'n, se ni'a car'o vid'os, ke ni ne est'as mal'pli bon'a'j, ol li'a'j opriĉnikoj, li pardon'os al ni ni'a'j'n krim'o'j'n, li dir'os: mi ne bezon'as plu mi'a'j'n opriĉnikojn, krom ili ne mank'as al mi bon'eg'a'j serv'ist'o'j!

—Li dir'u!—ek'kri'is mult'a'j voĉ'o'j: ni est'as pret'a'j serv'i al li per ni'a'j kap'o'j!

—Nu, kamarad'o'j!—daŭr'ig'is Serèbrjanij: se ni dezir'as atak'i la mal'amik'o'j'n de Ruslando, oni dev'as trink'i la san'o'n de ni'a rus'a car'o!

Oni al'port'is al la princ'o pokal'o'n, plen'a'n je vin'o. Ĉiu'j rab'ist'o'j ankaŭ plen'ig'is la si'a'j'n.

—Est'u san'a niranda car'o, Ivan'o Vasìljeviĉ de la tut'a Ruslando!—tost'is Serèbrjanij.

—Pere'u ĉiu'j mal'amik'o'j de sankt'a Ruslando kaj de ni'a kar'a ortodoks'a religi'o!—daŭr'ig'is la princ'o.

—Pere'u la tatar'o'j! Pere'u ĉiu'j mal'amik'o'j de rus'a religi'o!—kri'ad'is la rab'ist'o'j.

—Konduk'u ni'n, ke ni atak'u la tatar'o'j'n! Kie ili est'as, la mal'pi'ul'o'j, kiu'j for'brul'ig'as ni'a'j'n preĝ'ej'o'j'n?

—Atend'u, kamarad'o'j!—dir'is Serèbrjanij: antaŭ'e ni el'demand'u li'n! Respond'u,—dir'is la princ'o, si'n turn'ant'e al la kapt'it'o: ĉu est'as mult'e da vi'a'j? Kie vi hav'as la tend'ar'o'n?

—Atend'u, princ'o,—dir'is Poddubnij: ni tuj mal'os li'a'n lang'o'n! He, Ĥlopko, don'u fajr'o'n! Bon'eg'e! Ĉu vi nun sci'as parol'i?

—Ne la ĥan'o mem. La ĥan'o morgaŭ ven'os; hodiaŭ princ'o Ŝiĥmàt Ŝirinskij.

—Proksim'e la tend'ar'o, moŝt'o, proksim'e!—tuj respond'is la tatar'o: ne pli mult'e ol dek verst'o'j'n de ĉi tie.

—Ne ebl'e, moŝt'o! Ne est'as ebl'e nun vid'i la voj'o'n. Morgaŭ mi montr'os, moŝt'o!

Poddubnij met'is la brul'ant'a'n torĉ'o'n al la kun'lig'it'a'j man'o'j de l’ kapt'it'o.

—Bon'e!—dir'is Serèbrjanij.—Nun manĝ'u, kamarad'o'j, don'u ankaŭ al la tatar'o manĝ'i, kaj ni tuj ek'voj'ir'u! Ni montr'u al la mal'amik'o'j, kio'n valor'as la rus'a fort'o!

En la band'o komenc'iĝ'is tia mov'ad'o, kri'ad'o kaj kur'ad'o, ke Maksim'o eĉ ne hav'is la temp'o'n dank'i la princ'o'n. Kiam fin'e la rab'ist'ar'o laŭ'kolon'e ek'mov'iĝ'is el la arb'ar'o, Maksim'o, al kiu oni re'don'is li'a'n ĉeval'o'n kaj li'a'n arm'il'o'n, al'rajd'is al la princ'o.

—Nu, Maksim'o Gregòrjeviĉ,—respond'is la princ'o: por tio ni viv'as en la mond'o, ke ni help'u unu al ali'a!

—Princ'o,—al'don'is Ring'o, kiu rajd'is apud Serèbrjanij: hodiaŭ mi vi'n admir'is kaj mi pens'is: domaĝ'e est'as, ke vi'n ne vid'as la brav'a vir'o, kiu'n mi las'is apud Volg'o! Kvankam li ne est'as nobel'o, sam'e kiel mi, vi nepr'e ek'am'us li'n, princ'o, kaj li vi'n ek'am'us! Ne ofend'iĝ'u, princ'o, ver'e, vi mult'e simil'as unu je ali'a laŭ karakter'o. Kiam vi ek'parol'is pri sankt'a Ruslando, kiam ek'bril'is vi'a'j okul'o'j, mi tuj ek'memor'is Jermakon Timofèeviĉ. Fort'e li am'as patr'o'land'o'n, kvankam li est'as rab'ist'o. Pli ol unu foj'o'n li dir'is al mi, ke hont'ind'e est'as viv'i sen'util'e, ke li'a plej grand'a dezir'o est'as far'i bon'a'n serv'o'n por la patr'o'land'o. Ha! se hodiaŭ li pov'us kun'e kun ni atak'i la tatar'o'j'n! Li sol'a valor'as pli mult'e ol cent ali'a'j. Kiam li ek'kri'as: "sekv'u mi'n, kamarad'o'j!" tiam ŝajn'as al ni, ke ni far'iĝ'is pli alt'a'j, pli fort'a'j, kaj neni'o jam pov'as ni'n halt'ig'i, kaj ĉio fal'as sub ni'a'j bat'o'j. Je Di'o, Nikito Romànoviĉ, vi mult'e simil'as je li, tre mult'e, vi ne ofend'iĝ'u!

Ring'o ek'medit'is. La princ'o rajd'is mal'rapid'e, atent'e rigard'ant'e antaŭ'e'n. Maksim'o silent'is. Surd'e sonor'is la pied'frap'ad'o de l’ taĉment'o; la stel'plen'a ĉiel'o silent'e kuŝ'is super la dorm'ant'a ter'o. Long'e marŝ'is la taĉment'o laŭ la direkt'o, montr'at'a de la tatar'o, kiu'n eskort'is Ĥlopko kaj Poddubnij kun sen'a'j sabr'o'j.

Subit'e ek'son'is mal'proksim'e strang'a'j laŭ'takt'a'j son'o'j. Tio est'is nek hom'a voĉ'o, nek kornet'o, nek harp'o, sed io simil'a je bru'o de kan'o'j sub la vent'o, se nur kan'o'j pov'us son'i kiel vitr'o aŭ kord'o'j.

Ring'o de'met'is la ĉap'o'n kaj klin'is la kap'o'n preskaŭ ĝis la sel'kurb'iĝ'o.

La son'o'j flu'is laŭ'takt'e kaj mal'gaj'e, jen per sonor'a'j arĝent'a'j tril'o'j, jen kvazaŭ bru'o de arb'ar'o, balanc'at'a de vent'o, kaj subit'e ĉio re'e ek'silent'is.

—Li fin'is!—ek'rid'is Ring'o.—Kia'j pulm'o'j! Dum du'on'o da hor'o li blov'is sen'inter'romp'e.

—Ĉebuzgà!—respond'is Ring'o.—Io simil'a je ni'a kornet'o! Ver'ŝajn'e, baŝkir'o![84] Kun la ĥan'o ven'as ĉiu'spec'a'j azi'an'o'j: el Kazanjo, Astrahanjo, Nogajaj mal'pi'ul'o'j! Jen, li re'e ek'lud'is!

Mal'proksim'e aŭd'iĝ'is kvazaŭ nov'a vent'ek'blov'o, ĝi form'is long'a'j'n, mal'gaj'a'j'n kaj bel'son'a'j'n rulad'o'j'n kaj post iom da temp'o ĉio fin'iĝ'is subit'e, kvazaŭ ĉeval'a ronk'ad'o.

—Ha!—ek'kri'is Ring'o: ĉi tiu'n foj'o'n la rulad'o est'is pli mal'long'a, lac'iĝ'is la mal'ben'it'a hund'fil'o!

Sed re'e ek'son'is la kant'o, pli kaj pli sonor'a, kvazaŭ mult'e da sonor'il'et'o'j son'is kun'e kaj sen'inter'romp'e.

—Kia gorĝ'o!—dir'is Ring'o: ĉu ne ver'e, de mal'proksim'e ŝajn'as, ke oni lud'as instrument'o'n, sed nun li far'as ĉio'n per gorĝ'o. Jen kiel amuz'iĝ'as la mal'pi'ul'o'j!

La mal'gaj'a'j'n son'o'j'n anstataŭ'is gaj'a kant'o, sed ne rusajo ĝi est'is, ne rus'a mal'gaj'o. La kant'o esprim'is sovaĝ'a'n triumf'o'n de nomad'a popol'o, kun ĝi'a'j ĉeval'ar'o'j, kun brav'a'j ekskurs'o'j kaj milit'ir'o'j, kaj migr'ad'o'n tra nov'a'j kaj ĉiam nov'a'j land'o'j, kaj sopir'o'n al ne'kon'at'a pra'patr'o'land'o...

—Princ'o,—dir'is Ring'o: la tend'ar'o dev'as est'i proksim'e. Mal'antaŭ la mont'et'o, kred'ebl'e, ni ek'vid'os la fajr'o'j'n. Permes'u, ke mi ir'u kaj esplor'u la afer'o'n: por mi ĝi ne est'as nov'aĵ'o, sufiĉ'e da tatar'o'j mi vid'is apud Volg'o, kaj dum'e vi don'os al la kamarad'o'j mal'long'a'n ripoz'o'n.

—Ir'u, Di'o vi'n help'u!—konsent'is la princ'o. Ring'o de'ĉeval'iĝ'is kaj mal'aper'is en la mal'lum'o.

La rab'ist'o'j ord'ig'is la arm'aĵ'o'n kaj sid'iĝ'is ter'e'n, tut'e pret'a'j al batal'o. Profund'a silent'o reg'is en la band'o. Ĉiu kompren'is la grav'ec'o'n de l’ entrepren'o kaj la neces'ec'o'n de sen'escept'a obe'em'o. La son'o'j de ĉebuzgà ne ĉes'is, la lun'o kaj la stel'o'j lum'ig'is la kamp'o'n, ĉio est'is pac'a kaj majest'a, nur de temp'o al temp'o apenaŭ rimark'ebl'a blov'et'ad'o de vent'o ond'ig'is la arĝent'kolor'a'n herb'o'n.

Pas'is preskaŭ unu hor'o; Ring'o ne re'ven'is. La princ'o jam komenc'is perd'i pacienc'o'n, kiam subit'e, du paŝ'o'j'n for de li, vir'o lev'iĝ'is el la stip'o. La princ'o ek'kapt'is si'a'n sabr'o'n.

—Silent'o, princ'o, silent'o, jen mi ven'as!—mal'laŭt'e dir'is Ring'o rid'et'ant'e.—Tiel sam'e mi al'ramp'is al la tatar'a tend'ar'o, kaj mi ĉio'n bon'e esplor'is: nun mi ne mal'pli bon'e kon'as ĝi'n, ol mi'a'n propr'a'n tend'o'n. Se vi permes'os, princ'o, mi kun'pren'os dek brav'ul'o'j'n, tim'ig'os la ĉeval'o'j'n kaj ankaŭ la tatar'o'j'n; kaj vi sam'temp'e, se vi vol'as, princ'o, pov'os atak'i ili'n de ambaŭ flank'o'j, far'ant'e kiel ebl'e plej mult'e da bru'o; tiam, mi est'as cert'a, pli ol du'on'o'n da ili ni pere'ig'os. Pardon'u, ke mi don'as konsil'o'n, sed nokt'e ne ĉiu vid'as egal'e bon'e, kaj kiam la sun'o lev'iĝ'os, mi plu neni'o'n parol'os: tiam vi est'os ordon'ant'a, princ'o, kaj ni est'os obe'ant'a'j.

Serèbrjanij bon'e kon'is la spert'o'n kaj praktik'a'n saĝ'o'n de Ring'o, kaj li permes'is, ke li ag'u laŭ si'a plan'o.

—Kar'ul'o'j!—si'n turn'is Ring'o al la rab'ist'o'j: ni iom'et'e mal'pac'iĝ'is, sed al venĝ'em'a mal'pac'ul'o est'u el'pik'it'a la okul'o[85]. Ĉu mi trov'os inter vi dek'o'n da vir'o'j, dezir'ant'a'j sekv'i mi'n en la tatar'a'n tend'ar'o'n?

—Elekt'u, kiu'n vi vol'as,—respond'is la rab'ist'o'j: ni ĉiu'j est'as pret'a'j!

—Dank'o'n, kar'ul'o'j: se vi permes'as al mi elekt'i, mi kun'pren'os jen kiu'j'n!... Kaj li el'vok'is el la band'o dek vir'o'j'n...

—Por kio vi ir'as, Dmiĉjo? Mi vi'n ne kun'pren'os, rest'u apud la princ'o, por ni'a ag'o vi ne taŭg'as. Las'u, kar'ul'o'j, vi'a'j'n sabr'o'j'n, ili mal'help'os al ni ramp'i, ni'a'j tranĉ'il'o'j sufiĉ'as. Sed aŭskult'u, kamarad'o'j, vi dev'as obe'i al mi, sen mi'a ordon'o neni'o'n far'u? Se vi volont'e ir'as kun mi, vi dev'as far'i nur tio'n, kio'n mi ordon'os. Se iu mal'obe'os, mi ne indulg'os!

—Bon'e, bon'e!—respond'is la dek elekt'it'a'j: kio'n vi dir'os, tio'n ni far'os. Se ni ek'ir'is por sankt'a ag'o, ni cert'e ne mal'pac'iĝ'os!

—Jen vid'u, princ'o, tiu'n mont'et'o'n!—daŭr'ig'is Ring'o: de tie oni jam bon'e pov'as vid'i ili'a'j'n fajr'o'j'n. Mi konsil'as al vi atend'i apud la mont'et'o, kaj kiam mi tim'ig'os la ĉeval'o'j'n kaj vi aŭd'os kri'ad'o'n en la tend'ar'o, tiam atak'u la mal'pi'ul'o'j'n. Kie'n ili pov'os ir'i? Ĉeval'o'j'n ili plu ne hav'os, de unu flank'o ni atak'os ili'n, de la ali'a flank'o est'as river'o kaj marĉ'o.

Tiam la eks'hetman'o kun si'a'j dek brav'ul'o'j for'ir'is kaj baldaŭ mal'aper'is en la herb'o. Est'is supoz'ebl'e, ke ili si'n kaŝ'as tie; sed rigard'ant'e pli atent'e, oni pov'us rimark'i iom post iom'a'n kaj kontraŭ'vent'a'n mov'et'ad'o'n de la herb'o.

Post du'on'o da hor'o Ring'o kun si'a dek'o jam est'is apud la tatar'a tend'ar'o.

Kvin'dek paŝ'o'j'n antaŭ'e brul'is fajr'o, lum'ig'ant'a dek'kelk'a'j'n rond'e kaŭr'int'a'j'n baŝkir'o'j'n. Iu'j sur'hav'is mult'kolor'a'j'n ĥalatojn[86], ali'a'j—ŝaf'pelt'o'j'n, kelk'a'j—dis'ŝir'it'a'j'n kaftan'o'j'n el kamel'a lan'o. La long'a'j ponard'eg'o'j star'is apud'e, en'ŝov'it'a'j en la ter'o'n, kaj ili'a'j long'a'j ombr'o'j ating'is preskaŭ ĝis Ring'o. Kelk'mil'o'j da ĉeval'o'j, gard'at'a'j de baŝkir'o'j, si'n paŝt'is en la apud'a step'o. Ali'a'j fajr'o'j, cent paŝ'o'j'n de tie, lum'ig'is sen'nombr'a'j'n felt'a'j'n tend'o'j'n.

La baŝkir'o'j ne bonardis si'a'j'n ĉeval'o'j'n. Ili est'is ven'int'a'j de trans Volg'o ĝis Rjazanjo, ne renkont'int'e eĉ unu kontraŭ'atak'o'n; ili sci'is, ke ni'a'j regiment'o'j est'is for'permes'it'a'j kaj ke ili renkont'os neniu'n mal'amik'o'n; kontraŭ la lup'o'j ili hav'is ĉebuzgon kaj kant'o'j'n. Kaj kvar vir'o'j, ten'ant'e en la fortik'a'j dent'o'j la pint'o'j'n de long'a'j tub'o'j kaj plen'ig'int'e ĝis'ekstrem'e si'a'j'n vast'a'j'n pulm'o'j'n per aer'o, blov'is el si'a'j tut'a'j fort'o'j. Ali'a'j help'is al ili per gorĝ'o, kaj la fajr'o lum'ig'is ili'a'j'n larĝ'ost'a'j'n fizionomi'o'j'n, ruĝ'iĝ'int'a'j'n pro streĉ'iĝ'o.

Dum kelk'a'j moment'o'j Ring'o ĝu'is la bild'o'n, ne decid'ant'e, ĉu est'os pli bon'e tuj si'n ĵet'i kun tranĉ'il'o'j en la man'o'j kontraŭ la baŝkir'o'j kaj, profit'ant'e ili'a'n konfuz'iĝ'o'n, buĉ'i ĉiu'j'n sen'escept'e, aŭ for'tim'ig'i antaŭ'e la ĉeval'ar'o'n kaj post'e komenc'i la buĉ'ad'o'n.

Ambaŭ plan'o'j est'is al'a'j.—Jen kia grand'a ĉeval'ar'o,—li pens'is, apenaŭ spirant'e: se ni bon'e ĝi'n for'tim'ig'os, la ĉeval'o'j dis'romp'os ĉiu'j'n ili'a'j'n tend'o'j'n; tiom grand'a tumult'o okaz'os, ke ili ne disting'os si'a'j'n kaj fremd'a'j'n. Kaj bon'e ankaŭ sid'as tie la mal'pi'ul'o'j, bon'eg'e sid'as! Jen kiel ili amuz'iĝ'as, du paŝ'o'j'n de ili oni pov'as sid'i, sen est'i rimark'it'a!

Reŝetò!—li murmur'et'is al si'a kamarad'o, kaŭr'int'a apud li: ĉu vi'a gorĝ'o fart'as bon'e? Ĉu vi pov'as bon'e kri'aĉ'i?

—Atend'u iom'et'e! Al'ramp'u kiel ebl'e plej proksim'e al la ĉeval'ar'o, ramp'u ĝis kiam la ĉeval'o'j vi'n rimark'os, kaj tiam streĉ'u vi'a'j'n tut'a'j'n fort'o'j'n, kri'eg'u kaj pel'u la ĉeval'ar'o'n rekt'e al la tend'o'j.

—Kaj vi, kamarad'o'j,—murmur'et'is Ring'o al ceter'a'j kamarad'o'j: ramp'u post mi plej proksim'e'n al la mal'pi'ul'o'j, nur siarde! Ili est'as ne pli mult'a'j ol du'dek, kaj ni est'as naŭ vir'o'j, ĉiu el vi hav'os du tatar'o'j'n, kaj por mi rest'as kvar da ili. Kiam Reŝetò ek'kri'eg'os, vi ankaŭ kri'eg'u ĉiu'j kun'e, kaj ĵet'u vi'n kontraŭ ili! Ĉu vi est'as pret'a'j?

La hetman'o atend'is iom da temp'o kaj mal'rapid'e el'tir'is el post la zon'o si'a'n long'a'n tranĉ'il'o'n.

Serèbrjanij, du'on'o da verst'o mal'antaŭ la tatar'a tend'ar'o, mal'pacienc'e atend'is la sign'o'n, por komenc'i la atak'o'n.

—Princ'o,—dir'is al li Maksim'o, kiu ne de'ir'is de li: ne long'e ni est'os atend'ant'a'j, baldaŭ jam komenc'iĝ'os la batal'o. Kiam la sun'o lev'iĝ'os, jam mult'a'j el ni plu ne est'os en viv'o, kaj mi hav'as pet'o'n al vi...

—Nu, bon'e, kar'a princ'o, mi dir'os ĉio'n. Sekret'e mi for'las'is la antaŭ'urb'o'n, kontraŭ la vol'o de patr'o, sen sci'o de patr'in'o. Mi ne pov'is plu serv'i kiel opriĉniko: prefer'e mi mi'n dron'ig'us en river'o. Sol'a fil'o de miaepatroj, mi neniam hav'is frat'o'n. Mi hav'as aĝ'o'n de 19 jar'o'j kaj—ĉu vi vol'as kred'i al mi?—ĝis nun mi hav'is neniu'n, kun kiu mi pov'us inter'ŝanĝ'i amik'a'j'n vort'o'j'n. Mi viv'is en la antaŭ'urb'o kvazaŭ en sol'ec'o, neni'u amik'o, ĉiu'j fremd'ul'o'j! Ĉiu pen'as nur mal'util'i al ali'a por si'n pli'rang'ig'i. Ĉiu'e nov'a'j turment'eg'o'j, nov'a'j ekzekut'o'j! Oni preĝ'as simil'e je monaĥ'o'j kaj oni pere'ig'as pli mult'e da hom'o'j, ol rab'ist'o'j. Ili nur pov'u propr'ig'i al si riĉ'aĵ'o'n kaj bien'o'j'n, kaj pere'u por ili la tut'a Ruslando. Kvankam terur'a, kruel'eg'a est'as la car'o, li ankaŭ ia'foj'e dezir'as aŭd'i la ver'o'n, sed ĉe neni'u el ili la lang'o sci'as el'dir'i la ver'o'n! Ili jes'e aprob'as ĉiu'n li'a'n parol'o'n, ili ĉiu'j kaj ĉiam humil'iĝ'as! Ĉu vi vol'as kred'i aŭ ne, kiam mi ek'vid'is vi'n, princ'o, ek'ĝoj'is mi'a kor'o, kvazaŭ mi ek'vid'is parenc'o'n. Ankoraŭ ne sci'ant'e, kiu vi est'as, mi vi'n jam ek'am'is; vi'a'j okul'o'j rigard'as ne tiel, kiel ĉe ali'a'j, vi'a'j parol'o'j son'as ali'e. Boriso Godunòv, ŝajn'e, est'as pli bon'a ol ili ĉiu'j, tamen vi est'as mal'simil'a je li. Mi admir'is vi'n, kiam vi ne'arm'it'a star'is kontraŭ la urs'o; kiam Basmanov, post la mort'o de tiu venen'it'a bojar'o, al vi ankaŭ al'port'is pokal'o'n da vin'o; kiam oni vi'n konduk'is al ekzekut'o; kiam hodiaŭ vi parol'is al la rab'ist'o'j. Mi'a kor'o est'as al vi, mi vol'us vi'n ĉirkaŭ'brak'i! Ne mir'u, princ'o, pri mi'a'j mal'saĝ'a'j parol'o'j,—al'don'is Maksim'o, mal'lev'ant'e la okul'o'j'n: mi ne kuraĝ'as far'iĝ'i vi'a amik'o, mi sci'as, kiu mi est'as, kiu vi est'as; sed dir'u, kio'n far'i, kiel de'ten'i la vort'o'j'n, kiu'j el'salt'as sen'halt'e, kiel halt'ig'i la kor'o'n, kiu al vi est'as al'tir'at'a?

—Maksim'o Gregòrjeviĉ,—dir'is Serèbrjanij, fort'e prem'ant'e li'a'n man'o'n: mi ankaŭ ek'am'is vi'n kvazaŭ mi'a'n frat'o'n!

—Dank'o'n, kar'a princ'o, dank'o'n! Se tiel est'as, mi tuj el'dir'os ĉio'n, kio est'as en mi'a anim'o. Vid'ebl'e, vi ne mal'ŝat'as mi'n. Permes'u do, princ'o, nun, antaŭ la batal'o, plen'um'i antikv'a'n krist'an'a'n kutim'o'n de kun'frat'iĝ'o! Jen pri kio mi vol'is vi'n pet'i, neni'o plu, ne ofend'iĝ'u, ho, princ'o! Se mi sci'us, ke ni ambaŭ viv'os ankoraŭ long'e, mi ne pet'us vi'n, mi ne forges'us, ke mi ne est'as ind'a far'iĝ'i vi'a frat'o, sed nun...

—Ne koler'ig'u Di'o'n, Maksim'o!—inter'romp'is li'n la princ'o: kial vi ne ind'as far'iĝ'i mi'a frat'o? Mi sci'as, ke miento est'as pli nobl'a, ol la vi'a, sed tio aparten'as al ŝtat'a'j afer'o'j; hodiaŭ, antaŭ la tatar'o'j, dum milit'o ni ĉiu'j est'as egal'a'j, jes, Maksim'o Gregòrjeviĉ! Ĉie ni est'as egal'a'j, kie ni star'as antaŭ Di'o, ne antaŭ hom'o'j. Ni kun'frat'iĝ'u, Maksim'o Gregòrjeviĉ!

Kaj la princ'o de'met'is si'a'n kruc'o'n, pend'ant'a'n je li'a kol'o sur bel'e ĉiz'it'a or'a ĉen'o, kaj etend'is ĝi'n al Maksim'o.

Maksim'o ankaŭ de'met'is si'a'n simpl'a'n kupr'a'n kruc'o'n sur silk'a ŝnur'et'o, kis'is ĝi'n kaj far'is sign'o'n de kruc'o.

—Pren'u ĝi'n, Nikito Romànoviĉ! La pa'nj'o per ĝi mi'n ben'is, kiam ni ankoraŭ est'is mal'riĉ'a'j hom'o'j, kiam ni ankoraŭ ne ĝu'is la car'a'n favor'o'n. Gard'u ĝi'n, ĝi est'as plej kar'a al mi!

Post'e ili ambaŭ ankoraŭ unu foj'o'n far'is sign'o'n de kruc'o kaj inter'ŝanĝ'int'e si'a'j'n kruc'o'j'n, ĉirkaŭ'brak'is unu la ali'a'n.

—Nun,—li ek'kri'is: vi est'as mi'a frat'o, Nikito Romànoviĉ! Kio ajn okaz'u, mi ne for'las'os vi'n; vi'a amik'o est'os mi'a amik'o, vi'a mal'amik'o est'os mi'a mal'amik'o; mi am'os per vi'a am'o, mi koler'os per vi'a koler'o, mi pens'os per vi'a'j pens'o'j! Nun por mi est'as pli gaj'e eĉ mort'i, kaj la viv'o far'iĝ'is ne tiel mal'dolĉ'a; mi hav'as, por kiu mort'i, mi hav'as, kun kiu viv'i!

—Maksim'o!—dir'is Serèbrjanij kor'tuŝ'it'a.—Di'o vid'as, mi tut'kor'e far'iĝ'is vi'a frat'o; mi vi'n ne for'las'os ĝis mort'o!

—Dank'o'n al vi, Nikito Romànoviĉ, cert'e, ni ne dis'iĝ'os! Se ni rest'os en viv'o, ni kun'e pri'pens'u, kio est'as far'ebl'a por la patr'o'land'o, kiu'n serv'o'n ni pov'as far'i al sankt'a Ruslando! Ĉu ver'e, ĉio pere'is en Ruslando? Ĉu ne ebl'e est'as serv'i al la car'o ali'manier'e, ol est'ant'e opriĉniko?

Maksim'o parol'is kun ne'kutim'a fervor'o, sed subit'e li halt'is kaj ek'kapt'is la man'o'n de l’ princ'o.

Akr'a kri'eg'o ek'aŭd'iĝ'is en mal'proksim'o. La aer'o kvazaŭ ek'trem'is, la ter'o kvazaŭ balanc'iĝ'is; surd'a'j kri'o'j, ne'klar'a bru'ad'o ek'son'is en la tend'ar'o de l’ tatar'o'j, kelk'a'j ĉeval'o'j kun lev'it'a kol'har'ar'o preter'galop'is antaŭ la rab'ist'o'j.

—Est'as temp'o!—dir'is Serèbrjanij, sur'sel'iĝ'is kaj pren'is si'a'n sabr'o'n.

—Nu, kamarad'o'j, obe'u al mi, ne dis'ig'u la vic'o'j'n, ĉiu bon'e memor'u si'a'n lok'o'n, ne dis'ŝut'iĝ'u, ne kun'iĝ'u amas'e! Di'o help'u, sekv'u mi'n!

—Est'as temp'o, est'as temp'o!—aŭd'iĝ'is en ĉiu'j vic'o'j: ni obe'u al la princ'o!

Kaj la tut'a taĉment'o sekv'is la princ'o'n trans la mont'et'o, de kie oni jam pov'is vid'i la mal'amik'a'j'n fajr'o'j'n.

Tiam nov'a ne'atend'it'a vid'aĵ'o frap'is ili'a'j'n okul'o'j'n. Dekstr'e de la tatar'a tend'ar'o fajr'o kur'is el la step'o, kaj ĝi'a'j mal'ul'a'j desegn'o'j, pli kaj pli larĝ'iĝ'ant'a'j kaj kun'fand'iĝ'ant'a'j, ĉiam pli proksim'e'n al'ramp'is al la tend'ar'o.

—Brav'ul'o ni'a Ring'o!—ek'kri'is la rab'ist'o'j: brav'ul'o'j la ni'a'j! Jen ili ek'brul'ig'is la step'o'n, la fajr'o'n ili pel'as laŭ'vent'e rekt'e kontraŭ la mal'pi'ul'o'j!

La fajr'o pli'grand'iĝ'is kun eg'a rapid'ec'o; la tut'a step'o dekstr'e jam far'iĝ'is mar'o da fajr'o, baldaŭ la flam'a'j ond'o'j jam kapt'is la plej proksim'a'j'n tend'o'j'n kaj ek'lum'ig'is la tend'ar'o'n, simil'a'n je mal'trankvil'ig'it'a formik'ej'o.

La tatar'o'j, sav'ant'e si'n de l’ fajr'o, sen'ord'e kur'is renkont'e al la rab'ist'o'j.

—Atak'u ili'n, kamarad'o'j!—ek'tondr'is Serèbrjanij; ĵet'u en akv'o'n, pel'u en fajr'o'n!

Komun'a kri'o respond'is al la princ'o. La rab'ist'o'j si'n ĵet'is sur la tatar'o'j'n, kaj la buĉ'ad'o komenc'iĝ'is....

Kiam la sun'o lev'iĝ'is, la batal'o ankoraŭ daŭr'is, sed la kamp'o est'is kovr'it'a per mort'ig'it'a'j tatar'o'j. Prem'at'a'j de unu flank'o per la fajr'o, de ali'a—de la taĉment'o de Serèbrjanij, la mal'amik'o'j sen'help'e si'n sav'ad'is al marĉ'a'j bord'o'j de l’ river'o, kie mult'eg'e da ili dron'is. Ali'a'j pere'is en la fajr'o aŭ sufok'iĝ'is en fum'o. La for'tim'ig'it'a ĉeval'ar'o tuj de komenc'o si'n ĵet'is al la tend'ar'o, dis'romp'is la tend'o'j'n kaj tiel mult'e konfuz'is la tatar'o'j'n, ke ili erar'ant'e komenc'is prem'i kaj buĉ'i unu'j la ali'a'j'n, anstataŭ la mal'amik'o'j'n. Unu mal'grand'a ar'o sukces'is penetr'i tra la fajr'o kaj sen'ord'e dis'kur'is en la step'o. Ali'a ar'o ne sen pen'o kun'ig'it'a de la Ŝirinska estr'o Ŝiĥmàt, ven'is trans la river'o kaj form'is tie mal'grand'a'n taĉment'o'n. Mil'o'j da sag'o'j fal'is de tie sur la triumf'ant'a'j'n rus'o'j'n! La rab'ist'o'j, ne hav'ant'a'j ali'a'j'n batal'il'o'j'n, krom sabr'o'j kaj tranĉ'il'o'j, ek'vid'int'e trans la river'o la mal'amik'o'j'n kun paf'ark'o'j, konfuz'iĝ'is kaj ek'kur'is. Van'e la princ'o per pet'o'j kaj minac'o'j pen'is ili'n de'ten'i. La tatar'o'j, protekt'at'a'j per si'a'j sag'o'j, jam re'ven'is de trans la river'o kaj intenc'is atak'i la rus'o'j'n de mal'antaŭ'e, kiam subit'e Ring'o ek'aper'is apud la princ'o. Li'a brun'a vizaĝ'o flam'is, la ĉemiz'o est'is dis'ŝir'it'a, li'a tranĉ'il'o sang'gut'is.

—Halt'u, kar'ul'o'j! Halt'u, amik'o'j!—li ek'kri'is laŭt'voĉ'e: ĉu vi ĉiu'j blind'iĝ'is? Ĉu neni'u el vi vid'as, ke ni ricev'as help'o'n?

Efektiv'e, ĉe la kontraŭ'a bord'o de la river'o mov'iĝ'is taĉment'o, pret'a al batal'o; ponard'eg'o'j kaj halebard'o'j bril'is en la radi'o'j de la lev'iĝ'ant'a sun'o.

—Vi mem est'as tatar'o!—indign'ant'e respond'is Ring'o. Ĉu la tatar'a band'o tiel marŝ'as? Ĉu tatar'o'j hav'as infanteri'o'n? Ili ĉiam rajd'as sur si'a'j ĉeval'o'j! Kaj ĉu vi ne vid'as tiu'n vir'o'n, kiu antaŭ la taĉment'o rajd'as sur griz'a ĉeval'o? Ĉu tatar'a'n kiras'o'n li sur'hav'as?

—Rus'o'j ven'as!—aŭd'iĝ'is inter la rab'ist'ar'o: halt'u, kamarad'o'j, frat'o'j ven'as help'i al ni!

—Vi vid'as, princ'o,—si'n turn'is Ring'o al Serèbrjanij: eĉ mal'pi'ul'o'j komenc'is ne tiel oft'e el'ĵet'i si'a'j'n sag'o'j'n, ili kompren'is, kio okaz'as. Kaj kiam tiu taĉment'o atak'os ili'n, mi montr'os al vi bon'a'n trans'ir'ej'o'n, ni vad'e trans'ir'os kaj atak'os ili'n de flank'e.

La nov'a taĉment'o proksim'iĝ'is pli kaj pli, jam oni pov'is disting'i ĝi'a'n arm'aĵ'o'n kaj la vest'o'j'n, preskaŭ sam'e mult'e'spec'a'j'n, kiel ĉe la rab'ist'ar'o. Super la kap'o'j de la milit'ist'o'j oni vid'is draŝ'il'o'j'n, falĉ'il'o'j'n kaj fork'eg'o'j'n. Ili, ŝajn'e, est'is kamp'ar'an'o'j, ĵus arm'it'a'j, kaj nur la antaŭ'e rajd'ant'a'j vir'o'j sur'hav'is unu'kolor'a'j'n kaftan'o'j'n kaj ten'is halebard'o'j'n kaj ponard'eg'o'j'n. La estr'o est'is graci'a jun'ul'o. El sub li'a bril'ant'a kask'o pend'is long'a'j blond'a'j har'o'j. Li lert'e rajd'is si'a'n arĝentrizan ĉeval'o'n, kiu jen star'iĝ'is sur la post'a'j'n pied'o'j'n, jen bel'e kaj graci'e marŝ'is egal'paŝ'e kaj blek'is, rimark'int'e la tatar'a'j'n ĉeval'o'j'n.

Princ'o Serèbrjanij kun si'a'j hom'o'j trans'ir'is la river'o'n en mal'profund'a lok'o kaj brav'e atak'is la mal'amik'o'j'n de unu flank'o, dum'e la al'ven'int'a taĉment'o prem'eg'is ili'n de la ali'a flank'o.

Serèbrjanij al'rajd'is al river'o por trink'ig'i la ĉeval'o'n kaj ord'ig'i la jung'il'ar'o'n. Maksim'o, ek'vid'int'e li'n, ankaŭ al'galop'is.

—Bon'e, bon'eg'e, princ'o,—gaj'e li ek'kri'is: ŝajn'e, Di'o protekt'as la sankt'a'n Ruslandon, ni nepr'e venk'os.

—Jes!—respond'is Serèbrjanij: dank'o'n al tiu bojar'o, kiu ven'is ĝust'a'temp'e por ni'n sub'ten'i. Jen kiel li dis'don'as bat'o'j'n dekstr'e'n kaj mal'dekstr'e'n! Kiu li est'as? Ŝajn'as al mi, mi li'n ie est'is vid'int'a!

—Kiel ne? Di'o li'n gard'u! Mult'e da pek'o'j Di'o pardon'os al li por la hodiaŭ'a tag'o. Sed vi ankaŭ dev'as kon'i li'n, princ'o: Teodor'o Basmanov!

—Vi est'as prav'a, li far'iĝ'is tut'e ali'a. Antaŭ ne'long'e li danc'ad'is—hont'ind'a afer'o! en vir'in'a vest'o, kvazaŭ jun'a knab'in'o. Nun'temp'e li saĝ'iĝ'is, li kun'ig'is vilaĝ'an'o'j'n kaj servut'ul'o'j'n kaj atak'is la tatar'o'j'n: la rus'a kor'o vek'iĝ'is en li! Kaj kia fort'eg'ul'o! Jes, princ'o, en tia tag'o oni ne pov'as ne ŝanĝ'iĝ'i,—daŭr'ig'is Maksim'o kun entuziasm'o, kaj li'a'j okul'o'j ĝoj'plen'e ek'bril'is.—Mi ne re'kon'as mi'n mem, princ'o. Kiam mi for'ir'is el la patr'a dom'o, mi sent'is, ke por mi rest'as mal'mult'e da jar'o'j por viv'i en la mond'o. Mi dezir'is batal'i kontraŭ mal'pi'ul'o'j, sed ne por venk'i ili'n, venk'o'n hav'os ali'a'j pli bon'a'j vir'o'j, sed por est'i mort'ig'it'a per tatar'a sabr'o. Kaj nun, princ'o, nun mi dezir'as viv'i! Ĉu vi aŭd'as, kar'a princ'o, kiam tumult'o ĉes'as por moment'o, ĉu vi aŭd'as, kiel kant'as alaŭd'o'j tie supr'e en la ĉiel'o? Sam'e gaj'e kant'as mi'a kor'o! Tiom grand'a'n fort'o'n kaj vol'o'n mi sent'as, ke jar'cent'o ŝajn'as al mi tro mal'long'a, por ĉio'n plen'um'i! Kaj mult'o'n, mult'o'n mi tra'pens'is de post la tag'iĝ'o! Bon'e mi kompren'is kaj konsci'is, kiom mult'e da bon'o oni pov'as ankoraŭ far'i por la patr'o'land'o. La car'o cert'e vi'n pardon'os! Ne ebl'e est'as, ke vi ne est'os pardon'it'a. Ebl'e, li vi'n eĉ ek'am'os. Kaj vi pren'os mi'n kun'e: ni ambaŭ ĉio'n pri'pens'os kaj far'os bon'e, simil'e je Silvestr'o kaj Adaŝev[87]. Mi ĉio'n, ĉio'n rakont'os al vi, kio'n hodiaŭ mi hav'as en la kap'o, kaj nun pardon'u, princ'o, mi rapid'as: rigard'u, la tatar'o'j ĉirkaŭ'as Basmanov’n. Kvankam li ne est'as tut'e bon'a hom'o, oni ja dev'as help'i al li!

—Est'u siarda, Maksim'o,—li dir'is: ne ĵet'u vi'n en batal'o'n sen'pri'pens'e, rigard'u, sang'o est'as sur vi'a vest'o!

—Ne, ĝi est'as sang'o de mal'amik'o'j,—respond'is Maksim'o, gaj'e rigard'ant'e si'a'n ĉemiz'o'n;—mi ne ricev'is eĉ unu grat'o'n, gard'as mi'n vi'a kruc'o!

En la sam'a moment'o tatar'o, ŝtel'e kaŭr'int'a en la kan'o'j, el'ramp'is al la bord'o, streĉ'is la paf'ark'o'n kaj ek'cel'is Maksim'o'n.

Ek'son'is la bon'e streĉ'it'a paf'ark'o, ek'kant'is la ŝnur'o, ek'kri'et'is la sag'o, penetr'ant'e en la brust'o'n de Maksim'o, en la blank'a'n brust'o'n, sub la kor'o'n. Maksim'o ŝancel'iĝ'is sur la sel'o, ek'kapt'is la kol'har'o'j'n de si'a ĉeval'o: li ne vol'as mort'i, sed jam ven'is li'a temp'o, li fal'is ter'e'n, la pied'o en pied'o. Kaj la galop'ant'a ĉeval'o ek'tren'is li'n post si... Kuŝ'as Maksim'o sur'dors'e, dis'ĵet'int'e la brak'o'j'n, kaj li'a'j bukl'o'j bala'as la ter'o'n, rest'ig'ant'e sang'makul'it'a'j'n postnojn.

Ven'os la mal'bon'eg'a sci'ig'o en la antaŭ'urb'o'n, kaj ek'plor'eg'os li'a patr'in'o, ke pere'is ŝi'a kar'a fil'o, ke mort'is li, kiu dev'us ferm'i ŝi'a'j'n mal'jun'a'j'n okul'o'j'n. Ek'plor'eg'os ŝi, sed ne re'viv'ig'os ŝi si'a'n kar'a'n fil'o'n!

Ven'os la mal'bon'eg'a sci'ig'o en la antaŭ'urb'o'n, ek'grinc'ig'os Maluto la dent'o'j'n, si'n ĵet'os li sur la kapt'it'a'j'n tatar'o'j'n, for'hak'os li mil'o'j'n da kap'o'j kaj pen'os li sat'trink'i tiu'n sang'o'n, sed ne re'viv'ig'os li si'a'n kar'a'n fil'o'n!

La princ'o forges'is la batal'o'n, la tatar'o'j'n. Li ne vid'as plu, kiel Basmanov for'pel'as la mal'pi'ul'o'j'n, kiel Ring'o atak'as la pel'at'a'j'n, li vid'as nur la ĉeval'o'n, tren'ant'a'n li'a'n nov'a'n frat'o'n. Kaj Serèbrjanij ek'rajd'is post la ĉeval'o, kapt'is ĝi'n per la brid'o, de'salt'is ter'e'n kaj liber'ig'is Maksim'o'n el la pied'o.

—Maksim'o, mi'a kar'a!—li dir'is, genu'fleks'ant'e kaj lev'ant'e li'a'n kap'o'n: ĉu vi viv'as ankoraŭ, mi'a nov'a frat'o? Mal'ferm'u la okul'o'j'n, dir'u unu vort'o'n!

Kaj Maksim'o mal'ferm'is la nebul'a'j'n okul'o'j'n kaj etend'is al li la brak'o'j'n.

—Adiaŭ, mi'a kar'a frat'o, adiaŭ, kar'ul'o! Ne mult'e da temp'o ni viv'is kun'e. Far'u sol'a, kio'n ni intenc'is far'i kun'e!

—Maksim'o!—dir'is Serèbrjanij, kis'ant'e la varm'eg'a'n frunt'o'n de l’ mort'ant'o: ĉu vi ne komisi'os i'o'n al mi?

—Re'don'u al mi'a patr'in'o mi'a'n last'a'n kis'o'n, dir'u al ŝi, ke mi ŝi'n re'memor'as, mort'ant'e!.. Kaj la kruc'o'n,—daŭr'ig'is Maksim'o,—la kruc'o'n, kiu'n mi sur'hav'as, don'u al ŝi... kaj la mi'a'n vi sur'port'u je mi'a memor'o.

—Kar'a mi'a frat'o,—dir'is la princ'o: kio'n ankoraŭ vi hav'as en la kor'o? Ebl'e vi am'is iu'n knab'in'o'n? Ne hont'u, Maksim'o, dir'u, kiu'n ankoraŭ vi bedaŭr'as, krom pa'nj'o?

—Mi bedaŭr'as mi'a'n patr'o'land'o'n, mi bedaŭr'as la sankt'a'n Ruslandon! Ne mal'pli mult'e mi ĝi'n am'is, ol mi'a'n patr'in'o'n, kaj krom'e... mi neniu'n am'is...

Maksim'o ferm'is la okul'o'j'n. Li'a vizaĝ'o brul'is, la spir'ad'o pli'oft'iĝ'is.

El la apud'a river'o la princ'o ĉerp'is per si'a kask'o akv'o'n kaj al'port'is al la mort'ant'o.

—Nun mi sent'as mi'n pli bon'e,—dir'is Maksim'o: lev'u mi'n, mi vol'as preĝ'i!

La princ'o lev'is li'n. La jun'ul'o ĉirkaŭardis, ek'vid'is la for'kur'ant'a'j'n tatar'o'j'n kaj ek'rid'et'is.

—Mi dir'is ja, frat'o, ke Di'o ni'n protekt'as... rigard'u, kiel ili kur'eg'as... Ne, mal'lum'iĝ'as mi'a'j okul'o'j, ho, ne volont'e mi mort'as...

La tatar'o'j est'is plen'e venk'it'a'j, mult'a'j kapt'it'a'j, ali'a'j for'kur'int'a'j. Por Maksim'o oni el'fos'is tomb'o'n kaj oni li'n en'ter'ig'is kun honor'o. Dum'e Basmanov ordon'is star'ig'i ĉe la bord'o de la river'o si'a'n pers'an tend'o'n, kaj li'a dvoreckij[41], unu el la ĉef'milit'ist'o'j de la taĉment'o, ven'is anonc'i al Serèbrjanij, ke la bojar'o li'n salut'as kaj pet'as li'n ven'i tag'manĝ'i kun'e.

Kuŝ'ant'e sur silk'a'j kusen'o'j, Basmanov, jam komb'it'a kaj parfum'it'a, rigard'is en spegul'o'n, kiu'n ten'is antaŭ li, star'ant'e sur'genu'e, li'a jun'a ĉeval'serv'ist'o. La vizaĝ'o de Basmanov aper'ig'is strang'a'n miks'aĵ'o'n el ruz'ec'o, ambici'o, dorlot'it'a volupt'ec'o kaj sen'zorg'a brav'ec'o; kaj tra tiu'j divers'a'j sent'o'j tra'lum'is mal'konfid'o, kiu est'is kutim'a por ĉiu opriĉniko ĉe la vid'o de l’ bojar'o de zemŝĉino. Supoz'ant'e, ke Serèbrjanij dev'is li'n mal'estim'i, li, eĉ plen'um'ant'e la dev'o'n de gast'ig'ant'o, jam pri'medit'is la plan'o'n, kiel si'n venĝ'i al la gast'o, se li aper'ig'os si'a'n mal'estim'o'n. Ĉu la en'ir'o de la princ'o Basmanov salut'is li'n per kap'mov'o, sed ne lev'iĝ'is.

—Ne,—respond'is Basmanov, akcept'ant'e tiu'j'n vort'o'j'n kiel mok'o'n kaj intenc'e kontraŭ'met'ant'e sen'hont'ec'o'n: ne, vund'it'a mi ne est'as, nur iom lac'a, kaj mi'a vizaĝ'o est'as ŝajn'e sun'brun'ig'it'a. Kiel vi opini'as, princ'o,—al'don'is li, ĉiam rigard'ant'e en spegul'o'n kaj ord'ig'ant'e si'a'j'n perl'a'j'n orel'ring'o'j'n: kiel vi opini'as, ĉu baldaŭ mal'aper'os ĉi tiu sun'brun'aĵ'o?

—Domaĝ'e est'as,—daŭr'ig'is Basmanov,—hodiaŭ ni ne pov'as pren'i ban'o'n: ĝis mi'a bien'o rest'as ĉirkaŭ 30 verst'o'j, kaj morgaŭ, princ'o, mi vi'n invit'as, tie mi regal'os vi'n pli bon'e ol hodiaŭ, mi montr'os al vi mi'a'n ĥor'rond'o'n,—ĉarm'a'j'n knab'in'o'j'n kaj tut'e freŝ'a'j'n jun'ul'o'j'n, ne pli aĝ'a'j'n ol du'dek'jar'a'j!

—Dank'o'n, bojar'o, mi rapid'as en la antaŭ'urb'o'n,—sek'e respond'is la princ'o.

—En la antaŭ'urb'o'n? Vi, ŝajn'e, est'as for'kur'int'a el tie'a mal'liber'ej'o?

—Mi ne est'as for'kur'int'a, bojar'o, oni mi'n per'fort'e for'konduk'is. Ĉar mi don'is ĵur'o'n al ni'a car'o, mi ne rajt'is for'kur'i kaj nun'temp'e mi re'e mi'n don'os al li'a vol'o!

—Do, vi dezir'as est'i pend'ig'it'a? Liber'ul'o ir'as, kie'n li dezir'as! Sed vid'u, mi ver'e ne sci'as, ĉu mi dev'as re'ven'i?

—Aŭskult'u!—respond'is Basmanov, kvazaŭ ĉagren'it'a, aŭ ebl'e vol'ant'e ricev'i la konfid'o'n de Serèbrjanij: tut'kor'e mi serv'as al la car'o, korp'o'n kaj anim'o'n mi don'as al la car'o, kaj jen la car'o star'ig'as super mi iu'n Godunòv’n.

—Favor'o'n! Ĝis nun li eĉ ne konsent'as, ke mi far'iĝ'u okolniĉij[16]. Kaj ĉu li hav'as serv'ist'o'n pli fidel'a'n ol mi? Li'a Godunòv ne serv'as tiel, kiel mi. Li est'as hom'o siarda, li pen'as, ke la bojar'o'j de zemŝĉino ne hav'u pri li mal'bon'a'n opini'o'n.—"He, Boriso, ir'u en mal'liber'ej'o'n juĝ'e esplor'i la bojar'o'n!"—Bon'e, vi'a car'a moŝt'o, mi tuj ir'as, sed la bojar'o pov'os mi'n tromp'i, mi ne est'as spert'a en simil'a'j afer'o'j, ordon'u, ke Maluto ir'u kun'e!—"He, Boriso, vid'u, tie ĉe la tabl'o sid'as bojar'o, kiu mal'mult'e drink'as! Ir'u, don'u al li vin'o'n, ĉu vi kompren'as?"—Mi kompren'as, vi'a car'a moŝt'o, sed li mi'n jam suspekt'as, prefer'e send'u Teodor'o'n Basmanov!—Kaj Teodor'o ne rifuz'as, li ir'as ĉi'e'n, kie'n oni li'n send'as. Se la car'o okulnos, mi venen'os mi'a'n propr'a'n frat'o'n, ne demand'int'e eĉ pri la kaŭz'o. Vi ne forges'is, princ'o, kiel mi al'port'is al vi pokal'o'n da vin'o, send'it'a'n de la car'o mem? Je Di'o, mi cert'a est'is, ke la pokal'o en'hav'as venen'o'n, je Di'o, princ'o!

—Kie ankaŭ li trov'os serv'ist'o'n pli bel'a'n ol mi?—daŭr'ig'is Basmanov, far'iĝ'ant'e pli kaj pli arogant'a.—Ĉu vi iam vid'is brov'o'j'n, simil'a'j'n je la mi'a'j? Ver'a'j zibel'a'j brov'o'j! Kaj mi'a'j har'o'j? Ek'tuŝ'u, princ'o, mi vi'n pet'as, ver'a silk'o, ĉu ne ver'e?

Abomen'o'n montr'is la vizaĝ'o de Serèbrjanij. Basmanov ĝi'n bon'e rimark'is kaj daŭr'ig'is, por incit'et'i la gast'o'n:

—Kaj mi'a'j man'o'j, rigard'u, princ'o, ĉu ili ne est'as man'o'j de jun'a knab'in'o? Cert'e, hodiaŭ mi far'is kelk'a'j'n kal'o'j'n. Tia est'as mi'a karakter'o, mi neniam ŝpar'as mi'a'j'n fort'o'j'n!

—Bojar'o!—ek'kri'is la princ'o, ne pov'ant'e plu de'ten'i si'a'n indign'o'n: se est'as ver'e, kio'n oni rakont'as pri vi...

—Kio'n oni rakont'as pri mi?—demand'is Basmanov, ruz'e ferm'et'ant'e la okul'o'j'n.

—Sufiĉ'as tio, kio'n vi mem rakont'as pri vi! Sed oni ankaŭ rakont'as, ke vi danc'as antaŭ la car'o en ljetniko[23] kvazaŭ knab'in'o!

—Tiam adiaŭ,—dir'is Serèbrjanij: mi hont'as ne nur tag'manĝ'i kun vi, sed eĉ rigard'i vi'n!

—Bon'e!—ek'kri'is Basmanov.—Li'a ŝajn'ig'a sen'zorg'ec'o mal'aper'is, li'a'j okul'o'j bril'is kaj li jam ne kartav'is:—bon'e, ke vi fin'e el'dir'is ĉio'n! Mi sci'as, kio'n vi ĉiu'j pens'as pri mi! Sed sci'u, ke mi kraĉ'as sur vi'a'n opini'o'n!

La brov'o'j de l’ princ'o sulk'iĝ'is, kaj li jam vol'is kapt'i si'a'n sabr'o'n, sed, ek'memor'int'e, kun kiu li parol'as, li nur lev'is la ŝultr'o'j'n.

—Por kio vi kapt'as la sabr'o'n?—daŭr'ig'is Basmanov.—Mi'n vi ne tim'ig'os. Se mi ankaŭ pren'os mi'a'n sabr'o'n, oni vid'os, kiu el ni venk'os.

—Adiaŭ!—dir'is Serèbrjanij kaj lev'is la kurten'o'n de l’ tend'o por for'ir'i.

—Aŭskult'u!—ek'kri'is Basmanov, kapt'ant'e la bask'o'n de li'a kaftan'o: se iu ali'a mi'n sam'e ek'ard'us, mi ne pardon'us al li, je Di'o, ne pardon'us, sed kun vi, princ'o, mi ne vol'as mal'pac'iĝ'i: tiel bon'eg'e vi bat'as la tatar'o'j'n.

—Vi ne mal'pli bon'eg'e ili'n bat'as,—bon'kor'e dir'is la princ'o, halt'ant'e ĉe la en'ir'o kaj ek'memor'ant'e, kiel batal'is Basmanov.—Por kio vi nun babil'as sen'senc'aĵ'o'n kvazaŭ ver'a vir'in'aĉ'o?

—Ne koler'u, princ'o! Ne ĉiam mi est'is tia; sed, viv'ant'e ĉe la kort'eg'o, oni kontraŭ'vol'e far'iĝ'as tia.

—Pek'o ĝi est'as, Teodor'o Aleksèeviĉ! Kiam mi vid'as vi'n sur'ĉeval'e, kun sabr'o en la man'o mi sent'as ĝoj'o'n en la anim'o. Hodiaŭ vi montr'is grand'eg'a'n brav'ec'o'n. Las'u vi'a'j'n vir'in'aĉ'a'j'n kutim'o'j'n, tond'ig'u la long'a'j'n har'o'j'n, ir'u pent'o'far'i Kievon aŭ monaĥ'ej'o'n de Solovki kaj re'ven'u Moskvon kiel bon'a krist'an'o![88]

—Nu, ne koler'u, ne koler'u, Nikito Romànoviĉ! Al'tabl'iĝ'u, mi pet'as, ni manĝ'u kun'e. Mi ja ne est'as hund'o! Ekzist'as hom'o'j pli mal'bon'a'j, ĉu ne? Kaj ne ĉio est'as ver'o, kio'n oni dir'as pri mi: ne ĉiu raport'o est'as ver'a vort'o! Ia'foj'e mi koler'ant'e intenc'e rakont'as pri mi mem tio'n, kio tut'e ne okaz'is.

Serèbrjanij est'is ĝoj'ig'it'a, ke li pov'as bon'e klar'ig'i al si la kondut'o'n de Basmanov.

—Re'e tiu ljetniko! Ĉu mi ĝi'n sur'met'as laŭ'vol'e? Ĉu vi ne kon'as la car'o'n? Kaj mi tut'e ne dezir'as far'iĝ'i sankt'ul'o! En la antaŭ'urb'o, kompren'ebl'e, mi fast'as por plaĉ'i al la car'o, mi vizit'as ĉiu'j'n nokt'a'j'n di'serv'o'j'n, ĉiu'merkred'e kaj ĉiu'vendred'e mi far'as po cent ĝis'ter'a'j salut'o'j, mir'ind'e est'as, ke mi'a frunt'o ĝis nun ne est'as romp'it'a! Se vi tut'a'j'n semajn'o'j'n dev'as sur'hav'i monaĥ'a'n vest'o'n, vi ankaŭ volont'e anstataŭ'us ĝi'n eĉ per ljetniko, ĉu ne?

—Jes?—mok'e dir'is Basmanov kaj, malic'e ekardinte la princ'o'n, li daŭr'ig'is konfid'em'e:—ĉu vi opini'as, princ'o, ke al mi est'as agrabl'e, ke pro car'a kapric'o oni jam komenc'is mi'n nom'i Teodor'a[89] anstataŭ Teodor'o? Kaj kiu'n profit'o'n mi hav'as el tio? Neniu'n profit'o'n, nur hont'o'n! Antaŭ ne'long'e mi rajd'as tra Dorogomila antaŭ'urb'o, kaj vilaĝ'an'aĉ'o'j montr'as mi'n per fingr'o'j kaj mok'as: "jen rajd'as Teodor'a de la car'o!" Mi vol'is ili'n pun'i, sed ili for'kur'is. Tiam mi ir'as al la car'o kaj rakont'as al li ĉio'n, pet'ant'e li'n: "mal'permes'u, ke oni mi'n mok'u, jen iu en Dorogomila antaŭ'urb'o jam nom'is mi'n Teodor'a!"—"Kiu li est'as?"—"Se mi sci'us, kiu li est'as, mi ne ven'us vi'n ted'i, mi mem li'n mort'ig'us!"—"Nu, Teodĉjo,—li dir'is,—pren'u el mi'a trezor'ej'o kvar'dek zibel'o'j'n por far'i tali'vest'o'n!"—"Por kio mi bezon'as tali'vest'o'n? Cert'e, vi ne donac'os tali'vest'o'n al Godunòv, ĉu mi est'as mal'pli bon'a, ol li?"—"Kio'n do vi vol'as, ke mi donac'u al vi?"—"Far'u mi'n vi'a okolniĉij[16], por ke oni ĉes'u mi'n mok'i!"—"Ne, Teodĉjo, okolniĉij vi ne est'os: vi est'as mi'a amuz'ant'o, kaj Godunòv—mi'a konsil'ant'o, por vi mi hav'as mon'o'n, por Godunòv—honor'o'n. Kaj la Dorogomilan antaŭ'urb'o'n, kie oni vi'n nom'is Teodor'a, mi ordon'os en'skrib'i en opriĉninon!" Vi aŭd'as, amuz'ant'o? Sed de kiam ni for'las'is Moskvon, ni tut'e ne amuz'iĝ'is. Ni nur fast'as kaj preĝ'as. Mi'n ted'is tia viv'manier'o, kaj mi el'pet'is, ke la car'o permes'u al mi vizit'i mi'a'j'n bien'o'j'n. Sed tie mi ankaŭ enu'is: ne ebl'e est'as ĉiu'e ĉas'i lepor'o'j'n aŭ koturn'o'j'n! Tial mi ek'ĝoj'is, ek'sci'int'e pri la tatar'o'j. Ĉu ne bon'e ni ili'n atak'is, je Di'o, bon'eg'e! Mult'e da kapt'it'o'j ni ven'ig'os Moskvon! Ĝust'okaz'e, princ'o, ĉu vi bon'e sci'as ark'paf'i?

—Jen kial! Post tag'manĝ'o ni al'os tatar'o'n je cent paŝ'o'j kaj far'os prov'o'n: kiu la unu'a tra'paf'os li'a'n kor'o'n? Nepr'e la kor'o'n, ne ali'lok'e'n! Kiam li mort'os, ni al'os ali'a'n!

—Ne? Tiu'okaz'e ni ordon'os al li kur'i antaŭ ni: kiu el ni traf'os li'n kur'ant'a'n? Ĉu vi dezir'as?

—Ne, las'u, bojar'o, mi ne dezir'as kaj al vi mi ankaŭ ne permes'os. Dank’ al Di'o, ĉi tie ni ne est'as en Aleksandra antaŭ'urb'o!

—Vi ne permes'os?—ek'kri'is Basmanov, kaj re'e li'a'j okul'o'j ek'brul'is. Sed kred'ebl'e li ne hav'is intenc'o'n mal'pac'iĝ'i kun Serèbrjanij, tial li subit'e ĝoj'e dir'is:

—He, he, princ'o, ĉu vi ne kompren'as, ke mi ŝerc'as kun vi? Pri la ljetniko vi ankaŭ ne kred'u! Jam du'on'o'n da hor'o mi rid'as kaj ŝerc'as, kaj vi ĉio'n, kio'n mi babil'as, akcept'as kiel ver'o'n? Ho, princ'o, por mi la antaŭ'urb'a'j kutim'o'j est'as ankoraŭ pli abomen'a'j, ol por vi! Ĉu vi opini'as, ke mi hav'as bon'a'j'n rilat'o'j'n kun Grjaznòj, kun Vjàzemskij, kun Maluto? Je Di'o, por mi ili est'as kvazaŭ katarakt'o en okul'o! Aŭskult'u, princ'o,—daŭr'ig'is li flat'em'e: aŭskult'u do! Se mi re'ven'os antaŭ'urb'o'n pli fru'e, ol vi, mi el'pet'os por vi pardon'o'n de la car'o, sed kiam vi re'e est'os en favor'o, tiam vi ankaŭ dev'as help'i al mi. Se vi nur alud'os al la car'o pri Vjàzemskij, post'e pri Maluto kaj pri ali'a'j, vi ek'vid'os, ke baldaŭ ni ambaŭ far'iĝ'os li'a'j sol'a'j konfid'at'o'j! Kaj kio'n rakont'i al li pri ĉiu el ili, tio'n mi bon'e sci'as, sed est'us pli efik'e, se la car'o tio'n aŭd'os de iu ali'a, krom mi! Mi instru'os vi'n, kio'n vi dev'as rakont'i al la car'o, kaj post'e vi mem mi'n dank'os por tio!

Strang'e si'n sent'is Serèbrjanij apud Basmanov. La brav'ec'o de l’ bojar'o kaj la du'on'e konfes'it'a bedaŭr'o pri li'a hont'ind'a viv'manier'o al'is la princ'o'n. Li eĉ est'is pret'a kred'i, ke Basmanov efektiv'e ŝerc'is aŭ pro ĉagren'o si'n mem kalumni'is. Sed la last'a propon'o, kiu vid'ebl'e en'hav'is neni'o'n ŝerc'a'n, est'is por li abomen'a.

—Nu?—demand'is Basmanov, arogant'e li'n rigard'ant'e: ĉu vi dezir'as divid'i kun mi la car'a'n favor'o'n? Kial vi silent'as, princ'o? Ebl'e vi ne konfid'as al mi?

—Teodor'o Aleksèeviĉ!—respond'is Serèbrjanij, pens'ant'e est'i kiel ebl'e plej ĝentil'a por siastiganto: tio, kio'n vi propon'as, est'as,—kiel mi dir'os? tio est'as...

—Tio est'as hont'ind'aĵ'o!—dir'is fin'e Serèbrjanij, opini'ant'e, ke per si'a mol'a ton'o li mal'akr'ig'is la esprim'o'n.

—Hont'ind'aĵ'o?—ripet'is Basmanov, kaŝ'ant'e si'a'n koler'o'n sub aspekt'o de mir'o: ŝajn'e, vi forges'is, pri kiu mi parol'is, princ'o? Ĉu vi simpati'as kun Vjàzemskij aŭ kun Maluto?

—Fulm'o'tondr'o'n Di'o send'u sur ili'n kaj sur la tut'a'n opriĉninon!—ek'kri'is Serèbrjanij: se la car'o permes'os al mi parol'i, mi mal'kaŝ'e rakont'os pri ili ĉio'n, kio'n mi sci'as kaj kio'n mi pens'as, sed alud'i i'o'n pri ili aŭ pri iu ajn mi ne pov'as, ne, ne pov'as, des mal'pli laŭ vi'a dezir'o...

Basmanov klin'is la kap'o'n, pren'is ĝi'n per ambaŭ man'plat'o'j kaj komenc'is balanc'iĝ'i.

—Ho ve, orf'o mi est'as, orf'o mal'feliĉ'a!—li kvazaŭ plor'kant'is: orf'o mizer'a! De kiam la car'o ĉes'is mi'n am'i, ĉiu vol'as mi'n ofend'i! Neni'u kares'as, neni'u konsol'as, ĉiu mi'n nur mal'laŭd'as. Ho ve, kia mal'ĝoj'a viv'o! Kiel ted'is mi'n ĉi tiu hund'a viv'o! Pli bon'e est'us, ke mi mi'n pend'ig'u sur mi'a zon'o!

Serèbrjanij mir'eg'ant'e rigard'is Basmanov’n, kiu long'e plend'is kaj plor'eg'is, kvazaŭ vir'in'aĉ'o dum en'ter'ig'o[90], kaj de temp'o al temp'o ĵet'is arogant'a'j'n rigard'o'j'n al la princ'o por observ'i la impres'o'n.

—Fi!—fin'e dir'is Serèbrjanij kaj vol'is el'ir'i, sed Basmanov re'e kapt'is li'n je la bask'o.

En'ir'is kelk'a'j vir'o'j, kiu'j sen'dub'e jam atend'is ekster'e. Ili mal'help'is la princ'o'n el'ir'i.

—Kar'ul'o'j!—si'n turn'is al ili Basmanov per plend'a voĉ'o.—Kant'u mal'gaj'aĵ'o'n, por ke la anim'o plend'u, plor'u kaj for'las'u la korp'o'n...

La kant'ist'o'j komenc'is long'a'n, mal'ĝoj'a'n kant'o'n, simil'a'n al en'ter'ig'a kant'o, kaj Basmanov la tut'a'n temp'o'n balanc'iĝ'is kaj ripet'is:

—Pli mal'rapid'e, pli plend'e! Ankoraŭ pli plend'e, mi'a'j amik'o'j! En'ter'ig'u vi'a'n bojar'o'n, jen kiel, jen kiel! Bon'e! Bon'eg'e! Kial do la anim'o ne for'las'as la korp'o'n? Aŭ dezir'as la sort'o, ke mi ankoraŭ sufer'u en la mond'o? Se la sort'o tiel decid'is, oni dev'as obe'i! Se mi dev'as viv'i, mi viv'os! Danc'kant'o'n!—li subit'e ek'kri'is, kaj la kant'ist'o'j, jam al'kutim'int'a'j al li'a'j kapric'o'j, komenc'is danc'kant'o'n.

—Pli rapid'e!—komand'is Basmanov, pren'is du arĝent'a'j'n vaz'o'j'n kaj kun'frap'ad'is ili'n.—Kar'ul'o'j, pli rapid'e! Pli rapid'e, diabl'o'j! Kanajl'o'j, fripon'o'j! Rapid'e!

La tut'a ekster'aĵ'o de Basmanov ŝanĝ'iĝ'is. Neni'o vir'in'simil'a rest'is en li'a vizaĝ'o. Serèbrjanij re'kon'is la brav'ul'o'n, kiu maten'e batal'is en plej danĝer'a'j lok'o'j kaj pel'is ar'o'j'n da tatar'o'j antaŭ si.

—Kaj vi re'e ek'kred'is al mi, princ'o? Vi kred'is, ke mi ver'e plor'is? He, he, princ'o, kiel facil'e est'as vi'n tromp'i! Nu, ni kun'frap'u la pokal'o'j'n por ni'a kon'at'iĝ'o! Se ni kun'e viv'os, vi vid'os, ke mi ne est'as tia, kia mi ŝajn'as!

La senzorgajeco bon'e impres'is la princ'o'n, li volont'e pren'is la pokal'o'n el la man'o de Basmanov.

—Kiu pov'as vi'n kompren'i, Teodor'o Aleksèeviĉ? Neniam mi vid'is iu'n, simil'a'n al vi. Ebl'e, efektiv'e, vi est'as pli bon'a, ol vi ŝajn'as est'i. Mi ne sci'as, kio'n mi dev'as pens'i pri vi, sed Di'o ni'n kun'ig'is en batal'o, tial—est'u san'a, bojar'o!

—Bon'e, princ'o, bon'e, mi'a kar'a! Je Di'o, mi vi'n am'as. Ankoraŭ unu pokal'o'n, kaj pere'u ĉiu'j tatar'o'j, kiu'j rest'as en Ruslando!

Serèbrjanij ne facil'e far'iĝ'is ebri'a, sed hodiaŭ post la du'a pokal'o li'a'j pens'o'j iom konfuz'iĝ'is. Ebl'e la vin'o est'is tro fort'a, aŭ Basmanov al'ŝut'ig'is i'o'n en li'a'n pokal'o'n, sed la princ'o sent'is kap'turn'iĝ'o'n, li neni'o'n vid'is antaŭ si, li nur aŭd'is gaj'eg'a'n kant'o'n kaj ankaŭ la ordon'ant'a'n voĉ'o'n de Basmanov:

—Pli rapid'e, kar'ul'o'j! Pli rapid'e! Ĉu vi dorm'as? Kiu'n vi en'ter'ig'as, kanajl'o'j?

Kiam Serèbrjanij re'konsci'iĝ'is, la kant'ad'o ankoraŭ daŭr'is, sed li jam ne star'is, sed du'on'kuŝ'is sur la persaj kusen'o'j, kaj Basmanov kun help'o de si'a ĉeval'serv'ist'o pen'is vest'i li'n per vir'in'a ljetniko.

—Sur'met'u vi'a'n kaftan'o'n, princ'o!—li dir'is: jam far'iĝ'as mal'varm'et'e!

En la sam'a moment'o la kant'ist'o'j, fin'int'e la kant'o'n, iom halt'is por ripoz'i.

Punkt'o'j flug'is en okul'o'j de Serèbrjanij, li'a'j pens'o'j ankoraŭ ne est'is tut'e klar'a'j, kaj li sur'met'us vir'in'a'n vest'o'n anstataŭ si'a kaftan'o, sed subit'e mez'e de silent'o aŭd'iĝ'is kvazaŭ tir'at'a ĝem'blek'ad'o.

—Hund'o sur la tomb'o de Skuratov,—respond'is la serv'ist'o, elardinte el la tend'o.

—Don'u al mi paf'ark'o'n kaj sag'o'n, mi lern'ig'os ĝi'n ĝem'blek'i, kiam mi regal'as la gast'o'n!

—Atend'u, bojar'o!—li dir'is, lev'iĝ'ant'e: ne tuŝ'u la hund'o'n, ĝi est'as Bujano de Maksim'o, ĝi vok'as mi'n al la tomb'o de mi'a frat'o! Tro long'e mi festen'is kun vi, adiaŭ, mi dev'as for!

—Ne por mi ĝi est'as kudr'it'a,—respond'is Serèbrjanij, ek'kon'int'e, kiu'n vest'o'n Basmanov ten'as antaŭ li: sur'met'u ĝi'n mem kaj port'u, kiel vi port'is ĝis nun.

Post li aŭd'iĝ'is mal'ben'o'j, insult'o'j, blasfem'o'j! Sed, ne atent'ant'e ili'n plu, la princ'o ir'is al la tomb'o de Maksim'o, fal'is ter'e'n kaj preĝ'is por si'a mort'int'a frat'o, kaj post'e li, akompan'at'a de Bujano, re'ven'is al la rab'ist'o'j, kiu'j, gvid'at'a'j de Ring'o, jam aranĝ'is si'a'n tend'ar'o'n ĉirkaŭ ek'brul'ig'it'a'j fajr'o'j.

—Kamarad'o'j!—li dir'is al ili: ven'is temp'o, ke ni dis'iĝ'u! Adiaŭ, kamarad'o'j! Mi re'e ir'as al Volg'o. Pardon'u, se mi iu'n el vi ofend'is!

—Hetman'o!—ek'kri'is la rab'ist'ar'o, kvazaŭ unu hom'o: ne for'las'u ni'n! Kie'n ni ir'os sen vi?

—Ir'u kun li'a princ'a moŝt'o, kar'ul'o'j! Per vi'a hieraŭ'a hero'aĵ'o vi merit'as pardon'o'n, kaj vi pov'os re'ven'i hejm'e'n, la princ'o cert'e vi'n ne for'las'os.

—Brav'ul'o'j,—dir'is Serèbrjanij: mi promes'is al la car'o, ke mi ne est'os evit'ant'a li'a'n juĝ'o'n. Vi sci'as, ke el la mal'liber'ej'o mi for'ir'is ne propr'a'vol'e. Nun mi dev'as plen'um'i mi'a'n promes'o'n, kaj ir'i al la car'o. Ĉu vi vol'as kun'e?

—Tio est'os Di'a vol'o, mi ne dezir'as vi'n tromp'i. Ebl'e li pardon'os, ebl'e ne. Pri'pens'u, pri'parol'u ĉio'n kaj respond'u al mi, kiu ir'os kun mi, kiu rest'os.

La rab'ist'o'j inter'ŝanĝ'is rigard'o'j'n, de'ir'is flank'e'n kaj inter'konsil'iĝ'is. Post iom da temp'o ili re'ven'is al Serèbrjanij.

—Ne, kar'ul'o'j,—respond'is Ring'o: mi'n ne pet'u. Se vi ne sekv'os la princ'o'n, tut'e egal'e—ni'a'j voj'o'j est'as mal'sam'a'j. Sufiĉ'e da temp'o mi rest'is ĉi tie, mi dev'as re'ven'i hejm'e'n. Krom tio, ni iom'et'e mal'pac'iĝ'is, kaj dis'ŝir'it'a'n ŝnur'o'n, kiel ajn oni pen'us, oni ne kun'os sen nod'o! Ir'u kun la princ'o, kar'ul'o'j, aŭ elekt'u ali'a'n hetman'o'n, sed mi konsil'as al vi ir'i kun la princ'o: mi est'as cert'a, ke post vi'a venk'o la car'o pardon'os vi'n kaj li'n ankaŭ.

La rab'ist'o'j ankoraŭ inter'konsil'iĝ'is iom'et'e, kaj baldaŭ post'e ili du'part'iĝ'is. La plej grandrupo al'ir'is la princ'o'n.

—Tie rest'is ĉiu'j mal'pli bon'a'j hom'o'j,—murmur'et'is Ring'o al la princ'o: ili hieraŭ ne tiel bon'e batal'is, kiel la vi'a'j.

—Jes, princ'o, mi ne est'as kiel la ali'a'j. Mi'a'j'n krim'o'j'n la car'o ne pov'as pardon'i al mi. Krom tio, mi enu'as sen Jermako Timofèeviĉ: kiom da jar'o'j mi jam li'n ne vid'is! Adiaŭ, princ'o, ne koler'u kontraŭ mi!

—Adiaŭ, hetman'o,—li dir'is: mi tre bedaŭr'as, ke vi ni'n for'las'as kaj ir'as al Volg'o; ne tia viv'manier'o dec'as al vi!

—Kiu sci'as, princ'o?—respond'is Ring'o, kaj li'a rigard'o far'iĝ'is strang'a:—Di'o est'as favor'kor'a, ebl'e mi ŝanĝ'os la viv'manier'o'n!

Kiam la sun'o lev'iĝ'is, ĉe la bord'o de la river'o jam for'est'is la taĉment'o de Basmanov: la bojar'o ek'voj'ir'is ankoraŭ nokt'e por pli fru'e al'port'i al la car'o sci'ig'o'n pri la venk'o.

—Adiaŭ, mal'saĝ'ul'et'o!—li dir'is gaj'e: hieraŭ vi serv'is al la car'o kiel kvar vir'o'j, cert'e, li bon'e vi'n rekompenc'os.

—Neni'o'n,—ne tuj respond'is Dmiĉjo, grat'ant'e per unu man'o la nuk'o'n, per ali'a la lumb'o'n.

—Neni'o'n? Nu, bon'e!—kaj Ring'o jam de'ir'is de li, kiam Dmiĉjo fin'e dir'is mal'rapid'e:

Dmiĉjo, kvazaŭ konfuz'it'a, observ'is la bast'ŝu'o'n de si'a el'star'ig'it'a pied'o.

Dmiĉjo ĉiam grat'is jen la nuk'o'n, jen la dors'o'n aŭ la flank'o'j'n kaj neni'o'n respond'is.

—Kia venĝ'em'ul'o! Vi ne vol'as hav'i rilat'o'j'n kun ili? Nu, ir'u kun Ĥlopko!

—Nu, ne facil'e oni si'n de'ŝir'as de li. Sci'u, ke mi antaŭ'e ankaŭ dev'as vizit'i la antaŭ'urb'o'n.

—Por kio?—demand'is Dmiĉjo kaj per grand'a'j okul'o'j ek'ard'is la hetman'o'n.

—Por kio, por kio!—ripet'is Ring'o mal'pacienc'e: por tio, ke antaŭ unu jar'o mi tie krev'ig'is nuks'o'j'n kaj forges'is pren'i la ŝel'o'n.

Dmiĉjo ek'ard'is li'n kun mir'o, sed li tuj ek'rid'et'is, pli'larĝ'ig'ant'e la buŝ'o'n ĝis orel'o'j, dum'e li'a sulk'ig'it'a vizaĝ'o montr'is plej ruz'a'n esprim'o'n, kvazaŭ li dezir'is dir'i: ne tiel facil'e est'as mi'n super'ruz'i! mi tre bon'e kompren'as, ke vi ir'as en la antaŭ'urb'o'n ne por pren'i la nuks'a'j'n ŝel'o'j'n, sed por io tut'e ali'a. Tamen li neni'o'n dir'is kaj nur ripet'is rid'et'ant'e:

—Kio'n far'i kun la mal'saĝ'ul'o?—dir'is Ring'o, lev'ant'e la ŝultr'o'j'n: ne'ebl'e est'as liber'iĝ'i de li. Nu, bon'e, ir'u kun mi, mal'saĝ'ul'o, sed ne koler'u, se vi est'os pend'ig'it'a!

—Bon'eg'e, kar'ul'o! Jen kial mi vi'n am'as! Nu, rapid'e dir'u adiaŭ al la kamarad'o'j, kaj ni ir'u!

—La apati'a vizaĝ'o de Dmiĉjo ne vigl'iĝ'is: li tuj mal'lert'e al'ir'is al la kamarad'o'j kaj kis'is ĉiu'n el ili po tri foj'o'j, ne atent'ant'e, ĉu ili vol'as aŭ ne, kapt'ant'e iu'n je la ŝultr'o'j, ali'a'n je la kap'o.

—Ne, bojar'o. Kie mi ir'os, tie vi ne rajd'os. En la antaŭ'urb'o mi est'os pli fru'e, ol vi, kaj se vi mi'n renkont'os, ne re'kon'u mi'n; tamen ni ne pov'as renkont'iĝ'i: mi est'os for antaŭ ol vi al'ven'os; mi hav'as nur iu'j'n afer'o'j'n tie.

Serèbrjanij diven'is, ke Ring'o hav'is i'o'n kaŝ'it'a'n aŭ en'fos'it'a'n en la ĉirkaŭ'aĵ'o de l’ antaŭ'urb'o, kaj li plu ne insist'is.

La pli grand'a ir'is kun Serèbrjanij laŭ'long'e de la apud'river'a herb'kamp'o, kovr'it'a per postnoj de hieraŭ'a batal'o; post ĝi tren'iĝ'is Bujano kun mal'lev'it'a kap'o kaj pend'ant'a vost'o. Ĝi de temp'o al temp'o al'ir'is la princ'o'n, plend'e blek'is kaj si'n turn'is post'e'n al la hieraŭ el'fos'it'a tomb'o, ĝis kiam fin'e la alt'a'j kan'o'j kaŝ'is ĉi tiu'n tomb'o'n de la okul'o'j.

Ali'a pli mal'grand'a taĉment'o sekv'is Ĥlopkon. Ring'o ek'ir'is ali'flank'e'n, kaj li'n sekv'is Dmiĉjo, mal'rapid'e kaj mal'lert'e mov'ant'e la pied'o'j'n.

Sen'hom'iĝ'is la vast'a'j step'o'j, kaj ek'is la antaŭ'a silent'o, kvazaŭ hieraŭ tie ne est'is tumult'o de batal'o! Nur tie kaj ĉi tie paŝt'is si'n la forges'it'a'j tatar'a'j ĉeval'o'j, kaj en la brul'ig'it'a herb'o kuŝ'is dis'ĵet'it'a'j batal'il'o'j. Super la flor'ant'a'j bord'o'j de la river'o alaŭd'o'j laŭt'e kant'is en la ĉiel'a blu'aĵ'o, ali'a'j mal'grand'a'j bird'et'o'j pep'is kaj flirt'is en la kan'o'j aŭ kant'ant'e ripoz'is sur la sag'o'j, kiu'j dum batal'o en'ŝov'iĝ'is en la ter'o'n kaj nun star'is inter la marĉ'a'j flor'o'j, simil'ant'e je flor'o'j, de long'e ĉi tie kresk'ant'a'j.

Ok tag'o'j'n post la batal'o la car'o akcept'is en si'a dorm'o'ĉambr'o Basmanov’n, ĵus al'ven'int'a'n el Rjazanjo. La car'o jam detal'e sci'is pri la batal'o, sed Basmanov esper'is, ke li la unu'a rakont'os pri ĝi. Li esper'is al'skrib'i al si sol'a la honor'o'n de l’ venk'o kaj kiel sekv'o'n de si'a rakont'o li dezir'is re'e ricev'i la antaŭ'a'n favor'o'n de la car'o.

La car'o atent'e aŭskult'is, mov'ant'e la rozari'o'n kaj observ'ant'e la perl'ornam'it'a'n ring'o'n de si'a montr'a fingr'o. Sed kiam Basmanov, fin'int'e la rakont'o'n kaj ek'sku'int'e si'a'j'n bukl'o'j'n, dir'is mem'konfid'e—"vi'a car'a moŝt'o, vi vid'as, kiel mult'e ni labor'is por vi'a car'a moŝt'o!", Ivan'o lev'is la okul'o'j'n kaj ek'rid'et'is.

—Ni ne ŝpar'is ni'a'j'n fort'o'j'n,—flat'em'e daŭr'ig'is Basmanov,—kaj vi'a car'a moŝt'o, cert'e, bon'e rekompenc'os vi'a'n fidel'a'n serv'ist'o'n?

—Kio'n vi dezir'us, Teodĉjo?—demand'is la car'o kun ŝajn'ig'a bon'kor'ec'o.

—Kaj per kio mi rekompenc'os la princ'o'n Serèbrjanij?—li demand'is tut'e ne'atend'it'e.

—Vi'a'n mal'favor'at'o'n?—demand'is Basmanov, kaŝ'ant'e si'a'n konfuz'o'n sub si'a ordinar'a sen'hont'ec'o: kio'n pli li merit'as, ol pend'ig'il'o'n? Li est'is for'kur'int'a el mal'liber'ej'o, li kun si'a'j rab'ist'o'j sufiĉ'e mult'e mal'help'is ni'n: se li ne ek'tim'ig'us la tatar'o'j'n, ni atak'us kaj kapt'us ili'n ĉiu'j'n kvazaŭ koturn'o'j'n.

—Ĉu ver'e? Kaj mi supoz'as, ke sen li re'e iu tatar'o al'us vi'n al si'a ĉeval'o, kiel iam, ĉu vi memor'as, Teodĉjo? Ĝi est'us ne por la unu'a foj'o, vi jam prov'is ĝi'n!

—Mi jam prov'is sufer'i por vi'a car'a moŝt'o, arogant'e daŭr'ig'is Basmanov: mi nur ne prov'is vi'a'n car'a'n dank'o'n. Nek Godunòv, nek Vjàzemskij, nek Maluto tiel serv'as kiel mi, tamen, vi bon'e rekompenc'as ili'n.

—Cert'e, ili ne tiel serv'as, kiel vi! Ĉu, ekzempl'e, ili pov'as danc'i, kiel vi?

—Vi'a car'a moŝt'o,—dir'is Basmanov, perd'ant'e la pacienc'o'n: se mi ne plaĉ'as al vi, bon'vol'u mi'n for'permes'i; mi ir'os for de la kort'eg'o.

Basmanov esper'is, ke Ivan'o li'n est'os re'ten'ant'a, sed li'a for'est'o el la antaŭ'urb'o, anstataŭ re'viv'ig'i la am'o'n de l’ car'o por li, ankoraŭ pli mult'e ĝi'n mal'pli'grand'ig'is: la car'o li'n forges'is, kaj ali'a'j favor'at'o'j, precip'e Maluto, ofend'it'a per la fier'ec'o de Basmanov, util'ig'is la temp'o'n por de'turn'i de li la car'a'n kor'o'n.

La plan'o de Basmanov mal'sukces'is. Est'is vid'ebl'e, ke li'a ĉagren'o amuz'is la car'o'n.

—Kio'n far'i?—dir'is la car'o kun ŝajn'ig'a mal'ĝoj'o:—kvankam mi enu'os sen vi, mi, mal'feliĉ'a orf'o, kvankam la ŝtat'a'j afer'o'j ebl'e mal'prosper'os, sed kio'n far'i? mi prov'os ĉio'n far'i sol'a, per mi'a mal'saĝ'a kap'o! Ir'u, Teodĉjo, ir'u, kie'n vi vol'as! Mi ne dezir'as vi'n de'ten'i per'fort'e!

Basmanov ne pov'is kaŝ'i plu si'a'n koler'o'n; dorlot'it'a de Ivan'o, li nun tut'plen'e aper'ig'is si'a'n karakter'o'n.

—Dank'o'n, vi'a car'a moŝt'o, dank'o'n por viastameco! Dank'o'n, ke vi pel'as for vi'a'n serv'ist'o'n kiel mal'bon'a'n hund'o'n! Nun,—al'don'is li sen'pri'pens'e,—nun mi laŭd'os en Ruslando vi'a'n car'a'n bon'ec'o'n! Est'u la ali'a'j por vi sam'e bon'a'j serv'ist'o'j, kiel est'is vi'a Teodor'a! Mult'a'j pek'o'j ŝarĝ'as mi'a'n konscienc'o'n de post mi'a serv'ad'o al vi,—unu nur'a'n pek'o'n mi ne kon'as, mi ne hav'is rilat'o'j'n kun sorĉ'ist'o'j!

Ivan'o komenc'e rid'et'is, sed ĉe la last'a'j parol'o'j li'a mien'o ŝanĝ'iĝ'is.

—Sorĉ'ist'o'j?—li demand'is, mir'ig'it'a, preskaŭ koler'a.—Kiu do hav'as ĉi tie rilat'o'j'n kun sorĉ'ist'o'j?

—Kiu? Ekzempl'e, vi'a Vjàzemskij,—respond'is Basmanov, brav'e renkont'ant'e fiks'a'n rigard'o'n de l’ car'o.—Jes!—daŭr'ig'is li, ne tim'ig'it'a de la terur'a mien'o de Ivan'o: vi sol'a nur ne sci'as, ke kiam Vjàzemskij est'as en Moskvo, li ĉiu'nokt'e vizit'as la muel'ist'o'n en la arb'ar'o, la muel'ist'o ja est'as sorĉ'ist'o, nepr'e ili kun'e pen'as pere'ig'i vi'a'n car'a'n moŝt'o'n!

—Kial vi sci'as ĉio'n ĉi?—demand'is la car'o, tra'pik'ant'e la opriĉnikon per esplor'ant'a rigard'o.

—Vi'a car'a moŝt'o,—li rapid'is respond'i: se mi ĝi'n sci'us pli fru'e, mi cert'e raport'us ĉio'n al vi'a car'a moŝt'o, sed mi nur hieraŭ ek'aŭd'is de li'a'j serv'ist'o'j...

—Ir'u!—li dir'is post mal'long'a silent'o: mi esplor'os la afer'o'n. Ne for'las'u la antaŭ'urb'o'n, ĝis kiam mi ordon'os!

Basmanov for'ir'is kontent'a, ke li sukces'is vek'i en la suspekt'em'a kor'o de l’ car'o dub'o'n kontraŭ unu el si'a'j mal'amik'o'j, sed sam'temp'e tro mal'ĝoj'a pro la mal'varm'ec'o, kun kiu la car'o li'n akcept'is.

Baldaŭ la car'o el'ir'is el la dorm'o'ĉambr'o en si'a'n akcept'ej'o'n, sid'iĝ'is en apog'seĝ'o'n kaj, ĉirkaŭ'it'a de opriĉnikoj, aŭskult'is raport'o'j'n de l’ bojar'o'j, al'ven'int'a'j el Moskvo kaj el ali'a'j urb'o'j. Dis'don'int'e si'a'j'n ordon'o'j'n, detal'e pri'diskut'int'e kun ili ĉiu'j'n bezon'o'j'n de l’ ŝtat'o, la rilat'o'j'n kun fremd'a'j land'o'j, la rimed'o'j'n kontraŭ la invad'o de tatar'o'j en Ruslandon, Ivan'o demand'is, ĉu ĉiu'j pet'ant'o'j jam est'as akcept'it'a'j?

—Bojar'o Druĵino Andrèeviĉ Morozov,—anonc'is stolniko[43],—humil'e salut'as vi'a'n car'a'n moŝt'o'n kaj pet'as, ke vi permes'u al li aper'i antaŭ vi'a'j hel'a'j okul'o'j!

—Morozov?—demand'is Ivan'o:—ĉu li ne for'brul'is kun si'a dom'o? Viv'em'a est'as la mal'jun'a hund'o! Bon'e. Mi de'met'is de li mi'a'n mal'favor'o'n, li en'ir'u!

La stolniko el'ir'is. Baldaŭ la ar'o da kort'eg'an'o'j don'is lok'o'n al bojar'o Morozov, kiu, sub'ten'at'a de si'a'j du serv'ist'o'j, al'proksim'iĝ'is al la car'o kaj fal'is ter'e'n antaŭ li.

Ĉies okul'o'j si'n turn'is al la mal'jun'a bojar'o. Li'a vizaĝ'o est'is pal'a, li mult'e mal'gras'iĝ'is, sur la frunt'o est'is vid'ebl'a la cikatr'o, postno de la sabr'a vund'o, far'it'a de Vjàzemskij; sed li'a'j en'fal'int'a'j okul'o'j aper'ig'is la antaŭ'a'n fort'a'n vol'o'n, kaj sur li'a'j kun'ig'it'a'j brov'o'j kuŝ'is la antaŭ'a sigel'o de ne'venk'ebl'a obstin'ec'o.

Kiu sci'is leg'i la car'a'j'n rigard'o'j'n, tiu leg'us nun kaŝ'it'a'n mal'am'o'n kaj plezur'o'n vid'i la mal'amik'o'n humil'iĝ'int'a'n, sed mal'atent'a observ'ant'o pov'us nom'i la rigard'o'n de Ivan'o eĉ bon'kor'a.

—Druĵino Andrèeviĉ!—li dir'is grav'e, sed afabl'e: mi de'met'is de vi mi'a'n mal'favor'o'n; kial do vi sur'hav'as tia'j'n vest'o'j'n?

—Vi'a car'a moŝt'o,—respond'is la bojar'o rest'ant'e sur'genu'e: ĉu luks'a'j vest'o'j konven'as al tiu, kies dom'o'n for'brul'ig'is vi'a'j opriĉnikoj, kies edz'in'o'n ili for'rab'is? Vi'a car'a moŝt'o,—li daŭr'ig'is per firm'a voĉ'o: mi humil'e plend'as al vi kontraŭ vi'a opriĉniko, Afonĉjo Vjàzemskij!

—Lev'iĝ'u!—dir'is la car'o: kaj rakont'u ĉio'n laŭ'vic'e. Se iu el mi'a'j opriĉnikoj vi'n ofend'is, mi ne indulg'os li'n eĉ se li est'us plej intim'a mi'a serv'ist'o.

—Vi'a car'a moŝt'o!—daŭr'ig'is Morozov ĉiam sur'genu'e: li mem ven'u, Afonĉjo! Li respond'u en mi'a ĉe'est'o al vi'a car'a moŝt'o!

—Bon'e!—konsent'is la car'o post pri'pens'o: vi est'as prav'a! La plend'at'o dev'as sci'i, pri kio oni li'n kulp'ig'as. Ven'ig'u Vjàzemskij’n! Kaj vi,—li si'n turn'is al la serv'ist'o'j de Morozov, kiu'j humil'eg'e star'is flank'e:—lev'u vi'a'n bojar'o'n kaj sid'ig'u li'n sur benk'o'n, ke li atend'u la plend'at'o'n.

De post la ruin'ig'o de l’ dom'o de Morozov pas'is pli ol du monat'o'j. Vjàzemskij jam re'san'iĝ'is post la ricev'it'a'j vund'o'j. Kiel antaŭ'e, li loĝ'is en la antaŭ'urb'o, sed, neni'o'n sci'ant'e pri la sort'o de Helen'o, kiu'n neni'u el li'a'j kurier'o'j pov'is trov'i, li est'is ankoraŭ pli mal'gaj'a, ol antaŭ'e, li tre mal'oft'e si'n montr'is ĉe la kort'eg'o, pretekst'ant'e si'a'n mal'san'o'n, ne part'o'pren'is en festen'o'j kaj kelk'a'j li'n opini'is eĉ iom frenez'a. Al la car'o ne plaĉ'is li'a for'est'o dum komun'a'j preĝ'o'j aŭ festen'o'j; sed, sci'ant'e pri la mal'feliĉ'a aventur'o kun Helen'o, li al'skrib'is la kondut'o'n de Vjàzemskij al am'turment'o'j kaj est'is indulg'em'a por li. Nur post la inter'parol'o kun Basmanov ĉi tiu kondut'o ek'ŝajn'is al li suspekt'ind'a. La plend'o de Morozov don'is bon'a'n okaz'o'n mult'o'n ek'sci'i per sam'temp'a esplor'o de ambaŭ kontraŭ'ul'o'j,—jen kial la car'o akcept'is Morozov’n pli afabl'e, ol la kort'eg'an'o'j est'is atend'int'a'j.

Baldaŭ ven'is Vjàzemskij. Li'a ekster'aĵ'o ankaŭ mult'e ŝanĝ'iĝ'is. Li ŝajn'is est'i pli aĝ'a per kelk'a'j jar'o'j, la trajt'o'j de li'a vizaĝ'o far'iĝ'is pli akr'a'j, kaj la viv'o kvazaŭ al'centr'iĝ'is en li'a'j fajr'a'j, mal'kviet'a'j okul'o'j.

—Ven'u, ven'u, Afonĉjo?—dir'is la car'o,—al'proksim'iĝ'u ankaŭ vi, Druĵino! Dir'u, en kio konsist'as vi'a plend'o? Dir'u mal'kaŝ'e, rakont'u ĉio'n, kiel ĝi okaz'is!

Druĵino Andrèeviĉ al'proksim'iĝ'is al la car'o. Star'ant'e apud Vjàzemskij, sed ne rigard'ant'e li'n, li detal'e rakont'is ĉiu'j'n cirkonstanc'o'j'n de l’ atak'o.

—Ĉu li rakont'is la ver'o'n?—demand'is la car'o, si'n turn'ant'e al Vjàzemskij.

—Jes, vi'a car'a moŝt'o!—respond'is Vjàzemskij, kiu'n mir'ig'is la demand'o de l’ car'o, ĉar la car'o jam de long'e ĉio'n sci'is.

—Kiel vi kuraĝ'is far'i tio'n?—li dir'is kaj direkt'is al Vjàzemskij si'a'n sever'a'n rigard'o'n:—ĉu mi permes'as, ke mi'a'j opriĉnikoj est'u rab'ist'o'j?

—Vi sci'as, vi'a car'a moŝt'o,—respond'is Vjàzemskij, pli kaj pli mir'eg'ant'e: vi sci'as, ke la dom'o est'is rab'it'a ne laŭ mi'a ordon'o, kaj se la bojar'in'o'n mi for'konduk'is, mi hav'is ja vi'a'n permes'o'n!

—Mi'a'n permes'o'n?—demand'is la car'o, akcent'ant'e ĉiu'n vort'o'n.—Kiam mi don'is al vi tia'n permes'o'n?

Tiam Vjàzemskij kompren'is, ke li ne dev'us si'n apog'i sur la alud'o de l’ car'o Ivan'o dum festen'o, alud'o, kiu'n Vjàzemskij konsider'is kiel rajt'ig'il'o'n por for'konduk'i per'fort'e Helen'o'n. Ne diven'ant'e ankoraŭ la cel'o'n, kiu ig'as la car'o'n ne'i tiu'n alud'o'n, li tamen kompren'is, ke li dev'as ŝanĝ'i la manier'o'n de si'a defend'o. Ne la tim'o aŭ la dezir'o konserv'i la viv'o'n, kiu, ĉe la ŝanĝ'ebl'a karakter'o de Ivan'o, ĉiam pov'is est'i en danĝer'o, decid'ig'is Vjàzemskij’n serĉ'i sen'kulp'iĝ'o'n. Li ankoraŭ ne perd'is la esper'o'n re'trov'i Helen'o'n, kaj ĉiu'j rimed'o'j ŝajn'is al li taŭg'a'j por tia cel'o.

—Vi'a car'a moŝt'o!—li dir'is:—pardon'u, vi ne est'is permes'int'a al mi for'konduk'i la bojar'in'o'n. Jen kiel okaz'is la afer'o! Vi send'is mi'n Moskvon por de'met'i la mal'favor'o'n de l’ bojar'o Druĵino Morozov, kaj la bojar'o, kiel vi sci'as, de long'e konsider'as mi'n kiel mal'amik'o'n, ĉar mi iam est'is kon'ant'a kun li'a edz'in'o, am'ind'um'is ŝi'n... Kiam mi al'ven'is en li'a'n dom'o'n, li decid'is kun'e kun princ'o Serèbrjanij mi'n mort'ig'i. Post tag'manĝ'o ili kun si'a'j serv'ist'o'j atak'is ni'n per plej perfid'a manier'o; ni komenc'is ni'n defend'i, kaj la bojar'in'o, li'a edz'in'o, kon'ant'e la kruel'a'n karakter'o'n de si'a edz'o, ne dezir'is rest'i ĉe li, kaj el'pet'is, ke mi ŝi'n kun'pren'u. Si for'las'is li'a'n dom'o'n tut'e propr'a'vol'e, sed ĉar mi en la arb'ar'o sven'is, mi ne sci'as, kio far'iĝ'is al ŝi, kie ŝi est'as. Kred'ebl'e, bojar'o Morozov trov'is ŝi'n kaj kaŝ'as ŝi'n ie, ebl'e li jam mort'ig'is ŝi'n! Ne li,—daŭr'ig'is Vjàzemskij kun ĵaluz'a rigard'o al Morozov: ne li dev'us plend'i, mi mem, vi'a car'a moŝt'o, kulp'ig'as la bojar'o'n pri tio, ke li kun Nikito Serèbrjanij est'is mi'n atak'int'a en si'a dom'o!

La car'o ne atend'is tia'n turn'iĝ'o'n. La kalumni'o de Vjàzemskij est'is okul'vid'ebl'a, sed Ivan'o tut'e ne intenc'is ĝi'n refut'i. Morozov nun unu'a'foj'e ek'ard'is si'a'n kontraŭ'ul'o'n.

—Mensog'as la mal'ben'it'a hund'o!—li dir'is, mal'estim'eg'e rigard'ant'e li'n de la kap'o ĝis la pied'o'j: ĉiu li'a vort'o est'as abomen'ind'a mensog'o; mi est'as pret'a kis'i la kruc'o'n por atest'i la ver'o'n! Vi'a car'a moŝt'o! ordon'u, ke li, mal'ben'it'o, re'don'u al mi mi'a'n edz'in'o'n, kun kiu mi'n kun'as la leĝ'o krist'an'a!

—Kio'n vi dir'os?—demand'is li kun la mien'o de kvazaŭ sen'parti'a juĝ'ist'o.

—Mi jam dir'is al vi, vi'a car'a moŝt'o, ke mi kun'pren'is la bojar'in'o'n, plen'um'ant'a ŝi'a'n propr'a'n pet'o'n; kiam sur'voj'e mi perd'is mult'e da sang'o, mi'a'j serv'ist'o'j trov'is mi'n sven'int'a'n en arb'ar'o. Apud mi est'is nek la ĉeval'o, nek la bojar'in'o, oni mi'n transport'is en la muel'ej'o'n, kie la mal'jun'a muel'ist'o per sorĉ'vort'o'j halt'ig'is la sang'flu'o'n. Neni'o'n plu mi sci'as.

Vjàzemskij ne supoz'is, ke, rakont'ant'e pri la muel'ist'o, li pli'fort'ig'as en la car'o li'a'n jam nask'iĝ'int'a'n suspekt'o'n kaj kred'ebl'ig'as la vort'o'j'n de Basmanov, sed Ivan'o ne aper'ig'is atent'o'n pri ĉi tiu cirkonstanc'o, li nur not'is ĝi'n en si'a memor'o por profit'i, kiam al'ven'os la temp'o; dum'e li kaŝ'is si'a'j'n pens'o'j'n sub la mask'o de sen'parti'ec'o.

—Ĉu vi aŭd'is?—li dir'is al Vjàzemskij: la bojar'o Druĵino est'as pret'a kis'i la kruc'o'n por atest'i la ver'o'n! Kia'manier'e vi vi'n sen'kulp'ig'os antaŭ li?

—La bojar'o ĉio'n pov'as dir'i,—respond'is Vjàzemskij, decid'iĝ'int'a,—kio ajn okaz'us—si'n defend'i ĝis la fin'o:—est'as li'a vol'o kalumni'i mi'n; tamen mi kulp'ig'as li'n pri mi'a vund'o, kaj mi mem ankaŭ kis'os la kruc'o'n por atest'i mi'a'n ver'o'n!

Murmur'o tra'kur'is la ĉe'est'ant'ar'o'n. Ĉiu'j opriĉnikoj sci'is, kia'manier'e okaz'is la atak'o, kaj malgraŭ al'kutim'iĝ'o al krim'o'j ne ĉiu el ili kuraĝ'us ĵur'i mal'ver'aĵ'o'n.

Ivan'o'n mem mir'ig'is la arogant'ec'o de Vjàzemskij, sed sam'moment'e li kompren'is, ke per ĝi li pov'as pere'ig'i mal'am'eg'at'a'n Morosov’n, konserv'ant'e la ŝajn'o'n de sever'a just'ec'o.

—Frat'o'j!—li dir'is, si'n turn'ant'e al la ĉe'est'ant'o'j: bon'vol'u atest'i, ke mi dezir'is ek'sci'i la ver'o'n. Mi ne hav'as la kutim'o'n juĝ'i, ne aŭskult'int'e si'n'prav'ig'o'n. Tamen est'as ne'ebl'e, ke en la sam'a proces'o ambaŭ parti'o'j kis'u la kruc'o'n por atest'i la ver'o'n... Nepr'e unu el la kontraŭ'ul'o'j ĵur'us mal'ver'e. Kiel bon'a paŝt'ist'o, gard'ant'a mi'a'n ŝaf'ar'o'n, mi ne vol'as permes'i, ke iu pere'ig'u si'a'n anim'o'n. Morozov kaj Vjàzemskij est'u juĝ'ot'a'j per Di'a juĝ'o. Mi don'as al ili batal'kamp'o'n ĉi tie, sur la Ruĝ'a Plac'o. Post dek tag'o'j ili aper'u kun si'a'j help'ant'o'j kaj atest'ant'o'j! Al kiu Di'o don'os la venk'o'n, tiu est'os pur'a ankaŭ antaŭ mi; kiu mal'venk'os, tiu, se li rest'os viv'a, akcept'u sam'lok'e mort'pun'o'n per'e de ekzekut'ist'o!

La verdikt'o de Ivan'o fort'e impres'is la ĉe'est'ant'ar'o'n. Kiel mult'a'j opini'is, ĝi por Morozov egal'is la mort'verdikt'o'n, ĉar est'is pli ol dub'ebl'e, ke la mal'jun'a bojar'o pov'us kontraŭ'batal'i la jun'a'n kaj fort'a'n Vjàzemskij’n. Oni supoz'is, ke li for'rifuz'os la duel'o'n aŭ almenaŭ pet'os la permes'o'n si'n anstataŭ'ig'i per dung'ot'a batal'ant'o. Sed Morozov klin'iĝ'is antaŭ la car'o kaj dir'is per trankvil'a voĉ'o:

—Ĝi est'u laŭ vi'a vol'o, vi'a car'a moŝt'o! Mi est'as mal'jun'a kaj mal'san'a, jam de'long'e mi ne est'is sur'met'ant'a kiras'o'n; tamen en Di'a juĝ'o venk'as ne la fort'o, sed la ver'o! Mi esper'as hav'i la help'o'n de Di'o, kiu ne for'las'os mi'n en mi'a prav'a afer'o kaj aper'ig'os antaŭ vi'a car'a moŝt'o kaj antaŭ ĉiu'j hom'o'j mal'prav'ec'o'n de mal'amik'o mi'a.

Aŭd'int'e la car'a'n verdikt'o'n, Vjàzemskij komenc'e ek'ĝoj'is, sed la mem'konfid'o de Morozov iom konfuz'is li'n. Li ek'memor'is, ke, laŭ komun'a kred'o, en juĝ'a duel'o Di'o ne'evit'ebl'e don'as venk'o'n al la ver'a parti'o, kaj dub'o pri sukces'o kontraŭ'vol'e en'ramp'is li'a'n anim'o'n.

Tamen, sub'prem'int'e nun la konfuz'iĝ'o'n, li ankaŭ klin'iĝ'is antaŭ la car'o kaj dir'is:

—Ir'u,—dir'is Ivan'o: serĉ'u atest'ant'o'j'n por vi, kaj post dek tag'o'j, je tag'iĝ'o, vi ambaŭ est'u sur la Ruĝ'a Plac'o, kaj ve al tiu, kiu ne venk'os en la batal'o!

Ĵet'int'e al ili ambaŭ tra'ig'a'n ne'klar'ig'ebl'a'n rigard'o'n, la car'o lev'iĝ'is kaj for'ir'is en si'a'j'n ĉambr'o'j'n. Morozov el'ir'is el la ĉambr'eg'o dign'o'plen'a, post'sekv'at'a de si'a'j serv'ist'o'j, tut'e ne atent'ant'e la ĉirkaŭ'ant'a'j'n opriĉnikojn.

Ali'temp'e, si'n pret'ig'ant'e al duel'o, li fid'us al si'a'j fort'o'j, al si'a lert'ec'o. Sed nun la afer'o rilat'is Helen'o'n. Ĝi ne est'is simpl'a duel'o, la rezultat'o de'pend'is de Di'a juĝ'o, kaj la princ'o sent'is si'a'n mal'prav'ec'o'n; do, kiom mal'estim'ind'a est'us por li Morozov dum ordinar'a batal'o, nun li tim'is ĉiel'a'n fulm'koler'o'n, li tim'is, ke dum la duel'o li'a'j man'o'j rigid'iĝ'os aŭ sen'mov'iĝ'os. La tim'o est'is des pli fort'a, ke li'a'j antaŭ ne'long'e re'san'iĝ'int'a'j vund'o'j ankoraŭ dolor'is kaj ke li de temp'o al temp'o sent'is mal'fort'ec'o'n. La princ'o vol'is neni'o'n preter'las'i por cert'ig'i al si la venk'o'n. Kaj li decid'is si'n turn'i al la kon'at'a muel'ist'o, pren'i de li iu'n ajn sorĉ'radik'o'n kaj tia'manier'e far'i si'a'j'n ek'bat'o'j'n ne're'bat'ebl'a'j.

Medit'o'plen'a kaj ekscit'it'a li rajd'is mal'rapid'e tra arb'ar'o, klin'iĝ'ant'e de temp'o al temp'o en la sel'o por rigard'i la voj'et'o'j'n, kovr'it'a'j'n de filik'o. Post mult'a'j turn'iĝ'o'j li fin'e trov'is pli bon'a'n voj'o'n, ĉirkaŭardis, re'kon'is la sign'o'j'n, far'it'a'j'n sur arb'o'j kaj ek'trot'is. Baldaŭ aŭd'iĝ'is bru'ad'o de muel'ej'a rad'o. Al'proksim'iĝ'int'e, la princ'o tra la bru'ad'o disting'is hom'a'n voĉ'o'n. Li halt'is, el'sel'iĝ'is kaj, alinte la ĉeval'o'n al avel'arb'o, paŝ'e al'ir'is la muel'ej'o'n. Ĉe la dom'et'o star'is ies rajd'ĉeval'o, riĉ'e jung'it'a. La muel'ist'o inter'parol'is kun bel'statur'a vir'o, kies vizaĝ'o'n Vjàzemskij ne pov'is vid'i, ĉar la ne'kon'at'o turn'is al li la dors'o'n, pret'a sur'sel'iĝ'i.

—Vi est'os kontent'a, vi'a bojar'a moŝt'o,—parol'is al li la muel'ist'o, jes'e kap'o'klin'ant'e: vi est'os kontent'a! Re'e vi'n ek'am'os la car'o kaj, est'u mi sam'lok'e mort'ig'it'a de tondr'o, se ne pere'os Vjàzemskij kaj ĉiu'j vi'a'j mal'amik'o'j! Est'u trankvil'a, ĉar kontraŭ tirliĉo[10] neni'u pov'as el'ten'i!

—Bon'e!—respond'is la vizit'int'o, sur'ĉeval'iĝ'ant'e: sed, mal'jun'a diabl'o, memor'u ni'a'n inter'konsent'o'n: se mi ne hav'os sukces'o'n, mi pend'ig'os vi'n kiel hund'o'n!

La voĉ'o ŝajn'is al Vjàzemskij kon'at'a, sed la rad'o bru'is tiom fort'e, ke li ne pov'is kompren'i, kiu est'is la vizit'ant'o.

—Kial vi ne hav'os sukces'o'n, kar'ul'o?—daŭr'ig'is la muel'ist'o, profund'e klin'iĝ'ant'e: nur ne de'met'u de vi la tirliĉon, kaj kiam vi est'os parol'ant'a kun la car'o, rigard'u li'n gaj'e kaj rekt'e en okul'o'j'n, kuraĝ'e rigard'u, kar'ul'o, ne aper'ig'u tim'o'n, dir'u al li ŝerc'o'j'n kaj sprit'aĵ'o'j'n, kiel antaŭ'e, kaj, est'u mi anatem'ot'a, se vi ne ricev'os re'e la car'a'n favor'o'n!

La rajd'ant'o turn'is la ĉeval'o'n kaj, ne rimark'int'e Vjàzemskij’n, preter'trot'is apud li.

La princ'o re'kon'is Basmanov’n, kaj li'a ĵaluz'a imag'o ek'bol'is. Okup'it'a per unu sol'a pens'o pri Helen'o, li komenc'e ne atent'is la parol'o'j'n de la muel'ist'o, sed, aŭd'int'e si'a'n nom'o'n, li ek'suspekt'is en Basmanov nov'a'n ne'atend'it'a'n konkur'ant'o'n.

Dum'e la muel'ist'o, kiam Basmanov for'rajd'is, sid'iĝ'is apud la mur'o de si'a dom'o kaj komenc'is kalkul'i la or'a'j'n mon'er'o'j'n. Li gaj'e rid'et'ad'is, trans'met'ant'e ili'n el unu man'plat'o en la ali'a'n. Subit'e li ek'sent'is sur si'a ŝultr'o pez'a'n man'o'n. La mal'jun'ul'o ek'trem'is, salt'e lev'iĝ'is kaj preskaŭ mort'is pro terur'o, kiam li'a'j okul'o'j renkont'is la nigr'a'j'n okul'o'j'n de Vjàzemskij.

—Ho, kar'ul'o!—el'dir'is la muel'ist'o, sent'ant'e trem'ad'o'n en la pied'o'j: vi'a princ'a moŝt'o, Afonasjo Ivànoviĉ, kiel vi fart'as?

—Respond'u!—ek'kri'is Vjàzemskij, kapt'ant'e la muel'ist'o'n je la gorĝ'o kaj tren'ant'e li'n al la rad'o: respond'u, kio'n vi pri mi parol'aĉ'is?

—Kar'ul'o mi'a!—ek'ĝem'is la muel'ist'o: mi ĉio'n dir'os, ĉio'n dir'os al vi'a princ'a moŝt'o, nur las'u mi'n viv'a!

—Pro radik'o, kar'ul'o, pro tirliĉo! Mi ja sci'is, ke vi est'as ĉi tie, ke vi ĉio'n aŭd'as, ho, kar'ul'o, tial mi intenc'e parol'is pli laŭt'e por ke vi pov'u ek'sci'i la plan'o'n de Basmanov pere'ig'i vi'a'n princ'a'n moŝt'o'n!

—Kiel koler'em'a vi est'as, kar'ul'o!—dir'is li, si'n lev'ant'e de l’ ter'o.—Mi ja dir'is al vi, mi sci'is, ke vi'a princ'a moŝt'o est'as proksim'e, de la maten'o mi jam atend'as vi'n, kar'ul'o.

—Basmanov rakont'is al mi,—li dir'is kun konfid'em'a mien'o: ke la car'o ĉes'is li'n am'i, ke vi'n li pli mult'e am'as, kaj ke nur al vi, al Godunòv kaj al Maluto li hav'as favor'o'n. Tial Basmanov insist'e pet'is, ke mi don'u al li tirliĉon.—"Don'u,—li dir'is,—tirliĉon, por ke mi re'e pov'u hav'i la car'a'n favor'o'n kaj por ke ili'n la car'o ĉes'u am'i kaj mal'favor'u!" Kio'n mi dev'is far'i kontraŭ li, kiam li kvazaŭ al'glu'iĝ'is al mi? Ĉu ebl'e est'is disput'i kun li? Nu, mi don'is al li radik'et'o'n, kompren'ebl'e ne ĝust'a'n, tut'e simpl'a'n radik'et'o'n, nur ke li mi'n las'u viv'a! Ĉu mi pov'us don'i al li tirliĉon, por ke li'n la car'o ek'am'u pli mult'e ol vi'n!

—Diabl'o li'n pren'u!—trankvil'e dir'is Vjàzemskij: ĉu am'as li'n la car'o, ĉu ne—tio mi'n ne rilat'as. Ne pro tio mi ven'as al vi! Ĉu vi i'o'n ek'sci'is, mal'jun'ul'o, pri la bojar'in'o?

—Ne, kar'a princ'o, neni'o'n cert'a'n. Mi ja parol'is al vi'a'j kurier'o'j, ke est'as ne'ebl'e ek'sci'i. Kiel mult'e mi pen'ad'is por vi'a princ'a moŝt'o! Sep nokt'o'j'n unu post ali'a mi rigard'is sub la rad'o'n. Rajd'as la bojar'in'o tra arb'ar'o, mi vid'as, du'op'e kun mal'jun'a vir'o, mal'gaj'eg'a ŝi est'as, kaj la vir'o ŝi'n konsol'as, kaj neni'o plu est'as vid'ebl'a; la akv'o mal'klar'iĝ'as kaj neni'o'n plu vid'ebl'ig'as, kar'ul'o!

—Ne, kar'ul'o: Morozov est'as pli dik'a kaj li port'as ali'a'n vest'o'n. La vir'o sur'hav'is simpl'a'n kaftan'o'n, ne bojar'a'n, li dev'as est'i simpl'ul'o!

—Kial ne? Sed, kar'ul'o, ĉu vi bezon'as, ke la sabr'o hak'u, aŭ ke ĝi est'u mal'akr'a?

—Okaz'as, princ'o, oni en'sorĉ'ad'as mal'amik'a'n sabr'o'n, por ke ĝi far'iĝ'u mal'akr'a kaj romp'iĝ'u kontraŭ kiras'o...

—Mi bezon'as en'sorĉ'i la propr'a'n sabr'o'n. Mi dev'as duel'i kaj mi nepr'e dev'as mort'ig'i mi'a'n mal'amik'o'n, ĉu vi aŭd'as, mal'jun'ul'o?

Kaj la mal'jun'ul'o komenc'is medit'i: kun kiu li duel'os? Kiu est'os li'a mal'amik'o? Ĉu ebl'e Basmanov? Dub'ebl'e! Li tuj parol'is pri li mal'estim'e, kaj la princ'o ne est'as hom'o lert'a por kaŝ'i si'a'j'n pens'o'j'n. Ebl'e kun Serèbrjanij? Sed la muel'ist'o sci'is de Miĥeiĉ, ke Serèbrjanij est'is mal'liber'ig'it'a, kaj li aŭd'is de l’ kurier'o'j de Vjàzemskij kaj ankaŭ de kelk'a'j kamarad'o'j de Ring'o, ke la rab'ist'o'j liber'ig'is la princ'o'n kaj for'vetur'ig'is li'n. Sekv'e ne kun Serèbrjanij. Rest'as bojar'o Morozov. Li pro for'rab'o de la edz'in'o pov'us far'i duel'postul'o'n al Vjàzemskij. Kvankam li est'as tro mal'jun'a, sed en juĝ'a duel'o est'as permes'at'e si'n anstataŭ'ig'i per ali'a duel'ont'o. Sekv'e,—decid'is la muel'ist'o: la princ'o Vjàzemskij duel'os aŭ kontraŭ Morozov, aŭ kontraŭ li'a dung'ot'o.

—Permes'u al mi, kar'a princ'o,—li dir'is,—ĉerp'i akv'o'n por rigard'i vi'a'n kontraŭ'ul'o'n!

—Ag'u, kiel vi sci'as!—respond'is Vjàzemskij kaj sid'iĝ'is en'pens'em'a sur fal'ig'it'a'n arb'o'stump'o'n.

La muel'ist'o al'port'is el la dom'o sitel'o'n, ŝov'is ĝi'n sub la rad'o'n kaj, ĉerp'int'e akv'o'n, star'ig'is ĝi'n apud la princ'o.

—Ho, ho!—li dir'is, klin'iĝ'int'e super la sitel'o kaj fiks'e rigard'ant'e la akv'o'n: jen mi vid'as vi'a'n kontraŭ'ul'o'n, princ'o, nur mi ne pov'as kompren'i! Li est'as tro mal'jun'a... Vi'n ankaŭ mi vid'as, princ'o, jen vi el'paŝ'as kontraŭ li...

—Nu, nu?—demand'is Vjàzemskij, van'e pen'ant'e i'o'n vid'i en la akv'o de la sitel'o.

—Anĝel'o'j protekt'as la mal'jun'ul'o'n,—daŭr'ig'is la muel'ist'o mister'ton'e kaj kvazaŭ mir'eg'ant'e pri tio, kio'n li vid'is: la fort'o'j ĉiel'a'j li'n protekt'as; est'os mal'facil'e en'sorĉ'i vi'a'n sabr'o'n, princ'o kar'a!

—Kaj mi'n neni'u protekt'as?—demand'is Vjàzemskij, kontraŭ'vol'e trem'ant'e.

La muel'ist'o rigard'is ĉiam pli fiks'e, li'a'j okul'o'j far'iĝ'is tut'e sen'mov'a'j; ŝajn'is, ke li, komenc'e mistifik'ant'e la princ'o'n Vjàzemskij, est'is surpriz'it'a per efektiv'e terur'a vizi'o.

—Vi'a princ'a moŝt'o ankaŭ hav'as protekt'ant'o'j'n... Sed, jen, mi re'e neni'o'n vid'as, la akv'o mal'klar'iĝ'is!

Li supr'e'n'lev'is la kap'o'n, kaj Vjàzemskij rimark'is, ke grand'a'j ŝvit'gut'o'j rul'iĝ'is de sur li'a frunt'o.

—Vi ankaŭ hav'as protekt'ant'o'j'n, vi'a princ'a moŝt'o,—flustr'is li tim'em'e.—Est'as ebl'e en'sorĉ'i vi'a'n sabr'o'n!

—Pren'u!—dir'is la princ'o, nud'ig'ant'e la pez'a'n sabr'o'n: pren'u, en'sorĉ'u!

La muel'ist'o profund'e ek'spir'is, el'fos'is per la man'o'j kav'et'o'n en la ter'o, en'ig'is tie'n la sabr'o'ten'il'o'n. Pied'bat'int'e la ter'o'n eben'e, li firm'ig'is la tranĉ'part'o'n pint'supr'e'n kaj post'e komenc'is paŝ'i ĉirkaŭ'e, dir'ant'e en'sorĉ'ig'a'j'n parol'o'j'n.......

...Fin'int'e, li el'ig'is la sabr'o'n kaj re'don'is ĝi'n al la princ'o, for'sku'int'e de la ten'il'o la ter'o'n kaj zorg'e viŝ'int'e ĝi'n per si'a bask'o.

—Bon'vol'u ricev'i, princ'o Afonasjo Ivànoviĉ! Bon'e ĝi serv'os al vi, se nur vi'a kontraŭ'ul'o ne tremp'os si'a'n sabr'o'n en sankt'a'n akv'o'n.

—Tiam neni'o est'as far'ebl'a, princ'o kar'a! Kontraŭ sankt'a akv'o en'sorĉ'it'a fer'o ne hav'as fort'o'n. Ceter'e mi pov'as help'i al vi. Mi don'os al vi marĉ'a'n golubec’n[12], kaj vi en'met'u ĝi'n en sak'et'o'n kaj pend'ig'u al la kol'o, tiam vi pov'os de'turn'i flank'e'n la okul'o'j'n de l’ mal'amik'o.

La mal'jun'ul'o en'ir'is la dom'et'o'n kaj al'port'is i'o'n en'kudr'it'a'n en ĉifon'o'n.

—Ne facil'e ĝi est'as akir'it'a,—li dir'is, kvazaŭ ne vol'ant'e for'don'i la herb'o'n: kun grand'a pen'o mi ĝi'n propr'ig'is al mi. Se oni ne ĝust'a'temp'e ĝi'n serĉ'as en la marĉ'o, oni vid'as terur'aĵ'o'n—Diardu!

La princ'o pren'is la en'ĉifon'ig'it'a'n herb'o'n kaj ĵet'is al la sorĉ'ist'o sak'o'n, plen'a'n de or'mon'er'o'j.

—Di'o rekompenc'u vi'a'n princ'a'n moŝt'o'n!—dir'is la mal'jun'ul'o kun profund'a salut'o.—Ankoraŭ mi hav'as i'o'n por dir'i al vi, kar'ul'o: atend'ant'e la duel'o'n, vi ne dev'as plu vizit'i preĝ'ej'o'n, aŭskult'i la mes'o'n, ali'e mi'a en'sorĉ'aĵ'o de'salt'os de l’ sabr'o'pint'o.

Vjàzemskij neni'o'n respond'is kaj si'n direkt'is jam al si'a ĉeval'o, sed subit'e li halt'is.

—Vi, kred'ebl'e, rest'os viv'a, kar'ul'o! Ĉu vi pov'as ne rest'i viv'a? Jam de'long'e mi antaŭ'dir'is al vi: ne per glav'o vi pere'os!

—Por kio, kar'a princ'o? Nun'temp'e ne est'as ebl'e i'o'n ek'vid'i, jam la akv'o mal'klar'iĝ'is.

—Nek vi'n, nek vi'a'n kontraŭ'ul'o'n mi vid'as!—dir'is li, pal'iĝ'ant'e: mi vid'as plac'o'n, mult'e da hom'o'j, mult'e da kap'o'j pend'as sur stang'o'j, kaj flank'e fajr'o fin'brul'as, kaj hom'a'j ost'o'j tie, al'ĉen'ig'it'a'j al palis'o...

—Kies kap'o'j'n vi vid'as sur stang'o'j?—demand'is Vjàzemskij, plen'a je ne'vol'a terur'o.

—Mi ne vid'as, kar'ul'o, ĉio re'e mal'klar'iĝ'is, nur la fajr'o brul'as, kaj ies ost'o'j est'as vid'ebl'a'j ĉe la palis'o.

La muel'ist'o kun pen'o lev'is la kap'o'n kaj, ŝajn'e, ne'volont'e si'n de'turn'is de super la sitel'o. Li hav'is konvulsi'o'j'n, li'a frunt'o ŝvit'is, ĝem'sopir'ant'e li al'ramp'is ĝis antaŭ la pord'o de si'a dom'et'o kaj tie fal'is sen'konsci'a.

Vjàzemskij re'ven'is al si'a ĉeval'o, sur'sel'iĝ'is kaj pens'o'plen'a ek'rajd'is Moskvon.

Dum for'est'o de Vjàzemskij, Maluto ricev'is grav'a'n ordon'o'n de l’ car'o: pren'i serv'ist'o'j'n de Vjàzemskij kaj per turment'eg'o'j rakont'ig'i ili'n, ĉu Afonasjo Ivànoviĉ vizit'is la muel'ej'o'n de la sorĉ'ist'o, kiom da foj'o'j, kaj kio'n ĝust'e li intenc'is kontraŭ la car'o.

La plej mult'a'j neni'o'n konfes'is, sed kelk'a'j ne el'ten'is la turment'eg'o'n kaj jes'is ĉio'n, kio'n Maluto ordon'is. Ili atest'is, ke la princ'o hav'as rilat'o'j'n kun la muel'ist'o por pere'ig'i la car'o'n; ke li foj'e el'pren'is la ter'o'n el la postno de l’ car'a pied'o kaj brul'ig'is la ter'o'n en la fajr'o; kelk'a'j eĉ atest'is, ke Vjàzemskij rilat'as kun princ'o Vladimir Andrèeviĉ[91] por help'i al li akir'i la car'a'n tron'o'n. Kvankam tut'e sen'senc'a'j kaj sen'en'hav'a'j, ĉiu'j ĉi atest'o'j zorg'e est'is registr'at'a'j de ofic'ist'o'j, ĉe'est'ant'a'j la turment'eg'o'n, kaj post'e est'is legat'a'j al la car'o. Ĉu la car'o opini'is ili'n ver'a'j aŭ ne,—Di'o sci'as! Sed li mal'permes'is al Maluto mal'kovr'i al Vjàzemskij, post li'a re'ven'o, la kaŭz'o'n, kial li'a'j serv'ist'o'j est'is kapt'it'a'j, kaj ordon'is dir'i al li, ke ili est'as suspekt'at'a'j kiel ŝtel'int'a'j el car'a proviz'ej'o. Tamen en ili'a'j atest'o'j rest'is mult'e da mal'sam'aĵ'o'j, kaj Ivan'o ven'ig'is Basmanov’n, por ke li ripet'u ĉio'n, kio'n li cert'ig'is est'i aŭd'int'a el la buŝ'o de ĉi tiu'j serv'ist'o'j de Vjàzemskij.

Oni ne trov'is Basmanov’n en la antaŭ'urb'o. Hieraŭ li for'vetur'is Moskvon. Kaj la car'o koler'is, ke li kuraĝ'is for'vetur'i, mal'obe'int'e al la car'a ordon'o. Maluto util'ig'is la fakt'o'n por vek'i suspekt'o'n kontraŭ Basmanov mem.

—Kiu sci'as, vi'a car'a moŝt'o,—li dir'is,—kial li mal'obe'is al vi? Ebl'e, li est'as kun'kulp'ul'o de Vjàzemskij, ebl'e li intenc'e denunc'is li'n por pli cert'e pere'ig'i vi'a'n car'a'n moŝt'o'n!

La car'o ordon'is al Maluto kaŝ'i dum'temp'e ĉi tiu'j'n suspekt'o'j'n kaj, kiam Basmanov re'ven'os, ne montr'i al li, ke li'a for'est'ad'o est'is rimark'it'a.

Dum'e ven'is la tag'o, destin'it'a por la juĝ'a duel'o. Antaŭ tag'iĝ'o mult'e da hom'o'j amas'iĝ'is sur la Ruĝ'a Plac'o; ĉiu'j fenestr'o'j, ĉiu'j tegment'o'j est'is plen'plen'a'j de sci'vol'ul'o'j. La sci'ig'o pri la ekster'ordinar'a duel'o mult'e dis'vast'iĝ'is en la ĉirkaŭ'aĵ'o. La fam'a'j nom'o'j de la duel'ont'o'j al'tir'is mult'e da popol'o el divers'a'j vilaĝ'o'j kaj urb'o'j, eĉ el Moskvo ven'is hom'o'j ĉiu'rang'a'j por vid'i, al kiu Di'o don'os venk'o'n en ĉi tiu duel'o.

—Nu, kar'ul'o!—dir'is iu elegant'e vest'it'a harp'ist'o al si'a kamarad'o, vast'korp'a jun'ul'o kun bon'anim'a, iom mal'saĝ'et'a vizaĝ'o: ir'u antaŭ'e'n, ebl'e vi sukces'os ating'i la unu'a'n vic'o'n. Kiom da hom'o'j! Permes'u, kar'ul'o'j, don'u lok'o'n al ni, ven'int'a'j el Vladimir'o, ni ankaŭ vol'as vid'i la Di'a'n juĝ'o'n!

Sed li'a'j pet'eg'o'j rest'is sen'sukces'a'j. La ar'eg'o est'is tro dens'a, tiel ke se eĉ oni vol'us, ne ebl'e est'is don'i lok'o'n.

—Ir'u do, fok'o!—re'e dir'is la harp'ist'o, puŝ'ant'e antaŭ'e'n si'a'n kamarad'o'n: ĉu vi ne pov'as ven'i antaŭ'e'n?

Kaj per si'a fort'eg'a ŝultr'o li komenc'is far'i al si la voj'o'n tra la amas'o, dis'ŝov'ant'e la hom'o'j'n kvazaŭ per fer'a kojn'o. Oni kri'is, oni insult'is, sed la du kamarad'o'j mov'iĝ'is antaŭ'e'n, neni'o'n atent'ant'e.

—Dekstr'e'n, pli dekstr'e'n,—komand'is la pli aĝ'a: por kio vi ir'as mal'dekstr'e'n, mal'saĝ'ul'o? Ir'u tie'n, kie star'as ponard'eg'o'j!

La lok'o, kiu'n montr'is la harp'ist'o, est'is prepar'it'a por la car'o mem. Tie star'is lign'a estrad'o, teg'it'a per ruĝ'a tuk'o, sur la estrad'o—apog'seĝ'o por la car'o, ĉirkaŭ'it'a de kelk'dek'o'j da opriĉnikoj kun el'ig'it'a'j ponard'eg'o'j kaj sabr'o'j. Ali'a'j opriĉnikoj star'is antaŭ la ĉen'o, ĉirkaŭ'ant'a la duel'kamp'o'n, la vast'a'n lok'o'n, prepar'it'a'n por batal'o, okaz'ont'a pied'ir'e aŭ sur'ĉeval'e, laŭ inter'konsent'o de la duel'ont'o'j. La opriĉnikoj for'puŝ'ad'is la hom'o'j'n, kiu'j prem'eg'is unu la ali'a'n apud la ĉen'o.

Mal'rapid'e tra'bor'ant'e al si la voj'o'n, la harp'ist'o kaj la fort'a jun'ul'o ating'is fin'e la duel'kamp'o'n.

La jun'ul'o mal'ferm'is la buŝ'o'n kaj embaras'e si'n turn'is al si'a kamarad'o, sed ĉi tiu de'met'is per ambaŭ man'o'j si'a'n lan'a'n ĉap'o'n kun or'kolor'a ruband'o kaj pav'a plum'o kaj, kelk'foj'e klin'iĝ'int'e antaŭ la opriĉnikoj, komenc'is pet'i:

—Permes'u, bon'a'j sinjor'o'j, al ni, harp'ist'o'j el Vladimir'o, rigard'i la Di'a'n juĝ'o'n! El la urb'o Vladimir'o ni ĵus ven'is! Permes'u al ni rest'i ĉi tie, sinjor'o'j!

Kaj kun ruz'a, flat'em'a rid'et'o li aper'ig'is el sub si'a nigr'a barb'o la blank'a'j'n dent'o'j'n.

—Bon'e!—respond'is la opriĉniko: star'u ĉi tie, mal'antaŭ'e'n vi jam ne sukces'os nun ven'i; nur trankvil'e star'u kaj ne ven'u pli antaŭ'e'n, por ke mi ne for'hak'u vi'a'j'n kap'o'j'n!

Sur la duel'kamp'o promen'is atest'ant'o'j de ambaŭ parti'o'j kaj ofic'ist'o'j, tie star'is ankaŭ bojar'o kaj okolniĉij[16], kiu'j dev'is gard'i la duel'kamp'o'n, kaj du diakoj[52], kies dev'o est'is observ'i ord'o'n dum la duel'o. Unu el la diakoj ten'is la leĝ'ar'o'n, verk'it'a'n ankoraŭ ĉe la grand'a princ'o Ivan'o Vasìljeviĉ III, kaj inter'parol'is kun si'a kamarad'o pri divers'a'j ebl'aĵ'o'j dum duel'o.

—"Kaj se ili ven'os al duel'kamp'o",—li leg'is el la libr'o: "kaj tie ili dezir'os pac'iĝ'i"... Subit'e li'a'j vort'o'j est'is inter'romp'it'a'j per aklam'o'j:

Ĉirkaŭ'it'a de mult'a'j opriĉnikoj, Ivan'o al'rajd'is al la duel'kamp'o, de'ĉeval'iĝ'is, supr'e'n'ir'is la ŝtup'o'j'n de l’ estrad'o kaj, salut'int'e la popol'o'n, sid'iĝ'is en si'a'n apog'seĝ'o'n kun mien'o de hom'o, pret'a rigard'i i'o'n tre interes'a'n.

Sam'temp'e ek'sonor'is ĉiu'j sonor'il'o'j de ĉiu'j antaŭ'urb'a'j preĝ'ej'o'j, kaj de du kontraŭ'a'j flank'o'j aper'is sur la duel'kamp'o Morozov kaj Vjàzemskij, ambaŭ vest'it'a'j por batal'o. Riĉ'a kaj pez'a, konform'a al antikv'a kutim'o est'is la arm'aĵ'o de Morozov, arĝent'o kaj or'o kovr'is li'n kaj li'a'n bel'a'n fort'a'n rajd'ĉeval'o'n... Mal'rapid'e kaj egal'paŝ'e ir'is la ĉeval'o, lev'ant'e la bel'a'j'n vil'a'j'n krur'o'j'n kaj fleks'ant'e la dik'a'n kol'o'n, kaj kiam Morozov halt'ig'is ĝi'n je distanc'o de ĉirkaŭ kvin klaft'o'j antaŭ si'a kontraŭ'ul'o, la ĉeval'o komenc'is balanc'i si'a'n dens'a'n ond'ant'a'n kol'har'ar'o'n, ating'ant'a'n ĝis la ter'o, mord'i la en'buŝ'aĵ'o'n kaj sen'pacienc'e fos'i sabl'o'n per si'a'j fort'a'j huf'o'j, montr'ant'e ĉe ĉiu ek'bat'o la bril'ant'a'j'n najl'o'j'n de si'a'j larĝ'a'j huf'fer'aĵ'o'j. Ŝajn'e, la grand'a ĉeval'o est'is ind'a je si'a brav'a rajd'ant'o, eĉ ĝi'a blank'a har'ar'o konform'iĝ'is al la griz'a barb'o de l’ bojar'o.

La arm'aĵ'o de Vjàzemskij est'is ne tiel pez'a. Ankoraŭ ne tut'e san'a post si'a'j last'a'j vund'o'j, li sur'hav'is nur mal'pez'a'n maŝ'kiras'o'n, ornam'it'a'n per mult'e'kost'a'j ŝton'o'j. Ornam'it'a est'is ankaŭ li'a mal'alt'a, bel'e el'kurb'ig'it'a kask'o, proviz'it'a per or'a sag'o, kiu dev'is gard'i kontraŭ laŭ'larĝ'a'j ek'bat'o'j, se oni ĝi'n ten'as antaŭ la vizaĝ'o. Sed Vjàzemskij pro brav'ec'o kaj elegant'ec'o lev'is la sag'o'n supr'e'n, tiel ke li'a tut'a pal'a vizaĝ'o kaj la nigr'a barb'o rest'is ne ŝirm'it'a'j kaj la sag'o aspekt'is kiel or'a plum'o, ornam'ant'a la kask'o'n. Ĉe li'a flank'o pend'is la kurb'ig'it'a sabr'o, en'sorĉ'it'a de la muel'ist'o, sabr'o, al kiu nun Vjàzemskij mult'e fid'is. Li'a bel'a or'griz'a, nigr'a'vost'a ĉeval'o est'is kovr'it'a de la kap'o ĝis la vost'o per mult'a'j kav'a'j arĝent'a'j sonor'il'et'o'j, form'ant'a'j sonor'ant'a'j'n ĉen'o'j'n. Ankaŭ al ĉiu krur'o est'is alit'a mal'grand'a arĝent'a sonor'il'et'o.

Jam de long'e aŭd'iĝ'is sur la plac'o laŭt'a blek'ad'o de tiu ĉeval'o. Kaj nun la bel'a rajd'at'o lev'is la kap'o'n, larĝ'ig'is si'a'j'n flam'ant'a'j'n naz'tru'o'j'n kaj, streĉ'int'e si'a'n nigr'a'n vost'o'n, ĝi komenc'e per mal'pez'a'j paŝ'o'j, apenaŭ tuŝ'et'ant'e la ter'o'n, ek'ir'is renkont'e al la ĉeval'o de Morozov; sed kiam la princ'o subit'e dev'ig'is ĝi'n halt'i, fort'e ek'tir'int'e la sonor'ant'a'j'n konduk'il'o'j'n, la ĉeval'o si'n ĵet'is flank'e'n kaj trans'salt'us la ĉen'o'n, se la rajd'ant'o per lert'a man'o ne re'turn'ig'us ĝi'n sur la sam'a'n lok'o'n. Tiam ĝi star'iĝ'is sur la post'a'j pied'o'j kaj rapid'e pied'bat'is la ter'o'n, pen'ant'e fal'ig'i la rajd'ant'o'n mal'antaŭ'e'n; sed la princ'o klin'iĝ'is al la sel'kurb'iĝ'o, mal'streĉ'is la konduk'il'o'j'n kaj en'ig'is en la ventr'o'n de l’ ĉeval'o la akr'a'j'n spron'o'j'n. La rajd'at'o vigl'e ek'salt'is kaj halt'is kiel ŝton'ig'it'a. Neni'u har'o de ĝi'a nigr'a kol'har'ar'o mov'iĝ'is. Ĝi'a'j sang'o'plen'a'j okul'o'j strab'is, kaj sur ĝi'a or'flav'a haŭt'o vid'iĝ'is ret'o da plen'blov'it'a'j vejn'o'j.

Kiam, bril'ant'e kaj son'ant'e, aper'is Vjàzemskij, kovr'it'a kvazaŭ per arĝent'a kaj diamant'a pluv'o, la harp'ist'o el Vladimir'o ne pov'is de'ten'i si'a'n admir'o'n: pli plaĉ'is al li la ĉeval'o ol la rajd'ant'o.

—Brav'a ĉeval'o!—li ek'kri'is: bon'eg'a ĉeval'o! Neniam mi vid'is tia'n ĉeval'o'n! Mult'a'j'n ĉeval'o'j'n mi vid'is, sed nur ne tia'n!

Kaj li pens'is por si mem: se tiu rajd'ant'o sur ĉi tiu ĉeval'o ven'us tiam al Mal'ben'it'a Ŝlim'akv'o!

—Aŭskult'u,—li gaj'e si'n turn'is al si'a kamarad'o, puŝ'ant'e li'n per kubut'o: aŭskult'u, mal'saĝ'ul'o, dir'u, kiu ĉeval'o pli al vi plaĉ'as?

—Tiu!—respond'is la jun'ul'o, montr'ant'e per la fingr'o la ĉeval'o'n de Morozov.

La harp'ist'o rid'eg'is, sed en la sam'a moment'o ek'son'is la aklam'o'j de herold'o'j.

—He, vi, hom'o'j!—ili kri'is: tuj komenc'iĝ'as la juĝ'a duel'o inter la car'a batal'il'estr'o, princ'o Afonasjo Ivànoviĉ Vjàzemskij, kaj la bojar'o Druĵino Andrèeviĉ Morozov. La kaz'o konsist'as en sen'honor'ig'o, atak'o kaj for'rab'o de la bojar'in'o, edz'in'o de Morozov! He, hom'o'j! Preĝ'u al la Sankt'a Tri'unu'o, ke Ĝi send'u venk'o'n al la prav'a parti'o!

La plac'o silent'iĝ'is. Ĉiu'j ĉe'est'ant'o'j komenc'is si'n sign'ad'i kruc'e, kaj la bojar'o, kiu dev'is observ'i la ord'o'n de la duel'o, al'ir'is la car'o'n kaj demand'is li'n kun profund'a salut'o:

La bojar'o, la okolniĉij, ĉiu'j atest'ant'o'j kaj la du diakoj de'ir'is flank'e'n.

Post la du'a sign'o ili dev'is si'n ĵet'i unu kontraŭ la ali'a. Sed subit'e Vjàzemskij ek'balanc'iĝ'is en la sel'o kaj fal'ig'is la konduk'il'o'j'n. Li pov'us fal'i ter'e'n, se la al'kur'int'a'j atest'ant'o'j kaj ofic'ist'o'j li'n ne sub'ten'us kaj ne help'us al li de'ĉeval'iĝ'i. Li'a'j ĉeval'serv'ist'o'j tuj pren'is li'a'n ĉeval'o'n per la brid'o.

—Pren'u ĝi'n!—dir'is Vjàzemskij, ĉirkaŭardante per mal'klar'a'j okul'o'j: mi batal'os pied'ir'e.

Ek'vid'int'e, ke la princ'o for'las'is la ĉeval'o'n, Morozov ankaŭ el'sel'iĝ'is, kaj la ĉeval'serv'ist'o'j for'konduk'is li'a'n bel'a'n ĉeval'o'n.

La ofic'ist'o don'is al Morozov kaj al Vjàzemskij po unu ŝild'o, prepar'it'a por pied'ir'a batal'o.

Sed la princ'o ne hav'is la fort'o'j'n ten'i si'a'n ŝild'o'n. Li'a'j krur'o'j fleks'iĝ'is, kaj li re'e fal'us, se oni li'n ne sub'ten'us.

—Kio'n vi hav'as, vi'a princ'a moŝt'o?—sam'temp'e ek'kri'is la ofic'ist'o kaj la atest'ant'o, kun mir'o li'n rigard'ant'e: re'kuraĝ'iĝ'u, princ'o, fal'i antaŭ la batal'o egal'as mal'venk'o'n!

—De'met'u mi'a'n kiras'o'n!—dir'is Vjàzemskij, sufok'iĝ'ant'e: de'met'u la kiras'o'n! La radik'o mi'n sufok'as!

Li de'met'is si'a'n kask'o'n, dis'ŝir'is la kol'um'o'n de la kiras'o kaj for'pren'is de si'a kol'o la ŝnur'et'o'n, al kiu est'is alit'a la talisman'o kun golubèc.

—Est'u mal'ben'it'a la sorĉ'ist'o!—li ek'kri'is, mal'proksim'e'n ĵet'ant'e la sak'et'o'n kun golubèc.—Est'u mal'ben'it'a, li tromp'is mi'n!

—Kapitulac'u, hund'o!—li dir'is kaj lev'is la sabr'o'n: konfes'u vi'a'n krim'o'n!

—Ne, mi ne kapitulac'os!—dir'is Vjàzemskij, kaj li'a nebul'a rigard'o ek'flam'is per antaŭ'a koler'o!—Vi, mal'jun'a korv'o, mi'n sen'fort'ig'is! vi tremp'is vi'a'n sabr'o'n en sankt'a'n akv'o'n. Nun mi pren'os batal'ant'o'n anstataŭ'ant'a'n, kaj ni vid'os, kiu venk'os!

Inter la ofic'ist'o'j komenc'iĝ'is disput'o: unu cert'ig'is, ke Morozov jam est'as la venk'int'o; la du'a insist'is, ke la juĝ'o ankoraŭ ne okaz'is, ĉar neni'u batal'o est'is.

La car'o ne preter'las'is la mov'o'n de Vjàzemskij kaj ordon'is lev'i kaj al'port'i la objekt'o'n, ĵet'it'a'n de l’ princ'o. Plen'a je sci'vol'o kaj tim'o, li ĉirkaŭardis la talisman'o'n kaj flustr'is al Maluto:

—Kaŝ'u ĝi'n, ĝis kiam mi ĝi'n bezon'os. Kaj nun,—daŭr'ig'is li voĉ'e: princ'o Vjàzemskij al'ir'u!

—Nu, Afonĉjo!—li dir'is al li, rid'et'ant'e du'senc'e: vid'ebl'e Morozov est'as pli fort'a, ol vi!

—Vi'a car'a moŝt'o!—respond'is Vjàzemskij, kies vizaĝ'o est'is mort'pal'a: mi'a mal'amik'o per sorĉ'aĵ'o mal'help'is mi'n! Krom'e, mi la unu'a'n foj'o'n post la mal'san'o sur'met'as la kiras'o'n. Mi'a'j vund'o'j mal'ferm'iĝ'is: jen, vi vid'as sang'o'n sub la vest'o? Permes'u, vi'a car'a moŝt'o, ke mi pren'u anstataŭ'ant'o'n!

La pretend'o de Vjàzemskij est'is kontraŭ la regul'o'j. Kiu ne dezir'is mem batal'i, dev'is dir'i tio'n pli fru'e. Post la komenc'o de la duel'o jam ne est'is permes'at'e anstataŭ'ig'i si'n per iu ajn. Sed la car'o don'is si'a'n konsent'o'n, ĉar li dezir'is pere'ig'i Morozov’n.

—Bon'e!—li dir'is:—la herold'o'j vok'u: ebl'e trov'iĝ'os iu pli spert'a ol vi! Se ne, Morozov est'os prav'ig'it'a, kaj vi'n mi for'don'os al ekzekut'ist'o.

Oni pren'is la princ'o'n sub la brak'o'j kaj for'konduk'is li'n. Baldaŭ aper'is herold'o'j, kiu'j mal'rapid'e paŝ'is laŭ'long'e de l’ ĉen'o kaj vok'is laŭt'voĉ'e:

—Kiu el antaŭ'urb'a'j aŭ moskvaj aŭ ali'a'j hom'o'j dezir'as batal'i kontraŭ bojar'o Morozov? Kiu dezir'as anstataŭ'i princ'o'n Vjàzemskij? El'ir'u, vi, batal'ist'o'j, el'ir'u kaj defend'u princ'o'n Vjàzemskij!

—El'ir'u, el'ir'u, vi, batal'ist'o'j!—vok'is la herold'o'j,—el'ir'u! Kiu venk'os Morozov’n, al tiu la princ'o donac'os ĉiu'j'n si'a'j'n bien'o'j'n; se la venk'ont'o est'os ne-bojar'o, la princ'o donac'os al li ĉiu'j'n si'a'j'n trezor'o'j'n.

Neni'u respond'is: ĉiu'j sci'is, ke Morozov est'is prav'a, kaj la car'o, malgraŭ si'a mal'am'eg'o por Morozov, jam est'is proklam'ont'a li'n venk'int'o, kiam subit'e aŭd'iĝ'is la vok'o:

—Jen ir'as anstataŭ'ant'o! Li ir'as, li ir'as!—Kaj sur la aren'o aper'is Ĥomjàk.

—He, he!—li ek'kri'is, tra'fajf'ant'e la aer'o'n per si'a sabr'o: al'ir'u, vi'a bojar'a moŝt'o, mi defend'os Vjàzemskij’n!

Ek'vid'int'e Ĥomjàk’n, Morozov, kiu ĝis tiam est'is atend'ant'a kun nud'a glav'o, indign'ant'e si'n turn'is al la ofic'ist'o'j:

—Mi ne batal'os kun serv'ist'o!—li dir'is fier'ton'e: ne konven'as al bojar'o Morozov batal'i kontraŭ la ĉeval'serv'ist'o de Skuratov!

—Vi'a car'a moŝt'o!—li dir'is:—vi permes'is al mi'a mal'amik'o si'n anstataŭ'ig'i per ali'a batal'ant'o; vol'u permes'i ankaŭ al mi, ke mi el'vok'u anstataŭ'ant'o'n, aŭ bon'vol'u prokrast'i la duel'o'n ĝis ali'a tag'o.

Kvankam la car'o hav'is grand'a'n dezir'o'n pere'ig'i Morozov’n,—la pretend'o de Morozov est'is tro just'a. Ne dezir'is la car'o montr'iĝ'i parti'a dum la Di'a juĝ'o.

—La herold'o'j vok'u!—li dir'is koler'ton'e: sed memor'u, bojar'o, se vi ne trov'os anstataŭ'ant'o'n, vi dev'as mem batal'i aŭ konfes'i vi'a'n mal'prav'ec'o'n kaj est'i ekzekut'ot'a.

Dum'e Ĥomjàk promen'is antaŭ la ĉen'o, sving'ant'e la sabr'o'n kaj mok'ant'e la ĉe'est'ant'o'j'n.

—Jen kiom da korv'o'j, kaj neni'u falk'o! Ĉu neni'u dezir'as ek'prov'i mi'a'j'n bat'o'j'n, amuz'i la car'o'n? Kred'ebl'e vi'a'j brak'o'j est'as lac'eg'a'j post draŝ'ad'o? Aŭ ebl'e vi, en lit'o'j kuŝ'ant'e, lac'ig'is al vi la flank'o'j'n?

—Nu, diabl'o,—dir'is la harp'ist'o du'on'voĉ'e: mi bon'e regal'us vi'n, se mi hav'us mi'a'n sabr'o'n. Rigard'u!—li ek'puŝ'is si'a'n kamarad'o'n: ĉu vi li'n re'kon'as?

Sed li'a kamarad'o neni'o'n aŭd'is. Li star'is kun larĝ'e mal'ferm'it'a buŝ'o, kvazaŭ vol'ant'e en'glut'i Ĥomjàk’n per okul'o'j.

—Nu!—daŭr'ig'is Ĥomjàk: ĉu ver'e neni'u dezir'as batal'i kontraŭ mi? He vi, batal'aĉ'ist'o'j, bak'ist'o'j, teks'ist'o'j, ŝpin'ist'in'o'j! Kiu vol'as mi'n venk'i?

—Mi vol'as,—aŭd'iĝ'is voĉ'o, kaj la kamarad'o de la harp'ist'o, per ambaŭ man'o'j ek'kapt'int'e la ĉen'o'n, lev'is ĝi'n super si'a kap'o kaj preskaŭ el'ŝir'is la kverknajn stang'o'j'n, al kiu'j ĝi est'is al'kroĉ'it'a.

Mal'ferm'int'e la okul'o'j'n kaj la buŝ'o'n, li rigard'is jen Ĥomjàk’n, jen la opriĉnikojn, jen la car'o'n, ne dir'ant'e eĉ unu vort'o'n.

—Mi?—si'a'vic'e demand'is la jun'ul'o kaj, iom pri'pens'int'e, ek'rid'et'is.

—Dank'o'n al vi, brav'ul'o!—dir'is Morozov al la jun'ul'o: dank'o'n, ĉar vi vol'as defend'i la prav'a'n parti'o'n. Se vi venk'os mi'a'n kontraŭ'ul'o'n, mi ne est'os avar'a; ne la tut'a mi'a trezor'o est'as rab'it'a de mi, dank’ al Di'o, mi hav'as ankoraŭ per kio rekompenc'i mi'a'n defend'ant'o'n!

Ĥomjàk est'is vid'int'a Dmiĉjon apud la Mal'ben'it'a Ŝlim'akv'o, kie Dmiĉjo per si'a baston'eg'o mort'ig'is li'a'n ĉeval'o'n kaj, anstataŭ Ĥomjàk’n, preskaŭ sufok'is si'a'n propr'a'n kamarad'o'n. Sed tiam en komun'a batal'o Ĥomjàk ne vid'is li'a'n vizaĝ'o'n, ebl'e li eĉ vid'is, sed ne memor'is ĝi'n, ĉar neni'o'n ekster'ordinar'a'n hav'is la vizaĝ'o de Dmiĉjo,—ĉiu'okaz'e Ĥomjàk nun'temp'e li'n ne re'kon'is.

—Per kio vi vol'as batal'i?—demand'is la ofic'ist'o, sci'vol'e rigard'ant'e la jun'ul'o'n, kiu hav'is nek kiras'o'n, nek batal'il'o'j'n.

—Per kio?—ripet'is Dmiĉjo kaj si'n re'turn'is por demand'i konsil'o'n ĉe si'a kamarad'o. Sed la harp'ist'o, vid'ebl'e, est'is for, kaj la okul'o'j de Dmiĉjo ne pov'is li'n trov'i.

—Nu?—re'e demand'is la ofic'ist'o: sur'met'u kiras'o'n, pren'u sabr'o'n; est'as temp'o komenc'i la batal'o'n!

—Don'u al li batal'il'o'j'n,—li ordon'is: ni rigard'u, ĉu li est'as bon'a batal'ant'o.

Oni al'port'is plen'a'n arm'aĵ'o'n, sed van'e Dmiĉjo pen'is en'ŝov'i si'a'j'n brak'o'j'n en la kiras'o'n, kaj la kask'o tiel mal'mult'e taŭg'is por liranda kap'o, ke ĝi balanc'iĝ'is ĉe ĉiu li'a mov'o.

Tiel vest'it'a, Dmiĉjo sen'help'e si'n turn'ad'is dekstr'e'n kaj mal'dekstr'e'n, ĉiam esperant'e trov'i la harp'ist'o'n kaj demand'i li'n, kio'n li dev'as far'i.

Rigard'ant'e li'n, la car'o laŭt'e rid'is, sam'e rid'is ĉiu'j opriĉnikoj kaj ĉiu'j ĉe'est'ant'o'j.

—Kial oni dis'ŝir'as al si la gorĝ'o'n?—demand'is Dmiĉjo mal'kontent'e: mi atak'os li'n sen vi'a kloŝ'o, sen vi'a fer'a ĉemiz'o!

—Ĉu vi ne hav'as baston'eg'o'n?—li mal'rapid'e demand'is, si'n turn'ant'e al opriĉnikoj.

—Jen, mal'saĝ'ul'o!—De kie li est'as? Kiu li'n ven'ig'is tie'n ĉi? Ĉu vi opini'as, mal'saĝ'ul'o, ke ni inter'batal'as per baston'eg'o'j, kiel vi, kamp'ar'an'aĉ'o'j?

Sed la car'o amuz'iĝ'is per la mien'o de Dmiĉjo kaj ne permes'is li'n for'pel'i.

—Vi'a car'a moŝt'o, ne permes'u, ke iu kamp'ar'an'aĉ'o ofend'u vi'a'n bon'a'n serv'ist'o'n,—li ek'kri'is: mi kiel opriĉniko konscienc'e serv'as al vi'a car'a moŝt'o, sed neniam mi est'is batal'ant'a per baston'eg'o.

—Vi batal'u per vi'a sabr'o, Ĥomjàk,—li dir'is: kaj la jun'ul'o batal'os laŭ si'a bon'trov'o. Don'u al li baston'eg'o'n. Ni ek'vid'u, kiel kamp'ar'an'o defend'os bojar'o'n Morozov!

Dmiĉjo mal'rapid'e traardis ĉiu'j'n ili'n kaj post'e si'n turn'is al la car'o.

—Don'u al li timon'stang'o'n!—ordon'is la car'o, atend'ant'e kun plezur'o interes'a'n spektakl'o'n.

Tuj oni don'is al Dmiĉjo pez'a'n timon'stang'o'n, el'ŝir'it'a'n el apud'star'ant'a ŝarĝ'vetur'il'o.

Kaj, por far'i prov'o'n, li tiel fort'e ek'sving'is la timon'o'n, ke grand'a vent'o lev'iĝ'is kaj polv'o ek'turn'iĝ'is kvazaŭ pro subit'a vent'eg'o.

—Star'iĝ'u!—li dir'is ordon'ton'e kaj al'don'is rid'et'ant'e: mi dezir'as vid'i, kia'manier'e vi evit'os la kamp'ar'an'aĉ'a'n timon'o'n.

Dum'e Dmiĉjo supr'e'n'volv'is la manik'o'j'n, kraĉ'is sur la man'plat'o'j'n kaj, fort'e ten'ant'e la timon'stang'o'n ambaŭ'man'e, balanc'is ĝi'n, ĉiam rigard'ant'e Ĥomjàk’n. Li'a konfuz'iĝ'o tut'e mal'aper'is.

—He, he, star'iĝ'u!—li dir'is fin'e decid'ton'e: mi montr'os al vi, kiel ŝtel'i fianĉ'in'o'n!

La situaci'o de Ĥomjàk, pro ne'kutim'a batal'il'o kaj ekster'ordinar'a fort'o de Dmiĉjo, est'is sufiĉ'e embaras'ig'a, kaj la rigard'ant'o'j vid'ebl'e simpati'is al la jun'ul'o kaj jam komenc'is mok'i Ĥomják’n.

La konfuz'iĝ'o de Ĥomjàk amuz'is la car'o'n. La okaz'ont'a duel'o est'is por li sam'e interes'a, kiel teatr'aĵ'o aŭ urs'ĉas'o.

Tiam Dmiĉjo lev'is la timon'o'n super la kap'o kaj komenc'is turn'i ĝi'n, salt'e ir'ant'e renkont'e al Ĥomjàk.

Van'e Ĥomjàk serĉ'is moment'o'n por ek'bat'i Dmiĉjon per si'a sabr'o. Li ĉiam dev'is de'flank'iĝ'i, por evit'i la terur'ig'a'n timon'o'n, kiu larĝ'rond'e turn'iĝ'is super la kap'o de Dmiĉjo, far'ant'e li'n ne'ating'ebl'a.

Por grand'a plezur'o de la rigard'ant'ar'o kaj de la car'o mem, Ĥomjàk komenc'is posten'iĝ'i, serĉ'ant'e sen'danĝer'ec'o'n por si mem; sed Dmiĉjo kun lert'ec'o de urs'o pli kaj pli proksim'e al'ir'is kun si'a timon'o, kiu fajf'eg'is super li'a kap'o.

—Mi montr'os al vi, kiel ŝtel'i fianĉ'in'o'n!—li kri'is, pli kaj pli furioz'iĝ'ant'e kaj pen'ant'e ek'bat'i Ĥomjàk’n...

La simpati'o de l’ rigard'ant'o'j por Dmiĉjo montr'iĝ'is per aprob'ant'a'j aklam'o'j kaj baldaŭ far'iĝ'is ver'a entuziasm'o.

—Bon'e! Bon'e!—kri'is ĉiu'j, forges'ant'e pri la ĉe'est'o de l’ car'o: bat'u, bat'u li'n! Kia brav'ul'o! Bon'eg'e! Defend'u la bojar'o'n, defend'u la prav'a'n parti'o'n!

—Mi montr'os al vi, kiel ŝtel'i fianĉ'in'o'n!—li ĉiam ripet'is la sam'o'n kaj, turn'ant'e la timon'stang'o'n super si'a kap'o, ĉiam persekut'is Ĥomjàk’n, kiu streĉ'is ĉiu'j'n si'a'j'n fort'o'j'n por li'n evit'i.

Kelk'foj'e la opriĉnikoj, star'ant'a'j laŭ'long'e de la ĉen'o, dev'is ek'kaŭr'i, por ne est'i mort'ig'it'a'j per la baston'eg'o, fajf'eg'ant'a ĝust'e super ili'a'j kap'o'j.

Subit'e ek'son'is surd'a bat'o, kaj Ĥomjàk, traf'it'a je la brust'o per la timon'o, fal'is ter'e'n kelk'a'j'n klaft'o'j'n pli mal'proksim'e'n, dis'etend'int'e la brak'o'j'n.

—Sufiĉ'e, sufiĉ'e!—kri'is la opriĉnikoj, kaj Maluto tuj si'n klin'is al la car'o kun zorg'o'plen'a mien'o:

—Vi'a car'a moŝt'o, ordon'u for'tir'i ĉi tiu'n diabl'o'n! Ĥomjàk est'as ni'a plej valor'a opriĉniko!

—Tir'u for la mal'saĝ'ul'o'n, tir'u je la krur'o'j!—ordon'is la car'o: super'verŝ'u li'n per akv'o, nur las'u li'n viv'a!

Ne sen pen'o la opriĉnikoj sukces'is fin'e for'tir'i Dmiĉjon, sed Ĥomják’n oni jam trov'is sen'viv'a. Kaj dum'e ĉies atent'o est'is turn'it'a al li'a blu'iĝ'int'a vizaĝ'o, la harp'ist'o el Vladimir'o aper'is apud Dmiĉjo kaj, tir'ant'e li'n je la bask'o, ek'murmur'et'is:

La plac'o re'e silent'iĝ'is. Ĉiu'j sci'vol'e turn'is si'a'j'n okul'o'j'n al la car'o kaj atend'is, re'ten'ant'e la spir'o'n.

—Bojar'o Druĵino!—solen'e dir'is Ivan'o kaj lev'iĝ'is de si'a seĝ'o: per Di'a juĝ'o vi vi'n prav'ig'is antaŭ mi. Sinjor'o ni'a Di'o, venk'int'e vi'a'n kontraŭ'ul'o'n, montr'is vi'a'n prav'ec'o'n, kaj mi ankaŭ montr'os mi'a'n favor'o'n al vi. Ne for'las'u la antaŭ'urb'o'n sen mi'a ordon'o! Sed,—daŭr'ig'is Ivan'o sever'ton'e: tio est'as nur du'on'o de la afer'o! La ver'a juĝ'o ankoraŭ sekv'os. Ven'ig'u princ'o'n Vjàzemskij!

Kiam la princ'o ven'is, la car'o long'e rigard'is li'n per ne'esprim'ebl'a rigard'o.

—Afonasjo!—li fin'e dir'is: vi sci'as, ke mi ĉiam plen'um'as mi'a'n vort'o'n. Mi decid'is kaj promes'is, ke tiu el vi, kiu, mem batal'ant'e aŭ uz'ant'e anstataŭ'ant'o'n, est'os venk'it'a en la duel'o, dev'as est'i mort'ig'ot'a. Vi'a anstataŭ'ant'o fal'is, Afonasjo!

—Kio'n far'i?—respond'is Vjàzemskij decid'ton'e: ordon'u, ke oni for'hak'u mi'a'n kap'o'n, vi'a car'a moŝt'o!

—Vi'a'n kap'o'n for'hak'i?—li ripet'is malic'e: nur vi'a'n kap'o'n for'hak'i? Ebl'e tio okaz'us, se vi est'us kulp'a nur antaŭ Morozov, sed vi dev'as el'i ali'a'n pli grand'a'n krim'o'n, mult'e pli grav'a'n pek'o'n. Maluto, don'u la talisman'o'n!

Kaj pren'int'e el la man'o'j de Maluto la sak'et'o'n, ĵet'it'a'n de Vjàzemskij, li lev'is ĝi'n, ten'ant'e la pint'o'n per du fingr'o'j.

—Kio'n vi hav'as ĉi tie?—demand'is li, minac'e rigard'ant'e rekt'e en la okul'o'j'n de Vjàzemskij.

—Ruz'eg'a sklav'o!—li dir'is minac'ton'e, kaj mal'varm'a trem'o tra'kur'is la ĉe'est'ant'ar'o'n: ruz'eg'a sklav'o! Mi vi'n al'proksim'ig'is al mi'a tron'o, mi vi'n pli'rang'ig'is kaj super'ŝut'is per mi'a favor'o, kaj vi kio'n far'is? Vi en vi'a mal'pur'eg'a kor'o atenc'as pere'ig'i mi'n, vi'a'n car'o'n, pere'ig'i per sorĉ'aĵ'o, cert'e, ĝust'e por tio vi far'iĝ'is mi'a opriĉniko? Kio signif'as la opriĉnino?—daŭr'ig'is Ivan'o, ĉirkaŭardante kaj pli'laŭt'ig'ant'e la voĉ'o'n, por est'i aŭd'at'a de ĉiu'j.—Mi, kvazaŭ mastr'o de vin'ber'ĝarden'o, est'as met'it'a de Sinjor'o Di'o super mi'a popol'o por eduk'i mi'a'j'n vin'ber'o'j'n. Mi'a'j bojar'o'j, mi'a'j konsil'ant'o'j, la Dum'a ne vol'is mi'n help'i kaj intenc'is mi'n pere'ig'i; tiam mi for'pren'is de ili mi'a'j'n vin'ber'o'j'n kaj for'don'is al aliaardistoj. Jen kio'n signif'as la opriĉnino! La gast'o'j, invit'it'a'j por festen'o, ne ven'is, kaj mi send'is invit'i ĉiu'j'n, kiu'j'n oni trov'os sur voj'o'j kaj voj'kruc'iĝ'o'j. Kaj tio ankaŭ est'as opriĉnino! Nun mi demand'as vi'n ĉiu'j'n: kio'n merit'as la gast'o, kiu ven'is al festen'o, ne sur'met'int'e fest'a'j'n vest'o'j'n? Pri li ni leg'as en Sankt'a Skrib'aĵ'o: "Lig'u li'a'j'n brak'o'j'n kaj krur'o'j'n kaj en'ig'u li'n en mal'lum'eg'a'n ej'o'n, kie est'as plor'eg'o kaj dent'grinc'ad'o".

Tiel parol'is Ivan'o, kaj la popol'o silent'e aŭskult'is ĉi tiu'n arbitr'a'n uz'o'n de l’ evangeli'a sentenc'o, sen simpati'o por Vjàzemskij, sed profund'e frap'it'a per subit'a fal'o de l’ potenc'a favor'at'o.

Neni'u el la opriĉnikoj kuraĝ'is nek dezir'is dir'i unu vort'o'n, por defend'i Vjàzemskij’n. Terur'o'n esprim'is ĉies vizaĝ'o'j. Nur Maluto en si'a'j best'a'j okul'o'j aper'ig'is neni'o'n krom la pret'ec'o tuj plen'um'i la car'a'n vol'o'n; ankaŭ la vizaĝ'o de Basmanov montr'is malic'a'n triumf'o'n, kvankam kaŝ'it'a'n sub ŝajn'o de indiferent'ec'o.

Vjàzemskij ne trov'is neces'a si'n sen'kulp'ig'i. Li kon'is Ivan'o'n kaj decid'is rezignaci'e akcept'i la baldaŭ'a'n turment'eg'o'n. Li'a vizaĝ'o rest'is firm'a kaj dign'o'plen'a.

—Pren'u li'n!—ordon'is la car'o.—Mi ekzekut'ig'os li'n kun'e kun tiu rab'ist'o, kiu est'is penetr'int'a en mi'a'n dorm'o'ĉambr'o'n kaj nun atend'as si'a'n mort'pun'o'n. Oni trov'u ankaŭ kaj ven'ig'u la sorĉ'ist'o'n, kiu help'is al la princ'o. Oni esplor'u li'n per turment'o'j, por ricev'i nov'a'j'n sci'ig'o'j'n. Grand'a est'as la malic'o de satan'o,—daŭr'ig'is Ivan'o kun okul'o'j, turn'it'a'j al ĉiel'o: li, kvazaŭ leon'o blek'eg'ant'a, ir'as ĉirkaŭ mi, pen'ant'e mi'n for'manĝ'i, trov'ant'e si'a'j'n fervor'a'j'n serv'ist'o'j'n eĉ inter mi'a'j intim'ul'o'j! Sed mi esper'as al la favor'o de Di'o kaj, kun Li'a sankt'a help'o, mi el'radik'ig'os la perfid'o'n el Ruslando!

Ivan'o mal'supr'e'n'ir'is la estrad'o'n kaj rajd'e re'ven'is en si'a'n palac'o'n, ĉirkaŭ'it'a de si'a'j silent'ant'a'j opriĉnikoj.

—Pardon'u, princ'o!—li dir'is rid'et'ant'e, kunante li'a'j'n brak'o'j'n post la dors'o: ni mem est'as sklav'o'j!

Kaj ĉirkaŭ'it'a de milit'ist'o'j kaj gard'ist'o'j Vjàzemskij est'is konduk'it'a en mal'liber'ej'o'n.

La popol'o komenc'is dis'ir'i, silent'ant'e aŭ mal'laŭt'e pri'diskut'ant'e la okaz'int'aĵ'o'n, kaj baldaŭ la grand'a plac'o re'e mal'plen'iĝ'is.

Oni esplor'demand'is Vjàzemskij’n, sed neni'u turment'eg'o ig'is li'n el'dir'i eĉ unu vort'o'n. Kun ekster'ordinar'a vol'streĉ'o li silent'e toler'is la mal'human'a'j'n tortur'o'j'n, per kiu'j Maluto pen'ad'is el'ŝir'i de li la konfes'o'n pri li'a'j mal'bon'intenc'o'j kontraŭ la car'o. Pro fier'ec'o, pro mal'estim'o aŭ pro indiferent'ec'o al si'a propr'a viv'o, li eĉ ne trov'is neces'a evident'ig'i la kalumni'o'n de Basmanov, atest'ant'e pri li'a'j propr'a'j vizit'o'j al la muel'ej'o.

Laŭ la ordon'o de la car'o oni kapt'is la muel'ist'o'n, sekretardis li'n en la antaŭ'urb'a mal'liber'ej'o, sed li'a turment'ad'o est'is prokrast'it'a.

Basmanov klar'ig'is al si la sukces'o'n de si'a kalumni'o per efik'o de l’ tirliĉo, kiu'n li ĉiam sur'hav'is kaj tiom pli li kred'is je ĝi'a mirakl'o'far'ant'a potenc'o, ĉar Ivan'o montr'is neniu'n suspekt'o'n kaj kvankam mok'ant'e li'n, kiel ordinar'e, est'is sufiĉ'e afabl'a por li.

Pere'ig'int'e unu el si'a'j konkur'ant'o'j, vid'ant'e la re'nask'iĝ'ant'a'n am'o'n de l’ car'o por si kaj ne sci'ant'e ankoraŭ, ke la muel'ist'o jam sid'is en la antaŭ'urb'a mal'liber'ej'o, Basmanov far'iĝ'is ankoraŭ pli arogant'a. Plen'um'ant'e la konsil'o'j'n de l’ muel'ist'o, li kuraĝ'e rigard'is rekt'e en la okul'o'j'n de l’ car'o, sen'ĝen'e ŝerc'is kun li kaj mal'humil'e respond'is li'a'j'n mok'aĵ'o'j'n.

Foj'e, dum si'a kutim'a revizi'o, la car'o kun si'a'j favor'at'o'j, inter'ali'e kun la du Basmanov’j, ĉe'est'is fru'maten'a'n mes'o'n en apud'a monaĥ'ej'o kaj post'e vizit'is la abat'o'n en li'a ĉel'o por maten'manĝ'i ĉe li.

La car'o sid'is sur'benk'e en la ĉef'a angul'o de l’ ĉambr'o, sub la sankt'a'j pentr'aĵ'o'j; la kort'eg'an'o'j star'is ĉe la mur'o'j, kaj la abat'o kun profund'a salut'o al'port'is kaj met'is antaŭ la car'o miel'ĉel'ar'o'n, konfit'aĵ'o'j'n, lakt'o'n, freŝ'a'j'n ov'o'j'n.

La car'o hav'is bon'a'n humor'o'n; li ĉioustumis, ŝerc'is kun si'a'j akompan'ant'o'j kaj parol'is edif'a'j'n sentenc'o'j'n. Kun ambaŭ Basmanov’j li est'is pli afabl'a, ol ordinar'e, kaj Teodor'o Basmanov pli ol antaŭ'e konvink'iĝ'is pri la ne'refut'ebl'a potenc'o de la tirliĉo.

Basmanov vol'is el'ir'i, sed la pord'o mal'ferm'iĝ'is, kaj ĉe la sojl'o aper'is Maluto Skuratov.

Maluto en'ir'is la ĉambr'o'n kaj, inter'ŝanĝ'int'e rigard'o'j'n kun la car'o, komenc'is si'n sign'ad'i kruc'e.

—De kie vi ven'as?—demand'is Ivan'o, kvazaŭ Maluto ven'is por li tut'e ne'atend'it'e.

Sed Maluto, antaŭ ol respond'i, profund'e salut'is la car'o'n kaj post'e al'ir'is la abat'o'n.

—Bon'vol'u ben'i, patr'o!—li si'n klin'is antaŭ la abat'o, sam'temp'e ĵet'ant'e flank'a'n rigard'o'n al Teodor'o Basmanov, kiu'n tuj ek'posed'is mal'bon'a antaŭ'sent'o.

—El la mal'liber'ej'o, vi'a car'a moŝt'o, mi turment'e esplor'is la sorĉ'ist'o'n.

—Nu, kio'n li dir'is?—demand'is la car'o kun preter'flug'ant'a rigard'o al Basmanov.

—Mal'facil'e est'as i'o'n kompren'i en li'a balbut'ad'o. Tamen jen kio'n li kri'is, kiam oni komenc'is romp'i li'a'j'n femur'o'j'n: "ne sol'e Vjàzemskij mi'n vizit'is, ankaŭ Teodor'o Basmanov, kiu pren'is de mi radik'et'o'n, kaj la radik'et'o'n li nun hav'as sur la kol'o"...

—Vi'a car'a moŝt'o!—li dir'is, streĉ'int'e ĉiu'j'n si'a'j'n fort'o'j'n por ŝajn'ig'i trankvil'ec'o'n: kred'ebl'e li kalumni'as mi'n pro tio, ke mi li'n denunc'is!

—Kaj kiam ni,—daŭr'ig'is Maluto,—komenc'is brul'vund'i li'a'j'n pland'o'j'n, li dir'is, ke tiu'n radik'o'n postul'is de li Basmanov, por pere'ig'i vi'a'n car'a'n moŝt'o'n!

—Vi'a car'a moŝt'o!—li dir'is: por kio vi fid'as al la muel'ist'o? Se mi inter'rilat'us kun li, ĉu mi li'n denunc'us?

—Ni tuj vid'os. Mal'buton'um'u la kaftan'o'n, montr'u, kio'n vi hav'as sur la kol'o.

—Kio'n mi pov'as hav'i, krom kruc'et'o kaj sankt'a'j pentr'aĵ'o'j!—dir'is Basmanov per voĉ'o tut'e mal'cert'a.

—Jen!—li dir'is, don'ant'e al la car'o ĉen'et'o'n kun kruc'o kaj sankt'a'j pentr'aĵ'et'o'j.

Sed la car'o bon'e vid'is, ke, krom ĉen'et'o, ĉirkaŭ la kol'o pend'is ankoraŭ silk'a ŝnur'et'o.

—Kaj kio'n ankoraŭ vi tie hav'as?—li demand'is, mem mal'buton'um'ant'e li'a'n kaftan'o'n kaj el'tir'ant'e ŝnur'et'o'n kun talisman'o.

—Tio est'as,—balbut'is Basmanov kun last'a mal'esper'a pen'o: tio est'as, vi'a car'a moŝt'o, ben'aĵ'o de mi'a patr'in'o!

—Ni rigard'u la ben'aĵ'o'n!—Ivan'o re'don'is la talisman'o'n al Grjaznòj: mal'kudr'u ĝi'n, Basĉjo!

Grjaznòj dis'tranĉ'is per si'a tranĉ'il'o la kovr'il'o'n de la talisman'o kaj, dis'volv'int'e la pec'o'n da tol'o, el'ŝut'is la intern'aĵ'o'n sur la tabl'o'n.

—Kio est'as tie?—demand'is la car'o, kaj ĉiu'j sci'vol'e si'n klin'is super la tabl'o kaj ek'vid'is iu'j'n radik'et'o'j'n, inter'miks'it'a'j'n kun ran'a'j ost'o'j.

—Pardon'u, ho, vi'a car'a moŝt'o, pardon'u al vi'a sklav'o!—li ek'kri'is terur'eg'it'e.—Vid'ant'e vi'a'n mal'am'o'n por mi, mi tre ĉagren'iĝ'is kaj, por re'e ricev'i vi'a'n favor'o'n, mi el'pet'is la radik'o'n ĉe la muel'ist'o. Ĝi est'as tirliĉo, vi'a car'a moŝt'o! La muel'ist'o don'is ĝi'n al mi, por ke vi re'e ek'am'u vi'a'n sklav'o'n, kaj neni'a'j'n mal'bon'intenc'o'j'n kontraŭ vi mi iam hav'is, mi per Di'o ĵur'as!

—Kaj la ran'a'j ost'o'j?—demand'is Ivan'o, ĝu'ant'e la mal'esper'o'n de Basmanov, kies arogant'ec'o jam de long'e li'n ted'is.

—Pri la ost'o'j mi neni'o'n sci'is, je Di'o, neni'o'n sci'is, vi'a car'a moŝt'o.

—Vi dir'as,—li demand'is: ke la sorĉ'ist'o denunc'as Teodor'o'n, ke Teodor'o vizit'is li'n por trov'i rimed'o'n mi'n pere'ig'i?

—Jes, vi'a car'a moŝt'o!—Kaj Maluto ne pov'is de'ten'i si'a'n ĝoj'o'n ĉe la mal'feliĉ'o de si'a de'long'a mal'amik'o.

—Nu, Teodoĉjo,—daŭr'ig'is la car'o rid'et'ant'e: oni dev'as vi'n esplor'demand'i en ĉe'est'o de l’ sorĉ'ist'o. Li jam el'ten'is la turment'eg'o'n, nun est'as vi'a vic'o, por ke oni ne dir'u: la car'o per turment'o esplor'as nur la bojar'o'j'n, kaj por si'a'j opriĉnikoj li est'as mal'sever'a!

—Sun'o mi'a bel'a!—li ek'kri'is, kapt'ant'e la bask'o'j'n de l’ car'a vest'o: lum'o mi'a, grand'a car'o, ne pere'ig'u mi'n, sun'o mi'a, mi'a lun'o, falk'o mi'a, ermen'o mi'a! Re'memor'u, kiel mi serv'is al vi, kiel mi ĉiam plen'um'is vi'a'n vol'o'n.

—Paĉjo!—li ĝem'kri'is: pet'eg'u la grand'a'n car'o'n, ke li las'u al mi la viv'o'n. Mi est'as pret'a sur'met'i ne nur vir'in'a'n, eĉ arleken'a'n vest'o'n! Mi est'as li'a sklav'o, mi est'as ĝoj'a, se mi pov'as serv'i kiel arleken'o al li'a car'a moŝt'o!

Sed por Aleksiso Basmanov est'is fremd'a la am'o al si'a propr'a fil'o, sam'e kiel kompat'o al iu ajn. Li ne dezir'is perd'i la car'a'n favor'o'n pro la simpati'o al si'a fil'o.

—For!—li dir'is, for'puŝ'ant'e Teodor'o'n: for, mal'pi'ul'o! Kiu ribel'as kontraŭ mi'a car'o, tiu ne est'as mi'a fil'o. Obe'u al la vol'o de li'a car'a moŝt'o!

—Sankt'a abat'o!—plor'eg'is Teodor'o, ramp'ant'e sur'genu'e antaŭ la abat'o: sankt'a abat'o, pet'u la grand'a'n car'o'n pri mi!

Sed la abat'o star'is kvazaŭ ŝton'ig'it'a, kun okul'o'j, turn'it'a'j mal'supr'e'n, kaj trem'is per si'a tut'a korp'o.

—Las'u la abat'o'n!—dir'is Ivan'o mal'varm'ton'e: se est'os bezon'e, li post'e preĝ'os pri vi, kiam vi est'os ekzekut'it'a.

Basmanov glit'ig'is ĉirkaŭ'e'n si'a'j'n pet'eg'ant'a'j'n okul'o'j'n kaj ĉie li renkont'is mal'amik'a'n aŭ tim'ig'it'a'n mien'o'n.

Li kompren'is, ke ne'ebl'e est'as evit'i la turment'eg'o'n, kiu per kruel'ec'o egal'is mort'pun'o'n kaj ne mal'oft'e fin'iĝ'is per mort'o; li kompren'is, ke li neni'o'n plu hav'is por perd'i, kaj kun tiu konvink'it'ec'o re'ven'is al li li'a decid'em'o.

Li lev'iĝ'is, rekt'iĝ'is kaj, kun la man'o post si'a zon'o, li si'n turn'is al Ivan'o kun arogant'a rid'et'o:

—Vi'a car'a moŝt'o!—li ek'kri'is, sving'ord'ig'ant'e si'a'j'n bukl'o'j'n.—Vi'a car'a moŝt'o! Laŭ vi'a ordon'o mi ir'as al turment'eg'o'j kaj al la mort'o! Permes'u do, ke mi dir'u al vi mi'a'n last'a'n dank'o'n por ĉiu'j vi'a'j favor'o'j! Mi neni'o'n atenc'is kontraŭ vi, kaj mi'a'j pek'o'j kaj la vi'a'j est'as la sam'a'j! Kiam oni mi'n konduk'os al ekzekut'o, mi ĉio'n rakont'os al la popol'o, neni'o'n forges'os. Kaj vi, abat'o, bon'vol'u tuj aŭskult'i mi'a'n konfes'o'n!

La opriĉnikoj kaj Aleksiso Basmanov mal'help'is al li daŭr'ig'i. Ili li'n for'tir'is el la ĉel'o ekster'e'n, kaj Maluto, met'int'e li'n kunitan sur'ĉeval'e'n, tuj for'konduk'is li'n en la antaŭ'urb'o'n.

—Vi vid'as, sankt'a patr'o,—dir'is Ivan'o al la abat'o: per kiom da mal'amik'o'j mi est'as ĉirkaŭ'it'a, unu'j vid'ebl'a'j, ali'a'j kaŝ'it'a'j! Preĝ'u Di'o'n por mi, ne'ind'a, ke Li bon'vol'u don'i bon'a'n fin'o'n al mi'a'j entrepren'o'j, ke li ben'u mi'n, pek'ul'o'n, el'radik'ig'i la perfid'o'n!

La car'o lev'iĝ'is kaj, far'int'e krucnon, si'n klin'is antaŭ la abat'o, por ricev'i la ben'o'n.

La abat'o kun si'a frat'ar'o trem'ant'e akompan'is la car'o'n ĝis la pord'eg'o, kie atend'is la car'a'j ĉeval'serv'ist'o'j kun ĉeval'o'j riĉ'e ornam'it'a'j. Kaj long'e ankoraŭ, post kiam la car'o kun si'a'j opriĉnikoj mal'aper'is en la polv'a nub'o kaj kiam ne est'is plu aŭd'ebl'a la pied'frap'ad'o de ili'a'j ĉeval'o'j, la monaĥ'o'j star'is sen'mov'a'j kun mal'lev'it'a'j okul'o'j, ne kuraĝ'ant'e lev'i la kap'o'j'n.

En la sam'a tag'o fru'maten'e du stolnikoj de l’ car'o ven'is al la bojar'o Morozov, kiu, plen'um'ant'e la car'a'n vol'o'n, rest'is en la antaŭ'urb'o, kaj invit'is li'n tag'manĝ'i ĉe la car'a tabl'o.

Kiam Druĵino Andrèeviĉ al'rajd'is al la palac'o, la opriĉnikoj jam svarm'is tie, la tabl'o'j est'is pret'ig'it'a'j, serv'ist'o'j, riĉ'e vest'it'a'j, prepar'is manĝ'aĵ'o'n.

Ĉirkaŭardinte, la bojar'o ek'vid'is, ke el la bojar'o'j de zemŝĉino li sol'a ĉe'est'is, kaj li kompren'is, ke la hodiaŭ'a invit'o est'is special'a favor'o por li.

Ek'sonor'is la sonor'il'o'j de l’ palac'o, aŭd'iĝ'is trumpet'o'j, kaj la car'o Ivan'o kun afabl'a, bon'favor'a mien'o en'ir'is la ĉambr'eg'o'n, akompan'at'a de l’ ĉef'episkop'o Levkij, de Bazilo Grjaznòj, de Aleksiso Basmanov, de Boriso Godunòv kaj de Maluto Skuratov.

Inter'ŝanĝ'int'e salut'o'j'n kun la ĉe'est'ant'o'j, li al'tabl'iĝ'is, kaj ĉiu'j sekv'is li'a'n ekzempl'o'n, sid'iĝ'ant'e laŭ rang'o'j. Rest'is unu liber'a lok'o pli mal'super'a ol tiu de Godunòv[19].

—Al'tabl'iĝ'u, bojar'o Druĵino!—dir'is la car'o afabl'e, montr'ant'e la liber'a'n seĝ'o'n.

—Vi'a car'a moŝt'o,—li respond'is: kio'n Morozov far'is dum si'a tut'a viv'o, tio'n li est'os far'ant'a ĝis la mort'o! Mal'jun'a mi est'as, vi'a car'a moŝt'o, por pren'i nov'a'j'n kutim'o'j'n! Bon'vol'u re'e pun'i mi'n per vi'a mal'favor'o, pel'u mi'n for de vi'a'j okul'o'j, mi ne sid'iĝ'os pli mal'supr'e'n ol Godunòv!

Ĉiu'j inter'ŝanĝ'is mir'eg'it'a'j'n rigard'o'j'n. Sed la car'o ŝajn'e atend'is tia'n respond'o'n. Li'a vizaĝ'o rest'is trankvil'a.

—Boriso!—li dir'is al Godunòv: antaŭ du jar'o'j mi, pro la sam'a respond'o de l’ bojar'o Druĵino, promes'is al vi li'a'n kap'o'n. Sed kred'ebl'e ven'is temp'o, ke mi ŝanĝ'u mi'a'n kutim'o'n. Kred'ebl'e, ven'is temp'o, kiam ne mi ordon'os al la bojar'o'j, sed la bojar'o'j al mi! Kred'ebl'e, mi ne est'as plu mastr'o en mi'a propr'a dom'aĉ'o! Ven'is temp'o, kiam mi, mizer'ul'o, dev'as for'kur'i i'e'n kun ĉiu'j mi'a'j serv'ist'o'j, kun'port'ant'e mi'a'n mizer'a'n hav'aĉ'o'n! Oni mi'n vol'as for'pel'i de ĉi tie. Sam'e kiel el Moskvo oni mi'n for'pel'is!

—Vi'a car'a moŝt'o,—humil'e respond'is Godunòv, vol'ant'e sav'i la bojar'o'n Morozov: pri la lok'o'j juĝ'i est'as ne ni'a, sed vi'a car'a vol'o! Sed mal'jun'ul'o'j ĉiam ŝat'as mal'nov'a'j'n kutim'o'j'n, kaj ne koler'u, vi'a car'a moŝt'o, kontraŭ la bojar'o, kiu memor'as la rang'o'j'n. Se vi permes'os, vi'a car'a moŝt'o, mi ced'os mi'a'n lok'o'n al la bojar'o kaj sid'iĝ'os pli mal'supr'e'n. Ĉe vi'a tabl'o ĉiu'j lok'o'j est'as sam'e bon'a'j!

—Vi est'as prav'a, Boriso, mal'jun'a est'as Morozov!—li dir'is mal'varm'ton'e,—kaj li'a trankvil'ec'o ĉe la vid'o de evident'a mal'obe'em'o ig'is ĉiu'j'n atend'i i'o'n ekster'ordinar'a'n. Ne'ebl'e nur est'is diven'i, kia'manier'e el'montr'iĝ'os la car'a koler'o, kies antaŭnoj jam est'is vid'ebl'a'j en konvulsi'et'o'j de l’ vizaĝ'o, simil'a'j je mal'proksim'a sen'tondr'a fulm'ad'o.

—Jes,—daŭr'ig'is Ivan'o trankvil'e: mal'jun'a est'as Morozov, sed li'a prudent'o est'as kvazaŭ ĉe infan'o. Li ŝat'as ŝerc'o'j'n. Mi ankaŭ ŝat'as ŝerc'o'j'n kaj dum liber'temp'o mi volont'e amuz'iĝ'as. Sed de kiam mort'is mi'a arleken'o Nogtev, mi neniu'n hav'as por mi'n amuz'i. Vid'ebl'e, al Druĵino plaĉ'as ĉi tiu profesi'o! Kaj ĉar mi promes'is donac'i al li mi'a'n favor'o'n, tial mi nun li'n nom'as mi'a unu'a'rang'a arleken'o. Al'port'u la kaftan'o'n de Nogtev, sur'met'u ĝi'n sur la bojar'o'n!

La konvulsi'o'j sur la vizaĝ'o de l’ car'o pli'fort'iĝ'is, sed li'a voĉ'o rest'is trankvil'a.

Morozov star'is kvazaŭ tondr'o'frap'it'a. Li'a purpur'a vizaĝ'o pal'iĝ'is, la sang'o al'flu'is al la kor'o, la okul'o'j ek'bril'is, kaj la brov'o'j kun'tir'iĝ'is tiel minac'e, ke eĉ en ĉe'est'o de l’ car'o Ivan'o li'a mien'o ŝajn'is terur'ig'a. Li ankoraŭ ne fid'is al si'a'j orel'o'j, li dub'is, ĉu ver'e la car'o dezir'as publik'e sen'honor'ig'i li'n, la fier'a'n bojar'o'n, kies merit'o'j kaj kies mult'jar'a brav'ec'o est'is de long'e fam'e'kon'at'a'j.

Li star'is silent'e, fiks'ant'e sur Ivan'o'n sen'mov'a'n demand'ant'a'n rigard'o'n, kvazaŭ atend'ant'e, ke li ŝanĝ'os si'a'n intenc'o'n kaj re'pren'os si'a'n ordon'o'n. Sed Bazilo Grjaznòj, laŭ sign'o de l’ car'o, al'ir'is la bojar'o'n Morozov, ten'ant'e en la man'o'j arleken'a'n kaftan'o'n, far'it'a'n du'on'e el or'ŝtof'o, du'on'e el mal'delikat'a drap'o, kun mult'a'j flik'aĵ'o'j kaj sonor'il'et'o'j.

—Sur'met'u, vi'a bojar'a moŝt'o!—dir'is Grjaznòj: la grand'a car'o donac'as al vi ĉi tiu'n kaftan'o'n de si'a last'a arleken'o Nogtev!

—For!—ek'kri'is Morozov, for'puŝ'ant'e la opriĉnikon: ne kuraĝ'u, kanajl'o, tuŝ'i la bojar'o'n Morozov, al kies pra'patr'o'j vi'a'j pra'patr'o'j serv'is kiel sklav'o'j kaj hund'gard'ist'o'j!

Kaj, si'n turn'ant'e al Ivan'o, li dir'is per la voĉ'o, trem'ant'a pro indign'o.

—Vi'a car'a moŝt'o! re'pren'u vi'a'j'n parol'o'j'n! Ordon'u mort'ig'i mi'n! Vi pov'as dispon'i mi'a'n kap'o'n, sed ne mi'a'n honor'o'n!

—Ĉu mi ne est'is prav'a, dir'ant'e, ke Druĵino ŝat'as ŝerc'o'j'n? Ĉu vi aŭd'is? Mi ne hav'as la rajt'o'n donac'i al li la kaftan'o'n!

—Vi'a car'a moŝt'o,—daŭr'ig'is Morozov: mi pet'eg'as vi'n per la nom'o de Sinjor'o ni'a Di'o, re'pren'u vi'a'j'n parol'o'j'n! Vi'a car'a moŝt'o ankoraŭ ne ekzist'is, kiam vi'a bon'memor'ind'a patr'o mi'n honor'is. Tiam mi kun Ĥabàr Simskij venk'is ĉuvaŝ'o'j'n kaj ĉeremisojn[92] apud la river'o Sviago, tiam mi kun princ'o'j Odojevskij kaj Mstislavskij for'pel'is for de Ok'a-river'o la krime'an reĝ'id'o'n kaj sav'is Moskvon de l’ tatar'o'j. Mult'a'j'n vund'o'j'n mi ricev'is, mult'e da sang'o mi perd'is dum la serv'ad'o al vi'a patr'o kaj ankaŭ al vi'a car'a moŝt'o! Mi ne ŝpar'is mi'a'j'n fort'o'j'n en milit'o, sam'e kiel en bojar'a Dum'a mi disput'ad'is, kiam vi est'is infan'o, kun princ'o'j Ŝujskij kaj Bjelskij, defend'ant'e vi'n kaj patr'in'o'n vi'a'n! Unu sol'a'n trezor'o'n mi hav'is dum mi'a tut'a viv'o,—mi'a'n honor'o'n, kaj al neni'u mi permes'os ĝi'n makul'i! Kaj nun, ĉu ver'e vi dezir'as sen'honor'ig'i mi'a'n griz'a'n kap'o'n? Ĉu ver'e vi dezir'as ofend'i la serv'ist'o'n de vi'a patr'o? Mort'ig'u mi'n, vi'a car'a moŝt'o, ordon'u, ke mi supr'e'n'ir'u eŝafod'o'n, kaj mi gaj'e ir'os al turment'eg'o, kiel iam mi ir'ad'is al milit'o!

Ĉiu'j silent'is, frap'it'a'j de l’ fier'a kaj majest'a parol'ad'o de Morozov; sed mez'e de profund'a silent'o subit'e ek'son'is la minac'a voĉ'o de Ivan'o:

—Sufiĉ'e vi babil'aĉ'is!—li dir'is, kaj koler'eg'o aŭd'iĝ'is en li'a ĝis nun ironi'a voĉ'o: vi'a'j mal'saĝ'a'j parol'o'j, mal'jun'ul'o, montr'as, ke vi est'os bon'eg'a arleken'o. Sur'met'u la kaftan'o'n!

—Nu!—daŭr'ig'is la car'o, si'n turn'ant'e al opriĉnikoj: help'u al la bojar'o, li est'as al'kutim'int'a, ke oni li'n help'u!

Se Morozov obe'us aŭ, fal'int'e ter'e'n antaŭ la car'o, humil'eg'e pet'us li'a'n pardon'o'n, ebl'e Ivan'o ced'us al li'a pet'o. Sed Morozov hav'is tro fier'a'n aspekt'o'n, tro decid'plen'a'n voĉ'o'n; eĉ en li'a pet'o aŭd'iĝ'is ne'fleks'ebl'ec'o, kaj tio'n Ivan'o ne pov'is toler'i. Li ĉiam sent'is ne'venk'ebl'a'n mal'am'o'n kontraŭ la fort'a'j karakter'o'j, kaj la ĉef'a kaŭz'o, kial li, kvankam sen'konsci'e, de'turn'is si'a'n kor'o'n de Vjàzemskij, est'is la kon'at'a sen'de'pend'ec'o de l’ princ'o.

En unu moment'o la opriĉnikoj de'ŝir'is de Morozov li'a'n super'vest'o'n kaj sur'met'is la arleken'a'n kaftan'o'n.

Post la last'a'j vort'o'j de l’ car'o Morozov plu ne kontraŭ'parol'is. Li ne mal'help'is, ke oni li'n vest'u, kaj silent'e star'is dum la opriĉnikoj rid'ant'e ord'ig'is li'a'n kaftan'o'n. Li'a'j pens'o'j ŝajn'is est'i ie profund'e, li'a kor'o est'is okup'it'a de ia intern'a labor'o.

—Kaj la ĉap'o'n ni forges'is,—dir'is Grjaznòj, kap'kovr'ant'e Morozov’n per mult'kolor'a kloŝ'o, kaj post'e li post'en'ir'is kaj salut'is la bojar'o'n ĝis'ter'e'n.

—Druĵino Andrèeviĉ,—li dir'is: ni salut'as vi'n okaz'e de vi'a nov'a ofic'o! Amuz'u ni'n, kiel ni'n amuz'is la mort'int'a Nogtev!

—Bon'e!—li dir'is laŭt'e kaj firm'e: mi akcept'as la nov'a'n car'a'n favor'o'n. Ne konven'is al bojar'o Morozov sid'i apud Godunòv, sed konven'as al la car'a arleken'o sid'i ĉe la car'a tabl'o apud Grjaznòj kaj Basmanov. De'flank'iĝ'u, sklav'o'j, don'u lok'o'n al la nov'a arleken'o! Don'u al li lok'o'n kaj aŭskult'u vi ĉiu'j, kiel li est'os amuz'ant'a la car'o'n Ivan'o'n!

Morozov far'is ordon'ant'a'n gest'o'n, kaj la opriĉnikoj kontraŭ'vol'e de'flank'iĝ'is.

Tint'ant'e la sonor'il'et'o'j'n, la bojar'o al'ir'is la tabl'o'n kaj sid'iĝ'is sur benk'o'n antaŭ la car'o kun tiel majest'a'j manier'o'j, kvazaŭ li sur'hav'us ne arleken'a'n kaftan'o'n, sed car'a'n vest'o'n.

—Kia'manier'e mi vi'n amuz'os, vi'a car'a moŝt'o?—li demand'is, apog'ant'e si'a'j'n kubut'o'j'n sur la tabl'o'n kaj rigard'ant'e rekt'e en la okul'o'j'n de l’ car'o.—Strang'a'j far'iĝ'is vi'a'j amuz'aĵ'o'j, ne facil'e est'as vi'n per io mir'ig'i! Mult'e da ŝerc'o'j oni ŝerc'is en Ruslando, de kiam vi far'iĝ'is car'o! Kiel jun'ul'o, vi amuz'iĝ'is en la strat'o'j de Moskvo, pied'prem'ant'e la popol'o'n per vi'a ĉeval'o; vi amuz'iĝ'is kiam vi ĉas'ant'e ordon'is, ke vi'a'j hund'gard'ist'o'j mort'ig'u la princ'o'n Ŝujskij; vi amuz'iĝ'is, kiam la deput'it'ar'o el Pskovo ven'is plend'i al vi kontraŭ vi'a vojevod'o, kaj vi ordon'is ŝmir'i ili'a'j'n barb'o'j'n per varm'eg'a peĉ'o!

La opriĉnikoj vol'is salt'e lev'iĝ'i kaj si'n ĵet'i sur Morozov’n, sed la car'o per kap'mov'o de'ten'is ili'n.

—Sed,—daŭr'ig'is Morozov: tio est'is amuz'o de infan'o, ĝi baldaŭ ted'is vi'n. Vi komenc'is per'fort'e monaĥ'ig'i la fam'e'kon'at'a'j'n vir'o'j'n, pren'ant'e ili'a'j'n edz'in'o'j'n kaj fil'in'o'j'n por vi'a plezur'o. Sed ankaŭ tio vi'n ted'is! Tiam vi komenc'is kapt'i vi'a'j'n plej fidel'a'j'n serv'ist'o'j'n kaj turment'eg'i ili'n. Jen est'is plej gaj'ig'a amuz'iĝ'o! Sed ne long'e'daŭr'a! Ne ĉiam oni pov'as mok'i kaj mal'honor'i la bojar'o'j'n kaj la popol'o'n! Ankaŭ la Di'a'n preĝ'ej'o'n oni pov'as sen'honor'ig'i! Kaj vi kun'vok'is ĉi'a'j'n drink'ul'o'j'n, sen'taŭg'ul'o'j'n, ĉi'a'j'n mal'ind'a'j'n kanajl'o'j'n, vi ig'is ili'n si'n vest'i monaĥ'e, vi mem sur'met'is monaĥ'a'n vest'o'n, vi komenc'is tag'e mort'ig'i kaj nokt'e kant'i preĝ'o'j'n. Vi mem, sang'kovr'it'a, kant'is, sonor'ig'is kaj, ŝajn'e, mem dir'ad'is la mes'o'n, kvazaŭ pastr'o. Ĉi tiu amuz'iĝ'o est'is plej gaj'a, krom vi neni'u pov'us el'pens'i i'o'n simil'a'n!

—Kio'n plu mi dir'os al vi'a car'a moŝt'o? Kia'manier'e mi ankoraŭ amuz'os vi'n? Jen kio'n mi ankaŭ rakont'os al vi. Dum vi kun vi'a'j opriĉnikoj amuz'iĝ'as, sonor'ig'ant'e en preĝ'ej'o'j kaj sat'trink'ant'e la hom'a'n sang'o'n, ven'os la litova Ĝigimondo el okcident'o, ven'os german'o'j el nord'o, kaj de sud'o kaj de orient'o lev'iĝ'os la tatar'o'j. La ĥan'o tatar'a kun si'a milit'ist'ar'o atak'os Moskvon, kaj mank'os la vojevod'o'j por defend'i la Di'a'j'n sankt'aĵ'o'j'n! Ek'flam'os la rus'a'j preĝ'ej'o'j kun sankt'rest'aĵ'o'j, re'ven'os la temp'o'j de la unu'a tatar'a invad'o de Batìj. Kaj vi, la car'o de l’ tut'a Ruslando, fal'os ter'e'n antaŭ la ĥan'o kaj sur'genu'e kis'os li'a'n pied'o'n!

Neni'u inter'romp'is li'n; la ĉe'est'ant'o'j apenaŭ spir'is. La car'o aŭskult'is, si'n klin'int'e antaŭ'e'n, pal'a, kun brul'ant'a'j okul'o'j, kun ŝaŭm'ant'a'j lip'o'j. Konvulsi'e li prem'ad'is per la man'o'j la apog'il'o'j'n de si'a seĝ'o kaj, ŝajn'e, ne preter'las'is eĉ unu vort'o'n el la parol'ad'o de Morozov, ĉio'n en'gravur'ant'e en si'a'n memor'o'n, por ke post'e li el'u ĉiu'n si'a'n vort'o'n per apart'a turment'eg'o.

Ĉiu'j opriĉnikoj est'is pal'a'j; neni'u kuraĝ'is ek'ard'i la car'o'n. Godunòv mal'lev'is la okul'o'j'n kaj preskaŭ ne spir'is, por ne al'tir'i ies atent'o'n. Eĉ Maluto si'n sent'is ĝen'at'a.

Subit'e Grjaznòj el'ig'is si'a'n tranĉ'il'o'n, al'kur'is al la car'o kaj demand'is, montr'ant'e Morozov’n.

—Silent'u!—respond'is la car'o, preskaŭ murmur'et'e kaj sufok'iĝ'ant'e pro ekscit'iĝ'o: li'a moŝt'o bon'vol'u fin'i si'a'n parol'ad'o'n!

—Vi atend'as ankoraŭ mi'a'j'n ŝerc'o'j'n, vi'a car'a moŝt'o? Bon'e, mi vi'n ankoraŭ amuz'os! Rest'is ĉe vi unu fidel'a serv'ist'o, bojar'o alt'rang'a, el bon'a mal'nov'a famili'o; li'a'n ekzekut'o'n vi prokrast'is, ebl'e tim'ant'e la Di'a'n koler'o'n, ebl'e, ĉar vi ankoraŭ ne el'pens'is por li ind'a'n ekzekut'o'n. Li viv'is en izol'it'ec'o, en mal'favor'o, kaj vi pov'us forges'i pri li, sed vi'a car'a moŝt'o neniu'n forges'as... Vi send'is al li vi'a'n mal'ben'it'a'n Vjàzemskij’n, por brul'ig'i li'a'n dom'o'n kaj for'rab'i li'a'n edz'in'o'n. Kaj kiam la bojar'o ven'is al vi plend'i kontraŭ Vjàzemskij kaj pet'i just'a'n juĝ'o'n, vi ordon'is al ili inter'batal'i en vi'a ĉe'est'o, por amuz'i vi'n... Vi esper'is, ke la jun'a Vjàzemskij mort'ig'os vi'a'n mal'jun'a'n serv'ist'o'n. Sed Di'o ne permes'is, ke li pere'u, Di'o aper'ig'is la ver'o'n.

—Tiam, kio'n vi far'is, vi'a car'a moŝt'o? Tiam,—daŭr'ig'is Morozov, kaj li'a voĉ'o ek'trem'is, kaj la sonor'il'et'o'j de li'a vest'o ek'tint'is: tiam vi trov'is, ke tro da honor'o rest'as ĉe vi'a serv'ist'o, kaj vi decid'is li'n sen'honor'ig'i per manier'o ankoraŭ ne aŭd'it'a...

—Tiam,—ek'tondr'is Morozov, for'puŝ'ant'e la tabl'o'n kaj rekt'iĝ'ant'e,—tiam vi'a car'a moŝt'o sur'met'is arleken'a'n kaftan'o'n sur la bojar'o'n Morozov kaj ordon'is, ke li, kiu est'is defend'int'a Moskvon kaj Tul'o'n, amuz'u vi'n kun'e kun vi'a'j sklav'o'j kaj krim'a'j serv'ist'o'j!

Minac'a est'is la aspekt'o de l’ mal'jun'a vojevod'o mez'e de silent'ant'a'j opriĉnikoj. Li'a arleken'a vest'o ricev'is tut'e ali'a'n senc'o'n. El sub la dens'a'j brov'o'j bril'is fulm'o'j. La blank'a barb'o majest'e kovr'is la brust'o'n, kiu iam akcept'is mult'e da mal'amik'a'j ek'bat'o'j kaj nun est'is kovr'it'a per mult'kolor'a'j flik'aĵ'o'j; kaj li'a indign'ant'a rigard'o esprim'is tiom da ind'ec'o, tiom da nobl'ec'o, ke, kompar'e kun li, la car'o Ivan'o montr'iĝ'is mal'ŝat'ind'a.

—Vi'a car'a moŝt'o!—daŭr'ig'is Morozov, pli'alt'ig'ant'e la voĉ'o'n: vi'a nov'a arleken'o star'as antaŭ vi. Aŭskult'u li'a'n last'a'n ŝerc'o'n! Dum vi'a viv'o la buŝ'o de l’ rus'a popol'o est'as sigel'it'a de tim'o; sed fin'iĝ'os vi'a best'simil'a reg'ad'o, kaj rest'os en Ruslando nur memor'o pri vi'a'j ag'o'j, kaj trans'ir'os vi'a nom'o de post'e'ul'o'j al post'e'ul'o'j por etern'a mal'ben'o, ĝis fin'e ven'os la terur'a Last'a Juĝ'o! Kaj tiam cent'o'j kaj mil'o'j da vir'o'j kaj vir'in'o'j, da infan'o'j kaj mal'jun'ul'o'j, ĉiu'j, kiu'j'n vi pere'ig'is kaj mort'ig'is, ĉiu'j star'iĝ'os antaŭ Sinjor'o Di'o, plend'ant'e kontraŭ vi, ili'a turment'int'o. Kaj en tiu terur'a tag'o ven'os ankaŭ mi antaŭ la Etern'a Juĝ'ist'o, mi ven'os en la nun'a'j vest'o'j kaj mi re'postul'os de vi mi'a'n honor'o'n, kiu'n vi pren'is hodiaŭ de mi! Kaj vi ne hav'os plu vi'a'j'n opriĉnikojn, por silent'ig'i la plend'ant'o'j'n. Kaj la Sinjor'o Juĝ'ist'o ek'aŭd'os ili'n, kaj ĵet'it'a vi est'os en etern'a'n flam'o'n, prepar'it'a'n por la diabl'o kaj por li'a'j serv'ist'o'j!

Morozov ek'silent'is kaj kun mal'estim'eg'a rigard'o por la car'a'j favor'at'o'j li turn'is al ĉiu'j la dors'o'n kaj mal'rapid'e for'ir'is.

Neni'u li'n halt'ig'is. Majest'e li ir'is inter la vic'o'j de tabl'o'j, kaj nur kiam ne aŭd'iĝ'is plu la tint'ad'o de li'a'j sonor'il'et'o'j, la opriĉnikoj kvazaŭ elidiĝis, kaj Maluto, lev'iĝ'ant'e, demand'is la car'o'n:

—Mal'liber'ig'i!—dir'is Ivan'o, kun pen'o spirant'e.—Gard'u li'n! Ke li manĝ'u kaj viv'u! Ne turment'eg'u li'n, ke li ne mort'u antaŭ'temp'e: vi respond'os per vi'a kap'o!

La bojar'o'j Kòliĉev’j, kiu'j jam de long'e sid'is en mal'liber'ej'o kaj est'is turment'eg'it'a'j de Maluto, part'e konfes'is si'a'n kulp'o'n, part'e est'is sufiĉ'e kulp'ig'it'a'j per atest'o'j de si'a'j amik'o'j kaj serv'ist'o'j, kiu'j ne pov'is sufer'i la turment'eg'o'j'n kaj ili'n denunc'is. Ankaŭ mult'a'j ali'a'j person'o'j est'is en'miks'it'a'j en la sam'a afer'o. Kapt'it'a'j laŭ la ordon'o de l’ car'o kaj kruel'e el'turment'it'a'j ĉu en Moskvo, ĉu en la antaŭ'urb'o, tiu'j person'o'j si'a'vic'e nom'is mult'a'j'n ali'a'j'n, kaj la nombr'o de turment'at'a'j kaj turment'ot'a'j kresk'is ĉiu'e kaj fin'e ating'is tri cent.

Ivan'o, ŝat'ant'e la opini'o'n de ali'land'a'j reĝ'o'j, decid'is atend'i la for'vetur'o'n de la litovaj send'it'o'j, kiu'j tiam gast'is en Moskvo, kaj post'e aranĝ'i por ĉiu'j kondamn'it'a'j komun'a'n ekzekut'o'n; kaj por ke ĝi'a efik'o est'u pli frap'ant'a kaj terur'ig'a por la est'ont'a'j ribel'ul'o'j, la ekzekut'o est'is plen'um'ot'a en Moskvo publik'e.

En la sam'a tag'o est'is ekzekut'ot'a'j Vjàzemskij kaj Basmanov. La muel'ist'o, kiel sorĉ'ist'o, est'is brul'ig'ot'a sur lign'ar'o, kaj por Vultur'o, kiu hav'is tro'brav'ec'o'n en'ŝtel'iĝ'i en la car'a'n dorm'o'ĉambr'o'n kaj kiu'n oni gard'is por solen'a spektakl'o, Ivan'o destin'is special'a'n, tut'e nov'a'n turment'eg'o'n. La sam'a sort'o atend'is la bojar'o'n Morozov.

Pri la detal'o'j de tiu komun'a ekzekut'o la car'o inter'parol'is kun Maluto ĝis mal'fru'a nokt'o, kaj la kok'o'j jam du'foj'e kant'is, kiam li adiaŭ'is Maluton kaj for'ir'is en si'a'n dorm'o'ĉambr'o'n.

Post la for'vetur'o de la litovaj send'it'o'j la moskv'an'o'j kun terur'o ek'vid'is rapid'e prepar'at'a'j'n aranĝ'o'j'n por la morgaŭ'a ekzekut'ad'o.

Sur la grand'a bazar'a plac'o, en la centr'o de Kitàj-gorod[93], oni konstru'is mult'e da pend'ig'il'o'j kaj kelk'a'j'n eŝafod'o'j'n. Apart'e sur horizontal'a trab'o, apog'it'a sur du palis'o'j, pend'is grand'eg'a fer'a kaldron'o. Ali'flank'e star'is izol'it'a palis'o kun kelk'a'j ĉen'o'j, ĉirkaŭ ĝi kuŝ'is amas'o da sek'a'j branĉ'o'j kaj da lign'o por lign'ar'o. Inter la pend'ig'il'o'j trov'iĝ'is ne'kon'at'a'j il'o'j, kies destin'o'n la moskv'an'o'j kun terur'o pen'ad'is diven'i.

Iom post iom ĉiu'j kutim'a'j vizit'ant'o'j de l’ bazar'o dis'iĝ'is terur'it'a'j. Sen'hom'iĝ'is ne nur la plac'o, sed ankaŭ la apud'a'j strat'o'j. La loĝ'ant'o'j ferm'is pord'o'j'n de si'a'j dom'o'j kaj murmur'et'e parol'is pri la okaz'ont'aĵ'o. La sci'ig'o pri la terur'a ekzekut'ad'o, okaz'ont'a morgaŭ, dis'vast'iĝ'is en la tut'a Moskvo, kaj ĉie ek'is mort'simil'a silent'o. La butik'o'j est'is ferm'it'a'j, neni'u el'ir'is sur la strat'o'n, nur de temp'o al temp'o preter'galop'is kurier'o'j de l’ car'o Ivan'o, kiu, al'ven'int'e el la antaŭ'urb'o, loĝ'is en si'a am'at'a palac'o ĉe la strat'o Arbàt. En Kitàj-gorod oni ne aŭd'is ali'a'j'n son'o'j'n, krom frap'ad'o de hak'il'o'j kaj inter'parol'ad'o de opriĉnikoj, observ'ant'a'j la labor'o'n de ĉarpent'ist'o'j.

Kiam ven'is la nokt'o, silent'iĝ'is ankaŭ ĉi tiu'j son'o'j, kaj la lun'o, star'ant'a super la dent'o'hav'a'j mur'o'j de Kitàj-gorod, lum'ig'is la tut'e sen'hom'a'n plac'o'n kun palis'o'j kaj pend'ig'il'o'j. Neni'u lum'o bril'is en la dom'o'j; ĉiu'j fenestr'a'j kovr'il'o'j est'is ferm'it'a'j, nur tie kaj ĉi tie bril'et'is lamp'et'o'j ĉe la ekster'a'j pord'o'j de preĝ'ej'o'j, antaŭ la sankt'a'j pentr'aĵ'o'j. Sed neni'u dorm'is en ĉi tiu nokt'o, ĉiu'j preĝ'is, atend'ant'e la tag'iĝ'o'n.

Fin'e la fatal'a maten'o ven'is, kaj en la ĉiel'o oni ek'vid'is mult'eg'e da korv'o'j kaj da moned'o'j, kiu'j, antaŭ'sent'ant'e sang'o'n, de ĉiu'flank'e rapid'is al Kreml'o, kun laŭt'a'j kri'o'j amas'e rond'flug'is super la plac'o kaj per nigr'a tavol'o kovr'is la dom'a'j'n tegment'o'j'n, la kruc'o'j'n de preĝ'ej'o'j kaj eĉ la trab'o'j'n de pend'ig'il'o'j.

La silent'o'n romp'is mal'proksim'a'j son'o'j de tamburin'o'j kaj tulumbasoj[94], pli kaj pli laŭt'iĝ'ant'a'j kaj al'proksim'iĝ'ant'a'j. Montr'iĝ'is taĉment'o da rajd'ant'a'j opriĉnikoj po kvin en la vic'o. Front'e rajd'is tamburin'ist'o'j, por dis'pel'i la hom'amas'o'n kaj far'i voj'o'n al la car'o, sed sen'bezon'e ili bat'is ili'a'j'n tamburin'o'j'n kaj tulumbasojn: neniu'n hom'a'n est'aĵ'o'n ili renkont'is.

Ili'n sekv'is la car'o Ivan'o sur'ĉeval'e, en parad'a vest'o, kun sag'uj'o ĉe la sel'o, kun or'it'a paf'ark'o sur la dors'o. Li'a'n kask'o'n ornam'is tiel nom'at'a Dejesuo, t. e. kolor'ig'it'a sur arĝent'o pentr'aĵ'o de Jesuo Krist'o kun Di'patr'in'o, Ivan'o la Baptist'o kaj ali'a'j sankt'ul'o'j. La ĉeval'kovr'il'o bril'is per mult'e'kost'a'j ŝton'o'j, kaj ĉirkaŭ la kol'o de li'a nigr'a ĉeval'o est'is alit'a hund'a kap'o.

Apud la car'o rajd'is li'a fil'o, Ivan'o Ivànoviĉ, kaj ili'n sekv'is ar'o da kort'eg'an'o'j, po tri en la vic'o. Post'e ir'is pli ol tri'cent kondamn'it'o'j al mort'pun'o. Kun katen'o'j ĉe la pied'o'j kaj man'o'j, el'turment'it'a'j per mal'sat'o kaj dolor'o, ili apenaŭ mov'iĝ'is, pel'at'a'j de akompan'ant'a'j opriĉnikoj.

Kiam la procesi'o ating'is la plac'o'n, kaj la tut'a milit'ist'ar'o de'ĉeval'iĝ'is kaj amas'iĝ'is ĉirkaŭ la pend'ig'il'o'j, Ivan'o, ankoraŭ sur'ĉeval'e, ĉirkaŭardis kaj kun mir'eg'o ek'vid'is, ke sur la plac'o for'est'is la popol'o.

—Kun'vok'u la popol'o'n!—li ordon'is al si'a'j opriĉnikoj: ke oni neni'o'n tim'u! Dir'u al moskv'an'o'j, ke la car'o ekzekut'ig'as krim'ul'o'j'n, sed al sen'kulp'ul'o'j li promes'as si'a'n favor'o'n.

Iom post iom la plac'o plen'iĝ'is je popol'amas'o, la fenestr'a'j kovr'il'o'j mal'ferm'iĝ'is, kaj ĉe la fenestr'o'j aper'is pal'a'j tim'em'a'j vizaĝ'o'j.

Dum'e la fajr'o sub la fer'a kaldron'o ek'flam'is, kaj ekzekut'ist'o'j supr'e'n'ir'is eŝafod'o'n.

Ivan'o ordon'is apart'ig'i el la ar'o da kondamn'it'o'j dek'kelk'a'j'n mal'pli kulp'a'j'n.

—Hom'o'j!—li ek'kri'is laŭt'voĉ'e, por ke ĉiu li'n aŭd'u en la plac'o: kiel amik'o'j kaj kun'ul'o'j de ribel'ul'o'j, al kiu'j vi montr'ad'is gast'am'ec'o'n, vi merit'as la sam'a'n ekzekut'o'n, kiel ili; sed, mal'ĝoj'ant'e pri vi'a'j pere'ont'a'j anim'o'j, mi pardon'as vi'n kaj donac'as al vi la viv'o'n, por ke vi pent'o'far'ant'e el'u vi'a'j'n kulp'o'j'n kaj preĝ'u pri mi, ne'ind'a!

—Moskv'an'o'j!—tiam dir'is Ivan'o: hodiaŭ vi vid'os ekzekut'o'j'n kaj turment'eg'o'j'n; sed mi pun'as krim'ul'o'j'n, kiu'j vol'is perfid'i Ruslandon al mal'amik'o'j! Plor'eg'ant'e, mi don'as ili'a'j'n korp'o'j'n al turment'eg'o'j, ĉar mi est'as juĝ'ist'o, destin'it'a de Di'o mem, por juĝ'i mi'a'n popol'o'n! Sen'parti'a est'as mi'a juĝ'o, ĉar mi, kiel Abrahamo, lev'int'a tranĉ'il'o'n super si'a propr'a fil'o, ofer'don'as mi'a'j'n plej intim'a'j'n favor'at'o'j'n! Ili'a sang'o fal'u sur la kap'o'j'n de mi'a'j mal'amik'o'j!

Tiam el la ar'o da kondamn'it'a'j oni el'konduk'is la bojar'o'n Druĵino Andrèeviĉ Morozov.

La car'o, en la unu'a eksplod'o de koler'eg'o, destin'is por li plej terur'a'j'n turment'o'j'n, sed, laŭ ne'kompren'ebl'a ŝanĝ'em'ec'o de si'a karakter'o, ebl'e pro komun'a am'o de moskv'an'o'j al la bojar'o Morozov, Ivan'o hieraŭ for'pren'is si'a'n ordon'o'n kaj destin'is al li mal'pli kruel'a'n mort'pun'o'n.

La diako[52], star'ant'a ĉe la eŝafod'o, mal'volv'is long'a'n rul'paper'o'n kaj leg'is per laŭt'a voĉ'o:

—Est'int'a bojar'o Morozov! Vi intenc'is ribel'ig'i la regn'o'n, ven'ig'i la ĥan'o'n el Krimeo kaj la litov'an reĝ'o'n Ĝigimondon kaj far'i ali'a'j'n mal'feliĉ'o'j'n al sankt'a Ruslando! Vi kuraĝ'is per mal'bon'a'j akr'a'j parol'o'j insult'i la car'o'n de l’ tut'a Ruslando kaj ribel'ig'i kontraŭ li li'a'j'n bon'a'j'n reg'at'o'j'n. Pro tio vi merit'is ne nur la mort'pun'o'n, sed kruel'a'j'n turment'eg'o'j'n; sed la grand'a car'o, memor'ant'e vi'a'j'n antaŭ'a'j'n merit'o'j'n, ek'kompat'is vi'n kaj ordon'is ne turment'eg'i vi'n kiel la ali'a'j'n, sed mort'pun'i per for'hak'o de l’ kap'o, kaj vi'a'n hav'aĵ'o'n ankaŭ ne konfisk'i.

—Mi est'as pur'a antaŭ Di'o kaj antaŭ la car'o,—li dir'is tut'e trankvil'e: mi'a'n anim'o'n mi for'don'as al Jesuo Krist'o, kaj la car'o'n mi pet'as pri unu sol'a favor'o. Ĉio'n, kio rest'as post mi el mi'a hav'aĵ'o, oni divid'u je tri part'o'j: la unu'a'n mi destin'as por preĝ'ej'o'j kaj por mes'o'j pro mi'a pek'a anim'o; la du'a'n—por almoz'ul'o'j; la tri'a'n—por mi'a'j fidel'a'j serv'ist'o'j; al ĉiu'j mi'a'j sklav'o'j mi don'as liber'ec'o'n! Mi'a'n vidv'in'o'n mi pardon'as, kaj ŝi bon'vol'u edz'in'iĝ'i laŭ bon'trov'o...

Post ĉi tiu'j vort'o'j Morozov re'e far'is krucnon kaj met'is la kap'o'n sur eŝafod'o'n.

Ek'son'is surd'a son'o, la kap'o de Druĵino Andrèeviĉ rul'iĝ'is, kaj li'a nobl'a sang'o ruĝ'ig'is la tabul'o'j'n de l’ eŝafod'o.

Post li la opriĉnikoj, ĉe mir'eg'o de l’ popol'o, el'konduk'is la car'a'n batal'il'estr'o'n, princ'o'n Vjàzemskij, la opriĉnikon Teodor'o'n Basmanov kaj li'a'n patr'o'n Aleksison Basmanov, kiu'n Teodor'o denunc'is dum turment'eg'o'j.

—Moskv'an'o'j!—dir'is Ivan'o, montr'ant'e la kondamn'it'a'j'n: jen est'as vi'a'j kaj mi'a'j mal'amik'o'j! Forges'int'e si'a'n ĵur'o'n, ili vi'n prem'eg'is je mi'a nom'o; mal'ŝat'ant'e la Di'a'n juĝ'o'n, ili pri'rab'is vi'n, pere'ig'is vi'n, kiu'j'n mi komisi'is al iliardado. Kaj nun ili akcept'os turment'o'j'n, ind'a'j'n je ili'a'j krim'o'j.

La diako leg'is la verdikt'o'n, per kiu ili est'is kulp'ig'at'a'j pri intenc'o pere'ig'i la car'o'n per sorĉ'aĵ'o, pri rilat'o'j kun mal'amik'o'j de l’ regn'o kaj pri prem'eg'ad'o de popol'o je la nom'o de l’ car'o.

Kiam la ekzekut'ist'o'j kun Teodor'o Basmanov supr'e'n'ir'is la eŝafod'o'n, li si'n turn'is al la popol'o kaj ek'kri'is laŭt'voĉ'e:

—Hom'o'j! antaŭ ol mort'i, mi vol'as pent'o'far'i antaŭ vi! Mi vol'as, ke vi aŭd'u pri mi'a'j ĉiu'j pek'o'j! Aŭskult'u, hom'o'j!

Sed Maluto, star'ant'a post li, mal'help'is li'n daŭr'ig'i. Per lert'a sabr'o'bat'o li for'hak'is li'a'n kap'o'n en la sam'a moment'o, kiam li vol'is komenc'i si'a'n konfes'o'n.

Li'a sang'o'kovr'it'a kadavr'o fal'is sur eŝafod'o'n, kaj la for'hak'it'a kap'o rul'iĝ'is, tint'ant'e per orel'ring'o'j, sub la pied'o'j'n de l’ car'a ĉeval'o, kiu de'salt'is flank'e'n, ronk'ant'e kaj tim'em'e ĝi'n strab'e rigard'ant'e. Per si'a last'a arogant'ec'o Basmanov sukces'is evit'i la turment'o'j'n.

Li'a patr'o kaj Vjàzemskij ne est'is tiel feliĉ'a'j. Ili'n kun'e kun la rab'ist'o Vultur'o oni supr'e'n'ir'ig'is sur eŝafod'o'n, kie est'is prepar'it'a'j terur'ig'a'j il'o'j. Sam'temp'e oni met'is la mal'jun'a'n muel'ist'o'n sur lign'ar'o'n kaj al'ĉen'ig'is li'n al la palis'o.

Vjàzemskij, el'turment'it'a kaj sen'fort'a, kun pen'o star'is, sub'ten'at'a sub la brak'o'j per ekzekut'ist'o'j, kaj promen'ig'is ĉirkaŭ'e frenez'a'j'n rigard'o'j'n. En li'a'j okul'o'j vid'iĝ'is nek tim'o, nek pent'o. Ek'vid'int'e la al'ĉen'ig'it'a'n muel'ist'o'n kaj la fum'o'n, ĉirkaŭ'ant'a'n li'n sur la lign'ar'o, la princ'o re'memor'is li'a'j'n last'a'j'n parol'o'j'n, kiam la mal'jun'ul'o, en'sorĉ'int'e li'a'n sabr'o'n, rigard'is en sitel'o'n da akv'o; li ek'memor'is ankaŭ, ke li mem, dum lun'a nokt'o, observ'is la akv'o'n sub la bru'ant'a muel'rad'o, pen'ant'e vid'i si'a'n est'ont'ec'o'n, kaj ek'vid'is nur la akv'o'n ruĝ'a'n, kiel sang'o, kaj dentohavajrandegajn seg'il'o'j'n, fermat'a'j'n kaj mal'fermat'a'j'n fer'a'j'n pren'il'o'j'n...

La muel'ist'o ne vid'is Vjàzemskij’n. En'sorb'it'a en si mem, li murmur'is i'o'n mal'laŭt'e kaj kiel frenez'ul'o danc'is sur lign'ar'o, tint'ant'e per la ĉen'o'j.

—Ŝikalu! Likalu!—li murmur'is: al'flug'is korv'o'j por riĉ'a festen'o! Ek'turn'iĝ'is la rad'o, ek'turn'iĝ'is! Kio est'is supr'e, far'iĝ'is mal'supr'e! Ŝahadam! Vent'o, al'flug'u el mi'a muel'ej'o, atak'u mi'a'j'n mal'amik'o'j'n! Kulla! Kulla! Dis'vent'um'u la flam'o'n, esting'u la fajr'o'n!

Kaj efektiv'e, kvazaŭ respond'ant'e al li'a sorĉ'ad'o, vent'o lev'iĝ'is sur la plac'o, sed, anstataŭ esting'i la fajr'o'n, ĝi fort'ig'is la flam'o'n, kiu ĉirkaŭ'kapt'is la sek'a'n lign'o'n kaj kaŝ'is la figur'o'n de la muel'ist'o.

—Ŝahadam! Kulla! Kulla!—aŭd'iĝ'is ankoraŭ el post la fum'a nub'o, sed baldaŭ la krak'ad'o de l’ flam'ant'a lign'o kovr'is la voĉ'o'n...

Vultur'o preskaŭ tut'e ne ŝanĝ'iĝ'is sekv'e de long'a mal'liber'ig'o kaj kruel'a'j turment'o'j. Li'a fort'a natur'o kontraŭ'star'is al ĉio, nur li'a mien'o ŝanĝ'iĝ'is, far'iĝ'is pli mol'a, la okul'o'j rigard'is pli trankvil'e.

De post la sam'a nokt'o, kiam li est'is kapt'it'a en la car'a dorm'o'ĉambr'o kaj ĵet'it'a en mal'liber'ej'o'n, la konscienc'riproĉ'o'j li'n plu ne turment'is. Li akcept'is la ven'ont'a'n ekzekut'o'n kiel el'o'n de li'a'j pas'int'a'j krim'o'j, kaj sur la putr'a pajl'o de l’ mal'liber'ej'o li ek'dorm'is trankvil'e, kiel li jam de long'e ne dorm'is.

La diako leg'is por la popol'o pri la krim'o de Vultur'o kaj la destin'it'a al li ekzekut'o.

Vultur'o, star'ant'e sur la eŝafod'o, si'n sign'ad'is kruc'e, rigard'ant'e la kupol'o'j'n de l’ preĝ'ej'o'j, kaj post'e kvar'foj'e fal'is ter'e'n antaŭ la popol'o, salut'ant'e al ĉiu'j kvar flank'o'j.

—Pardon'u, hom'o'j!—li ek'kri'is: ho, pardon'u al mi mi'a'j'n pek'o'j'n, pardon'u mi'n, rab'ist'o'n, ŝtel'ist'o'n, mort'ig'ist'o'n! Pardon'u al mi ĉio'n, kio'n mi pek'is kontraŭ vi! Mi merit'as la mort'pun'o'n, pardon'u mi'a'j'n kulp'o'j'n vi, hom'o'j!

Kaj si'n turn'int'e al ekzekut'ist'o'j, li mem met'is si'a'j'n brak'o'j'n en destin'it'a'j'n ing'o'j'n.

—Nu, al'u!—li ordon'is, ord'ig'ant'e si'a'n griz'a'n krisp'a'n barb'o'n, kaj ne dir'is unu vort'o'n plu...

Tiam, laŭ sign'o de Ivan'o, la diako si'n turn'is al ali'a'j kondamn'it'a'j kaj leg'is ili'a'j'n verdikt'o'j'n, laŭ kiu'j ili ĉiu'j est'is kulp'ig'at'a'j pri komplot'o kontraŭ la car'o, pri intenc'o for'don'i Novgorod’n kaj Pskov’n al litova reĝ'o kaj pri krim'a'j rilat'o'j kun la turk'a sultan'o.

Oni est'is konduk'ont'a ili'n ĉu al pend'ig'il'o'j, ĉu al kaldron'o, ĉu al ali'a'j ekzekut'il'o'j.

—Sinjor'o Di'o!—aŭd'iĝ'is sur la plac'o: pardon'u ili'n, Di'o, Jesuo Krist'o! Pren'u ili'a'j'n anim'o'j'n!

—Preĝ'u pri ni, ho, sankt'ul'o'j!—kri'ad'is kelk'a'j el la popol'amas'o: ek'memor'u ni'n, kiam vi est'os en la Di'a regn'o!

Sed en ĉi tiu moment'o la popol'o ek'mov'iĝ'is, ĉiu'j kap'o'j turn'iĝ'is unu'flank'e'n, kaj ek'son'is la aklam'o'j:

Ĉe la rand'o de l’ plac'o montr'iĝ'is vir'o kvar'dek'jar'a kun mal'dens'a barb'o, kun pal'a vizaĝ'o, nud'pied'a, vest'it'a sol'e per blank'a tol'a ĉemiz'o. Li'a vizaĝ'o esprim'is ekster'ordinar'a'n bon'ec'o'n, kaj sur la lip'o'j lud'is strang'a, kvazaŭ infan'a, bon'kor'a rid'et'o.

La aper'o de ĉi tiu figur'o mez'e de tiom da hom'a'j vizaĝ'o'j, esprim'ant'a'j tim'o'n, terur'o'n aŭ kruel'ec'o'n, fort'e impres'is ĉiu'j'n. La plac'o silent'iĝ'is, la ekzekut'ad'o halt'is.

Ĉiu'j kon'is la frenez'ul'o'n, sed neni'u ankoraŭ est'is vid'int'a tia'n esprim'o'n de li'a vizaĝ'o, kiel hodiaŭ. Kontraŭ kutim'o, konvulsi'o tra'kur'is ĉi tiu'n rid'et'ant'a'n buŝ'o'n, kvazaŭ ali'a ne'kutim'a sent'o batal'is kontraŭ la bon'kor'ec'o.

Klin'iĝ'int'e antaŭ'e'n, tint'ig'ant'e la ĉen'o'j'n kaj la fer'a'j'n kruc'o'j'n, li'n kovr'ant'a'j'n, la frenez'ul'o, si'n direkt'ant'e al Ivan'o, ir'is tra la hom'amas'o, kiu dis'iĝ'is antaŭ li:

—Ivaĉjo, Ivaĉjo!—li kri'is de mal'proksim'e, mov'ant'e si'a'n lign'a'n rozari'o'n kaj ĉiam rid'et'ant'e: Ivaĉjo, pri mi vi forges'is!

Ek'vid'int'e li'n, Ivan'o vol'is turn'i la ĉeval'o'n kaj de'ir'i flank'e'n. Sed la frenez'ul'o jam star'is antaŭ li.

—Rigard'u mi'n, Ivaĉjo!—li dir'is, pren'ant'e li'a'n ĉeval'o'n je la brid'o: kial do vi ne ordon'as ekzekut'i la frenez'ul'o'n? Ĉu Bazĉjo est'as mal'pli bon'a ol ali'a'j?

—Diardu vi'n!—dir'is la car'o, pren'ant'e plen'man'o'n da or'a'j mon'er'o'j el si'a desegn'it'a sak'et'o, pend'ant'a sur or'a ĉen'et'o ĉe li'a zon'o: pren'u, Bazĉjo, ir'u, preĝ'u pri mi!

La frenez'ul'o etend'is ambaŭ man'plat'o'j'n, sed tuj for'tir'is ili'n, kaj la mon'o dis'ŝut'iĝ'is ter'e'n.

—Aj, aj! ĝi brul'as!—li ek'kri'is sving'ant'e kaj sur'blov'ant'e la fingr'o'j'n: por kio vi brul'ruĝ'ig'is la mon'o'n? Por kio vi ek'brul'ig'is infer'a'n fajr'o'n?

—Ir'u, Bazĉjo,—ripet'is Ivan'o sen'pacienc'e: las'u ni'n, ĉi tie ne est'as lok'o por vi!

—Ne, ne! Mi'a lok'o est'as ĉi tie, kun martir'o'j! Don'u al mi ankaŭ por'martir'a'n kron'et'o'n! Por kio vi mi'n forges'is? Por kio vi ofend'as mi'n? Don'u al mi la sam'a'n kron'et'o'n, kiel al ali'a'j!

—Mi ne for'ir'os!—obstin'e ripet'is la frenez'ul'o, al'kroĉ'iĝ'ant'e al la jung'aĵ'o de la car'a ĉeval'o, kaj li ek'rid'is, montr'ant'e Ivan'o'n per la fingr'o.—Rigard'u, rigard'u, vi ĉiu'j! Kio'n li hav'as sur la frunt'o? Kio'n vi hav'as Ivaĉjo? Korn'o'j super vi'a kap'o! Kapr'a'j korn'o'j! Kaj vi'a kap'o far'iĝ'is hund'a kap'o!

—For, frenez'ul'o!—li ek'kri'is kaj, el'ig'ant'e la ponard'eg'o'n de l’ apud'e star'ant'a opriĉniko, li lev'is la man'o'n super la mal'feliĉ'ul'o.

—Ne tuŝ'u li'n! Ne tuŝ'u la sankt'a'n frenez'ul'o'n! Dispon'u je ni'a'j kap'o'j, nur ne tuŝ'u la sankt'ul'o'n!

—Tra'bor'u mi'n, reĝ'o Saul'o!—li dir'is, for'ŝov'ant'e la kruc'o'j'n, kovr'ant'a'j'n li'a'n brust'o'n: tra'bor'u ĉi tie'n, en la kor'o'n! Ĉu mi est'as mal'pli bon'a, ol tiu'j martir'o'j? En'ir'ig'u ankaŭ mi'n en la Di'a'n regn'o'n! Ebl'e vi envi'as, ke vi ne est'os tie kun ni, reĝ'o Saul'o, reĝ'o Irodo, reĝ'o de infer'o?

La ponard'eg'o ek'trem'is en la man'o de l’ car'o. Unu moment'o'n ankoraŭ, kaj ĝi en'iĝ'us en la brust'o'n de l’ frenez'ul'o, sed de'nov'e la voĉ'o'j en la popol'amas'o de'ten'is la car'o'n. La car'o venk'is si'a'n vol'o'n, sed la vent'eg'o'n sekv'is fulm'o'tondr'o.

Kun ŝaŭm'ant'a buŝ'o, kun bril'eg'ant'a'j okul'o'j, kun lev'it'a ponard'eg'o, li don'is spron'o'j'n al si'a ĉeval'o, kiu salt'e si'n ĵet'is en la ar'o'n de l’ kondamn'it'a'j, kaj la car'a ponard'eg'o tra'pik'is la plej proksim'e star'ant'a'n.

Kiam li mal'rapid'e re'ven'is sur si'a'n lok'o'n, kun mal'lev'it'a sang'gut'ant'a ponard'eg'o, la frenez'ul'o jam est'is for'ig'it'a de opriĉnikoj.

Ivan'o ek'sving'is la man'o'n, kaj la ekzekut'ist'o'j ek'labor'is. Sur la pal'a vizaĝ'o de l’ car'o aper'is ruĝ'o: li'a'j okul'o'j pli'grand'iĝ'is, blu'a'j vejn'o'j vid'iĝ'is sur li'a frunt'o, la naz'tru'o'j pli'larĝ'iĝ'is...

Kiam fin'e, sat'ig'int'e si'a'n kruel'a'n natur'o'n, li turn'is la ĉeval'o'n kaj ek'rajd'is hejm'e'n, sang'makul'it'a kaj ĉirkaŭ'it'a de si'a'j sang'kovr'it'a'j milit'ist'o'j, la korv'o'j, sid'int'a'j ĝis tiam sur preĝ'ej'a'j kruc'o'j kaj sur dom'a'j tegment'o'j, unu post ali'a ek'sving'is flug'il'o'j'n kaj mal'supr'e'n'flug'is sur amas'o'n da dis'ŝir'it'a'j membr'o'j kaj sur kadavr'o'j'n, balanc'iĝ'ant'a'j'n sur pend'ig'il'o'j...

Boriso Godunòv ne trov'iĝ'is en tiu tag'o inter la sekv'ant'ar'o de Ivan'o: hieraŭ li propon'is akompan'i la litovajn send'it'o'j'n el Moskvo.

La sekv'int'a'n tag'o'n la plac'o est'is pur'ig'it'a, kaj la kadavr'o'j est'is ĵet'it'a'j en la fos'aĵ'o'n, ĉirkaŭ'ant'a'n Kreml'o'n. Tie post kelk'e da jar'o'j moskv'an'o'j konstru'is kelk'a'j'n lign'a'j'n preĝ'ej'o'j'n "super ost'o'j kaj sang'o", kiel dir'as la antikv'a'j kronik'o'j.

Pas'is mult'a'j jar'o'j; la impres'o pri la terur'a ekzekut'o jam mal'aper'is el la memor'o de l’ popol'o; sed long'e ankoraŭ star'is apud la fos'aĵ'o de Kreml'o tiu'j mal'riĉ'a'j preĝ'ej'o'j, kaj la vizit'ant'o'j aŭd'is tie preĝ'o'j'n pri martir'o'j, el'turment'it'a'j kaj mort'ig'it'a'j laŭ ordon'o de l’ car'o Ivan'o la Kvar'a de l’ tut'a Ruslando.

Terur'eg'int'e Moskvon, la car'o ek'dezir'is si'n montr'i kor'favor'a kaj grand'anim'a. Laŭ li'a ordon'o, la mal'liber'ej'o'j est'is mal'ferm'it'a'j kaj ĉiu'j mal'liber'ul'o'j, kiu'j jam ne esper'is por si pardon'o'n, est'is liber'ig'it'a'j. Kelk'a'j eĉ ricev'is donac'o'j'n de l’ car'o. Ŝajn'e, li'a koler'eg'o, de long'e tro'plen'ig'int'a li'a'n anim'o'n kaj ĉiam kresk'int'a, eksplod'is dum la last'a ekzekut'ad'o kaj for'las'is li'a'n anim'o'n, kvazaŭ garb'o da flam'ant'a'j radi'o'j el fajr'o'spirant'a vulkan'o. Li'a anim'o trankvil'iĝ'is, kaj li ĉes'is ĉie serĉ'i perfid'o'n.

Ne ĉiu'foj'e, verŝ'int'e sang'o'n de sen'kulp'ul'o'j, Ivan'o hav'is riproĉ'o'j'n de konscienc'o. Tio de'pend'is ankaŭ de ali'a'j cirkonstanc'o'j. Ĉiel'a'j sign'o'j, subit'a fulm'o'tondr'o, aper'o de popol'a'j mal'feliĉ'o'j vek'is li'a'n sent'em'a'n imag'o'n kaj ia'foj'e ig'is li'n far'i publik'a'n pent'o'n; sed kiam ne okaz'is brul'ad'o aŭ mal'bon'eg'a rikolt'o aŭ iu ali'a mal'feliĉ'o, li'a intern'a voĉ'o silent'is, li'a konscienc'o dorm'et'is. Tiel okaz'is en la nun'a temp'o. Trankvil'a est'is la anim'o de l’ car'o. Post si'a'j mort'ig'o'j Ivan'o sent'is kvazaŭ kontent'iĝ'o'n, kiel hom'o sat'manĝ'int'a post long'a fast'ad'o. Obe'ant'e pli al si'a kutim'o ol al kor'a bezon'o, li, re'ven'ant'e en la antaŭ'urb'o'n tra la monaĥ'ej'o de Sankt'a Tri'unu'o, inter'romp'is si'a'n vojaĝ'o'n por preĝ'i dum kelk'a'j tag'o'j.

Dum la tut'a vojaĝ'o la front'e rajd'ant'a'j ofic'ist'o'j plen'man'e dis'don'ad'is arĝent'a'j'n mon'er'o'j'n al almoz'ul'o'j kaj, for'las'ant'e la monaĥ'ej'o'n, la car'o las'is al la ĉef'abat'o riĉ'a'j'n donac'o'j'n, por ke oni preĝ'u pri li'a san'o.

Godunòv, send'it'a antaŭ'e'n por prepar'i triumf'a'n akcept'o'n de l’ car'o, fin'int'e ĉio'n neces'a'n, sid'is en si'a dom'o, ĉe kverkna tabl'o, apog'int'e la kap'o'n sur la man'plat'o'n. Li pri'medit'ad'is ĉio'n okaz'int'a'n dum la last'a'j tag'o'j, la publik'a'n ekzekut'o'n, kiu'n li sukces'is ne ĉe'est'i, la mal'facil'e diven'ebl'a'n karakter'o'n de l’ terur'a car'o kaj la rimed'o'j'n por ne perd'i li'a'n favor'o'n, ne part'o'pren'ant'e la far'o'j'n de l’ opriĉnikoj,—kiam subit'e en'ir'is li'a serv'ist'o kaj anonc'is, ke ĉe la dom'a pord'o atend'as princ'o Nikito Romànoviĉ Serèbrjanij.

Serèbrjanij est'is mal'favor'at'o de l’ car'o, kondamn'it'a al mort'o. Li est'is for'kur'int'a el mal'liber'ej'o, kaj rilat'o'j kun li pov'is kost'i al Godunòv li'a'n kap'o'n. Ali'part'e, rifuz'i al la princastamecon aŭ denunc'i li'n al la car'o, tio est'us mal'ind'aĵ'o, kiu'n ne risk'us Godunòv, tim'ant'e perd'i la popular'ec'o'n, kiu'n li plej mult'e ŝat'is. Sam'temp'e li ek'memor'is, ke la car'o en la last'a'j tag'o'j est'is en bon'eg'a humor'o, kaj li tuj decid'is si'a'n ag'ad'manier'o'n.

Li ne el'ir'is el la dom'o, por akcept'i la princ'o'n, sed ordon'is, ke oni li'n tuj invit'u en la ĉambr'o'n. Neniu'j fremd'a'j atest'ant'o'j ĉe'est'is, kaj Godunòv, decid'int'e li'n akcept'i, dezir'is montr'i plenaastamecon.

—Est'u la bon'ven'int'a, princ'o,—li dir'is, ĉirkaŭ'brak'ant'e la gast'o'n: bon'vol'u sid'iĝ'i! Kiel vi kuraĝ'is re'ven'i la antaŭ'urb'o'n? Sed antaŭ'e permes'u, ke mi vi'n regal'u, cert'e, vi est'as tre lac'a?

Laŭ li'a ordon'o oni al'port'is manĝ'aĵ'o'n kaj kelk'a'j'n pokal'o'j'n da vin'o.

—Dir'u, mi pet'as, princ'o,—demand'is Godunòv: ĉu iu vi'n vid'is, kiam vi supr'e'n'ir'is la ŝtup'ar'o'n?

—Mi ne sci'as,—naiv'e respond'is la princ'o: ebl'e, iu vid'is, mi mi'n ne kaŝ'is, mi rekt'e al'rajd'is al vi'a dom'o. Mi sci'as, ke vi ne simpati'as por la opriĉnikoj!

—Boriso Teodòroviĉ,—daŭr'ig'is Serèbrjanij konfid'em'e: mi ne est'as sol'a, kun mi ven'is ĉirkaŭ du'cent rab'ist'o'j el apud Rjazanjo.

—Ili rest'is ekster la antaŭ'urb'o. Ni ĉiu'j prezent'as ni'a'j'n kap'o'j'n al la car'o: li bon'vol'u ni'n ekzekut'ig'i aŭ pardon'i, laŭ si'a bon'trov'o!

—Mi sci'as, princ'o, mi aŭd'is, kiel vi kun tiu'j rab'ist'o'j for'pel'is tatar'o'j'n; sed ebl'e vi ne sci'as, kio dum'e okaz'is en Moskvo?

—Mi ĉio'n sci'as,—respond'is Serèbrjanij, sulk'ig'ant'e la brov'o'j'n.—Mi vetur'is ĉi tie'n kaj esper'is, ke la opriĉnino est'as fin'it'a, sed ĉe vi far'iĝ'as ĉiam pli kaj pli mal'bon'e. Di'o pardon'u al la car'o! Sed kial do vi, Boriso Teodòroviĉ, nur observ'as ĉio'n kaj neni'o'n kontraŭ'dir'as?

—Nu, princ'o, mi vid'as, vi est'as ĉiam la sam'a. Se mi eĉ dir'us al la car'o, ĉu li obe'us mi'n?

—Tut'e egal'e,—obstin'e respond'is Serèbrjanij: ĉu li obe'os aŭ ne, sed vi dev'is nepr'e el'dir'i vi'a'n opini'o'n. De kiu li ek'sci'us la ver'o'n, se ne de vi?

—Ĉu, vi opini'as, li ne sci'as la ver'o'n? Ĉu vi opini'as, ke li efektiv'e kred'as al la denunc'o'j, laŭ kiu'j tiom da hom'o'j est'is ekzekut'it'a'j?

Kaj Godunòv halt'is, tim'ant'e, ĉu li ne dir'is tro mult'e, sed li tuj ek'memor'is, ke li parol'as kun Serèbrjanij, kies sincer'a mien'o est'is garanti'o kontraŭ perfid'o.

—Ne, princ'o,—li daŭr'ig'is du'on'voĉ'e: mal'just'a vi est'as kontraŭ mi. La car'o ekzekut'ig'as tiu'j'n, kontraŭ kiu'j li koler'as, kaj la impuls'o'j'n de li'a kor'o ĉu oni pov'as kontrol'i? "La kor'o de l’ car'o est'as en la man'o de Di'o",—dir'as la Sankt'a Skrib'o. La bojar'o Morozov prov'is parol'i la ver'o'n al la car'o,—kio sekv'is? Morozov est'as ekzekut'it'a, tamen ĉu tio help'is al la ali'a'j? Kaj vi, princ'o, ŝajn'e, malbonardas vi'a'n kap'o'n, se vi, sci'ant'e pri la ĵus'a'j ekzekut'o'j, kuraĝ'is ven'i en la antaŭ'urb'o'n?

Ĉe la nom'o de Morozov Serèbrjanij ek'spir'is. Li mult'e am'is la bojar'o'n, kvankam Morozov est'is for'pren'int'a li'a'n feliĉ'o'n.

—Nu, Boriso Teodòroviĉ,—li dir'is al Godunòv, respond'ant'e al li'a demand'o: se decid'os la sort'o, help'os neni'u fort'o! Ver'dir'e, la viv'o ted'is mi'n, ne bon'a viv'o komenc'iĝ'is en Ruslando!

—Aŭskult'u, princ'o, vi mem vi'n ne ŝpar'as, tia cert'e est'as vi'a karakter'o, sed Di'o zorg'as pri vi. Ĝis nun, malgraŭ ĉio, vi rest'as en viv'o. Ebl'e, la sort'o ne destin'is, ke vi pere'u sen'bezon'e. Se vi est'us re'ven'int'a antaŭ unu semajn'o, vi cert'e jam ne ekzist'us plu; sed nun, ŝajn'as al mi, vi pov'as hav'i iu'j'n esper'o'j'n. Nur ne rapid'u aper'i antaŭ la car'o, antaŭ'e mi dev'as parol'i kun li.

—Mi dank'as vi'n, Boriso Teodòroviĉ, sed vi ne zorg'u mult'e pri mi, nur mi'a'j'n rab'ist'o'j'n, se ebl'e, bon'vol'u pardon'ig'i. Kvankam krim'ul'o'j, ili ja bon'e el'is si'a'j'n kulp'o'j'n!

Godunòv mir'ig'it'e ek'ard'is la princ'o'n. Li ne pov'is al'kutim'iĝ'i al la naiv'ec'o de l’ princ'o, kaj li'a indiferent'ec'o pri la propr'a viv'o ŝajn'is al Godunòv ne'natur'a.

—Ebl'e pro ĉagren'o. Por kio viv'i nun? Ĉu vi vol'as kred'i, Boriso Teodòroviĉ, ia'foj'e malgraŭ'vol'e mi pens'as pri Kurbskij[34]: tim'o ek'posed'as mi'n, mi mem tiam hav'as la dezir'o'n for'las'i la patr'o'land'o'n kaj ir'i for al la pol'o'j, se nur la pol'o'j ne est'us ni'a'j mal'amik'o'j!

—Jes, princ'o! En la nun'a temp'o ni ne hav'as ali'a'n voj'o'n: aŭ imit'i la princ'o'n Kurbskij kaj por ĉiam for'las'i la patr'o'land'o'n, aŭ far'i, kiel mi—rest'i apud la car'o kaj pen'i konserv'i li'a'n favor'o'n. Kaj vi, princ'o, cel'as nek unu, nek ali'a'n: la car'o'n vi ne for'las'as kaj sam'temp'e vi kontraŭ'star'as al li; tio est'as ne'ebl'e, princ'o, oni dev'as elekt'i tio'n aŭ ĉi tio'n. Se vi ne dezir'as for'kur'i el Ruslando, plen'um'u la vol'o'n de l’ car'o. Kaj se li vi'n ek'am'os, ebl'e li mem for'las'os si'a'n opriĉninon. Se ni, ekzempl'e, est'us du'op'e apud li, sub'ten'ant'e unu la ali'a'n, tiel ke hodiaŭ mi dir'us al li neces'a'n vort'et'o'n, morgaŭ vi,—io nepr'e rest'os en li'a kap'o, senĉesutado eĉ ŝton'o'n tra'bor'as. Sed per'fort'e, kar'a princ'o, neni'o est'as far'ebl'a!

—Se li ne est'us la car'o,—mal'gaj'e dir'is Serèbrjanij,—mi sci'us, kio'n mi dev'us far'i, sed nun mi mem ne pov'as decid'i, kio'n far'i: unu'flank'e, Di'o mal'permes'as kontraŭ'star'i al la car'o, du'a'flank'e—mi ne pov'as simpati'i por li; se oni mi'n dis'pec'ig'os, mi ne pov'as inter'rilat'iĝ'i kun opriĉnikoj!

—Atend'u, princ'o, ne mal'esper'u! Ek'memor'u, kio'n mi tiam dir'is al vi! Ni las'u la opriĉnikojn; ni ne kontraŭ'parol'u al la car'o; la opriĉnikoj pere'ig'os si'n mem. Jam tri ĉef'o'j ne ekzist'as, ambaŭ Basmanov’j kaj Vjàzemskij. Atend'u, princ'o, la tut'a opriĉnino si'n mem for'manĝ'os.

—Ĝis tiam,—respond'is Godunòv, evit'ant'e tuj mal'kovr'i la ide'o'n, kiu'n li intenc'is firm'ig'i en la kap'o de si'a inter'parol'ant'o: ĝis tiam, se la car'o vi'n pardon'os, vi re'e pov'as batal'i kontraŭ tatar'o'j, tio ja est'as util'a far'o!

En la cerb'o de Serèbrjanij ne facil'e kun'viv'is du mal'sam'a'j impres'o'j, kaj la perspektiv'o batal'i kontraŭ tatar'o'j tuj mal'aper'ig'is li'a'n mal'ĝoj'o'n.

—Jes,—li dir'is: neni'o plu al ni rest'as, ol batal'i kontraŭ tatar'o'j! Bon'e est'us, se ni ne atend'us, kiam ili ven'os Ruslandon, sed se ni kun ĉiu'j ni'a'j regiment'o'j atak'us ili'n en Krimeo, ebl'e ni eĉ pov'us al'milit'i Krimeon!

Godunòv demand'is li'n pri li'a kontraŭ'vol'a liber'ig'o kaj pri la batal'o apud Rjazanjo. Jam vesper'iĝ'is, kaj ili ĉiam sid'is kaj inter'parol'ad'is antaŭ du pokal'o'j da vin'o.

—Kie'n vi ir'as, princ'o? Rest'u ĉe mi, pas'ig'u la nokt'o'n, morgaŭ mi parol'os kun la car'o pri vi, li dev'as re'ven'i.

—Ne'ebl'e est'as, bojar'o! Mi dev'as re'ven'i al la mi'a'j. Mi tim'as, ke ili komenc'os mal'pac'o'n kun iu. Se la car'o est'us en la antaŭ'urb'o, ni rekt'e ir'us al li kun ni'a pent'o,—est'u, kio est'os,—sed est'as danĝer'e rest'i long'temp'e apud ĉi tie'a'j kanajl'o'j: kvankam ni hav'as ni'a'n tend'ar'o'n ne sur'voj'e, apud la arb'ar'o, tamen iu taĉment'o da opriĉnikoj ĉiam pov'as ven'i...

—Adiaŭ, princ'o,—dir'is Godunòv.—Gard'u vi'n, ne ir'u al la car'o, ĝis kiam mi send'os vok'i vi'n.

—Atend'u! Kie'n vi ir'as?—al'don'is Godunòv, vid'ant'e, ke Serèbrjanij vol'as el'ir'i en la strat'o'n, kaj pren'int'e li'n je la man'o, li el'konduk'is li'n tra la kort'o.

—Adiaŭ, Nikito Romànoviĉ!—li ripet'is kaj ĉirkaŭ'brak'is la princ'o'n.—Di'o est'as kompat'em'a, ebl'e, vi'a afer'o bon'e sukces'os!

Kaj ne pli fru'e, ol kiam la princ'o sur'ĉeval'e tra'ir'is la kort'a'n pord'eg'o'n, Godunòv re'ven'is en si'a'n ĉambr'o'n, tre kontent'a, ke Serèbrjanij ne konsent'is pas'ig'i la nokt'o'n en li'a dom'o.

La sekv'int'a'n maten'o'n la car'o kun grand'a pomp'o re'ven'is la antaŭ'urb'o'n, kvazaŭ post sukces'plen'a milit'ir'o. La opriĉnikoj akompan'is li'n kun aklam'o'j: he, he, hurrà! tra ĉiu'j strat'o'j ĝis la palac'o.

—Best'o!—ŝi ek'kri'is, ir'ant'e renkont'e'n al li: kiel la ter'o ne en'glut'as vi'n, sang'avid'a'n best'o'n! Vi haladz'as sang'a'n odor'o'n, mort'ig'ist'o! Kaj vi kuraĝ'is ankoraŭ vizit'i la tomb'o'n de Sankt'a Sergèj post vi'a moskva krim'o! Di'a fulm'o'tondr'o frap'os vi'n, mal'ben'it'a'n, kun'e kun vi'a diabl'a milit'ist'ar'o!

Sed ĉi tiu'n foj'o'n la insult'o'j de l’ mal'jun'ul'in'o tut'e ne impres'is la car'o'n. Est'is neni'u fulm'o'tondr'o aŭ vent'eg'o. La sun'o bel'e bril'is en la sen'nub'a ĉiel'o kaj lum'ig'is la or'ornam'it'a'j'n mult'kolor'a'j'n flank'dom'o'j'n de l’ palac'o kun ili'a'j strang'form'a'j kupol'o'j. Ivan'o ne dir'is eĉ unu vort'o'n kaj preter'ir'is apud la nutr'ist'in'o en si'a'j'n ĉambr'o'j'n.

—Atend'u, atend'u!—ŝi daŭr'ig'is, sekv'ant'e li'n per okul'o'j kaj frap'ant'e la plank'o'n per si'a baston'o: Di'a'j fulm'o'j frap'os vi'n kaj brul'ig'os vi'a'n tut'a'n mal'pi'a'n antaŭ'urb'o'n!

Kaj la mal'jun'ul'in'o for'ir'is en si'a'n ĉambr'et'o'n, mal'rapid'e mov'ant'e la pied'o'j'n kaj koler'e rigard'ant'e la kort'eg'an'o'j'n, kiu'j de'flank'iĝ'is antaŭ ŝi, plen'a'j je superstiĉ'a tim'o.

En la sam'a postmezo Godunòv, vid'ant'e, ke la car'o est'as bon'humor'a kaj kontraŭ si'a kutim'o dezir'as iom ripoz'i, sekv'is li'n en li'a'n dorm'o'ĉambr'o'n. La am'o de la car'o por li rajt'ig'is li'n tio'n far'i, precip'e se li hav'is i'o'n raport'i, kio'n ne ĉiu'j dev'is aŭd'i.

En la car'a dorm'o'ĉambr'o star'is du lit'o'j: unu far'it'a el nur'a'j tabul'o'j ne'kovr'it'a'j,—tie Ivan'o Vasìljeviĉ kuŝ'is dum period'o'j de anim'a ekscit'iĝ'o kaj de pent'o'farad'o; ali'a—pli larĝ'a, est'is kovr'it'a per mol'a ŝaf'fel'aĵ'o, lanug'a'j kusen'eg'o'j kaj silk'a'j kusen'o'j; en ĉi tiu lit'o la car'o dorm'is, kiam li'a anim'o est'is trankvil'a. Ver'dir'e, ĝi ne oft'e okaz'is, kaj pli oft'e ĉi tiu last'a lit'o rest'is ne'uz'at'a.

Bon'e oni dev'is kon'i la natur'o'n de l’ car'o, por ĉiam sen'erar'e diven'i li'a'n humor'o'n. Ne ĉiam dum turment'o'j de l’ konscienc'o li far'iĝ'is pardon'em'a kaj kor'favor'a. Ne mal'oft'e li al'juĝ'is si'a'j'n konscienc'riproĉ'o'j'n al artifik'o'j de l’ diabl'o, kiu dezir'is mal'help'i al li persekut'ad'i la perfid'o'n, kaj tiam, anstataŭ montr'iĝ'i pardon'em'a, li, por kontraŭ'batal'i la diabl'o'n, ĉiam preĝ'ant'e kaj far'ant'e krucnojn, si'n don'ad'is al plej grand'a kruel'ec'o. Ne ĉiam ankaŭ li'a vid'ebl'e trankvil'a vizaĝ'o atest'is pri intern'a trankvil'ec'o. Oft'e ĝi est'is ne pli ol ŝajn'o, kaj la car'o, kun si'a ekster'ordinar'e tra'ig'a rigard'o kaj la kapabl'ec'o diven'i fremd'a'j'n pens'o'j'n, pli ol unu foj'o'n mir'ig'is si'a'n inter'parol'ant'o'n kaj frap'is li'n per ne'atend'it'a eksplod'o de koler'o dum moment'o'j, kiam ĉi tiu esper'is vid'i esprim'o'n de favor'o.

Sed Godunòv sci'is disting'i la plej mal'grand'a'j'n nuanc'o'j'n de l’ karakter'o de l’ car'o kaj ĉiam sen'erar'e diven'is kaj kompren'is la por ali'a'j ne'klar'ig'ebl'a'j'n ŝanĝ'o'j'n de li'a vizaĝ'o.

Kiam la car'o kuŝ'iĝ'is en si'a'n mol'a'n lit'o'n, Boriso Godunòv, vid'ant'e en li'a'j trajt'o'j neni'o'n krom lac'iĝ'o, dir'is sen i'a'j prepar'o'j:

—Nikito Serèbrjanij, la sam'a, kiu sabr'o'vund'is vi'a'n perfid'ul'o'n Vjàzemskij kaj est'is mal'liber'ig'it'a.

—Neni'u, vi'a car'a moŝt'o. Li mem ven'is kaj kun'ven'ig'is ĉiu'j'n rab'ist'o'j'n, kun kiu'j li apud Rjazanjo venk'is la tatar'o'j'n. Ili ĉiu'j kun'e kun Serèbrjanij ven'is konfes'i al vi'a car'a moŝt'o si'a'j'n kulp'o'j'n.

—Jes, vi'a car'a moŝt'o! Li rekt'e ven'is al mi; li ne sci'is, ke vi for'est'as, kaj li ven'is pet'i mi'n, ke mi raport'u pri li'a re'ven'o al vi'a car'a moŝt'o! Komenc'e mi intenc'is li'n mal'liber'ig'i, sed post'e ven'is al mi la ide'o, ke Skuratov ebl'e kulp'ig'os mi'n, ke mi al'propr'ig'as al mi li'a'n rajt'o'n; cert'e, Serèbrjanij ne for'kur'os, se li mem ven'is ĉi tie'n!

Godunòv parol'is tut'e mal'kaŝ'e, kun sincer'a mien'o, sen iu konfuz'iĝ'o, kvazaŭ sen ruz'ec'o, sen iu simpati'o por Serèbrjanij. Kiam li hieraŭ est'is el'konduk'ant'a Serèbrjanij’n per la kort'a pord'o, li tut'e ne hav'is la intenc'o'n kaŝ'i de la car'o li'a'n vizit'o'n (tro danĝer'e tio est'us!), li nur ne vol'is, ke iu el la opriĉnikoj, pli fru'e ol li, sci'ig'u la car'o'n pri tiu vizit'o kaj, kiel unu'a sci'ig'ant'o, koler'ig'u la car'o'n ebl'e eĉ kontraŭ Godunòv mem. La alud'o, ke Serèbrjanij est'is mal'amik'o de l’ ekzekut'it'a Vjàzemskij, ne sen'cel'e est'is uz'it'a de Godunòv.

La car'o osced'is ankoraŭ unu foj'o'n, sed neni'o'n respond'is, kaj Godunòv, observ'ant'e li'n tre atent'e, ne leg'is en li'a vizaĝ'o i'o'n simil'a'n je koler'o eĉ kaŝ'it'a. Mal'e, ŝajn'is al li, ke la intenc'o de Serèbrjanij si'n prezent'i kun la rab'ist'o'j al la car'a vol'o, plaĉ'is al Ivan'o.

La car'o Ivan'o, verŝ'ant'e sang'o'n kaj trem'ig'ant'e ĉiu'j'n, hav'is tamen la dezir'o'n, ke oni opini'u li'n just'a kaj eĉ favor'kor'a; li'a kruel'ec'o ĉiam hav'is la ŝajn'o'n de sever'a just'ec'o, kaj la fid'o je li'a favor'kor'ec'o tiom pli mult'e flat'is li'n, ĉar ne oft'e li renkont'is tiu'n fid'o'n.

Sed la last'a'j ekzekut'o'j jam tro'sat'ig'is Ivan'o'n; kelk'a'j kap'o'j neni'o'n pov'is al'don'i por li'a kontent'iĝ'o nek pov'is re'e ekscit'i li'a'n sang'soif'o'n, nun dorm'ant'a'n.

—Ĉu vi opini'as, ke mi ne pov'as viv'i sen mort'ig'o'j?—li dir'is sever'ton'e: la ribel'ul'o'j'n, kiu'j sub'fos'as la regn'o'n, ĉu oni pov'as kompar'i kun Nikito, kiu vund'is Afonĉjon? Kaj la rab'ist'o'j ankaŭ ne ĉiu'j merit'as mort'pun'o'n. Ili ĉiu'j kun Nikito kolekt'iĝ'u en mi'a kort'o. Kiam mi el'ir'os el la dorm'o'ĉambr'o, mi ek'vid'os, kio'n far'i kun ili!

Godunòv, dezir'int'e al la car'o bon'a'n ripoz'o'n, for'ir'is kun profund'a salut'o.

Sci'ig'it'a de Godunòv, Serèbrjanij ven'is en la car'a'n kort'o'n kun ĉiu'j si'a'j rab'ist'o'j.

En dis'ŝir'it'a'j, divers'spec'a'j vest'o'j, unu'j en kaftan'o'j, ali'a'j en ŝaf'pelt'o'j, kelk'a'j en bast'ŝu'o'j aŭ nud'pied'a'j, mult'a'j vund'it'a'j, kun bandaĝ'it'a'j kap'o'j kaj vizaĝ'o'j, ĉiu'j sen ĉap'o'j kaj sen arm'aĵ'o, ili silent'e amas'e star'is en la kort'o de la palac'o, atend'ant'e la vek'iĝ'o'n de l’ car'o.

Ne por la unu'a foj'o la rab'ist'o'j nun vid'is la antaŭ'urb'o'n; ili vizit'ad'is ĝi'n kiel harp'ist'o'j, kiel almoz'ul'o'j aŭ kiel urs'a'j konduk'ant'o'j. Kelk'a'j eĉ part'o'pren'is la last'a'n brul'atenc'o'n, dum kiu Ring'o kun Vultur'o ven'is liber'ig'i Serèbrjanij’n. Mult'e da kon'at'a'j figur'o'j ni trov'us inter ili, sed ne ĉiu'j ĉe'est'is. For'est'is tiu'j, kiu'j, defend'ant'e Ruslandon, mort'is antaŭ'ne'long'e sur Rjazanja batal'kamp'o, for'est'is tiu'j, kiu'j, post la venk'o, ŝat'ant'e la liber'a'n nomad'a'n viv'o'n, ne dezir'is prezent'i al la car'o si'a'j'n kulp'a'j'n kap'o'j'n. For'est'is Ring'o, Dmiĉjo, la flav'ruĝ'a kant'ist'o kaj Vultur'o! Ring'o, kiu la last'a'n foj'o'n vizit'is la antaŭ'urb'o'n la tag'o'n post la di'a juĝ'o, mal'aper'is Di'o sci'as kie'n; Dmiĉjo sekv'is li'n; la kant'ist'o'n, kiel ni sci'as, mort'pun'is Serèbrjanij, kaj la kadavr'o'n de Vultur'o nun dis'ŝir'eg'is hund'o'j kaj bek'pik'is korv'o'j apud la mur'o'j de Kreml'o...

Dum du hor'o'j jam star'is la brav'ul'o'j, kun mal'lev'it'a'j okul'o'j; ili ne sci'is, ke la car'o de long'e ili'n observ'as el si'a mal'grand'a fenestr'et'o super la dom'a pord'o. Ĉiu'j silent'is sam'e kiel Serèbrjanij, kiu star'is apart'e, en'pens'iĝ'int'e kaj ne atent'ant'e la hom'o'j'n, amas'iĝ'ant'a'j'n apud la pord'eg'o kaj en la kort'o. Mez'e de sci'vol'ul'o'j trov'iĝ'is la nutr'ist'in'o de l’ car'o. Ŝi star'is sur la peron'o, si'n apog'ant'e sur baston'o'n, kaj rigard'is ĉirkaŭ'e'n per si'a'j sen'viv'a'j okul'o'j, atend'ant'e la aper'o'n de Ivan'o, ebl'e, kun cel'o mal'help'i li'n per si'a ĉe'est'o far'i nov'a'n kruel'aĵ'o'n.

Ivan'o Vasìljeviĉ, satardinte el la kaŝ'it'a fenestr'o si'a'j'n mal'favor'at'o'j'n, kun ĝoj'ig'a pens'o, ke nun ili trov'iĝ'as inter viv'o kaj mort'o kaj ke ne agrabl'e ili dev'as si'n sent'i, subit'e aper'is sur la peron'o, akompan'at'a de kelk'a'j stolnikoj[43].

Ĉe la aper'o de l’ car'o, en or'ŝtof'a vest'o kaj kun desegn'it'a baston'o en la man'o, la rabistoenufleksis kaj klin'iĝ'is ĝis'ter'e'n.

—Bon'a'n tag'o'n, ĉifon'ul'o'j!—fin'e li dir'is kaj, si'n turn'ant'e al Serèbrjanij, li al'don'is: pro kio vi ven'is la antaŭ'urb'o'n? Ĉu vi enu'as sen mal'liber'ej'o?

—Vi'a car'a moŝt'o,—respond'is Serèbrjanij modest'e: la mal'liber'ej'o'n mi for'las'is ne propr'a'mov'e, mi'n per'fort'e for'konduk'is la rab'ist'o'j. Ili post'e venk'is la Ŝirinan ĥan'o'n Ŝiĥmàt, pri kio vi jam dev'as sci'i, vi'a car'a moŝt'o. Kun'e ni batal'is kontraŭ tatar'o'j, kun'e ni ven'is prezent'i al vi ni'a'j'n kulp'a'j'n kap'o'j'n: bon'vol'u ekzekut'ig'i aŭ pardon'i, laŭ vi'a bon'trov'o!

—Ĉu vi li'n est'is for'konduk'int'a'j el la mal'liber'ej'o?—demand'is Ivan'o la rab'ist'o'j'n: kial vi li'n kon'as?

—Vi'a car'a moŝt'o!—du'on'voĉ'e respond'is la rab'ist'o'j: li est'is sav'int'a ni'a'n hetman'o'n, kiam en Medvedevka oni vol'is li'n pend'ig'i. La hetman'o si'a'flank'e li'n for'konduk'is el la mal'liber'ej'o!

—En Medvedevka?—ripet'is la car'o kaj ek'rid'et'is: tio est'is, kiam vi regal'is Ĥomjàk’n per vip'bat'o'j? Mi memor'as la okaz'int'aĵ'o'n. Mi pardon'is al vi tiu'n unu'a'n kulp'o'n kaj, laŭ ni'a inter'konsent'o, vi est'is mal'liber'ig'it'a post vi'a du'a kulp'o, kiam re'e vi atak'is mi'a'j'n serv'ist'o'j'n en la dom'o de Morozov. Kiel vi klar'ig'os al mi ĉi tio'n?

Serèbrjanij vol'is respond'i, sed Onùfrievna si'n en'miks'is en la inter'parol'ad'o'n.

—Por kio kalkul'i li'a'j'n kulp'o'j'n?—koler'ton'e ŝi si'n turn'is al Ivan'o.—Anstataŭ rekompenc'i li'n pro tio, ke li venk'is la tatar'o'j'n kaj defend'is la sankt'a'n preĝ'ej'o'n, vi nur pen'as trov'i iu'n li'a'n kulp'o'n. Ĉu ne sufiĉ'as por vi la moskvaj ekzekut'o'j? fi, lup'o ne'sat'ig'ebl'a!

—Silent'u, mal'jun'ul'in'o!—dir'is Ivan'o sever'ton'e: ne dec'as al vir'in'aĉ'o mi'n instru'i!

Sed koler'ant'e kontraŭ Onùfrievna, la car'o ne dezir'is ŝi'n incit'i kaj, si'n turn'ant'e al la rab'ist'o'j, ĉiam star'ant'a'j sur'genu'e, li dir'is:

—Ili'a hetman'o for'est'as, vi'a car'a moŝt'o! Tuj post la Rjazanja batal'o li for'las'is ni'n. Mi propon'is al li ir'i kun'e, sed li ne konsent'is!

—Li ne konsent'is?—ripet'is Ivan'o.—Ŝajn'as al mi, ke vi'a hetman'o est'as la sam'a blind'ul'o, kiu kun mal'jun'ul'o penetr'is en mi'a'n dorm'o'ĉambr'o'n! Aŭskult'u, ĉifon'ul'o'j! Mi ordon'os trov'i vi'a'n hetman'o'n kaj mort'pun'i li'n!

—Atend'u, kio'n far'os al vi mem la diabl'o'j post vi'a mort'o!—ek'murmur'et'is la nutr'ist'in'o.

Sed la car'o ŝajn'ig'is, ke li ne aŭd'as, kaj daŭr'ig'is, rigard'ant'e la rab'ist'o'j'n:

—Kaj vi'n ĉiu'j'n, pro tio, ke vi mem ven'is al mi kun vi'a'j kulp'a'j kap'o'j, mi pardon'as. Oni don'u al ili tuj kvin barel'o'j'n da miel'trink'aĵ'o! Nu, mal'jun'a mal'saĝ'ul'in'o, ĉu vi est'as kontent'a?

—Viv'u ni'a car'o!—ek'kri'is la rab'ist'o'j. Ni serv'os al vi'a car'a moŝt'o! Ni merit'os la pardon'o'n per ni'a'j kap'o'j!

—Oni don'u al ili,—daŭr'ig'is Ivan'o,—bon'a'j'n kaftan'o'j'n kaj po unu or'a mon'er'o al ĉiu! Mi far'os ili'n mi'a'j opriĉnikoj! Ĉu vi dezir'as, kanajl'o'j, serv'i al mi kiel opriĉnikoj?

—Kia est'as vi'a opini'o?—si'n turn'is Ivan'o al Serèbrjanij kun kontent'a mien'o: ĉu taŭg'as ili est'i milit'ist'o'j?

—Sen'dub'e, ili taŭg'as,—respond'is Serèbrjanij: sed mi kuraĝ'as pet'i vi'n, vi'a car'a moŝt'o, ne far'u ili'n opriĉnikoj!

La car'o opini'is, ke Serèbrjanij konsider'as la rab'ist'o'j'n ne'ind'a'j tia'n honor'o'n.

—Se mi iu'n pardon'as,—li dir'is majest'e,—mi pardon'as tut'plen'e kaj don'as mi'a'n tut'a'n favor'o'n.

—Vi'a car'a moŝt'o,—daŭr'ig'is Serèbrjanij, iom ŝancel'iĝ'ant'e: ili ja far'is bon'a'n ag'o'n, sen ili'a venk'o ebl'e la tatar'o'j atak'us la urb'o'n Rjazanjo.

—Nu, pro kio do ili ne pov'as far'iĝ'i opriĉnikoj?—demand'is Ivan'o, tra'pik'ant'e Serèbrjanij’n per si'a'j okul'o'j.

—Pro tio, vi'a car'a moŝt'o!—ne tuj el'dir'is Serèbrjanij, van'e pen'ant'e trov'i pli konven'a'n esprim'o'n,—pro tio, ke ili, kvankam rab'ist'o'j, tamen est'as pli laŭd'ind'a'j, ol vi'a'j krim'ul'o'j!

Ĉi tiu ne'atend'it'a kaj ne'intenc'a arogant'aĵ'o de Serèbrjanij mir'ig'is Ivan'o'n. Li ek'memor'is, ke jam pli ol unu foj'o'n Serèbrjanij tiel mal'kaŝ'e parol'is kun li. Tamen Serèbrjanij, kondamn'it'a al mort'o, propr'a'mov'e re'ven'is en la antaŭ'urb'o'n kaj si'n prezent'is al li'a car'a vol'o. Pri mult'o oni pov'is kulp'ig'i li'n, nur ne pri mal'obe'em'o, kaj la car'o ne pov'is decid'i, kiel konsider'i ĉi tiu'n arogant'aĵ'o'n, sed subit'e nov'a hom'a figur'o al'tir'is li'a'n atent'o'n.

En la ar'o'n da rab'ist'o'j tut'e ne'rimark'it'e en'ŝtel'iĝ'is mal'jun'ul'o preskaŭ ses'dek'jar'a, bon'e vest'it'a, kiu, si'n kaŝ'ant'e por ne est'i vid'at'a de la car'o, pen'ad'is ating'i Serèbrjanij’n. Jam pli ol unu foj'o'n li etend'is si'a'n man'o'n el post la unu'a vic'o de la rab'ist'o'j, pen'ant'e kapt'i la bask'o'n de l’ princ'o kaj post mal'sukces'o re'e si'n kaŝ'ant'e post la dors'o'j de l’ rab'ist'o'j.

—De'flank'iĝ'u, hom'o'j!—komand'is la car'o.—Montr'u al mi tiu'n, kiu si'n kaŝ'as tie!

—Li est'as mi'a ĉeval'serv'ist'o!—rapid'e dir'is Serèbrjanij, re'kon'int'e si'a'n mal'jun'a'n Miĥeiĉ’n: li mi'n ne vid'is, de kiam...

—Jes, jes, vi'a car'a moŝt'o!—jes'is Miĥeiĉ, balbut'ant'e pro tim'eg'o kaj ĝoj'o: li'a princ'a moŝt'o est'as tut'e prav'a, mi li'n ne vid'is de kiam oni mal'liber'ig'is li'n. Permes'u do, vi'a car'a moŝt'o, ke mi nun rigard'u mi'a'n kar'a'n bojar'o'n! Sinjor'o Di'o, mi'a kar'ul'o! Mi jam perd'is esper'o'n vi'n iam re'vid'i!

—Kio'n vi dezir'is dir'i al li?—demand'is la car'o ankoraŭ suspekt'em'e: por kio vi vi'n kaŝ'is post la dors'o'j?

—Mi tim'as, vi'a car'a moŝt'o, Ivan'o Vasìljeviĉ, mi tim'as vi'a'j'n opriĉnikojn! Vi ja sci'as mem, ili est'as tia'j...

—Kia'j!—demand'is Ivan'o, pen'ant'e ŝajn'ig'i bon'kor'ec'o'n: dir'u do, mal'jun'ul'o, dir'u sen'ĝen'e, kia'j est'as mi'a'j opriĉnikoj?

—Ili est'as tia'j, vi'a car'a moŝt'o, kiu'j'n ni neniam est'is vid'int'a'j antaŭ la litova milit'ir'o!—li tuj dir'is, kuraĝ'ig'it'a de l’ bon'kor'a mien'o de l’ car'o: mi ne vol'as ili'n ofend'i, sed ne fid'ind'a'j ili ĉiu'j est'as, cert'e, ne'fid'ind'a'j, vi'a car'a moŝt'o!

La car'o fiks'e rigard'is Miĥeiĉ’n, mir'ant'e vid'i la serv'ist'o'n sam'e sincer'a, kiel li'a mastr'o.

—Nu, pro kio vi mal'ferm'eg'as la okul'o'j'n?—re'e en'miks'iĝ'is Onùfrievna: Ĉu vi vol'as li'n for'manĝ'i? Ĉu ne la ver'o'n li dir'is? Tia'j'n kanajl'o'j'n ĉu ni antaŭ'e vid'is en Ruslando?

—Jes, avi'nj'o, vi est'as tut'e prav'a!—li dir'is: ili est'as kulp'a'j pri ĉiu mal'bon'o, kiu okaz'as en Ruslando! Ili ankaŭ kalumni'is mi'a'n bojar'o'n! Ne fid'u al ili, vi'a car'a moŝt'o, ne fid'u! Ĉe la sel'o ili hav'as hund'a'j'n kap'o'j'n kaj en la buŝ'o hund'a'n lang'o'n! Mi'a mastr'o est'as vi'a plej fidel'a serv'ist'o, tamen Vjàzemskij kun tiu Ĥomjàk li'n kalumni'is. Jen la av'in'o dir'as la ver'o'n, ke tia'j rab'ist'o'j neniam est'is vid'at'a'j en Ruslando.

Kaj rigard'ant'e la ĉirkaŭ'star'ant'a'j'n opriĉnikojn, Miĥeiĉ al'ir'is pli proksim'e'n al Serèbrjanij: kvankam lup'o'j, vi ni'n nun'e ne for'manĝ'os!—li kvazaŭ dezir'is dir'i.

Kiam la car'o el'ir'is en la kort'o'n, li jam est'is decid'int'a pardon'i la rab'ist'o'j'n. Li nur intenc'is ĝu'i kelk'e da temp'o ili'a'n konfuz'o'n! La en'miks'iĝ'o de l’ nutr'ist'in'o ven'is ne ĝust'a'temp'e kaj preskaŭ koler'ig'is Ivan'o'n, sed feliĉ'e li hav'is si'a'n bon'kor'a'n humor'o'n, kaj, anstataŭ ek'koler'i, li el'pens'is rid'ind'ig'i la mal'jun'ul'in'o'n kaj sen'valor'ig'i ŝi'n en la okul'o'j de si'a'j kort'eg'an'o'j kaj sam'temp'e mok'et'i la ĉeval'serv'ist'o'n de Serèbrjanij.

—Do vi ne ŝat'as la opriĉninon?—li demand'is Miĥeiĉ’n kun bon'kor'a mien'o.

—Kiu ĝi'n ŝat'as? Vi'a car'a moŝt'o, de kiam ni re'ven'is el Litov'land'o, ĉiu'j mal'feliĉ'o'j de mi'a bojar'o okaz'as pro vi'a opriĉnino. Se ne est'us ĉi tiu'j sen'fel'ig'ist'o'j, Di'o niardu, mi'a mastr'o est'us, kiel antaŭ'e, vi'a favor'at'o.

Miĥeiĉ re'e ĵet'is siardan rigard'o'n al la car'a'j korp'o'gard'ist'o'j kaj sam'temp'e pens'is: Diabl'o ili'n pren'u! Mi volont'e pere'ig'us mi'a'n kap'o'n, se mi nur sukces'us sen'kulp'ig'i mi'a'n kar'a'n bojar'o'n antaŭ la car'o!

—Bon'eg'a'n serv'ist'o'n vi hav'as!—dir'is la car'o al Serèbrjanij.—Mi est'us kontent'a hav'i simil'a'j'n serv'ist'o'j'n! Ĉu de long'e li est'as ĉe vi?

—Vi'a car'a moŝt'o,—en'miks'iĝ'is Miĥeiĉ, tut'e re'kuraĝ'ig'it'a de la car'a laŭd'o: mi serv'as al mi'a princ'o de li'a infan'ec'o. Eĉ al li'a kar'memor'a patr'o mi serv'is, kaj mi'a patr'o serv'is al li'a av'o, kaj mi'a'j infan'o'j, se mi ili'n hav'us, serv'us al li'a'j infan'o'j!

—Ĉu vi ne hav'as infan'o'j'n, av'ĉj'o?—demand'is Ivan'o ankoraŭ pli bon'kor'e.

—Du fil'o'j'n mi hav'is, vi'a car'a moŝt'o, sed Di'o for'pren'is ili'n ambaŭ. Ili fal'is en batal'kamp'o apud Polock, kiam mi kun mi'a princ'o Nikito Romànoviĉ kaj kun princ'o Pronskij defend'is la urb'o'n. Al mi'a pli aĝ'a fil'o Bazilo iu pol'o dis'hak'is la kap'o'n, kaj mi'a pli jun'a fil'o Stefano ricev'is paf'vund'o'n en la brust'o'n, jen tie'n ĉi, iom'et'e pli supr'e'n ol la mal'dekstr'a mam'pint'o.

Kaj Miĥeiĉ per fingr'o montr'is sur si'a brust'o la lok'o'n, kie Stefano hav'is la vund'o'n.

—Domaĝ'e!—dir'is Ivan'o, balanc'ant'e la kap'o'n, kvazaŭ li mult'e kompat'is Miĥeiĉ’n kaj li'a'j'n fil'o'j'n.—Sed kio'n far'i, mal'jun'ul'o? Se Di'o pren'is ili'n, oni dev'as ricev'i ali'a'j'n.

—Kia'manier'e, vi'a car'a moŝt'o? Mi'a mal'jun'ul'in'o jam mort'is, ĉu el manik'o mi ricev'os infan'o'j'n?

—Nu!—respond'is la car'o, kvazaŭ por konsol'i la serv'ist'o'n: se est'os Di'a vol'o, nov'a'n edz'in'o'n oni pov'as trov'i!

—Sen'dub'e, oni pov'as, se oni dezir'as,—dir'is Miĥeiĉ, kontent'e rid'et'ant'e: sed mi ne tre ŝat'as vir'in'aĉ'o'j'n, vi'a car'a moŝt'o, kaj pas'is jam la temp'o, kiam mi mi'n okup'ad'is per tia'j afer'o'j!

—Est'as vir'in'aĉ'o kaj vir'in'aĉ'o!—dir'is Ivan'o kaj pren'ant'e Onùfrievna’n je ŝi'a tali'vest'o: jen edz'in'o por vi!—li dir'is kaj antaŭ'e'n'ŝov'is la nutr'ist'in'o'n.

La opriĉnikoj, ĉe la ŝerc'o de l’ car'o, laŭt'e rid'eg'is. Miĥeiĉ mir'ig'it'e rigard'is la car'o'n, esperant'e ek'vid'i rid'et'o'n sur li'a vizaĝ'o, sed Ivan'o rest'is serioz'a.

—Sen'hont'ul'o!—ŝi ek'kri'is: mal'pi'ul'o! mi ne permes'os, ke vi mi'n mok'u! Sen'hont'ul'o, fi, herez'ul'o sen'konscienc'a!

La mal'jun'ul'in'o ek'frap'is per si'a baston'o la peron'o'n, ŝi'a'j lip'o'j ek'maĉ'ad'is ankoraŭ pli mult'e kaj la naz'o blu'iĝ'is.

—Ne koler'u, av'in'o,—dir'is la car'o: mi svat'as al vi bon'a'n edz'o'n: li vi'n am'os, far'os al vi donac'o'j'n, instru'os vi'n! Hodiaŭ post la vesper'a preĝ'o ni fest'os vi'a'n edz'iĝ'a'n fest'o'n! Ĉu plaĉ'as al vi la fianĉ'in'o, mal'jun'ul'o?

—Am'o ven'os kun la temp'o,—dir'is Ivan'o: kaj mi don'os al ŝi bon'a'n dot'o'n!

Miĥeiĉ konstern'it'e ek'rigard'is Onùfrievnan, kiu'n la car'o ĉiam ten'is je la tali'vest'o.

—Vi'a car'a moŝt'o, Ivan'o Vasìljeviĉ,—li ek'kri'is genu'ant'e: ekzekut'ig'u mi'n, nur ne sen'honor'ig'u tia'manier'e! Pli volont'e mi ir'os eŝafod'o'n, ol edz'iĝ'os kun ŝi!

—Nu, bon'e!—li dir'is, fin'e el'las'ant'e la nutr'ist'in'o'n, kiu rapid'e for'ir'is, insult'ant'e kaj kraĉ'ant'e: ne pren'is pastr'o la don'o'n, re'kaŝ'u sak'o la mon'o'n. Mi dezir'is far'i vi'a'n feliĉ'o'n, sed mi tut'e ne intenc'is vi'n ge'edz'ig'i per'fort'e. Serv'u al vi'a bojar'o, kiel antaŭ'e, bon'a mal'jun'ul'o, kaj vi, Nikito, proksim'iĝ'u! Mi pardon'as al vi vi'a'n du'a'n kulp'o'n. Kaj vi'a'j'n kanajl'o'j'n mi ne far'os opriĉnikoj, efektiv'e mi'a'j brav'ul'o'j pov'us ofend'iĝ'i. Ili ir'u Ĵizdro’n, al gvardi'a regiment'o. Se ili volont'e batal'as kontraŭ tatar'o'j, ili hav'os tie labor'o'n! Kaj vi,—li daŭr'ig'is kun special'a favor'o, sen ordinar'a ironi'o kaj met'int'e la man'o'n sur la ŝultr'o'n de Serèbrjanij:—vi rest'u ĉe mi. Mi pac'ig'os vi'n kun la opriĉnino. Kiam vi ni'n pli bon'e ek'kon'os, vi ĉes'os ni'n evit'i. Bon'e est'as batal'i kontraŭ tatar'o'j, sed mi'a'j mal'amik'o'j est'as ne nur tatar'o'j; ekzist'as ankaŭ pli mal'bon'a'j. Tiu'j'n vi dev'as sci'i mord'et'i per dent'o'j kaj for'bala'i per bala'il'o!

—Nikito!—li al'don'is bon'kor'e, ne for'pren'ant'e la man'o'n de li'a ŝultr'o:—vi hav'as ver'am'ant'a'n kor'o'n, vi'a lang'o ne sci'as ruz'ec'o'n; ĝust'e tia'j'n serv'ist'o'j'n mi bezon'as! Far'iĝ'u opriĉniko, mi don'os al vi ofic'o'n de Vjàzemskij! Al vi mi fid'as, vi mi'n ne perfid'os!

Ĉiu'j opriĉnikoj kun envi'o rigard'is Serèbrjanij’n, ili jam antaŭ'vid'is nov'a'n nask'iĝ'ant'a'n stel'o'n, kaj mult'a'j jam komenc'is inter'murmur'et'i kaj esprim'i si'a'n mal'kontent'o'n, ke la car'o, mal'atent'ant'e ili'a'j'n merit'o'j'n, star'ig'as super ili mal'favor'at'o'n alt'rang'a'n el antikv'a princ'a famili'o.

—Vi'a car'a moŝt'o,—li dir'is ne sen pen'o: mi vi'n tre'eg'e dank'as por vi'a favor'o, sed bon'vol'u permes'i, ke mi al'iĝ'u al la gvardi'a regiment'o. Ĉi tie mi ne sci'as, kio'n far'i, mi ne est'as al'kutim'int'a viv'i en la antaŭ'urb'o, kaj tie mi est'os serv'ant'a al vi'a car'a moŝt'o ĝis mi'a'j fort'o'j sufiĉ'os!

—Jen kiel?—dir'is Ivan'o kaj de'met'is si'a'n man'o'n de l’ ŝultr'o de Serèbrjanij: tio signif'as, ke ni ne plaĉ'as al vi'a princ'a moŝt'o? Ebl'e vi opini'as, ke est'as pli honor'ind'a afer'o viv'i kun vi'a'j kanajl'o'j, ol far'iĝ'i mi'a batal'il'estr'o? Bon'e,—li daŭr'ig'is sarkasm'e:—mi ne dezir'as kontraŭ'vol'a'j'n amik'o'j'n, mi ne dezir'as trud'i mi'a'n amik'ec'o'n kaj neniu'n mi per'fort'e de'ten'as. Se vi bon'e kun'viv'as, est'u tiel: serv'u ĉiu'j kun'e! Bon'a'n vojaĝ'o'n, kanajl'ar'a vojevod'o!

Kaj kun rigard'o, plen'a de mal'estim'o, la car'o turn'is al Serèbrjanij la dors'o'n kaj en'ir'is en si'a'n palac'o'n.

Godunòv propon'is al Serèbrjanij loĝ'i en li'a dom'o ĝis la el'marŝ'o. Nun la propon'o est'is far'it'a tut'kor'e, ĉar Godunòv, kiu bon'e observ'is ĉiu'j'n parol'o'j'n, ĉiujestojn de l’ car'o, konklud'is, ke la vent'eg'o preter'pas'is kaj ke la car'o kontent'iĝ'os per mal'varm'ec'o kontraŭ la princ'o.

Plen'um'ant'e la promes'o'n, don'it'a'n de li al Maksim'o, Serèbrjanij tuj el la car'a palac'o ir'is al li'a patr'in'o por re'don'i al ŝi la kruc'o'n. Maluto ne est'is hejm'e. La mal'jun'ul'in'o jam sci'is pri la mort'o de la fil'o kaj akcept'is Serèbrjanij’n kiel parenc'o'n; sed kiam li, fin'int'e la komisi'o'n, adiaŭ'is ŝi'n, ŝi ne kuraĝ'is li'n de'ten'i, tim'ant'e la re'ven'ont'a'n edz'o'n, kaj ŝi kun ben'o'j akompan'is la gast'o'n ĝis la dom'pord'o.

Vesper'e, kiam Godunòv las'is Serèbrjanij’n sol'a'n en dorm'o'ĉambr'o, dir'int'e al li "bon'a'n nokt'o'n", Miĥeiĉ don'is plen'a'n liber'ec'o'n al si'a ĝoj'o.

—Nu, bojar'o kar'a,—li dir'is: fin'e mi hav'as feliĉ'a'n tag'o'n post tiom da mal'feliĉ'a'j! De kiam vi est'is mal'liber'ig'it'a, mi, kar'a princ'o, kvazaŭ ne vid'is la Di'a'n mond'o'n! Ĉiam mi vag'ad'is en Moskvo kaj en la antaŭ'urb'o, por aŭd'i i'o'n pri vi! Kiam hodiaŭ mi ek'aŭd'is, ke vi kun rab'ist'o'j est'as re'ven'int'a, mi flug'kur'is en la car'a'n kort'o'n, kaj la car'o jam star'as sur la peron'o! Tiam mi komenc'is klopod'i por vi'n ating'i el post la dors'o'j de l’ rab'ist'o'j, mi ne pov'is mi'n de'ten'i kaj kapt'is vi'n je la bask'o, kaj tiam la car'o mi'n rimark'is. Jes, kiom mult'e mi ek'tim'is! Kio'n mi tra'viv'is! Neniam mi tio'n forges'os! Du dank'preĝ'o'j'n mi mend'os morgaŭ: la unu'a'n—por vi'a san'o, la du'a'n—pro tio, ke Di'o mi'n liber'ig'is de tiu car'a sorĉ'ist'in'o kaj de'turn'is tiu'n mal'feliĉ'o'n.

Kaj Miĥeiĉ komenc'is detal'e rakont'i ĉio'n, kio'n li tra'viv'is post la ruin'ig'o de l’ dom'o de Morozov, kiel li, sci'ig'int'e Ring'o'n kaj re'ven'int'e al la muel'ist'o, trov'is tie Helen'o'n kaj konsent'is ŝi'n akompan'i ĝis la bien'o de Morozov, kie'n la serv'ist'o'j de tiu last'a li'n al'port'is dum la brul'o.

Serèbrjanij sen'pacienc'e aŭskult'is sen'ĉes'a'j'n de'flank'iĝ'o'j'n de Miĥeiĉ.

—Kar'a princ'o,—parol'is la mal'jun'ul'o: mi ja ne est'as blind'a, mi ĉio'n vid'as, kvankam mi silent'as. Mi dev'as konfes'i, kar'ul'o, al mi tre'eg'e ne plaĉ'is vi'a'j vizit'o'j al bojar'o Druĵino. Neni'u bon'o sekv'os,—mi pens'is,—kaj mi eĉ hont'is pro vi, kiam vi sid'is kun li ĉe la sam'a tabl'o kaj trink'is el la sam'a pokal'o. Vi mi'n kompren'as, kar'ul'o? Kvankam, ver'dir'e, neni'u est'as kulp'a en tia'j afer'o'j,—Di'o sci'as, de kie ĝi ven'as al la hom'o,—tamen kontraŭ la edz'o ĝi est'is pek'o. Nun, cert'e, est'as ali'a afer'o; nun ŝi de'pend'as de neni'u, est'u li en Di'a regn'o! Kaj tro jun'a ŝi est'as por rest'i vidv'in'o!

—Ne riproĉ'u mi'n, Miĥeiĉ,—dir'is Serèbrjanij mal'kontent'e,—sed dir'u al mi, kie ŝi est'as nun kaj kio'n vi sci'as pri ŝi?

—Atend'u, kar'ul'o, atend'u, mi ĉio'n dir'os laŭ'ord'e. Jen, kiam mi re'ven'is de ĉe la rab'ist'o'j, la muel'ist'o dir'as: "ven'is al mi fajr'o'bird'o, akompan'u ŝi'n al reĝ'o Dalmat'o!" Komenc'e mi ne pov'is kompren'i, kiu bird'o, kiu Dalmat'o? Sed kiam li montr'is al mi la bojar'in'o'n, mi kompren'is, ke li parol'as pri ŝi. Kaj ni ek'vojaĝ'is ambaŭ kun'e al la bien'o de Druĵino Andrèeviĉ. Komenc'e ŝi silent'is kaj sid'is kun mal'lev'it'a'j okul'o'j; post'e ŝi komenc'is demand'i pri si'a edz'o, pri tio kaj ĉi tio, fin'e pri vi; ŝi ne rekt'e demand'is, sed ĉirkaŭ'fraz'e, kvazaŭ kontraŭ'vol'e de'turn'int'e la okul'o'j'n. Kompren'ebl'e, vir'in'a mod'o! Mi ĉio'n rakont'is al ŝi, kio'n mi est'is sci'ant'a, kaj ŝi, mal'feliĉ'ul'in'o, ankoraŭ pli mult'e ek'mal'ĝoj'is, mal'lev'is la okul'o'j'n kaj la rest'o'n de l’ vojaĝ'o ŝi ne dir'is eĉ unu vort'o'n plu! Kiam ni est'is jam proksim'e al la bien'o, ŝi, vid'ebl'e, mal'kviet'iĝ'is. "Kial vi mal'kviet'iĝ'as, bojar'in'o?" mi demand'is. Ŝi ek'plor'eg'is. Mi dev'is ŝi'n konsol'i: "ne mal'ĝoj'u, mi'a kar'ul'in'o, bojar'o Druĵino ja est'as san'a!" Ĉe la nom'o de Druĵino ŝi ankoraŭ pli mal'dolĉ'e plor'is. Mi tiam ek'ard'is ŝi'n kaj ver'e mi ne sci'is, kio'n parol'i plu. "Kaj princ'o Nikito Romànoviĉ"—mi fin'e dir'is—"est'as kvankam en mal'liber'ej'o, tamen sen'dub'e ankaŭ san'a". Mi ver'e ne sci'is, kar'ul'o, kio'n dir'i al ŝi, mi sent'is, ke mi ne tio'n dir'as, kio dec'as, sed i'o'n ajn mi ja dev'is parol'i! Kaj kiam mi nom'is vi'n, kar'ul'o, ŝi tuj halt'ig'is la ĉeval'o'n kaj dir'is: "ne, mi ne pov'as vetur'i en la bien'o'n de l’ bojar'o!"—"Kio'n vi dir'as, vi'a bojar'in'a moŝt'o, kie'n do vi vetur'os?"—"Ĉu vi vid'as or'it'a'j'n kruc'o'j'n tie post la arb'ar'o?"—"Jes, bojar'in'a moŝt'o, mi vid'as."—"Tie est'as monaĥ'in'ej'o",—ŝi dir'is,—"mi re'kon'as la kruc'o'j'n: akompan'u mi'n tie'n!" Mi komenc'e rifuz'is, sed ŝi insist'is kaj insist'is: "Akompan'u! Mi tie pas'ig'os unu semajn'o'n aŭ du, mi preĝ'os Di'o'n, kaj post'e mi sci'ig'os al bojar'o Druĵino, kie mi est'as, li send'os iu'n por mi'n akompan'i!" Neni'o est'is far'ebl'a, mi ŝi'n akompan'is, kar'ul'o, mi ŝi'n tie rest'ig'is ĉe la abat'in'o!

—De la muel'ej'o rest'as ĉirkaŭ kvar'dek verst'o'j, de Moskvo iom pli ol kvar'dek. Kiam ni ir'os Ĵizdro’n, la monaĥ'in'ej'o est'os preskaŭ sur'voj'e.

—Miĥeiĉ,—dir'is Serèbrjanij:—far'u al mi serv'o'n. Pli fru'e ol maten'e mi ne pov'as ek'marŝ'i kun mi'a regiment'o: mi'a'j hom'o'j dev'as ĵur'i al la car'o per kruc'kis'ad'o. Sed vi tuj pren'u du ĉeval'o'j'n kaj rajd'u rapid'e, ne kompat'ant'e la ĉeval'o'j'n; vizit'u la bojar'in'o'n, rakont'u al ŝi ĉio'n, pet'eg'u ŝi'n, ke ŝi mi'n akcept'u, pet'eg'u ke ŝi neni'o'n decid'u antaŭ ol ŝi mi'n re'vid'os!

—Bon'e, kar'ul'o, bon'e! Ŝajn'e vi supoz'as, ke ŝi pov'as far'iĝ'i monaĥ'in'o? Tio ne okaz'os, kar'ul'o. Pas'os unu jar'o, cert'e, ŝi sufiĉ'e plor'os, afer'o ne'evit'ebl'a, ĉu oni pov'as ne plor'i pri Druĵino? Est'u li en Di'a regn'o! Kaj post'e ni hav'os edz'iĝ'a'n fest'o'n! Mi dir'as la ver'o'n, ĉu ne, princ'o? Ne ĉiam ni ja hav'os mal'ĝoj'o'n kaj mal'feliĉ'o'n!

Miĥeiĉ tuj ek'rajd'is al la monaĥ'in'ej'o, kaj Serèbrjanij tuj post tag'iĝ'o ir'is adiaŭ'i Godunòv’n.

Boriso jam est'is re'ven'int'a de l’ maten'a preĝ'o, kiu'n li ĉe'est'is, laŭ'kutim'e, kun'e kun la car'o.

—Kial vi tiel fru'e lev'iĝ'is, princ'o?—demand'is li'n Godunòv: ni, kiu'j loĝ'as en la antaŭ'urb'o, est'as dev'ig'at'a'j tio'n far'i, sed vi pov'us iom'et'e ripoz'i post la hieraŭ'a tag'o. Aŭ ĉu vi ne hav'is komfort'o'n en mi'a dom'o?

Sed la ruz'et'a rigard'o de Godunòv montr'is, ke li bon'e sci'is la kaŭz'o'n de l’ sen'dorm'ec'o de l’ princ'o.

La afabl'ec'o de Godunòv, li'a sincer'a simpati'o al Serèbrjanij, la serv'o'j, kiu'j'n li jam pli ol unu foj'o'n est'is far'int'a al la princ'o, kaj, kio est'is plej grav'a, li'a plen'a mal'simil'ec'o al ali'a'j kort'eg'an'o'j, al'is la princ'o'n. Li konfes'is antaŭ li si'a'n am'o'n al Helen'o.

—Ĉio'n ĉi jam de long'e mi sci'as!—dir'is Godunòv, rid'et'ant'e.—Mi diven'is ĝi'n ankoraŭ dum vi'a unu'a vizit'o en la antaŭ'urb'o'n laŭ vi'a'j rigard'o'j, ĵet'it'a'j al Vjàzemskij. Kaj krom tio, kiam mi intenc'e ek'parol'is kun vi pri Morozov, vi ne volont'e parol'is pri li, kvankam vi est'is li'a amik'o. Vi, princ'o, neni'o'n sci'as kaŝ'i: kio'n vi pens'as, tio est'as vid'ebl'a sur vi'a vizaĝ'o. Kaj tro ver'em'a vi est'as en vi'a'j parol'o'j, princ'o! Vi ne ofend'iĝ'u! Hieraŭ mi ek'tim'is pro vi kaj eĉ koler'is kontraŭ vi, princ'o, kiam vi tut'e mal'kaŝ'e respond'is al la car'o, ke vi ne dezir'as far'iĝ'i li'a opriĉniko.

—Vi ŝerc'as, bojar'o? Ĉu mi pov'us dank'i la car'o'n por tio? Vi ja mem ne est'as opriĉniko!

—Mi est'as io ali'a, princ'o. Mi sci'as, kio'n mi far'as. Mi ne kontraŭ'dir'as al la car'o, li mem ne dezir'as, ke mi far'iĝ'u opriĉniko. Tia est'as mi'a situaci'o. Sed vi, ricev'int'e la ofic'o'n de Vjàzemskij, far'iĝ'int'e batal'il'estr'o de l’ car'o, li'a plej intim'a serv'ist'o, vi pov'us bon'e serv'i al la tut'a land'o. Ni est'as sam'ide'an'o'j kaj kun'e ni ebl'e sukces'us fal'ig'i la opriĉninon.

—Ne, ne, bojar'o, ĉi tio'n mi ne pov'us! Vi ja mem dir'as, ke mi'a vizaĝ'o aper'ig'as ĉiu'j'n mi'a'j'n pens'o'j'n.

—La kaŭz'o est'as, ke vi ne vol'as vi'n dev'ig'i, princ'o. Se vi fin'e decid'us venk'i vi'a'n ver'em'o'n kaj far'iĝ'us opriĉniko, almenaŭ laŭ'aspekt'e, kiom mult'e ni far'us du'op'e! Nun, vi sci'as, mi mult'e sufer'as: mi est'as tut'e sol'a, tut'e izol'it'a, ĉiu'n hom'o'n mi dev'as tim'i, ĉiu'n vort'o'n pri'pens'i; ia'foj'e turn'iĝ'as al mi la kap'o! Kaj se ni du'op'e star'us apud la car'a tron'o, ni'a'j fort'o'j du'obl'iĝ'us! Ne mult'e ekzist'as da tia'j hom'o'j, kiel vi, princ'o. Se dir'i la ver'o'n, de post ni'a unu'a renkont'iĝ'o mi esper'is je vi!

—Mi ne taŭg'as por tia rol'o, Boriso Teodòroviĉ. Kiom da foj'o'j mi pen'ad'is lud'i fremd'a'n rol'o'n, ĉiam mi mal'sukces'is. Vi, efektiv'e, est'as majstr'o en tia'j afer'o'j. Ver'dir'e, komenc'e ne tre plaĉ'is al mi, ke vi ia'foj'e parol'as ne tio'n, kio'n vi pens'as, sed nun mi kompren'as, kie'n vi cel'as, kaj mi vid'as, ke vi bon'e far'as. Mi volont'e far'us sam'e, sed mi ne pov'as: Di'o ne don'is al mi tia'n kapabl'o'n. Tamen, ne pen'valor'as nun ĉi tio'n pri'trakt'i. Vi ja sci'as, ke la car'o konsent'is send'i mi'n al la gvardi'a regiment'o.

—Tio ne mal'help'as, princ'o. Vi re'e venk'os tatar'o'j'n, la car'o re'e ek'dezir'os vi'n vid'i. Cert'e, li vi'n ne far'os batal'il'estr'o, sed, se vi li'n pet'os, li far'os vi'n opriĉniko. Sed, se vi ne hav'os la okaz'o'n venk'i la tatar'o'j'n, vi ja nepr'e ven'os Moskvon, kiam fin'iĝ'os la vid'vin'temp'o por Helen'o Dmìtrievna. Vi ne tim'u, princ'o, ke ŝi far'iĝ'os monaĥ'in'o, tio ne okaz'os: la hom'a'n kor'o'n mi pli bon'e kon'as, ol vi. Ne pro am'o ŝi edz'in'iĝ'is kun Morozov, nun ŝi ne hav'as la kaŭz'o'n far'iĝ'i monaĥ'in'o. Atend'u, ĝis kiam la larm'o'j sek'iĝ'os, kaj, se vi dezir'as, mi vi'n svat'os.

—Dank'o'n, bojar'o, dank'o'n, Boriso Teodòroviĉ. Mi hont'as, ke vi tiom mult'e jam por mi est'as far'int'a, per neni'o mi pov'us al vi pag'i. Se mi hav'us okaz'o'n sufer'i turment'eg'o'n por vi, mort'i por vi, mi volont'e tio'n far'us. Sed ne admon'u mi'n far'iĝ'i opriĉniko aŭ kort'eg'an'o. Pro tio mi dev'as aŭ tut'e perd'i konscienc'o'n, aŭ est'i simil'a je vi. La last'o'n mi ne pov'as. Ĉiu hav'as si'a'n propr'a'n ag'ad'manier'o'n, destin'it'a'n de Di'o: falk'o flug'as laŭ si'a manier'o, cign'o laŭ ali'a,—nur ĉiu gard'u si'a'n ver'o'n!..

—Mi pek'us, se mi vi'n kulp'ig'us, bojar'o. Ni ne parol'u pri mi, sed kiom da bon'aĵ'o vi far'is al ali'a'j! Ankaŭ al mi'a'j kamarad'o'j ne bon'e est'us sen vi'a help'o! Ne sen'kaŭz'e oni vi'n tre ŝat'as en Ruslando, precip'e la popol'amas'o. Ĉiu'j esper'as je vi, la tut'a land'o rigard'as vi'n.

La brun'a vizaĝ'o de Godunòv iom ruĝ'iĝ'is, li'a'j okul'o'j ek'bril'is pro plezur'o. Akcept'ig'i si'a'n ag'ad'manier'o'n al Serèbrjanij por li est'is grav'a afer'o kaj atest'is pri li'a alanta fort'o.

—Mi'a'vic'e dank'o'n al vi, princ'o,—li dir'is.—Pri unu mi vi'n pet'as: se vi ne vol'as mi'n help'i, bon'vol'u ne kred'i almenaŭ, se vi aŭd'os mal'bon'a'n parol'o'n pri mi; dir'u al la kalumni'ant'o'j ĉio'n, kio'n vi pri mi sci'as!

—Est'u sen'zorg'a, Boriso Teodòroviĉ! Al neni'u mi permes'os pens'i pri vi mal'bon'e, tiom mal'pli parol'i. Mi'a'j rab'ist'o'j jam preĝ'as por vi'a san'o, kaj re'ven'int'e hejm'e'n ili preĝ'ig'os ankaŭ si'a'j'n parenc'o'j'n. Ke nur Diardu vi'n!

—Diardas tiu'j'n, kiu'j ne far'as mal'bon'aĵ'o'n!—dir'is Godunòv, modest'e mal'lev'ant'e la okul'o'j'n,—tamen ĉio est'as en Li'a sankt'a vol'o! Do, adiaŭ, princ'o, ĝis baldaŭ'a re'vid'o! Ne forges'u, ke mi dezir'as est'i invit'ot'a al vi'a edz'iĝ'a fest'o!

Ili amik'e ĉirkaŭ'brak'is unu la ali'a'n, kaj la kor'o de Serèbrjanij ĝoj'is. Li kutim'is kred'i, ke Godunòv ne far'as fals'a'j'n supoz'o'j'n, kaj li'a antaŭ'a tim'o pro Helen'o mal'aper'is.

Baldaŭ li for'las'is la antaŭ'urb'o'n kun si'a infanteri'a taĉment'o. Sed antaŭ'e okaz'is io, kio, laŭ tiam'a opini'o, est'is mal'bon'a antaŭno.

Apud unu preĝ'ej'o la taĉment'o dev'is halt'i pro amas'o da almoz'ul'o'j, okup'ant'a'j la tut'a'n strat'o'n antaŭ la preĝ'ej'o, atend'ant'e donac'o'j'n de iu riĉ'a person'o.

Mal'rapid'e rajd'ant'e kun si'a taĉment'o tra la hom'amas'o, Serèbrjanij ek'aŭd'is rekviem'o'n kaj demand'is, por kiu oni preĝ'as? Oni respond'is, ke ĝi est'is mes'o por la fil'o de Maluto, de la tatar'o'j mort'ig'it'a Maksim'o. Sam'temp'e ek'aŭd'iĝ'is laŭt'a plor'eg'o, kaj el la preĝ'ej'o oni el'port'is mal'jun'ul'in'o'n sven'int'a'n: ŝi'a mal'gras'iĝ'int'a vizaĝ'o est'is larm'e-mal'sek'a, kaj ŝiarizaj har'o'j sen'ord'e fal'is de sub velur'a ĉap'et'o. Tio est'is patr'in'o de Maksim'o.

Maluto en funebr'a'j vest'o'j aper'is sur la peron'o, kaj li'a'j okul'o'j renkont'iĝ'is kun tiu'j de Serèbrjanij, sed la trajt'o'j de Maluto ne hav'is ĉi tiu'n foj'o'n esprim'o'n de kutim'a kruel'ec'o, ili est'is rigid'a'j, kvazaŭ sen esprim'o. Li ordon'is kuŝ'ig'i la mal'jun'ul'in'o'n sur la peron'o'n, re'ven'is mem en la preĝ'ej'o'n por aŭskult'i ĝis fin'o la mes'o'n, kaj la rab'ist'o'j kun la princ'o, sen ĉap'o'j kaj si'n sign'ant'e kruc'e, preter'pas'is la preĝ'ej'o'n, de kie aŭd'iĝ'is solen'a kaj mal'rapid'e kantat'a preĝ'o: "kun sankt'ul'o'j Vi'a'j li'n en pac'o met'u!"

Tiu mal'ĝoj'a kant'ad'o kaj la re'memor'o'j pri Maksim'o ne bon'e impres'is la princ'o'n, sed li ankoraŭ ne forges'is la trankvil'ig'a'n parol'o'n de Godunòv, kaj la impres'o'j de l’ rekviem'o baldaŭ mal'aper'is. Ĉe la voj'turn'iĝ'o, en'ir'ant'e la mal'lum'a'n arb'ar'o'n, li ĵet'is la last'a'n rigard'o'n al la Aleksandra antaŭ'urb'o, kaj kiam la or'it'a'j kupol'o'j de l’ car'a palac'o jam ne est'is plu vid'ebl'a'j, li ek'sent'is, kvazaŭ li'a kor'o sen'pez'iĝ'is.

La maten'o est'is sun'a kaj mal'varm'et'a. La iam'a'j rab'ist'o'j, bon'e vest'it'a'j kaj arm'it'a'j, regul'paŝ'e sekv'is la princ'o'n kaj la rajd'ist'o'j'n li'n akompan'ant'a'j'n. Verd'a mal'lum'o ĉirkaŭ'is ili'n de ĉiu'flank'e. La ĉeval'o de Serèbrjanij, plen'a de mal'pacienc'a kuraĝ'o, de'ŝir'ad'is preter'pas'ant'e foli'o'j'n de l’ pend'ant'a'j branĉ'o'j, kaj Bujano, kiu, post la mort'o de Maksim'o, ne for'las'is plu la princ'o'n, kur'is antaŭ'e, de temp'o al temp'o lev'ant'e si'a'n vil'a'n buŝ'eg'o'n, por flar'i la aer'o'n, aŭ klin'iĝ'ant'e la orel'o'n, se iu mal'proksim'a son'o aŭd'iĝ'is en la arb'ar'o.

Dum kelk'a'j tag'o'j jam vojaĝ'is Serèbrjanij kun si'a taĉment'o. Foj'e ili halt'is por pas'ig'i nokt'o'n ĉe voj'kruc'iĝ'o, de kie flank'a voj'o konduk'is al la monaĥ'in'ej'o. La princ'o las'is si'a'j'n milit'ist'o'j'n kaj sol'a ek'rajd'is renkont'e al Miĥeiĉ, kiu dev'is al'port'i al li respond'o'n de Helen'o.

La tut'a'n nokt'o'n li rajd'is sen'inter'romp'e. Ĉe tag'iĝ'o li rimark'is si'a'n Miĥeiĉ’n, sid'ant'a'n apud esting'iĝ'ant'a fajr'o. Li'a'j du sel'it'a'j ĉeval'o'j si'n paŝt'is ne mal'proksim'e.

—Mi'a kar'a princ'o!—li ek'kri'is, re'kon'ant'e Serèbrjanij’n:—ne rajd'u plu'e'n! Re'ven'u, neni'o jam est'as far'ebl'a!

—Kio okaz'is?—demand'is Serèbrjanij, kaj li'a kor'o preskaŭ ĉes'is bat'i.

—Ne ekzist'as plu Helen'o Dmìtrievna, kar'ul'o!—sever'e respond'is Miĥeiĉ:—ekzist'as nur frat'in'o Eŭdoksio!

—Kio'n far'i, kar'a princ'o? Vid'ebl'e, tia est'is Di'a vol'o. Ne feliĉ'a est'as ni'a sort'o!

—Rakont'u!—dir'is Serèbrjanij, re'konsci'iĝ'int'e.—Rakont'u ĉio'n, ne indulg'u mi'n. Kiam la bojar'in'o monaĥ'in'iĝ'is?

—Post kiam ŝi ek'sci'is pri la ekzekut'ig'o de Druĵino Andrèeviĉ, post kiam en la monaĥ'in'ej'o est'is ricev'it'a la car'a ordon'o kun la nom'o'j de ĉiu'j ekzekut'it'o'j, por kiu'j oni dev'as preĝ'i; ŝi monaĥ'in'iĝ'is unu tag'o'n antaŭ mi'a al'vetur'o!

—Miĥeiĉ!—dir'is la princ'o post mal'long'a silent'o: akompan'u mi'n en la monaĥ'in'ej'o'n, mi dezir'as adiaŭ'i ŝi'n!

—Por kio, kar'ul'o? Ne mal'trankvil'ig'u ŝi'n plu! Nun ŝi est'as kvazaŭ sankt'ul'in'o. Prefer'e ni re'ven'u al la taĉment'o kaj ni ir'u rekt'e Ĵizdro’n.

Miĥeiĉ re'e balanc'is la kap'o'n, sed post'e montr'is al la princ'o unu el si'a'j ĉeval'o'j.

La voj'o ir'is la tut'a'n temp'o'n tra arb'ar'o. Baldaŭ aŭd'iĝ'is murmur'o de akv'o, kaj mal'grand'a river'et'o ek'bril'is tra dens'a verd'aĵ'o de kan'ar'o.

Serèbrjanij lev'is la kap'o'n kaj ek'vid'is lok'o'n, antaŭ ne'long'e brul'ig'it'a'n. Tie kaj ĉi tie la ter'o est'is el'fos'it'a; la ruin'o'j de konstru'aĵ'o'j kaj la romp'it'a rad'o montr'is, ke ĉi tie iam est'is muel'ej'o.

—Kiam ili arest'is la sorĉ'ist'o'n,—dir'is Miĥeiĉ,—ili ankaŭ li'a'n loĝ'ej'o'n for'brul'ig'is, esperant'e tie trov'i trezor'o'n.

Serèbrjanij distr'it'e ek'ard'is la lok'o'n, kaj ili daŭr'ig'is la voj'o'n, ne parol'ant'e plu eĉ unu vort'o'n.

Kelk'e da hor'o'j post'e la arb'ar'o mal'dens'iĝ'is. Inter la arb'o'j ili rimark'is blank'a'n ŝton'a'n ĉirkaŭ'bar'o'n kaj konstru'aĵ'o'j'n de la monaĥ'in'ej'o, star'ant'a mez'e de arb'ar'o. La monaĥ'in'ej'o ne okup'is, kiel ordinar'e, iu'n alt'aĵ'o'n. Tra mal'larĝ'a'j krad'fenestr'o'j oni ne vid'is vast'a'j'n stal'o'j'n, ĉeval'ej'o'j'n, bov'in'ej'o'j'n kaj ali'a'j'n mastr'um'a'j'n konstru'aĵ'o'j'n, kiel en ali'a'j monaĥ'ej'o'j; la rigard'o ĉie renkont'is nur la nud'a'j'n trunk'o'j'n kaj la mal'gaj'a'n pingl'aĵ'o'n de pin'o'j, kiu'j per mal'larĝ'a ring'o ĉirkaŭ'is la bar'il'o'n. La lok'aĵ'o est'is mal'gaj'a kaj sen'hom'a; la monaĥ'in'ej'o ne ŝajn'is est'i riĉ'a.

La rajd'ant'o'j de'ĉeval'iĝ'is kaj ek'frap'is ĉe la pord'et'o. Pas'is kelk'a'j minut'o'j; ek'tint'is la ŝlos'il'o'j.

—Por etern'e, am'e'n!—respond'is la frat'in'o-pord'ist'in'o, mal'ŝlos'ant'e la pord'et'o'n.—Kiu'n vi dezir'as vid'i, sinjor'o'j?

—La frat'in'o'n Eŭdoksion,—du'on'voĉ'e dir'is Miĥeiĉ, tim'ant'e per tiu nom'o dolor'ig'i la kor'vund'o'n de si'a bojar'o.—Vi mi'n kon'as, patr'in'o, mi est'is ĉi tie antaŭ kelk'a'j tag'o'j.

—Ne, mi ne kon'as, sinjor'o: mi nur de hodiaŭ est'as pord'ist'in'o, pli fru'e est'is frat'in'o Agni'o.

—Tut'e egal'e, patr'in'o,—daŭr'ig'is Miĥeiĉ: bon'vol'u ni'n en'las'i kaj dir'i al vi'a abat'in'o, ke ven'is princ'o Nikito Romànoviĉ Serèbrjanij.

La pord'ist'in'o ĵet'is sur la princ'o'n tim'o'plen'a'n rigard'o'n, post'en'ir'is kaj ferm'is post si la pord'et'o'n.

Est'is aŭd'ebl'e, kiel rapid'e ŝi mal'proksim'iĝ'is, ĉiam balbut'ant'e: Di'o Sinjor'o ni'a, sav'u ni'n!

—Kio okaz'is?—pens'is la ĉeval'serv'ist'o: por kio do ŝi tim'as mi'a'n princ'o'n?

Li ek'ard'is la princ'o'n kaj kompren'is, ke li'a polv'o'kovr'it'a arm'aĵ'o, li'a'j vest'o'j, dis'ŝir'it'a'j en pik'ant'a dorn'arb'et'ar'o kaj li'a konstern'it'a mien'o for'tim'ig'is la pord'ist'in'o'n. Efektiv'e, la trajt'o'j de l’ princ'a vizaĝ'o tiel mult'e ŝanĝ'iĝ'is, ke Miĥeiĉ mem pov'us li'n ne re'kon'i, se li ne est'us kun'e al'ven'int'a.

—Ne koler'u, sinjor'o'j,—ŝi dir'is per iom trem'ant'a voĉ'o tra la pord'et'o: nun la abat'in'o ne pov'as vi'n akcept'i; bon'vol'u ven'i morgaŭ post maten'preĝ'o!

—Mi ne pov'as atend'i!—ek'kri'is Serèbrjanij kaj, frap'int'e la pord'et'o'n per la pied'o, li el'bat'is ĝi'n kaj en'ir'is la kort'o'n.

—Je la nom'o de Jesuo Krist'o,—ŝi dir'is per trem'ant'a voĉ'o,—halt'u! Mi sci'as, kio'n vi dezir'as... sed Di'o pun'as la krim'ul'o'n, kaj sen'kulp'a sang'o fal'os sur vi'a'n kap'o'n!

—Honor'ind'a patr'in'o!—respond'is Serèbrjanij, ne kompren'ant'e la kaŭz'o'n de ŝi'a tim'o kaj tro ekscit'it'a: honor'ind'a patr'in'o, permes'u al mi vid'i frat'in'o'n Eŭdoksion! Nur por unu moment'o. Mi dezir'as adiaŭ'i ŝi'n.

—Jes, respekt'ind'a patr'in'o; kaj mi'a'n tut'a'n hav'o'n mi donac'os al vi'a monaĥ'in'ej'o.

—Vi ven'as per'fort'e,—ŝi dir'is: vi vi'n nom'as princ'o, sed Di'o sci'as, kiu vi est'as kaj kiu'j est'as vi'a'j intenc'o'j... Mi sci'as, ke nun'temp'e la opriĉnikoj ven'as en sankt'a'j'n monaĥ'in'ej'o'j'n por mort'ig'i edz'in'o'j'n kaj fil'in'o'j'n de l’ sankt'ul'o'j, kiu'j ĵus est'is ekzekut'it'a'j en Moskvo... Frat'in'o Eŭdoksio est'is edz'in'o de l’ ekzekut'it'a bojar'o...

—Sed mi ne est'as opriĉniko!—ek'kri'is Serèbrjanij: mi mem don'us mi'a'n tut'a'n sang'o'n pro bojar'o Morozov! Permes'u, ke mi vid'u la bojar'in'o'n, ho, respekt'ind'a patr'in'o!

Kred'ebl'e, ver'o'n kaj sincer'ec'o'n esprim'is la trajt'o'j de Serèbrjanij. La abat'in'o trankvil'iĝ'is kaj ek'ard'is li'n kun simpati'o.

—Mi pek'is kontraŭ vi!—ŝi dir'is: sed dank’ al Di'o kaj Sankt'a Di'patr'in'o nun mi vid'as, ke mi erar'is. Glor'o al Krist'o, Sankt'a Tri'unu'o kaj al ĉiu'j Di'a'j sankt'ul'o'j, ke vi ne est'as opriĉniko! La pord'ist'in'o mi'n tim'ig'is, mi intenc'is nur gajn'i temp'o'n, por kaŝ'i la frat'in'o'n Eŭdoksion. Mal'facil'a'n temp'o'n ni nun tra'viv'as, bojar'o! Eĉ la sankt'a'j rifuĝ'ej'o'j ne est'as bon'a kaŝ'ej'o por mal'favor'at'o'j! Dank’ al Di'o, ke mi erar'is! Se vi est'as amik'o aŭ parenc'o de Morozov, mi ven'ig'os vi'n al Eŭdoksio. Sekv'u mi'n, bojar'o, ĉi tie'n, en la ĝarden'o'n: tie trov'iĝ'as ŝi'a ĉel'o.

La abat'in'o konduk'is la princ'o'n tra la ĝarden'o al izol'it'a ĉel'o, dron'ant'a en lonicer'o'j kaj sovaĝ'a'j roz'uj'o'j. Tie, sur'benk'e, antaŭ la pord'o, sid'is Helen'o, nigr'e vest'it'a, kun vual'o antaŭ la vizaĝ'o. La mal'rekt'a'j radi'o'j de l’ sub'ir'ant'a sun'o lum'ig'is ŝi'n tra la dens'a'j acer'o'j kaj or'is super ŝi ili'a'j'n velk'ant'a'j'n branĉ'o'j'n. La somer'o proksim'iĝ'is al fin'o. La last'a'j sovaĝ'a'j roz'o'j est'is velk'ant'a'j; la nigr'a'j vest'o'j de l’ monaĥ'in'o est'is super'ŝut'it'a'j de ili'a'j roz'kolor'a'j foli'et'o'j. Mal'gaj'e observ'is Helen'o mal'rapid'e kaj unu'ton'e fal'ant'a'j'n sek'a'j'n kaj flav'a'j'n acer'a'j'n foli'o'j'n, kaj nur la bru'o de al'proksim'iĝ'ant'a'j paŝ'o'j romp'is ŝi'a'n medit'ad'o'n. Ŝi lev'is la kap'o'n, re'kon'is la abat'in'o'n kaj lev'iĝ'is por ir'i renkont'e al ŝi. Sed, subit'e rimark'int'e la princ'o'n, ŝi ek'kri'is, prem'is la man'o'j'n al la kor'o kaj tut'e sen'fort'a fal'is sur benk'o'n.

—Ne tim'u, infan'o!—dir'is kares'e la abat'in'o: li est'as vi'a kon'at'a bojar'o, amik'o de vi'a mort'int'a edz'o, li ven'is por adiaŭ'i vi'n.

Helen'o ne pov'is respond'i. Ŝi nur trem'is kaj kun terur'o rigard'is la princ'o'n. Long'e ili ambaŭ silent'is.

—Se mi vi'n atend'us,—murmur'et'is ŝi,—tiam al mi mank'us la fort'o'j... vi ne permes'us al mi... sufiĉ'e da pek'o'j mi jam hav'as...

—Helen'o Dmìtrievna!—li dir'is per inter'romp'it'a voĉ'o: mi por ĉiam vi'n adiaŭ'as, por ĉiam... Permes'u do, Helen'o Dmìtrievna, ke mi vi'n rigard'u la last'a'n foj'o'n, sen'vual'ig'u vi'n, Helen'o...

Helen'o per mal'dik'iĝ'int'a man'o lev'is la nigr'a'n teks'aĵ'o'n, kovr'ant'a'n ŝi'a'n vizaĝ'o'n, kaj la princ'o ek'vid'is ŝi'a'j'n kar'a'j'n plor'ruĝ'a'j'n okul'o'j'n, ek'vid'is la mult'e kon'at'a'n kar'a'n rigard'o'n, nebul'it'a'n per sen'dorm'a'j nokt'o'j kaj anim'a'j sufer'o'j...

—Adiaŭ, ho, Helen'o!—li ek'kri'is, fal'ant'e ter'e'n antaŭ ŝi: adiaŭ por ĉiam! Di'o help'u mi'n forges'i, ke ni pov'us est'i feliĉ'a'j!

—Ne, Nikito Romànoviĉ,—mal'gaj'e dir'is Helen'o: feliĉ'o ne est'as por ni destin'it'a. La sang'o de Druĵino Andrèeviĉ kuŝ'us inter ni kaj la feliĉ'o. Pro mi li ricev'is mal'favor'o'n de l’ car'o, kaj mi pek'is kontraŭ li, mi est'as kulp'a pri li'a mort'o! Ne, princ'o, ni ne pov'us est'i feliĉ'a'j. Kaj ĉu ekzist'as nun'temp'e feliĉ'a'j hom'o'j?

—Jes,—ripet'is Serèbrjanij: ĉu ekzist'as nun'temp'e feliĉ'a'j hom'o'j? Di'o ne hav'as favor'o'n por ni'a sankt'a Ruslando; tamen mi neniam est'is supoz'ant'a, ke ni dev'os dis'iĝ'i por ĉiam!

—Ne por ĉiam, ne,—ek'rid'et'is Helen'o mal'gaj'e: nur por ĉi tiu ter'a viv'o! Ĝi dev'is okaz'i. Ne dec'e est'us, se ni ĝoj'us, kiam la tut'a patr'o'land'o sufer'as mal'feliĉ'o'n.

—Kial,—dir'is Serèbrjanij mal'gaj'eg'e: kial mi ne est'is mort'int'a dum la tatar'a milit'o? Kial la car'o mi'n ne est'is ekzekut'int'a, kiam mi al'port'is al li mi'a'n kulp'a'n kap'o'n? Kio nun rest'as por mi en la mond'o?

—Port'u vi'a'n kruc'o'n, Nikito Romànoviĉ, sam'e kiel mi—la mi'a'n! Vi'a sort'o est'as pli facil'a ol la mi'a. Vi pov'as defend'i la patr'o'land'o'n, kaj mi pov'as nur preĝ'i por vi kaj pri'plor'i mi'a'n pek'o'n!

—Kiu'n patr'o'land'o'n? Kie est'as ni'a patr'o'land'o?—ek'kri'is la princ'o.—Kontraŭ kiu defend'i la patr'o'land'o'n? Ne tatar'o'j, sed ni'a car'o pere'ig'as Ruslandon! Mi'a'j pens'o'j konfuz'iĝ'as, Helen'o... Vi sol'a pov'us ankoraŭ sub'ten'i mi'a'n prudent'o'n; nun ĉio mal'lum'iĝ'as antaŭ mi, mi plu ne vid'as, kie est'as ver'o, kie mal'ver'o! Ĉiu bon'o pere'as, ĉiu mal'bon'o triumf'as. Oft'e, ho, Helen'o, pri princ'o Kurbskij mi ek'memor'is, kaj mi for'pel'is de mi tiu'j'n mal'bon'a'j'n pens'o'j'n, sed tiam mi hav'is ankoraŭ antaŭ mi la cel'o'n de mi'a viv'o, mi est'is fort'a,—nun mi plu ne hav'as la cel'o'n kaj mi'a'j fort'o'j mal'aper'as... mi'a prudent'o konfuz'iĝ'as...

—Help'u al vi Di'o, princ'o! Ĉu pro tio, ke vi'a propr'a feliĉ'o pere'is, vi far'iĝ'os car'a mal'amik'o, vi kontraŭ'star'os al la tut'a popol'o, kiu klin'iĝ'is antaŭ si'a car'o? Ek'memor'u, ke Di'o send'as al ni pruv'o'j'n, por ke ni pov'u renkont'i unu la ali'a'n en la ven'ont'a viv'o! Re'memor'ig'u al vi vi'a'n tut'a'n viv'o'n, ne mensog'u antaŭ vi mem, princ'o!

La princ'o mal'lev'is la kap'o'n. La eksplod'int'a indign'o ced'is al sever'a'j ide'o'j de l’ dev'o, en kiu'j li est'is eduk'it'a kaj kiu'j'n li ĝis nun port'is kiel sankt'aĵ'o'n en si'a kor'o, kvankam ne ĉiam li sukces'is ag'i laŭ ili.

—Port'u vi'a'n kruc'o'n, Nikito Romànoviĉ!—ripet'is Helen'o,—ir'u, kie'n la car'o vi'n send'as. Vi for'rifuz'is far'iĝ'i opriĉniko, kaj vi'a konscienc'o dev'as est'i pur'a! Batal'u kontraŭ la mal'amik'o'j de Ruslando, kaj mi ne ĉes'os preĝ'i por ni ambaŭ ĝis mi'a last'a hor'o!

—Adiaŭ, Helen'o, adiaŭ, mi'a frat'in'o!—ek'kri'is Serèbrjanij, si'n ĵet'ant'e al ŝi.

Helen'o trankvil'e renkont'is li'a'n mal'esper'a'n rigard'o'n, ĉirkaŭ'brak'is li'n kvazaŭ frat'o'n kaj kis'is li'n tri'foj'e, sen iu tim'o aŭ konfuz'o; ĉar en tiu adiaŭ'a kis'o jam for'est'is la sent'o, kiu antaŭ du monat'o'j, apud la palis'ar'o de l’ ĝarden'o de Morozov, ŝi'n ne'vol'e kaj sen'konsci'e ĵet'is en la brak'o'j'n de Serèbrjanij.

—Adiaŭ!—ŝi ripet'is kaj, mal'lev'int'e la vual'o'n, ŝi rapid'e for'ir'is en si'a'n ĉel'o'n.

Oni sonor'ig'is por vesper'preĝ'o. La princ'o long'e post'sekv'is Helen'o'n per si'a rigard'o. Li ne aŭd'is, kio'n dir'is al li la abat'in'o, li ne sent'is, kiel ŝi pren'is li'a'n man'o'n kaj akompan'is li'n ĝis la pord'et'o. Silent'e li sur'ĉeval'iĝ'is, silent'e li rajd'is kun Miĥeiĉ tra la pin'a arb'ar'o sur kon'at'a voj'et'o. La son'o'j de l’ monaĥ'in'ej'a sonor'il'o fin'e li'n elidigis. Nur tiam li kompren'is si'a'n tut'a'n mal'feliĉ'o'n. Li'a kor'o dis'fend'iĝ'is ĉe tiu'j son'o'j, sed li tamen am'em'e aŭskult'is ili'n, kvazaŭ ili en'hav'is la last'a'n adiaŭ'o'n de Helen'o. Kaj kiam la kupr'a'j son'o'j, kun'flu'ant'e, fin'e tut'e mal'aper'is en la vesper'a aer'o, ek'ŝajn'is al li, ke ĉio parenc'a for'las'is li'a'n viv'o'n kaj ke de ĉiu'flank'e li'n ĉirkaŭ'kapt'as mal'varm'a, sen'esper'ig'a sol'ec'o.

La sekv'int'a'n tag'o'n la taĉment'o de Serèbrjanij daŭr'ig'is si'a'n voj'o'n, Ĉiam pli kaj pli en'profund'iĝ'ant'e en mal'lum'a'j'n dens'a'j'n arb'ar'o'j'n, kiu'j post iu inter'spac'o al'iĝ'is al la fam'a Brjanska dens'ej'o. La princ'o rajd'is front'e de l’ taĉment'o, kaj Miĥeiĉ sekv'is li'n de mal'proksim'e, ne kuraĝ'ant'e romp'i li'a'n silent'o'n.

Serèbrjanij rajd'is, mal'lev'int'e la kap'o'n, kaj mez'e de li'a'j mal'gaj'a'j pens'o'j, mez'e de li'a mal'esper'o bril'is al li, kvazaŭ maten'ruĝ'o, sent'o konsol'ant'a. Tio est'is la konsci'o, ke li laŭ'fort'e plen'um'is si'a'n dev'o'n, ke li ir'is rekt'a'n voj'o'n, ke intenc'e li ne de'flank'iĝ'is eĉ por unu moment'o. Ne'taks'ebl'a sent'o, kiu mez'e de mal'feliĉ'o'j kaj ĉagren'o'j ĉiu'spec'a'j, kvazaŭ ne'for'pren'ebl'a trezor'o, viv'as en la hom'a kor'o kaj antaŭ kiu ĉiu'j trezor'o'j de l’ mond'o, ĉio, kio est'as cel'o de l’ hom'a pen'ad'o, ĉio est'as polv'o...

Sol'e ĉi tiu konsci'o ebl'ig'is la princ'o'n ne mort'i, kaj re'memor'ant'e ĉiu'j'n cirkonstanc'o'j'n de si'a adiaŭ'a re'vid'o kun Helen'o, ĉiu'j'n ŝi'a'j'n parol'o'j'n, li trov'is mal'gaj'a'n plezur'o'n en la pens'o, ke efektiv'e est'us ne dec'e ĝoj'i nun'temp'e, kaj ke li ne si'n apart'ig'as de ĉiu'j, sed port'as si'a'n part'o'n de komun'a mal'feliĉ'o.

Ankaŭ la dir'o'j'n de Godunòv li ek'memor'is, kaj li mal'dolĉ'e rid'et'is pri la cert'ec'o, kun kiu Godunòv parol'is pri si'a sci'o de l’ hom'a kor'o.—"Kred'ebl'e",—li pens'is: "ne ĉio'n pov'as diven'i Boriso Teodòroviĉ? La ŝtat'a'j afer'o'j kaj la kor'o de l’ car'o est'as por li bon'e kon'at'a'j; li antaŭ'vid'as, kio'n dir'os Maluto, kio'n far'os tiu aŭ ali'a opriĉniko; sed kio'n sent'as tiu'j, kiu'j ne serĉ'as si'a'n profit'o'n, por li est'as tut'e ne'kon'at'a!"

Kaj kontraŭ'vol'e Serèbrjanij ek'memor'is Maksim'o'n kaj medit'is, ke li juĝ'us ali'e. Li ne dir'us: "ŝi ne pro am'o edz'in'iĝ'is kun Morozov, do ŝi vi'n atend'as". Li dir'us: "rapid'u, mi'a frat'o! Ne perd'u eĉ moment'o'n, lac'pel'u la ĉeval'o'n, sed halt'ig'u ŝi'n, dum est'as ankoraŭ temp'o!"

Kaj nun, la sol'ec'o ŝajn'is al Serèbrjanij ankoraŭ pli sen'esper'a, ĉar li sci'is, ke neni'u jam est'os tia amik'o por li, kiel Maksim'o, neni'u plen'ig'os li'a'n anim'o'n per si'a anim'o, neni'u help'os al li kompren'i tio'n, kio'n li bon'e sent'is per si'a honest'a kor'o, sed kio'n li ankoraŭ ne sukces'is klar'e re'spegul'ig'i en si'a konsci'o...

Kaj de nun ir'os li'a viv'o si'a'n voj'o'n, ne demand'ant'e, ĉu li'a'j plej bon'a'j dezir'o'j koincid'as kun ĝi'a'j sever'a'j regul'o'j, kaj dum long'e ankoraŭ est'os dis'etend'it'a'j ĝi'a'j mult'kolor'a'j desegn'aĵ'o'j, en kiu'j ĉiu detal'o, apart'e pren'it'a, hav'as, ebl'e, neniu'n senc'o'n, sed en kiu'j ĉiu'j part'o'j est'as interitaj per unu sen'inter'romp'a ĉen'o, sekv'ant'e unu la ali'a'n kun sever'a intern'a logik'ec'o...

Serèbrjanij mal'lev'is la kap'o'n kaj mal'streĉ'is la konduk'il'o'j'n, mal'rapid'e rajd'ant'e tra dens'a arb'ar'o, sam'e mal'lum'eg'a, kiel li'a'j pens'o'j. Egal'paŝ'a marŝ'ad'o de l’ rab'ist'o'j inter'romp'is la ĉirkaŭ'ant'a'n trankvil'ec'o'n. La sovaĝ'a loĝ'ant'ar'o de l’ dens'ej'o, sciur'o'j kaj ali'a'j best'o'j, ne hav'int'e ĝis nun kaŭz'o'n tim'i hom'o'n, ne si'n kaŝ'is ĉe la aper'o de l’ rajd'ant'o'j, sed nur supr'e'n'ramp'is la supr'a'j'n branĉ'o'j'n, de kie ili sci'vol'e observ'is la preter'paŝ'ant'a'j'n. Mult'kolor'a'j peg'o'j, al'kroĉ'iĝ'int'e al musk'o'kovr'it'a ŝel'o de l’ arb'a'j trunk'o'j, direkt'is si'a'j'n ruĝ'a'j'n kap'et'o'j'n al la gast'o'j kaj post'e re'e frap'is kaj frap'is la sek'a'n arb'o'n.

Unu milit'ist'o du'on'voĉ'e ek'kant'is tir'ton'e son'ant'a'n melodi'o'n; ali'a'j al'kant'is, kaj baldaŭ ĉiu'j voĉ'o'j form'is komun'a'n ĥor'o'n, kiu potenc'e plen'ig'is la aer'o'n sub la dens'a arb'ar'a tegment'o...

Ni pov'us fin'i ni'a'n mal'gaj'a'n rakont'o'n, sed rest'as al ni ankoraŭ dir'i, kio okaz'is al ali'a'j person'o'j, kiu'j, ebl'e, sam'e kiel princ'o Serèbrjanij, ĝu'as la simpati'o'n de l’ leg'ant'ar'o. Pri la princ'o mem ni ankoraŭ aŭd'os ĉe la fin'o de ni'a rakont'o. Nun ni dev'as for'ĵet'i dek'sep mal'gaj'a'j'n jar'o'j'n kaj ven'i Moskvon en la glor'a jar'o de l’ al'milit'o de Siberio.

Mult'e da temp'o pas'is de kiam Serèbrjanij for'las'is la antaŭ'urb'o'n kun si'a'j pardon'it'a'j rab'ist'o'j. Mult'a'j ŝanĝ'o'j okaz'is en Ruslando dum ĉi tiu inter'temp'o. Sed la car'o Ivan'o, kiel antaŭ'e, jen far'iĝ'is suspekt'em'a kaj ekzekut'ig'is si'a'j'n plej fidel'a'j'n, plej fam'a'j'n regn'an'o'j'n, jen re'konsci'iĝ'is, far'is publik'a'n pent'o'n kaj send'is en monaĥ'ej'o'j'n riĉ'a'j'n donac'o'j'n kaj nom'ar'o'n de mort'ig'it'a'j de li hom'o'j, por ke oni preĝ'u pri ili. El li'a'j est'int'a'j favor'at'o'j neni'u rest'is. La plej ĉef'a, Maluto Skuratov, eĉ unu foj'o'n ne est'is mal'favor'at'a, sed li mort'is sub la mur'o'j de Vejsenŝtein en Livoni'o, kaj je li'a honor'o Ivan'o for'brul'ig'is ĉiu'j'n kaptitajermanojn kaj sved'o'j'n.

Cent'o'j, eĉ mil'o'j da rus'o'j, perd'int'e la tut'a'n pacienc'o'n kaj esper'o'n pri pli bon'a temp'o, ar'e for'kur'is Litov'uj'o'n kaj Pol'uj'o'n.

Dum ĉi tiu period'o okaz'is unu sol'a feliĉ'o por Ruslando. Car'o Ivan'o kompren'is la mal'util'o'n de l’ divid'ad'o de Ruslando en du du'on'o'j, el kiu'j unu turment'eg'is la ali'a'n, kaj, instig'at'a de Godunòv, konsent'is neni'ig'i la mal'am'eg'at'a'n opriĉninon. Li re'ven'is Moskvon, kaj la terur'ig'a palac'o en la Aleksandra antaŭ'urb'o por ĉiam rest'is ne'loĝ'at'a.

Dum'e, mult'e da mal'feliĉ'o'j frap'is ni'a'n patr'o'land'o'n. Mal'sat'o kaj epidemi'o'j dezert'ig'is urb'o'j'n kaj vilaĝ'o'j'n. Pli ol unu foj'o'n la tatar'a ĥan'o invad'is Ruslandon, kaj li eĉ sukces'is for'brul'ig'i ĉiu'j'n antaŭ'urb'o'j'n de Moskvo kaj grand'a'n part'o'n de la urb'o mem. Sved'o'j atak'is ni'n de Nord'o, Stefano Batorio, kiu'n la litova deput'it'ar'o elekt'is post Ĝigimondo, re'komenc'is la milit'o'n kaj, spit'e la kuraĝ'o de ni'a'j regiment'o'j, li ni'n venk'is per si'a spert'o kaj for'pren'is ĉiu'j'n ni'a'j'n okcident'a'j'n region'o'j'n.

La kron'princ'o Ivan'o, kvankam aprob'ant'a ĉiu'j'n krim'o'j'n de si'a patr'o, tiu'n foj'o'n ek'sent'is humil'ig'o'n de l’ regn'o kaj dezir'is ir'i kontraŭ Stefano Batorio. Ivan'o la Terur'a suspekt'is, ke li intenc'as de'tron'ig'i li'n, kaj la kron'princ'o, kiu iam est'is sav'it'a de Serèbrjanij apud Mal'ben'it'a Ŝlim'akv'o, nun ne evit'is kruel'a'n mort'o'n. Dum eksplod'o de frenez'ec'o, la patr'o mort'frap'is li'n per si'a akr'a'pint'a baston'o. Oni rakont'as, ke Godunòv, kiu si'n ĵet'is inter la patr'o kaj la fil'o, ricev'is mult'e da vund'o'j kaj ne mort'is nur dank’ al kurac'art'o de l’ Perma komerc'ist'o Stroganov.

Post tiu mort'ig'o Ivan'o en si'a mal'esper'o kun'vok'is la bojar'a'n Duma’n, proklam'is si'a'n dezir'o'n monaĥ'iĝ'i kaj ordon'is elekt'i ali'a'n car'o'n. Nur ced'ant'e al insist'a pet'eg'ad'o de l’ bojar'o'j, li fin'e konsent'is rest'i car'o kaj kontent'iĝ'is per pent'o kaj riĉ'a'j donac'o'j al preĝ'ej'o'j. Sed baldaŭ re'e komenc'iĝ'is la mort'ekzekut'o'j. Laŭ atest'o de Oderborn, li mort'ig'is du mil tri cent si'a'j'n milit'ist'o'j'n pro tio, ke ili kapitulac'is al la mal'amik'o kelk'a'j'n fortik'aĵ'o'j'n, kvankam Batorio mem mir'is pri ili'a grand'eg'a kuraĝ'o en milit'o.

Perd'ant'e si'a'j'n posed'aĵ'o'j'n unu post ali'a, ĉiu'flank'e ĉirkaŭ'it'a de mal'amik'o'j, vid'ant'e plen'a'n malanizadon en la regn'o, Ivan'o terur'e sufer'is, kaj tio montr'iĝ'is en li'a'j manier'o'j, en li'a'j vizaĝ'trajt'o'j. Li mal'zorg'is si'a'j'n vest'o'j'n, li'a alt'kresk'a figur'o fleks'iĝ'is, li'a'j okul'o'j esting'iĝ'is, la mal'supr'a makzel'o pend'is kvazaŭ ĉe mal'jun'ul'o kaj nur dum kun'ven'o'j li pen'ad'is sid'i rekt'e, rigard'i fier'e kaj suspekt'plen'e, ĉu oni ne rimark'as li'a'n mal'fort'ec'o'n. En ĉi tiu'j moment'o'j li est'is ankoraŭ pli terur'ig'a, ol dum la tag'o'j de li'a iam'a majest'ec'o. Neniam ankoraŭ Moskvo est'is sufer'int'a tia'n prem'eg'o'n de mal'ĝoj'o kaj de terur'o!

Dum ĉi tiu epok'o tut'e ne'atend'it'a'j sci'ig'o'j ven'is de l’ orient'o kaj ĉiu'j'n kuraĝ'ig'is, ali'form'ig'ant'e komun'a'n mal'ĝoj'o'n en ĝoj'o'n.

De la bord'o'j de l’ mal'proksim'a river'eg'o Kam'o al'ven'is Moskvon riĉ'a'j komerc'ist'o'j Stroganov’j. Ili posed'is oficial'a'j'n leter'o'j'n de l’ car'o, permes'ant'a'j'n al ili propr'ig'i al si ne'loĝ'at'a'n teritori'o'n de l’ Perma land'o, kaj tie ili loĝ'is kvazaŭ princ'o'j-posed'ant'o'j, sen'de'pend'a'j de l’ car'a'j vojevod'o'j, hav'ant'e propr'a'n administraci'o'n kaj propr'a'n milit'ist'ar'o'n, kondiĉ'e ke ili dev'is defend'i la lim'o'j'n kontraŭ sovaĝ'a'j popol'o'j de Siberio, kiu'j antaŭ kelk'a'j jar'o'j promes'is pag'i al ni tribut'o'n, sed ne est'is plen'e fid'ind'a'j. Ĉar la ĥan'o Kuĉumo pli ol unu foj'o'n atak'is ili'a'j'n lign'a'j'n fortik'aĵ'o'j'n, ili fin'e decid'is penetr'i trans la Ŝton'a Zon'o[95] kaj si'a'vic'e atak'i la tatar'o'j'n. Por hav'i pli da sukces'o, ili si'n turn'is al kelk'a'j rab'ist'a'j aŭ tiel nom'at'a'j kozak'a'j hetman'o'j, kiu'j tiu'temp'e oft'e dezert'ig'is la bord'o'j'n de Volg'o kaj de Don'o. La plej ĉef'a'j el ili est'is Jermako Timofèeviĉ kaj Ivan'o Ring'o, kiu iam est'is kondamn'it'a al mort'pun'o, sed prosper'is for'kur'i de l’ car'a'j milit'ist'o'j kaj long'a'temp'e vag'ad'is. Jermako kaj Ring'o, ricev'int'e de l’ komerc'ist'o'j Stroganov’j donac'o'j'n kaj leter'o'j'n, al'vok'ant'a'j'n ili'n al glor'a kaj honor'a far'o, unu'iĝ'is apud Volg'o kun tri ali'a'j kozak'a'j hetman'o'j, kaj kun grand'a milit'ist'ar'o, varb'it'a el liber'am'a'j jun'a'j brav'ul'o'j, ili ven'is al Stroganov’j. Kvar'dek flos'o'j tuj est'is proviz'it'a'j de arm'aĵ'o kaj manĝ'proviz'o. La mal'grand'a taĉment'o, kun Jermako kiel estr'o, aŭskult'int'e la mes'o'n, kun gaj'a kant'ad'o ŝip'vetur'is kontraŭ la flu'o de l’ river'o Ĉusovaja[96] al sovaĝ'a'j Uralaj mont'o'j. Ĉie venk'ant'e la mal'amik'o'n, ili transport'is si'a'j'n ŝip'o'j'n el unu river'o en ali'a'n kaj fin'e ating'is la bord'o'j'n de Irtìŝ, kie ili venk'is kaj mal'liber'ig'is la ĉef'a'n tatar'a'n vojevod'o'n de Siberio, nom'at'a'n Mametkulo, kaj okup'is la urb'o'n "Siberio", star'ant'a'n sur krut'a mont'o super Irtìŝ. Post ĉi tiu al'milit'o Jermako marŝ'is plu'e'n, venk'is la tatar'a'n land'o'n ĝis la river'o Ob'j kaj ig'is la venk'it'a'j'n popol'o'j'n kis'i li'a'n sang'makul'it'a'n sabr'o'n je l’ nom'o de Ivan'o Vasìljeviĉ, la car'o de l’ tut'a Ruslando. Nur tiam li sci'ig'is la komerc'ist'o'j'n Stroganov’j pri si'a venk'o kaj sam'temp'e send'is si'a'n am'at'a'n hetman'o'n Ivan'o'n Ring'o'n en Moskvon, por salut'i la grand'a'n car'o'n kaj prezent'i al li nov'e al'milit'it'a'n land'o'n. Kun ĉi tiu ĝoj'ig'a sci'ig'o Stroganov’j al'ven'is al Ivan'o, kaj baldaŭ post'e al'vetur'is ankaŭ la send'it'ar'o de Jermako.

Grand'a triumf'o ek'is en Moskvo. En ĉiu'j preĝ'ej'o'j est'is legat'a'j special'a'j dank'preĝ'o'j, ĉiu'j sonor'il'o'j sonor'is kvazaŭ dum Pask'a semajn'o. La car'o, favor'e akcept'int'e Stroganov’jn, destin'is la tag'o'n por triumf'a akcept'o de la send'it'ar'o.

En grand'a salon'o de l’ Kreml'a palac'o Ivan'o, bril'ant'e per ĉiu'j sign'o'j de si'a car'a majest'ec'o, sid'is sur si'a tron'o en grand'a, Monomaĥa ĉap'o, en larĝ'a or'ŝtof'a talar'o, ornam'it'a per sankt'a'j pentr'aĵ'o'j kaj mult'e'kost'a'j ŝton'o'j.

Dekstr'e star'is kron'princ'o Teodor'o, mal'dekstr'e Boriso Godunòv. Ĉirkaŭ la tron'o kaj ĉe la pord'o star'is la car'a'j korpardistoj en blank'a'j atlas'a'j kaftan'o'j, arĝent'e brod'it'a'j, kun ornam'it'a'j hak'il'o'j sur'ŝultr'e. La tut'a salon'o est'is plen'a de princ'o'j kaj bojar'o'j.

Re'kuraĝ'ig'it'a per la sci'ig'o, al'port'it'a de Stroganov’j, Ivan'o jam ne hav'is tia'n mal'gaj'a'n aspekt'o'n, kaj eĉ rid'et'o de temp'o al temp'o aper'is sur li'a'j lip'o'j, kiam li si'n turn'is al Godunòv kun afabl'a'j vort'o'j. Sed li'a vizaĝ'o mult'e mal'jun'iĝ'is, la sulk'o'j pli'profund'iĝ'is, la kap'o perd'is preskaŭ ĉiu'j'n har'o'j'n, sam'e kiel la barb'o.

Boriso Godunòv en la last'a'j jar'o'j ĉiam pli kaj pli rang'iĝ'is: li far'iĝ'is bo'frat'o de l’ kron'princ'o, ĉar li'a frat'in'o Iren'o edz'in'iĝ'is kun Teodor'o, kaj nun Boriso hav'is alt'a'n bojar'a'n rang'o'n de l’ car'a ĉeval'ej'estr'o. Oni rakont'is, ke foj'e Ivan'o Vasìljeviĉ, por montr'i si'a'n grand'a'n am'o'n al Godunòv, lev'is supr'e'n si'a'j'n tri fingr'o'j'n kaj dir'is, kalkul'ant'e ili'n: "tio est'as Teodor'o, tio—Iren'o, tio—Boriso: egal'a'n dolor'o'n mi sent'us, se oni de'hak'us al mi iu'n ajn el tiu'j tri fingr'o'j; sam'e est'us al mi dolor'ig'e perd'i iu'n el mi'a'j tri kar'a'j infan'o'j!"

Tia ekster'ordinar'a favor'o vek'is en Godunòv nek ambici'o'n, nek arogant'ec'o'n. Kiel antaŭ'e, li rest'is modest'a, por ĉiu afabl'a, ne mult'e kaj saĝ'e parol'is, nur li'a'j manier'o'j ricev'is pli da serioz'ec'o kaj da kvietraveco, kio konven'is al li'a alt'a rang'o.

Ne sen kompromis'o'j kun si'a konscienc'o Godunòv ating'is tia'n influ'o'n, tia'j'n honor'o'j'n. Ne ĉiam li sukces'is per si'a ruz'ec'o si'n liber'ig'i de l’ far'o'j, kiu'j'n li'a konscienc'o ne aprob'is. Tiel ekzempl'e li, vid'ant'e en Maluto tro fort'a'n kontraŭ'ul'o'n kaj perd'int'e la esper'o'n diskredit'ig'i li'n antaŭ la car'o, far'iĝ'is li'a intim'a amik'o kaj, por pli'mult'ig'i ili'a'j'n reciprok'a'j'n profit'o'j'n, edz'iĝ'is kun li'a fil'in'o. La du'dek jar'o'j, pas'ig'it'a'j de li ĉe la tron'o de l’ car'o Ivan'o, ne rest'is sen efik'o por li'a natur'o, kaj en Boriso Godunòv jam okaz'is tiu grand'a metamorfoz'o, kiu, laŭ atest'o de sam'temp'ul'o'j, far'is krim'ul'o'n el ĉi tiu divers'flank'e talent'a vir'o.

Rigard'ant'e la jun'a'n kron'princ'o'n Teodor'o'n, oni tuj kompren'is, ke mal'fort'a'j est'is la brak'o'j, kiu'j post la mort'o de Ivan'o Iv est'is sub'ten'ont'a'j la regn'o'n. Li'a bon'kor'a, sed kvazaŭ sen'viv'a vizaĝ'o montr'is neniu'n trajt'o'n de inteligent'ec'o aŭ de spirit'a fort'o. Jam du jar'o'j'n li est'is edz'ig'it'a, sed la esprim'o de li'a vizaĝ'o rest'is infan'a. Li est'is mal'alt'kresk'a, mal'bon'statur'a, hav'is pal'a'n, kvazaŭ ŝvel'int'a'n, vizaĝ'o'n. Li oft'e rid'et'is kaj hav'is tim'em'a'n rigard'o'n. Ne sen'kaŭz'e oni dir'is pri la car'o, ke li, re'memor'ant'e si'a'n plej aĝ'a'n fil'o'n, parol'is al Teodor'o: "preĝ'ej'a sonor'ig'ist'o vi dev'us nask'iĝ'i, Teodoĉjo, sed ne kron'princ'o!"

—Sed Di'o est'as favor'a,—pens'is mult'a'j: bon'e est'as, ke la mal'fort'a kron'princ'o simil'as nek patr'o'n, nek si'a'n plej aĝ'a'n frat'o'n! Li'a bo'frat'o, Boriso Godunòv, pov'as ja li'n help'i. Ĉi tiu vir'o ne pere'ig'os la regn'o'n!

Murmur'o inter la kort'eg'an'o'j subit'e est'is inter'romp'it'a per trumpet'ad'o kaj sonor'ig'ad'o. En'ir'is la ĉambr'eg'o'n antaŭ'ir'at'a'j de ses stolnikoj la send'it'o'j de Jermako, post ili Maksim'o kaj Nikito Stroganov’j kun si'a onkl'o Simeono. Post ili oni en'port'is mult'e'kost'a'j'n fel'o'j'n, strang'a'j'n vaz'o'j'n kaj il'o'j'n kun mult'e da ne'ordinar'a, neni'e vid'at'a arm'aĵ'o.

Ivan'o Ring'o, kiu ir'is en la front'o de l’ send'it'ar'o, est'is vir'o proksim'um'e kvin'dek'jar'a, mez'kresk'a, statur'fortik'a, kun rapid'a'j tra'ig'a'j okul'o'j, kun dens'a nigr'a iom griz'iĝ'ant'a mal'long'a barb'o.

—Grand'a car'o!—li dir'is, star'ant'e ĉe la ŝtup'o'j de l’ tron'o: vi'a kozak'a hetman'o Jermako Timofèeviĉ, kun'e kun ĉiu'j vi'a'j mal'favor'it'a'j apud'volg'a'j kozak'o'j, kiu'j'n vi'a car'a moŝt'o iam est'is kondamn'it'a al mort'o, pen'ad'is el'i si'a'j'n kulp'o'j'n kaj nun prezent'as al vi nov'a'n al'milit'it'a'n land'o'n. Grand'a car'o! Bon'vol'u al'ig'i al vi'a'j antaŭ ne'long'e akir'it'a'j provinc'o'j Kazanjo kaj Astraĥan'o ankaŭ ĉi tiu'n provinc'o'n Siberion kaj posed'u ĝi'n tiom long'e, kiom ekzist'os la mond'o.

Kaj post tiu'j ne'mult'a'j parol'o'j Ring'o kaj li'a'j kamarad'o'j ek'genu'is kaj salut'is la car'o'n ĝis'ter'e'n.

—Lev'iĝ'u, mi'a'j bon'a'j serv'ist'o'j!—dir'is Ivan'o.—Ne ir'as hak'il'o al kol'o humil'a! Mi donac'as al vi ĉiu'j mi'a'n car'a'n favor'o'n. Al'ir'u, Ivan'o!

Kaj la car'o etend'is la man'o'n, Ring'o lev'iĝ'is kaj, por ne tuŝ'i per la pied'o la tapiŝ'o'kovr'it'a'j'n ŝtup'o'j'n de l’ tron'o, ĵet'is antaŭ'e'n si'a'n ŝaf'fel'a'n ĉap'o'n, sur ĝi'n star'ig'is si'a'n pied'o'n kaj, profund'e klin'iĝ'int'e, tuŝ'et'is per la lip'o'j la man'o'n de l’ car'o, kiu li'n ĉirkaŭ'brak'is kaj kis'is je la kap'o.

—Mi dank'as Plej'bon'eg'a'n Etern'a'n Tri'unu'o'n,—dir'is la car'o, lev'ant'e la okul'o'j'n al ĉiel'o: mi vid'as super mi Ĉio'pov'a'n Di'a'n Providenc'o'n. Ĉar en la sam'a temp'o, kiam mi'n prem'eg'as mi'a'j mal'amik'o'j, kiam mi'a'j intim'a'j serv'ist'o'j malic'e intenc'as mi'n pere'ig'i, Di'o Kompat'em'a send'as al mi venk'o'n super mal'pi'ul'o'j kaj glor'e pli'grand'ig'as mi'a'j'n posed'aĵ'o'j'n!

—Se Di'o Sinjor'o ni'n sub'ten'as, neni'u ni'n ofend'os! Kiu hav'as orel'o'j'n, aŭskult'u!

Sed tuj li sent'is, ke li ne dev'us mal'lum'ig'i la komun'a'n ĝoj'ad'o'n, kaj li si'n turn'is al Ring'o, intenc'e mol'ig'ant'e si'a'n rigard'o'n kaj ton'o'n.

—Ĉu plaĉ'as al vi Moskvo? Ĉu vi ie vid'is tia'j'n salon'o'j'n, preĝ'ej'o'j'n? Aŭ ebl'e vi est'is ĉi tie pli fru'e?

Ring'o ek'rid'et'is ruz'e kaj sam'temp'e modest'e, kaj li'a'j blank'a'j dent'o'j kvazaŭ lum'ig'is li'a'n brun'a'n sun'brul'ig'it'a'n vizaĝ'o'n.

—Kie ni, simpl'ul'o'j, pov'us vid'i tia'j'n mir'ind'aĵ'o'j'n?—li dir'is, humil'e lev'ant'e la ŝultr'o'j'n: eĉ sonĝ'ant'e ni ne rev'as pri io simil'a, ho, grand'a car'o! Apud Volg'o ni viv'as kiel kamp'ar'an'aĉ'o'j, pri Moskvo ni nur aŭd'is, sed neniam ni hav'is okaz'o'n ĝi'n vizit'i!

—Rest'u ĉi tie iom da temp'o,—dir'is Ivan'o bon'favor'e: mi ordon'os vi'n bon'eg'e regal'i. Kaj la leter'o'n de Jermako, mi leg'is, bon'e kompren'is, kaj mi jam send'is la princ'o'n Bolĥovskij kaj Ivan'o'n Gluĥov kun kvin cent milit'ist'o'j por help'i vi'n.

—Grand'a'n dank'o'n!—respond'is Ivan'o Ring'o kun profund'a salut'o: sed, vi'a car'a moŝt'o, ĉu ne mal'mult'e da milit'ist'o'j est'as de vi send'it'a'j?

—Jen rapid'em'ul'o!—li dir'is sever'ton'e: ebl'e vi dezir'as, ke mi mem tuj flug'kur'u por help'i vi'n? Ĉu vi opini'as, vi'a Siberio est'as mi'a sol'a zorg'o? Mi bezon'as milit'ist'o'j'n kontraŭ la ĥan'o, kontraŭ Litov'land'o. Est'u kontent'a pri tio, kio'n oni don'as al vi! Kaj re'ven'ant'e varb'u volont'ul'o'j'n! Sufiĉ'e da mal'riĉ'a'j sen'taŭg'ul'o'j ni hav'as en Ruslando. Anstataŭ ĉiu'e ted'i mi'n, pet'ant'e almoz'o'n, ili prefer'e trans'migr'u nov'a'j'n land'o'j'n! Kaj al la episkop'o de Vologdo mi skrib'is, ke li send'u al vi dek pastr'o'j'n por di'serv'i ĉe vi kaj plen'um'i ĉiu'j'n sakrament'o'j'n.

—Dank'o'n por tio al vi'a car'a moŝt'o!—respond'is Ring'o kun nov'a salut'o.—Bon'eg'e vi ĉio'n aranĝ'is, vi'a car'a moŝt'o! Sed est'u mal'avar'a: ne nur pastr'o'j'n, bon'vol'u don'i al ni ankaŭ kiel ebl'e pli mult'e da arm'aĵ'o kaj da pulv'o.

—Kaj ni'a'j vest'o'j est'as sufiĉ'e el'uz'it'a'j, vi'a car'a moŝt'o!—dir'is Ring'o, kun flat'em'a rid'et'o lev'ant'e la ŝultr'o'j'n.

—Ha, en Siberio vi ne hav'as kiu'n pri'rab'i ĉe la voj'o'j?—dir'is la car'o, ne'kontent'a pri la trud'em'o de l’ hetman'o.—Mi vid'as, vi neni'o'n forges'as por vi'a mastr'um'aĵ'o, sed mi'a mal'fort'a kap'o jam ĉio'n antaŭ'e pri'pens'is. Vest'o'j'n liver'os por vi Stròganov’j; kaj mi destin'is mi'a'n salajr'o'n al vi'a'j estr'o'j kaj ordinar'a'j milit'ist'o'j. Kaj por ke vi, sinjor'o mi'a konsil'ant'o, ne rest'u sen vest'o, mi donac'as al vi mi'a'n propr'a'n pelt'o'n.

Laŭ sign'o de l’ car'o du stolnikoj al'port'is mult'e'kost'a'n pelt'o'n, kovr'it'a'n per or'ŝtof'o, kaj sur'met'is ĝi'n sur Ring'o'n.

—Vi'a lang'o, vid'ebl'e, est'as tre akr'a, dir'is Ivan'o: sed ĉu vi hav'as sam'e akr'a'n sabr'o'n?

—Bon'eg'a est'is mi'a sabr'o, vi'a car'a moŝt'o, sed ĝi iom mal'akr'iĝ'is pro mal'amik'a'j kap'o'j en Siberio.

—Pren'u en mi'a arm'aĵ'ej'o sabr'o'n, kiu plej plaĉ'as al vi, sed elekt'u bon'e, ne erar'u. Ceter'e, kred'ebl'e, vi vi'n ne ĝen'os, ĉu ne?

—Grand'a car'o—li ek'kri'is:—el ĉiu'j vi'a'j favor'o'j la last'a est'as plej grand'a! Est'us pek'o, se mi mi'n ĝen'us, elekt'ant'e sabr'o'n. Cert'e mi elekt'os la plej bon'a'n. Sed,—li al'don'is post iom da temp'o: se vi'a car'a moŝt'o bon'vol'as donac'i al mi sabr'o'n, permes'u, ke mi ĝi'n trans'don'u al Jermako Timofèeviĉ je vi'a car'a nom'o!

—Ne klopod'u pri li, mi li'n ne forges'os. Sed se vi tim'as, ke mi ne sci'os bon'e elekt'i por li'a moŝt'o, elekt'u mem du sabr'o'j'n, unu por vi, ali'a'n por Jermako.

—Viv'u la grand'a car'o!—ek'kri'is Ring'o entuziasm'ig'it'a.—Kiel bon'eg'e ni ankoraŭ serv'os al vi'a car'a moŝt'o per tiu'j ambaŭ sabr'o'j!

—Sed krom sabr'o'j vi bezon'as ankaŭ kiras'o'j'n,—daŭr'ig'is Ivan'o: por vi mi pov'as trov'i laŭ'mezur'e, sed por Jermako est'as ebl'e ne bon'e traf'i. Ĉu alt'kresk'a li est'as?

—Ne pli alt'kresk'a, ol mi, sed iom pli larĝ'ŝultr'a. Li simil'as al ĉi tiu brav'ul'o,—dir'is Ring'o, si'n turn'ant'e kaj montr'ant'e unu el si'a'j kamarad'o'j, vast'korp'a'n vir'o'n, kiu, alportintrandegan amas'o'n da arm'aĵ'o kaj ĵet'int'e ĝi'n ter'e'n, star'is kun mal'ferm'eg'it'a buŝ'o kaj ĉiam mir'eg'is jen pri la or'ŝtof'a vest'o de l’ car'o, jen pri la ornam'it'a'j vest'o'j de l’ rindoj[44], ĉirkaŭ'ant'a'j la tron'o'n. Li eĉ prov'is ek'parol'i kun iu el ili, por ek'sci'i, ĉu ne est'as ili ĉiu'j reĝ'id'o'j? Sed la al'parol'at'a ek'ard'is li'n tiel sever'eg'e, ke li ne kuraĝ'is plu ripet'i demand'o'j'n.

—Al'port'u,—ordon'is la car'o,—la grand'a'n kiras'o'n kun agl'o'j, kiu pend'as en la unu'a vic'o en la arm'aĵ'ej'o. Ni prov'os met'i ĝi'n sur ĉi tiu'n strig'o'n kun el'star'ant'a'j okul'o'j!

Baldaŭ oni al'port'is pez'a'n fer'a'n kiras'o'n kun kupr'a'j man'um'o'j, kun kupr'a stri'o ĉe la mal'supr'a rand'o, kun du or'a'j du'kap'a'j agl'o'j sur la dors'o kaj sur la brust'o.

Bon'eg'e est'is forĝ'it'a la kiras'o kaj ĝi el'vok'is ĉirkaŭ'e laŭd-aklam'o'j'n.

La vir'o obe'is, sed kvankam mult'e li pen'ad'is, li tamen ne pov'is ĝi'n sur'tir'i, li pov'is en'ig'i si'a'n man'o'n nur ĝis la mez'o de l’ manik'o.

—Sufiĉ'e!—ek'kri'is Ring'o, kiu atent'e rigard'is li'a'n sen'rezultat'a'n pen'ad'o'n: las'u la car'a'n kiras'o'n! Ali'e vi ĝi'n dis'ŝir'os, urs'o! Vi'a car'a moŝt'o! la kiras'o est'as bon'eg'a, kaj ĝi cert'e taŭg'os por Jermako Timofèeviĉ. Sed ĉi tiu mi'a kamarad'o ne pov'as ĝi'n sur'met'i pro si'a'j pugn'o'j. Tia'j'n pugn'o'j'n neni'u hav'as, krom li!

—Ĉu vi ne aŭd'as, mal'saĝ'ul'o?—ripet'is Ring'o: montr'u la pugn'o'n al li'a car'a moŝt'o!

—Kaj se li pro tio for'hak'os mi'a'n kap'o'n?—dir'is la vir'o per tir'ton'a voĉ'o, kaj li'a mal'saĝ'a vizaĝ'o aper'ig'is tim'o'n.

—Mal'saĝ'ul'o, mal'saĝ'ul'o!—dir'is mal'kontent'e Ring'o: ĉiam vi est'is mal'saĝ'ul'o kaj ĝis nun vi rest'as mal'saĝ'ul'o!

Kaj liber'ig'int'e la vir'o'n el la kiras'o, li al'tir'is li'n al la tron'o kaj montr'is al la car'o li'a'n larĝ'a'n man'o'n, simil'a'n pli al urs'a man'eg'o, ol al hom'a man'o.

—Ne koler'u, grand'a car'o, pro li'a mal'saĝ'ec'o! Li est'as mal'saĝ'ul'o, kiam li parol'as, sed bon'eg'a vir'o, kiam li ag'as. Li propr'a'man'e arest'is la reĝ'id'o'n Mametkulon.

—Kia est'as li'a nom'o?—demand'is Ivan'o,—ĉiam pli kaj pli atent'e li'n rigard'ant'e.

—Atend'u!—dir'is Ivan'o, subit'e re'kon'ant'e Dmiĉjon: ŝajn'e, vi est'as la sam'a, kiu en la antaŭ'urb'o batal'is por Morozov kaj mort'ig'is Ĥomjàk’n per timon'stang'o?

—Kaj mi tuj de la komenc'o vi'n re'kon'is!—dir'is Dmiĉjo kontent'e: vi sid'is tie supr'e, apud la batal'kamp'o!

—Dank'o'n al vi,—dir'is Ivan'o,—ke vi ne forges'is mi'n, mal'alt'rang'ul'o'n. Kiel do vi kapt'is Mametkulon?

—Per ventr'o!—respond'is Dmiĉjo apati'e kaj ne'kompren'ant'e, pro kio ĉiu'j re'e ek'rid'is.

—Jes!—dir'is Ivan'o, rigard'ant'e Dmiĉjon: se tia ŝtip'o kuŝ'iĝ'os per ventr'o sur iu'n, ne facil'e oni si'n liber'ig'os de sub li! Mi memor'as, kiel li dis'prem'is Ĥomjàk’n! Kial do vi tiam for'ir'is de la batal'kamp'o? Kaj kiel vi el la antaŭ'urb'o traf'is Siberion?

La hetman'o ek'puŝ'is Dmiĉjon ne'rimark'it'e per kubut'o, ke li silent'u, sed li kompren'is tiu'n sign'o'n tut'e mal'e.

—Li mi'n for'konduk'is de l’ batal'kamp'o? kaj li montr'is la hetman'o'n per fingr'o.

—Li for'konduk'is?—ripet'is la car'o, kun mir'o rigard'ant'e Ring'o'n: kiel do,—li daŭr'ig'is, li'n fiks'e rigard'ant'e: kiel vi ĵus dir'is, ke vi ven'is ĉi tie'n la unu'a'n foj'o'n? Atend'u, amik'o, ŝajn'e ni est'as mal'nov'a'j kon'at'o'j! Ĉu vi ne est'is iam rakont'int'a al mi pri la libr'o Kolomb'a? Jes, jes, mi vi'n re'kon'as! Kaj vi ankaŭ for'konduk'is princ'o'n Serèbrjanij el mi'a mal'liber'ej'o? Kiel do, Di'a hom'o, de tiam vi re'trov'is la vid'kapabl'o'n? Kie vi preĝ'is, kiu sankt'rest'aĵ'o vi'n kurac'is?

Kaj ĝu'ant'e la konfuz'iĝ'o'n de Ring'o, la car'o fiks'is sur li'n si'a'n tra'ig'a'n, demand'ant'a'n rigard'o'n.

—Nu,—fin'e dir'is la car'o: far'it'a ne est'as re'far'ebl'a, far'it'a—el'strek'it'a! Sed dir'u al mi nun, kial vi post la Rjazanja venk'o ne dezir'is ven'i por pet'i de mi pardon'o'n kun ali'a'j vi'a'j rab'ist'o'j?

—Grand'a car'o!—dir'is Ring'o tut'e sincer'e kaj sen'tim'e: tiam mi ankoraŭ ne est'is merit'int'a vi'a'n favor'o'n. Mi hont'is tiam aper'i antaŭ vi'a'j okul'o'j, kaj kiam princ'o Nikito Romànoviĉ konduk'is al vi kamarad'o'j'n, mi re'ven'is al Volg'o, por kun'e kun Jermako Timofèeviĉ trov'i okaz'o'n ankoraŭ serv'i al vi'a car'a moŝt'o?

—Kaj inter'temp'e for'ŝtel'i mi'a'n trezor'o'n de l’ ŝip'o'j, pri'rab'i la send'it'o'j'n de Kizilbàŝ, vetur'ant'a'j'n Moskvon al mi?

Pli mok'em'a ol minac'a est'is la mien'o de Ivan'o. De post la arogant'a ag'o de Ivan'o Ring'o pas'is jam dek'sep jar'o'j, kaj la venĝ'em'o de l’ car'o ne daŭr'is tiom long'e, se sam'temp'e ne est'is ekscit'it'a li'a ambici'o.

Ring'o leg'is en la mien'o de Ivan'o nur dezir'o'n mok'i li'a'n konfuz'iĝ'o'n. Konsider'ant'e li'a'n nun'a'n favor'o'n, li mal'lev'is la kap'o'n kaj kun zorg'e de'ten'at'a ruz'a rid'et'o sur la lip'o'j dir'is du'on'voĉ'e:

—Okaz'is tio kaj ĉio, ho grand'a car'o! Ni est'as kulp'a'j antaŭ vi'a car'a moŝt'o!

—Bon'e,—dir'is la car'o:—vi kaj Jermako Timofèeviĉ re'is vi'a'j'n kulp'o'j'n, kaj ĉio pas'int'a nun est'u forges'it'a. Sed se vi tiam traf'us en mi'a'j'n man'o'j'n, est'us ali'a afer'o, ne ofend'iĝ'u!

Ring'o neni'o'n respond'is, sed pens'is por si mem: "tial do mi ne vol'is tiam al'port'i al vi mi'a'n kulp'a'n kap'o'n, grand'a car'o!"

—Atend'u!—daŭr'ig'is Ivan'o: ĉi tie dev'as est'i vi'a amik'o! He!—li ek'kri'is, si'n turn'ant'e al kort'eg'an'o'j: ĉu ĉi tie est'as la kanajl'ar'a vojevod'o, nom'at'a—mi ne memor'as—ŝajn'e, Nikito Serèbrjanij?

—Ĉu vi aŭd'as?—ripet'is Ivan'o, pli'alt'ig'ant'e la voĉ'o'n: mi demand'as, ĉu ĉi tie est'as Nikito, kiu dezir'is serv'i apud Ĵizdro kun si'a'j rab'ist'o'j?

Post la du'a demand'o de l’ car'o el'ir'is antaŭ'e'n iu mal'jun'a bojar'o, kiu iam est'is vojevod'o de Kalugo.

—Grand'a car'o!—li dir'is kun profund'a salut'o: la person'o, pri kiu vi demand'as, plu ne ekzist'as. Li est'is mort'ig'it'a de tatar'o'j antaŭ dek'sep jar'o'j, tuj, kiam li est'is ven'int'a al Ĵizdro, kaj li'a tut'a taĉment'o pere'is kun'e.

—Ĉu ver'e?—dir'is Ivan'o: kaj mi ne sci'is tio'n! Nu,—li daŭr'ig'is si'n turn'ant'e al Ring'o: se li ne ekzist'as, kio'n far'i? Mi nur hav'is la dezir'o'n rigard'i, kiel vi kis'os unu la ali'a'n.

—Jes, vi'a car'a moŝt'o!—respond'is Ring'o, ne tim'ant'e incit'i la car'o'n per si'a konfes'o.

—Sen'dub'e,—dir'is Ivan'o mal'estim'e,—ĝi dev'as est'i tiel: egal'ul'o ĉiam est'as kun'ul'o!

Ĉu efektiv'e la car'o ne est'is sci'ant'a pri la mort'o de Serèbrjanij aŭ li nur ŝajn'ig'is ne'sci'o'n, por montr'i, kiel mal'mult'e li ŝat'as la person'o'j'n, kiu'j ne aspir'as li'a'n favor'o'n, Di'o sci'as. Sed se li efektiv'e hodiaŭ nur aŭd'is pri tiu mort'o, ne facil'e est'is diven'i, ĉu li bedaŭr'as la pere'int'o'n aŭ ne: la vizaĝ'o de l’ car'o aper'ig'is neniu'n kompat'o'n; ĝi ne ŝanĝ'iĝ'is post la ricev'it'a sci'ig'o.

—Rest'u ĉe ni,—li dir'is al Ring'o: sed kiam Bolĥovskij est'os pret'a, vi re'ven'u kun li Siberion... Ha, mi preskaŭ forges'is: Bolĥovskij de'ven'as de Rjuriko[97], tia'j alt'rang'ul'o'j tre ŝat'as si'a'n rang'o'n kaj ĉie vid'as humil'ig'o'n. Ne ĉiu'j, kiel Nikito, konsent'us far'iĝ'i rab'ist'o'j! Do, por ke li ne ofend'iĝ'u est'i sub'met'at'a al kozak'a hetman'o, mi nun don'as al Jermako Timofèeviĉ la rang'o'n de Siberia princ'o. Ŝĉelkalov!—li dir'is al apud'star'ant'a diako: skrib'u al Jermako leter'o'n, ke li bon'vol'u est'i vojevod'o super la tut'a Siberio, kaj Mametkulon, bonardatan, li bon'vol'u al'send'i Moskvon. Krom'e, skrib'u leter'o'n al Stroganov’j, ke mi ili'n rekompenc'as pro ili'a'j bon'eg'a'j serv'o'j kaj zorg'o'j: al Simeono mi donac'as grand'a'n kaj mal'grand'a'n salm'in'ej'o'n apud Volg'o kaj al Nikito kun Maksim'o mi don'as la rajt'o'n komerc'i, ne pag'ant'e impost'o'j'n, en ĉiu'j Siberiaj urb'o'j kaj vilaĝ'o'j.

La car'o komenc'is traardi fel'aĵ'o'j'n kaj ali'a'j'n donac'o'j'n, send'it'a'j'n de Jermako, kaj adiaŭ'is Ring'o'n post kelk'a'j sam'e favor'a'j mok'parol'o'j.

La sam'a'n tag'mez'o'n Ring'o kun Stroganov’j tag'manĝ'is ĉe Boriso Godunòv en grand'a kompani'o de invit'it'o'j.

Post kutim'a'j tost'o'j je la san'o de l’ car'o, de l’ kron'princ'o, de la tut'a car'a famili'o, de l’ grand'a ĉef'episkop'o, Godunòv lev'iĝ'is kun si'a or'a pokal'o en la man'o kaj propon'is tost'i Jermakon Timofèeviĉ kaj ĉiu'j'n li'a'j'n bon'a'j'n kamarad'o'j'n.

—Viv'u ili long'e je l’ glor'o de l’ tut'a Ruslando!—ek'kri'is la gast'o'j, lev'iĝ'ant'e kaj salut'ant'e Ivan'o'n Ring'o'n.

—Mi salut'as vi'n je la nom'o de l’ tut'a Ruslando!—dir'is ankaŭ Godunòv kun profund'a salut'o: vi'n kaj Jermakon Timofèeviĉ mi salut'as je la nom'o de ĉiu'j princ'o'j kaj bojar'o'j, de ĉiu'j komerc'ist'o'j, de l’ tut'a rus'a popol'o! Akcept'u niarandan salut'o'n pro vi'a'j grand'a'j serv'o'j al Ruslando!

—Vi'a'j nom'o'j trans'ir'u al vi'a'j fil'o'j kaj nep'o'j kaj sekv'ont'a'j post'e'ul'o'j por eternloro, am'o kaj imit'ad'o!

La hetman'o lev'iĝ'is por dank'i por la honor'o, sed li'a re'ag'em'a vizaĝ'o subit'e ŝanĝ'iĝ'is pro emoci'o, la lip'o'j ek'trem'is, kaj larm'o'j, ebl'e la unu'a'n foj'o'n dum li'a tut'a viv'o, aper'is en li'a'j brav'a'j okul'o'j.

—Viv'u Ruslando!—li dir'is mal'laŭt'e kaj post salut'o ĉiu'flank'e'n li re'e sid'iĝ'is, ne al'don'int'e unu vort'o'n plu.

Godunòv pet'is la hetman'o'n rakont'i i'o'n el si'a'j aventur'o'j en Siberio, kaj Ring'o, modest'e silent'ant'e pri si mem, rakont'is kun entuziasm'o pri ekster'ordinar'a fort'o, grand'a brav'ec'o de Jermako, pri li'a am'o al sever'a just'ec'o kaj pri li'a krist'an'a bon'ec'o rilat'e la venk'it'o'j'n.

—Per si'a bon'ec'o,—fin'is Ring'o,—Jermako Timofèeviĉ ricev'is, ebl'e, pli mult'e ol per si'a sabr'o. Pren'int'e iu'n mal'amik'a'n urb'o'n aŭ fortik'aĵ'o'n, li tuj kares'e trakt'is kun la loĝ'ant'ar'o, eĉ far'is donac'o'j'n. Kaj kiam ni mal'liber'ig'is Mametkulon, li eĉ ne sci'is, kia'manier'e li'n pli bon'e honor'i! Si'a'n propr'a'n pelt'o'n li de'met'is kaj vest'is la reĝ'id'o'n. En la tut'a land'o est'is dis'vast'ig'at'a la fam'o pri Jermako, ke tut'e ne mal'facil'e est'as sub'met'iĝ'i al li, kaj mult'a'j tie'a'j princ'o'j mem ven'is al li kaj al'port'is tribut'o'n. Gaj'a est'is ni'a viv'o en Siberio,—al'don'is Ring'o: mi nur ĉiam bedaŭr'is, ke for'est'as princ'o Nikito Romànoviĉ Serèbrjanij: al li cert'e plaĉ'us ĉe ni, kaj ni est'us feliĉ'a'j li'n kun'e hav'i. Ŝajn'e, vi, Boriso Teodòroviĉ, est'is amik'o li'a? Permes'u, ke mi nun li'n tost'u!

—Est'u li en regn'o Di'a!—kun ek'spir'o dir'is Godunòv, kiu sci'is, ke for'est'as nun iu ajn danĝer'o montr'i simpati'o'n por vir'o, tiom mult'e respekt'at'a de liasto: est'u li en regn'o Di'a!—li ripet'is, plen'ig'ant'e si'a'n pokal'o'n,—oft'e mi li'n re'memor'as!

—Etern'a'n memor'o'n al li!—dir'is Ring'o kaj, trink'int'e si'a'n pokal'o'n, li mal'lev'is la kap'o'n kaj en'pens'iĝ'is.

Long'e ankoraŭ ili inter'parol'is, kaj post la tag'manĝ'o Godunòv ne adiaŭ'is la gast'o'j'n, sed invit'is ili'n iom ripoz'i kaj pas'ig'i ĉe li la rest'o'n de l’ tag'o. Kelk'foj'e dum'e oni regal'is ĉiu'j'n gast'o'j'n, kaj ĉiuaje kaj agrabl'e kun'e pas'ig'is la tag'o'n ĝis kiam en mal'fru'a vesper'o preterrajdantaardistoj pli ol unu foj'o'n admon'is, ke est'as temp'o esting'i fajr'o'n. Tiam la gast'o'j dis'iĝ'is, ĉarm'it'a'j de la gast'am'ec'o de Boriso Teodòroviĉ.

Pas'is pli ol tri cent jar'o'j de post tiam, kaj ne mult'e da re'memor'aĵ'o'j rest'is en Ruslando pri la pri'skrib'it'a epok'o. Oni pov'as aŭd'i inter la popol'amas'o legend'o'j'n kaj rakont'o'j'n pri glor'o, pomp'o kaj kruel'ec'o de l’ terur'a car'o, kant'o'j'n pri la kron'princ'o, al'juĝ'it'a al la mort'o de si'a propr'a patr'o, pri invad'o de l’ tatar'o'j en Moskvon, pri al'milit'o de Siberio de Jermako Timofèeviĉ, kies portret'o'j'n, kred'ebl'e ne simil'a'j'n, ĝis nun oni renkont'as preskaŭ en ĉiu'j dom'o'j de Siberiaj vilaĝ'an'o'j. Sed en ĉiu'j rakont'o'j, kant'o'j kaj legend'o'j la ver'o est'as inter'miks'it'a kun fantazi'o, kaj la real'a'j'n okaz'int'aĵ'o'j'n ili aper'ig'as kvazaŭ tra mov'iĝ'ant'a nebul'o, por ke imag'o laŭ'plaĉ'e re'konstru'u tiu'j'n ne'klar'a'j'n figur'o'j'n.

Ver'a'n atest'o'n pri la epok'o prezent'as kelk'a'j konstru'aĵ'o'j, kiel preĝ'ej'o de Bazilo la Sankt'a, kies mult'kolor'a'j pentr'it'a'j kupol'o'j pov'as don'i ide'o'n pri grotesk'a arĥitektur'o de l’ car'a palac'o en la Aleksandra antaŭ'urb'o, aŭ preĝ'ej'o de Trifono Super'lag'et'a en Moskvo, konstru'it'a de l’ falk'ĉas'ist'o Trifono, laŭ li'a sankt'a promes'o, preĝ'ej'o, en kiu ĝis nun oni pov'as vid'i pentr'aĵ'o'n de l’ sankt'ul'o sur blank'a ĉeval'o, kun falk'o sur gant'it'a man'o.

La Aleksandra antaŭ'urb'o, post kiam la car'o Ivan'o kun si'a kort'eg'o ĝi'n for'las'is, star'is forges'it'a kiel mal'gaj'a monument'o de li'a koler'eg'a pi'ec'o, kaj viv'o aper'is tie nur unu foj'o'n, kiam la princ'o Mikael'o Vasìljeviĉ Skopi'n-Ŝujskij, unu'ig'it'a kun sved'a general'o Delagardi, al'centr'ig'is en ĝi'a'j fortik'a'j mur'o'j si'a'j'n regiment'o'j'n kaj de tie dev'ig'is la pol'a'n vojevod'o'n Sapjega’n for'rifuz'i la long'e'daŭr'a'n sieĝ'o'n de l’ monaĥ'ej'o Tri'unu'o Sergèj.

Post kelk'a'j jar'o'j, dum mal'varm'a januar'a tag'o, subit'e aper'is super la antaŭ'urb'o nigr'a nub'eg'o, mal'lev'iĝ'is ĝust'e sur la car'a'n palac'o'n kaj eksplod'is per fulm'o'tondr'o, kiu for'brul'ig'is ĉiu'j'n konstru'aĵ'o'j'n de l’ palac'o kaj post'e la tut'a'n antaŭ'urb'o'n. Rest'is neniu'j postnoj de la ej'o de luks'o, mal'ĉast'ec'o, diboĉ'o, mort'ig'o'j kaj sakrilegi'a'j di'serv'o'j.

Di'o ni'n ankaŭ help'u eksterm'i el ni'a'j kor'o'j la last'a'j'n sign'o'j'n de l’ terur'a epok'o, kies influ'o, kiel hered'a mal'san'o, long'e ankoraŭ vid'iĝ'is en sinsekvaeneracioj! Ni pardon'u al la pek'a ombr'o de l’ car'o Ivan'o, ĉar ne li sol'a est'as respond'ec'a pri si'a regn'o, ne li sol'a est'as kre'int'a si'a'j'n kapric'o'j'n, ĉiu'j'n turment'eg'o'j'n, ekzekut'o'j'n, denunc'o'j'n, far'iĝ'int'a'j'n kutim'o kaj dev'o. Ĉi tiu'j indign'ig'a'j fenomen'o'j est'is prepar'it'a'j de l’ pli fru'a'j epok'o'j, kaj la mal'feliĉ'a land'o, kiu pov'is sen'indign'e rigard'i ĉio'n ĉi tio'n, mem kre'is kaj pli'perfekt'ig'is Ivan'o'n, sam'e kiel la sklav'em'a'j Roman'o'j de l’ epok'o de regres'o mem kre'is si'a'j'n Tiberon, Neronon kaj Kaligul'o'n.

La vir'o'j, kiel Bazilo la Sankt'a, princ'o Repnin, Morozov kaj Serèbrjanij, ne mal'oft'e aper'is kvazaŭ klar'a'j stel'o'j sur la sen'ĝoj'a ĉiel'o de ni'a rus'a viv'o, sed simil'e al stel'o'j ili ne pov'is dis'pel'i ĝi'a'n mal'lum'o'n, ĉar ili lum'is izol'it'a'j, mal'kun'ig'it'a'j, ne sub'ten'at'a'j de la soci'a opini'o. Do, ni pardon'u al la pek'a ombr'o de Ivan'o Vasìljeviĉ, sed ni dank'e ek'memor'u la person'o'j'n, kiu'j, de li de'pend'ant'e, tamen persist'is honest'e, ĉar mal'facil'e est'is ne fal'i dum epok'o, kiam ĉiu'j ide'o'j ali'iĝ'is, kiam mal'nobl'aĵ'o est'is nom'at'a virt'o, perfid'ec'o far'iĝ'is leĝ'o, honor'o kaj hom'a ind'ec'o est'is konsider'at'a'j kiel krim'a dev'romp'o! Pac'o al vi'a'j cindr'o'j, honest'ul'o'j! Laŭ kred'o de l’ epok'o, vi vid'is en la terur'a car'o el'montr'aĵ'o'n de l’ Di'a koler'eg'o kaj pacienc'e li'n toler'is; sed vi mem ir'is rekt'a'n voj'o'n, tim'ant'e nek mal'favor'o'n, nek mort'o'n; kaj vi'a viv'o ne pas'is sen'util'e, ĉar neni'o en la mond'o mal'aper'as; ĉiu far'o, ĉiu vort'o, ĉiu pens'o kresk'as kiel arb'o el mal'grand'a ĝerm'o; kaj mult'e da bon'o kaj mal'bon'o, ĝis nun, kiel enigm'a fenomen'o, ekzist'ant'a en la rus'a viv'o, hav'as la radik'o'j'n, kaŝ'it'a'j'n en mal'lum'a'j profund'eg'aĵ'o'j de l’ pas'int'ec'o.

для каждаго русскаго эсперантиста долженъ быть

съ производными и интернаціональными словами.

Составилъ авторъ языка Эсперанто Д-ръ Л. Л. Заменгофъ.

Ц. 80 к. (Съ пересылкой наложеннымъ платежомъ 1 руб.).

Ĉiu'monat'a ilustr'at'a organ'o de ruslandaj esperant'ist'o'j, el'don'at'a de la jar'o 1909.

Literatur'a'j konkurs'o'j kun premi'o'j. Portret'o'j de kon'at'a'j Esperant'ist'o'j. Divers'a'j ilustr'aĵ'o'j. Beletr'ist'ik'o original'a kaj traduk'it'a. Plen'a kronik'o. Bibliografi'o. Amuz'a fak'o (kun premi'o'j). Anekdot'ar'o. Korespond'o tut'mond'a (poŝtk. ilustr.).

Al kun'labor'ad'o ĉiam est'as al'tir'at'a'j la plej bon'a'j esperant'a'j verk'ist'o'j.

La abon'o'n (2 rubl. = 2,120 sm.) oni send'u al libr'ej'o "Esperant'o" (Moskvo, Tverskaja, 26) aŭ al ali'a'j Esper. libr'ej'o'j—poŝt'mandat'e, respond'kupon'e, paper'mon'e aŭ per bank'ĉek'o'j. La Moskva libr'ej'o "Esperant'o" akcept'as la pag'o'n ankaŭ per rus'a'j poŝt'mark'o'j.

Plen'a'j jar'kolekt'o'j de gazet'o "La Ond'o de Esperant'o" por la jar'o'j 1909, 1910 kaj 1911. Prez'o afrank'it'e de unu jar'kolekt'o 80 kop.

[*] En la jar'o 1911 la abon'ant'o'j sen'e ricev'is "Rivier. En Rus'uj'o per Esperant'o" kaj V. Devjatnin. Plen'a verk'ar'o. V. III. En la jar'o 1912—"Princ'o Serebrjanij" de A. Tolstoj.

Pied'not'o'j

[1] Titol'o de li'a fam'e'kon'at'a poezi'aĵ'o.

[2] Nobel'o.

[3] Alkohol'a trink'aĵ'o, prepar'at'a de vilaĝ'an'o'j hejm'e el miel'o kun divers'a'j herb'o'j kaj ber'o'j.

[4] "Zèmŝĉino"—instituci'o el zemskaj hom'o'j aŭ land'an'o'j. La rus'a radik'vort'o "zem", "zemljà" signif'as "land'o" aŭ "ter'o".

[5] "Bur'lak'o'j" est'is apud'volg'a'j labor'ist'o'j, kiu'j dum la tut'a antaŭ'vapor'ŝip'a epok'o tren'ad'is per dik'a'j ŝnur'eg'o'j ŝip'o'j'n kaj bark'o'j'n kontraŭ la flu'o de Volg'o.

[6] La rus'a'j vilaĝ'an'o'j iam uz'is brul'ant'a'n ken'o'n anstataŭ kandel'o por lum'ig'i si'a'j'n ĉambr'o'j'n vesper'e.

[7] Spec'o de bier'o, hejm'e prepar'at'a.

[8] La 24-an de juni'o est'as fest'o de Ivan'o la Ban'ist'o; dum la nokt'o antaŭ ĉi tiu tag'o okaz'as, laŭ la kred'o de rus'a popol'amas'o, divers'a'j sorĉ'aĵ'o'j: inter'ali'e ek'flor'as filik'o, si'n kovr'ant'e per hel'ruĝ'a'j flor'o'j, kiu'j mal'aper'as ĉe la tag'iĝ'o: kiu sukces'os hav'ig'i al si tiu'n flor'o'n, nepr'e trov'os grand'a'n riĉ'aĵ'o'n, kaŝ'it'a'n en la ter'o.

[9] "Carlina" (lat.).

[10] "Gentiana" (lat.).

[11] "Litrum salicaria" (lat.).

[12] "Baccinum uliginosum" (lat.).

[13] "Melampirum" (lat.).

[14] "Razrìv"—rus'e "romp'i" aŭ "krev'ig'i".

[15] "Crex pra'tens'is" (latin.).

[16] «Okòlniĉij»—de rus'a radik'vort'o «òkolo»—signif'as «apud»: vir'o, kiu dev'as trov'iĝ'i apud la car'o. La ofic'ist'o'j, tiel nom'at'a'j, hav'is la dev'o'n pri'zorg'i ĉio'n dum vojaĝ'o de l’ car'o kaj aranĝ'i prezent'ad'o'n de ali'land'a'j send'it'o'j al la car'o.

[17] «Pugn'o'batal'o»—kruel'a amuz'o, mult'e dis'vast'ig'it'a en antikv'a Rus'uj'o. La batal'o'n oni aranĝ'is plej oft'e dum vintr'a'j fest'o'j, sur glaci'o de river'o. La lud'ant'o'j form'is du mal'amik'a'j'n parti'o'j'n kaj, laŭ don'it'a sign'o, unu parti'o si'n ĵet'is kontraŭ ali'a'n. La inter'batal'ant'o'j don'is bat'o'j'n je la brust'o, je l’ ventr'o, je l’ vizaĝ'o, bat'o'j'n kruel'a'j'n, sen'kompat'a'j'n, kaj ne mal'oft'e okaz'is, ke kelk'a'j el la batal'ant'o'j rest'is por tut'a si'a viv'o kripl'ig'it'a'j aŭ eĉ mort'is sur la batal'kamp'o.

[18] «Ter'lik'o»—long'a laŭt'ali'a super'vest'o.

[19] Laŭ tiam'a rus'a kutim'o, la gast'o'j, invit'at'a'j al manĝ'o'tabl'o de la car'o, sid'is laŭ si'a rang'o. Oni konsider'is kiel sen'honor'ig'o'n, se la car'o donac'is pli mal'proksim'a'n, pli mal'super'a'n lok'o'n al iu, kiu per rang'o merit'is sid'i pli supr'e. Tiu ĉi kutim'o, nom'at'a "mjèstniĉestvo" ("miesto"—rus'e "lok'o") est'is konserv'at'a ankaŭ ĉe dis'don'ad'o de ofic'o'j kaj ne mal'mult'e mal'util'is al bon'a administr'ad'o en Rus'uj'o: rang'o ĉiam dev'is est'i prefer'at'a al merit'o. Kiom da mal'pac'o'j ĉi tiu kutim'o nask'is inter la rus'a nobel'ar'o kaj ofic'ist'ar'o!

[20] "Promes'i la kap'o'n" signif'is, ke, se la ofend'int'o ne el'pet'os pardon'o'n de la ofend'it'a de li hom'o, ĉi tiu hav'as la rajt'o'n li'n pun'i je si'a bon'trov'o, eĉ per mort'o, kaj neni'u leĝ'o li'n defend'os.

[21] Ne'fajr'o'paf'a arm'il'o.

[22] Part'o de Moskvo.

[23] Mal'pez'a somer'a vest'o: "ljeto" rus'e "somer'o".

[24] Kap'ornam'o, kiu'n laŭ'kutim'e dev'is sur'hav'i ĉiu rus'a vir'in'o (edz'in'ig'it'a).

[25] Komun'a lud'o: la lud'ant'a'j par'o'j star'iĝ'as unu post ali'a, hav'ant'e antaŭ'e unu person'o'n, kiu "brul'as" (gorjetj—rus'e signif'as brul'i), t. e. kapt'as. Ambaŭ person'o'j de plej mal'antaŭ'a par'o dis'kur'as antaŭ'e'n, ĉiu si'a'flank'e'n, pen'ant'e antaŭ "brul'ant'a" person'o kun'man'iĝ'i. Se tio sukces'as antaŭ ol la "brul'ant'o" ili'n kapt'os, ili star'iĝ'as plej antaŭ'e, kaj la "brul'ant'o" pen'as kapt'i sekv'ant'a'n dis'kur'ant'a'n par'o'n. Kiam tio fin'e sukces'as al li (aŭ al ŝi), li far'as kun la kapt'it'a person'o nov'a'n par'o'n kaj okup'as plej antaŭ'a'n lok'o'n kaj la ne'kapt'it'a par'an'o dev'as "brul'i".

[26] Ornam'aĵ'o de l’ har'o.

[27] Perl'a franĝ'o de la kokoŝniko, inter'plekt'it'a kun juvel'o'j.

[28] Last'a ĵaŭd'o antaŭ Pentekost'o. En ĉi tiu tag'o est'as kutim'o ornam'i per ruband'o'j betul'et'o'n. Jun'a'j knab'in'o'j promen'as, kun'port'ant'e tia'n betul'et'o'n kaj kant'ant'e special'a'j'n kant'o'j'n. Vesper'e ili ĵet'as flor'kron'o'j'n en river'o'n aŭ lag'o'n: kies kron'o dron'as, tiu knab'in'o mort'os dum sekv'ont'a jar'o; kies kron'o el'naĝ'as, tiu edz'in'iĝ'os k. t. p.

[29] Dum Krist'nask'a semajn'o mask'iĝ'ad'o est'as kutim'o ĉe la rus'o'j.

[30] Infan'a lud'o. La vort'o "gorodkì" signif'as "urb'o'j'n".

[31] «Vort'o kaj far'o»—est'is signal'dir'o, uz'it'a, por kapt'ig'i kaj mal'liber'ig'i iu'n ajn, por turment'e esplor'i la afer'o'n.

[32] «Kravĉij»—ofic'o ĉe la car'a kort'eg'o, iom pli mal'super'a ol tiu de okòlniĉij: honor'a ofic'o, kiu'n oni okup'ad'is ne pli long'e ol 5 jar'o'j'n, post'e ricev'ant'e ofic'o'n de okòlniĉij.

[33] Kun'ven'o de bojar'o'j.

[34] Bojar'o princ'o Kurbskij, verk'ist'o kaj politik'a ag'ant'o, hom'o tre inteligent'a kaj kler'a, ne pov'is el'toler'i la viv'o'n en Rus'uj'o ĉe Ivan'o la Iv-a kaj elris Litov'uj'o'n, el kie li skrib'is al la car'o Ivan'o leter'o'j'n, mal'kaŝ'e el'dir'ant'e al li si'a'n opini'o'n pri li'a kruel'a reg'ad'o kaj pen'ant'e mal'kovr'i al la car'o la ver'o'n pri opriĉnikoj kaj ili'a'j intrig'o'j kontraŭ la zemskaj bojar'o'j.

[35] Fam'a en la histori'o de Rus'uj'o kaj ĝis nun ekzist'ant'a riĉ'a monaĥ'ej'o, fond'it'a je la nom'o de Sankt'a Tri'unu'o kaj sam'temp'e de Sankt'a Sergèj Radoneĵskij: la popol'o pli'mal'long'ig'as la nom'o'n de monaĥ'ej'o, nom'ant'e ĝi'n Tri'unu'o Sergij.

[36] La rus'a'j car'o'j ŝat'is per'falk'e ĉas'i ĉiu'spec'a'j'n bird'o'j'n. Detal'e pri ĉi tiu ĉas'o vid. ĉap. XX.

[37] "Volinko"—popol'a muzik'a instrument'o kun aer'a rezerv'uj'o el unu'pec'a bov'id'a aŭ kapr'a fel'o; "balalajk'a"—popol'a kord'a muzik'a instrument'o.

[38] La loĝ'ant'o'j de l’ antaŭ'urb'o'j hav'is iam kelk'a'j'n privilegi'o'j'n kompar'e kun urb'an'o'j, tial antaŭ'urb'o rus'e est'as nom'at'a laŭ popol'amas'a dir'manier'o "slobodà", kripl'ig'it'a vort'o "svobòda", kio signif'as "liber'ec'o".

[39] "Kel'ar'o"—monaĥ'ej'a ekonom'o.

[40] Ĉapel'o el lan'a ŝtof'o, kiu'n tiam sur'hav'is ĉiu'j eklezi'a'j person'o'j.

[41] Ofic'o ĉe la car'a kort'eg'o, kvazaŭ kort'eg'estr'o, kiu administr'is ĉiu'j'n serv'ist'o'j'n de l’ kort'eg'o kaj pri'zorg'is ter'kultur'ad'o'n sur ter'posed'aĵ'o'j de l’ kort'eg'o.

[42] Popol'a lud'o: per dik'a najl'o, ĵet'at'a de supr'e, oni pen'as traf'i en fer'a'n ring'o'n, en'fos'ig'it'a'n en la ter'o'n.

[43] Ofic'o ĉe la car'a kort'eg'o. Komenc'e ili nur serv'is ĉe la car'a manĝ'o'tabl'o ("stol" signif'as rus'e "tabl'o"), al'port'ant'e manĝ'aĵ'o'j'n kaj en'verŝ'ant'e vin'o'j'n. Ĉe solen'a tag'manĝ'o est'is bezon'at'a'j ne pli mal'mult'e ol 100 stolnikoj. Sed ĉi tiu serv'ad'o ne est'is ili'a ekskluziv'a aŭ ĉef'a ofic'o. Mult'a'j el ili, pli alt'rang'a'j, serv'is kiel vojevod'o'j, t e. administr'ant'o'j de la provinc'o'j, pli mal'alt'rang'a'j serv'is kiel milit'ist'o'j en car'a'j regiment'o'j aŭ hav'is iu'n civil'a'n ofic'o'n.

[44] Honor'a rang'o de car'a korpardisto. "Rindoj" est'is jun'a'j vir'o'j plej bel'a'j, plej bon'statur'a'j el plej alt'rang'a'j famili'o'j; ordinar'e ili sam'temp'e hav'is ofic'o'n de stolnikoj (vid. not'o 43). Dum akcept'o de eksterlandaastoj ili star'is ĉe ambaŭ flank'o'j de l’ car'a tron'o kun mal'grand'a'j hak'il'o'j sur'ŝultr'e, dekstr'e pli alt'rang'a'j, mal'dekstr'e mal'pli alt'rang'a'j. Dum milit'o ili post'sekv'is la car'o'n, port'ant'e li'a'j'n batal'il'o'j'n.

[45] "Saadako"—plen'a arm'aĵ'o de rajd'milit'ist'o per paf'ark'o kaj sag'o'j.

[46] Nom'o'j de la tiam'a'j vin'o'j.

[47] Mez'epok'a kaftan'o de pol'a'j nobel'o'j (imit'aĵ'o de tatar'a super'vest'o) kun mal'ferm'it'a'j manik'o'j tiom long'a'j, ke oni ili'n facil'e pov'is ĵet'i post la dors'o'n.

[48] Popol'a vir'in'a vest'o.

[49] Alkohol'a trink'aĵ'o, hejm'e prepar'at'a.

[50] Mon'er'o.

[51] Rus'a proverb'o.

[52] Pri'kaz'o'j ("prikàz"—rus'e "ordon'o") est'is organ'o'j de centr'a administr'ad'o kaj part'e juĝ'ad'o en la car'a Rus'uj'o: ili aŭ administr'is apart'a'j'n region'o'j'n de l’ regn'o, aŭ hav'is apart'a'j'n fak'o'j'n de l’ ŝtat'a'j afer'o'j. Tiel ni kon'as pri'kaz'o'j'n: serv'ist'a'n, palac'a'n, apotek'a'n, milit'ist'a'n, send'it'ar'a'n, aŭ ali'land'ul'a'n, pres'a'n, kontraŭ'rab'ist'a'n, pet'a'n kaj ankaŭ: Rjazanjan, Kazanjan, Siberi'an, Mal'grand'rus'uj'a'n. La ofic'ist'o'j de l’ pri'kaz'o est'is: 1—2 juĝ'ist'o'j, kiu'j far'is rezoluci'o'n, djakoj kaj subdjakoj, kiuvidis kancelari'o'n. Ili ĉiu'j est'is elekt'at'a'j de l’ car'o mem. La loĝ'ant'o'j en la sfer'o de l’ influ'o de ĉiu pri'kaz'o sen'apelaci'e est'is sub'met'it'a'j al ĝi'a administr'a kaj juĝ'ist'a pov'o kaj ili rajt'is plend'i nur al la car'o mem.

[53] Long'a laŭt'ali'a vest'o.

[54] Pud'o=proksim'um'e 15 kil'o.

[55] Popol'a trink'aĵ'o, prepar'at'a el varm'eg'a akv'o, miel'o kaj divers'a'j spic'aĵ'o'j.

[56] Popol'amas'a mal'respekt'a nom'o por komerc'ist'o: arŝin'o=proksim'um'e 2⁄3 de metr'o.

[57] Rus'a popol'a kutim'manier'o, uz'at'a eĉ nun'temp'e dum solen'a'j okaz'o'j.

[58] Porzana marulta (lat.).

[59] Rimen'o kun metallobeto sur la ekstrem'aĵ'o. Tiu'n ĉi il'o'n oni kaŝ'as en manik'o kaj tut'e ne'atend'it'e far'as kruel'a'j'n bat'o'j'n per ĝi.

[60] Rus'a popol'a esprim'o, signif'as alt'a'n grad'o'n de konfuz'iĝ'o.

[61] Urb'o de Moskvubernio.

[62] Hero'o de rus'a'j antikv'a'j legend'o'j.

[63] Esaulo—estr'o de kozak'o'j.

[64] «Ring'o» signif'as rus'e 2 vort'o'j'n: «pèrstenj» kaj «kolcò». La hetman'o est'is nom'at'a Irano pèrstenj, kaj nun li uz'as en si'a rakont'o la nom'o'n «kolcò» por ne est'i re'kon'at'a.

[65] Rus'a proverb'o.

[66] Rus'a proverb'o.

[67] Printemp'a por'mort'int'a fest'o de l’ antaŭ'krist'an'ec'a epok'o. La idol'ist'o'j kred'is, ke la anim'o'j de l’ mort'int'o'j lev'iĝ'as dum tiu fest'o el la tomb'o'j, por part'o'pren'i la festen'o'n de l’ viv'ant'a'j parenc'o'j sur ili'a'j tomb'o'j. Nun'temp'e simil'a kutim'o rest'is ĉe la popol'o, kiel tra'viv'it'aĵ'o: mard'e en la semajn'o de St. Tomas'o (la sekv'ant'a post la Pask'a semajn'o) parenc'o'j de l’ mort'int'o'j kun'ven'as en tomb'ej'o, al'port'ant'e kolor'ig'it'a'j'n ov'o'j'n kaj ali'a'n por'pask'a'n manĝ'aĵ'o'n, kaj manĝ'as sur la tomb'o'j.

[68] Bibli'o.

[69] "Kik'i'mor'a"—mit'ologi'a est'aĵ'o, kiu'n la popol'o prezent'as al si kiel id'o'n aŭ mal'bel'a'n mal'grand'eg'ul'o'n kun kap'o ne pli grand'a ol fingr'o kaj la korp'o simil'a je pajl'a trunk'et'o. Laŭ popol'a kred'o "kik'i'mor'a" far'iĝ'is infan'o, mort'int'a ne'bapt'it'e, precip'e antaŭ'temp'e nask'it'a, abort'ul'o, ankaŭ kripl'ul'o sen'brak'a, sen'pied'a, infan'o mal'ben'it'a de ge'patr'o'j, sekv'e propr'aĵ'o de diabl'o. "Kik'i'mor'a", kiel est'aĵ'o por'hejm'a, ted'as la loĝ'ant'o'j'n per sen'ĉes'a klopod'ad'o, bru'ad'o k.t.p. Nokt'e ĝi atak'as la dorm'ant'o'j'n, kvazaŭ sufok'ant'e ili'n (franc'e "cauchemar"). Tiu ĉi kred'o aparten'as al kult'o de l’ anim'o'j de mort'int'a'j pra'av'o'j.

[70] Oni konstru'as "polati"n tut'e supr'e sub la plafon'o, tiel ke ĝi pli simil'as je larĝ'a bret'o ol je benk'o. Ĉe rus'a'j vilaĝ'an'o'j "polati" anstataŭ'as lit'o'n, kaj sur ĝi preskaŭ ĉiu'j an'o'j de famili'o trov'as lok'o'n por pas'ig'i la nokt'o'n.

[71] Rus'a proverb'o.

[72] Rus'a proverb'o.

[73] Mal'larĝ'a'j krud'led'a'j rimen'o'j, 2½ arŝin'o'j'n long'a'j, kiu'j'n oni hav'is ĉe ĉiu sel'o, po du antaŭ'e kaj mal'antaŭ'e, por al'i ĉas'aĵ'o'n kaj ankaŭ vest'o'j'n de l’ ĉas'ist'o.

[74] Rus'a proverb'o.

[75] Ŝerc'o'j sen'senc'a'j.

[76] Arm'il'o, uz'at'a ĉef'e por la ĉas'o al urs'o: stang'o, du arŝin'o'j'n long'a, kun du'tranĉ'a pint'o.

[77] "El'las'i la ruĝ'a'n kok'o'n" signif'as ek'brul'ig'i.

[78] Bazilo Ŝibanov, serv'ist'o de Kurbskij, al'port'is el Litov'uj'o fam'e'kon'at'a'n leter'o'n de si'a mastr'o al la car'o Ivan'o (vid. not'o 34). La car'o, indign'ant'e pro la en'hav'o de l’ leter'o sed ne pov'ant'e pun'i la for'est'ant'a'n aŭtor'o'n, venĝ'is al li'a send'it'o kaj, dum leg'ad'o de la leter'o, si'n apog'is sur la pied'o'n de l’ mal'feliĉ'a Bazilo per si'a akr'a'pint'a baston'o. Kiel martir'o, sen kri'o, sen ĝem'o el'sufer'is la fidel'a serv'ist'o ĉi tiu'n turment'eg'o'n.

[79] Bedaŭr'ind'e, la traduk'int'in'o pov'is don'i nur la en'hav'o'n de la legend'o'j, ne pen'ant'e imit'i la form'o'n: special'a porenda stil'o de la rus'a tekst'o est'as tut'e ne traduk'ebl'a. Rim. de la Red.

[80] La loĝ'ant'o'j de la privilegi'it'a komerc'a urb'o Nòvgorod, per si'a sen'de'pend'a liber'am'a spirit'o, prezent'is kvazaŭ mal'harmoni'o'n en la epok'o, kiam aŭtokrat'a ide'o pri la car'a potenc'o ating'is si'a'n apoge'o'n. Antaŭ kelk'a'j jar'o'j Ivan'o Iv atak'is la urb'o'n kaj sen'kompat'e ruin'ig'is ĝi'n, mort'ig'int'e kelk'cent'o'j'n da ĝi'a'j loĝ'ant'o'j, elriginte mil'o'j'n da ili en ali'a'j'n region'o'j'n de Rus'uj'o.

[81] Epitraĥilo aŭ stol'o est'as part'o de pastr'a vest'o: long'a ruband'o el or'ŝtof'o, kiu'n la pastr'o dum di'serv'o sur'hav'as kvazaŭ antaŭ'tuk'o'n. Per stol'o li kovr'as la kap'o'n de pent'o'far'ant'o, kiam li dir'as absolv'ant'a'n preĝ'o'n.

[82] Histori'a fakt'o.

[83] Aŭ «ruĝ'a'n kok'o'n», t. e. ni ek'brul'ig'os.

[84] Azi'a popol'o.

[85] Rus'a proverb'o.

[86] Sen'tali'a long'a bluz'o.

[87] Nobl'a'j kaj saĝ'a'j bojar'o'j, konsil'ant'o'j kaj kun'labor'ant'o'j de Ivan'o Iv dum li'a jun'aĝ'o, post'e viktim'o'j de kalumni'o.

[88] Laŭ la kred'o de l’ epok'o, post mask'iĝ'ad'o, kiel pek'a ag'o, oni dev'as est'i pur'ig'at'a per preĝ'o'j kaj pent'o.

[89] Vir'in'a nom'o.

[90] Antikv'a kutim'o: dum en'ter'ig'o vir'in'o'j, aŭ aparten'ant'a'j al parenc'ar'o de l’ mort'int'o, aŭ eĉ dung'at'a'j, dev'as plor'eg'i kaj plor'kant'i, memor'ig'ant'e ĉiu'j'n ec'o'j'n de l’ mort'int'o.

[91] Vid. ĉapitr'o XII.

[92] Sovaĝ'a'j popol'o'j de apud Volg'o kaj ĉirkaŭ'aĵ'o.

[93] Part'o de Moskvo.

[94] Muzik'instrument'o'j.

[95] Uralaj mont'o'j.

[96] River'branĉ'o de Kam'o.

[97] Unu'a princ'o en Ruslando.

			Paĝ'o'j.
Antaŭ'parol'o			I
Ĉapitr'o	I.	La opriĉnikoj	1-9
Ĉapitr'o	II.	La nov'a'j kon'at'ul'o'j	10-14
Ĉapitr'o	III.	Sorĉ'aĵ'o	14-18
Ĉapitr'o	Iv.	Bojar'o Morozov kaj li'a edz'in'o	19-26
Ĉapitr'o	V.	Renkont'iĝ'o	26-32
Ĉapitr'o	Vi.	La gast'o	32-42
Ĉapitr'o	Vi'i.	Aleksandra antaŭ'urb'o	42-48
Ĉapitr'o	VIII.	Tag'manĝ'o	48-59
Ĉapitr'o	IX.	Juĝ'a esplor'o	59-68
Ĉapitr'o	X.	Patr'o kaj fil'o	68-73
Ĉapitr'o	XI.	Nokt'a procesi'o	73-80
Ĉapitr'o	XII.	Kalumni'o	80-86
Ĉapitr'o	XIII.	Ivaĉjo Ring'o kaj li'a'j kamarad'o'j	86-93
Ĉapitr'o	XIV.	Sur'vang'o	93-100
Ĉapitr'o	XV.	Ceremoni'o de kis'ad'o	101-108
Ĉapitr'o	XVI.	For'rab'o	109-114
Ĉapitr'o	XVII.	En'sorĉ'ad'o de sang'o	114-123
Ĉapitr'o	XVIII.	La mal'nov'a kon'at'ul'o	123-127
Ĉapitr'o	XIX.	Rus'a hom'o ne forges'as bon'aĵ'o'n	127-133
Ĉapitr'o	XX.	Gaj'a'j hom'o'j	133-146
Ĉapitr'o	XXI.	Fabel'o	146-159
Ĉapitr'o	XXII.	Monaĥ'ej'o	159-164
Ĉapitr'o	XXIII.	La voj'o	164-170
Ĉapitr'o	XXIV.	Ribel'o de la rab'ist'o'j	170-180
Ĉapitr'o	XXV.	Prepar'ad'o al batal'o	180-184
Ĉapitr'o	XXVI.	Kun'frat'iĝ'o	185-191
Ĉapitr'o	XXVII.	Basmanov	191-199
Ĉapitr'o	XXVIII.	La dis'iĝ'o	199-202
Ĉapitr'o	XXIX.	Sam'temp'a esplor'o de du kontraŭ'ul'o'j	202-209
Ĉapitr'o	XXX.	La en'sorĉ'it'a sabr'o	209-214
Ĉapitr'o	XXXI.	Di'a juĝ'o	214-224
Ĉapitr'o	XXXII.	La talisman'o de Vjàzemskij	224-226
Ĉapitr'o	XXXIII.	La talisman'o de Basmanov	226-230
Ĉapitr'o	XXXIV.	La arleken'a kaftan'o	230-237
Ĉapitr'o	XXXV.	Ekzekut'o	237-244
Ĉapitr'o	XXXVI.	Re'ven'o en la antaŭ'urb'o'n	244-251
Ĉapitr'o	XXXVII.	Pardon'o	251-258
Ĉapitr'o	XXXVIII.	El'marŝ'o el la antaŭ'urb'o	258-263
Ĉapitr'o	XXXIX.	La last'a re'vid'o	263-270
Ĉapitr'o	XL.	La send'it'ar'o de Jermako	271-283

Plen'a Esperant'o-Rus'a Vort'ar'o de D-ro L. L. Zamenhof. La plej plen'a kaj nov'a esperant'o-rus'a vort'ar'o.	80 kop. (Sm. 0,85)
Patr'o'j kaj Fil'o'j, roman'o de J. S. Turgenev, traduk'it'a de D-ro K. Bein.	1 rub. (Sm. 1,06)
En Mal'liber'ej'o, rakont'o de E. Ĉirikov, traduk'it'a de D-ro K. Bein.	10 kop. (Sm. 0,10)
Du rakont'o'j de A. Ĉeĥov, traduk'it'a'j de B. Kotzin.	10 kop. (Sm. 0,10)
Kaŭkaza Kapt'it'o de L. Tolstoj, trad. de A. Ŝarapova.	10 kop. (Sm. 0,10)
Plen'a verk'ar'o, libr'o 3-a, de V. Devjatnin.	65 kop. (Sm. 0,65)
Эсперанто въ 10 уроковъ, Каръ и Панье.	20 kop. (Sm. 0,21)
Ключъ къ учебнику "Эсперанто въ 10 уроковъ", сост. В. Н. Девятнинъ.	15 kop. (Sm. 0,16)
Полный курсъ Эсперанто, сост. Т. А. Щавинскій, 2-e изд.	60 kop. (Sm. 0,63)
Inter'naci'a Krestomati'et'o kun laŭ'artikol'a vort'ar'o ses'lingv'a, de A. Ajspurit.	15 kop. (Sm. 0,16)
Sur voj'o al kun'frat'iĝ'o de popol'o'j, de A. A. Saĥarov. Kolekt'o de artikol'o'j en esperant'a kaj rus'a lingv'o'j.	60 kop. (Sm. 0,63)
Ĉefeĉ—ŝlos'il'o por rus'o'j.	2 kop. (Sm. 0,02)
En Rus'uj'o per Esperant'o, de A. Rivier.	60 kop. (Sm. 0,63)
Ruslanda Adres'ar'o Esperant'ist'a 40 kop. (Sm. 0,40)
Signif'o de akci'a'j societ'o'j por la Esperant'a mov'ad'o, de A. A. Saĥarov.	5 kop. (Sm. 0,05)
Rus'a-Esperant'a Vort'ar'o, verk'is D-ro N. Korzlinskij, R. Mencel, G. Smirnov, A. Stupin, tra'rigard'is D-ro L. L. Zamenhof.	1 r. 75 k. (Sm. 1,85)
Por kaj kontraŭ Esperant'o, de A. Nedoŝivin.	25 kop. (Sm. 0,25)
Ornitologi'a Vort'ar'o ok'lingv'a de bird'o'j Eŭrop'a'j, de P. Stojan.	1 rub. (Sm. 1,00)
Titol'ar'o de Esper. verk'o'j, trad. el la Rus'a Literatur'o, de G. Davidov.	10 kop. (Sm. 0,10)

Princ'o Serebrjanij

Princ'o SEREBRJANIJ

Ĉapitr'o I.

Ĉapitr'o II.

Ĉapitr'o III.

Ĉapitr'o Iv.

Ĉapitr'o V.

Ĉapitr'o Vi.

Ĉapitr'o Vi'i.

Ĉapitr'o VIII.

Ĉapitr'o IX.

Ĉapitr'o X.

Ĉapitr'o XI.

Ĉapitr'o XII.

Ĉapitr'o XIII.

Ĉapitr'o XIV.

Ĉapitr'o XV.

Ĉapitr'o XVI.

Ĉapitr'o XVII.

Ĉapitr'o XVIII.

Ĉapitr'o XIX.

Ĉapitr'o XX.

Ĉapitr'o XXI.

Ĉapitr'o XXII.

Ĉapitr'o XXIII.

Ĉapitr'o XXIV.

Ĉapitr'o XXV.

Ĉapitr'o XXVI.

Ĉapitr'o XXVII.

Ĉapitr'o XXVIII.

Ĉapitr'o XXIX.

Ĉapitr'o XXX.

Ĉapitr'o XXXI.

Ĉapitr'o XXXII.

Ĉapitr'o XXXIII.

Ĉapitr'o XXXIV.

Ĉapitr'o XXXV.

Ĉapitr'o XXXVI.

Ĉapitr'o XXXVII.

Ĉapitr'o XXXVIII.

Ĉapitr'o XXXIX.

Ĉapitr'o XL.

Princ'o
SEREBRJANIJ